Cello Octet Amsterdam
Inleiding
Stichting Cello Octet Amsterdam is naar eigen zeggen het enige fulltime cello-octet ter wereld en richt zich op grensverleggende muziek en kruisbestuivingen met verschillende kunstdisciplines. Dat doet het octet door podiumproducties te ontwerpen en nieuwe composities uit te voeren waarbij de premières voornamelijk in Amsterdam plaatsvinden. Cello Octet Amsterdam voert daarnaast een eigen concertserie uit in Amsterdam-Noord en heeft een educatieprogramma voor scholen ontwikkeld om kinderen in aanraking te brengen met live (klassieke) muziek. Het octet zet zich ook in voor talentontwikkeling en stelt zich als doel om getalenteerde cellisten professioneel te laten groeien. Dit doet het octet in samenwerking met het Conservatorium van Amsterdam.
Voor de periode 2021-2024 wil Cello Octet Amsterdam zijn positie in de hedendaags gecomponeerde muziek aanhouden en tegelijk een aantal nieuwe wegen inslaan, zodat een breder en jonger publiek wordt bereikt. Deze ambities worden in het plan vertaald naar vier programmatische lijnen: nieuwe muziekproducties, interdisciplinaire producties, hernemingen van succesprogramma's en de ‘common ground.initiatieven’. Met de nieuwe muziekproducties wil Cello Octet Amsterdam in samenwerking met componisten (cultureel) diverse concertprogramma's presenteren. De interdisciplinaire producties zijn bedoeld om aansprekende thema’s op een fysiek-theatrale wijze uit te werken en invoelbaar te maken voor de bezoekers. De herneming van succesprogramma's bouwt voort op de kwaliteit en populariteit van bestaande programmaonderdelen en richt zich op een breed (internationaal) publiek. Tot slot zijn er de common ground initiatieven die de relatie met het publiek moeten verstevigen door gemeenschappen te creëren waarin het publiek en het octet samen eigenaarschap over een productie hebben.
Cello Octet Amsterdam ontvangt een vierjarige subsidie 2017-2020 binnen het Kunstenplan van gemiddeld € 42.436 per jaar (incl. indexatie 2020).
Voor de periode 2021-2024 vraagt de organisatie bij het AFK een bijdrage van gemiddeld
€ 70.000 per jaar in het kader van het Kunstenplan.
Artistiek belang
De commissie beoordeelt het artistiek belang als goed.
Cello Octet Amsterdam heeft volgens de commissie een sterke artistieke eigenheid die tot uiting komt in een tweeledige missie: het maken van grensverleggende nieuwe muziek en het samenbrengen van verschillende kunstdisciplines. Deze onderdelen worden op overtuigende wijze uitgewerkt in een verrassend programma dat gekenmerkt wordt door een grote verscheidenheid en een constante hoge uitvoeringskwaliteit. Een voorbeeld van een interdisciplinaire voorstelling die de commissie bijzonder vindt, is de instrumentale uitvoering van het album Sgt.Pepper’s Lonely Hearts Club Band van The Beatles waarbij theaterregisseur Titus Tiel Groenestege zorgt voor een speciale psychedelische vormgeving. Het voornemen om nieuwe cultureel diverse muziekproducties te maken vindt de commissie inspirerend. Dit voornemen krijgt onder meer gestalte in het project met de werktitel West of the Moon waar de Syrische componist Kinan Azmeh in opdracht van Cello Octet Amsterdam de muziek voor schrijft. Uit deze en andere plannen voor de periode 2021-2024 concludeert de commissie dat het octet zijn artistieke voornemens zeer initiatiefrijk realiseert.
De artistieke betekenis voor het beoogde publiek is in de ogen van de commissie groot, omdat Cello Octet Amsterdam een breed publiek dat van cellomuziek houdt weet te raken door zijn specifieke manier van programmeren en presenteren. In de vier nieuwe programmalijnen krijgen volgens de commissie de producties op innovatieve wijze vorm en inhoud waardoor ze aantrekkelijk zijn voor dat publiek. Het octet kiest daarbij voor een combinatie van verrassende nieuwe producties en hernemingen van succesprogramma’s die hun populariteit hebben bewezen. De commissie heeft veel waardering voor de ambitie om negentig procent van de voorstellingen uit het hoofd te spelen en ziet in dat op die manier de interactie met het publiek directer en intensiever wordt. Met de common ground initiatieven wil Cello Octet Amsterdam een gemeenschappelijk eigenaarschap creëren tussen het octet, het publiek en (maatschappelijke) samenwerkingspartners. De commissie heeft vertrouwen in deze samenwerkingen waarbij het octet dichter naar zijn publiek kan groeien. De enige kanttekening die de commissie plaatst is dat het octet er in de aanvraag vanuit gaat dat de gepresenteerde nieuwe muziekproducties en interdisciplinaire programma’s aansprekend en aantrekkelijk zijn voor een jong en cultureel divers publiek, terwijl niet wordt onderbouwd waarom dat zo is. Het blijft daarom onduidelijk of deze nieuwe publieksgroepen daadwerkelijk bereikt zullen worden met dit aanbod.
De artistieke ontwikkeling van Cello Octet Amsterdam vindt de commissie indrukwekkend. Het octet is van een op klassieke wijze opererend kamerensemble onder leiding van een dirigent een actieve onderneming geworden met oog voor ontwikkelingen en veranderingen binnen de maatschappij. De organisatie zet grote en interessante stappen door ambitieuze doelen te stellen voor de komende periode, zoals het cultureel diverser maken van haar aanbod en het verdiepen van de band met het publiek door middel van de common ground initiatieven. De gepresenteerde programma's vormen daarom een mooi avontuur voor de komende vier jaar waar de commissie met genoegen naar uitkijkt.
Belang voor de stad
De commissie beoordeelt het belang voor de stad als goed.
Het octet verbindt zich op overtuigende wijze met de stedelijke samenleving door de common ground initiatieven, waarin wordt samengewerkt met instellingen zoals Aslan Muziekcentrum, Stichting De Vrolijkheid en basisscholen. Volgens de commissie worden deze samenwerkingen goed uitgewerkt zoals is te zien in het educatieproject De Bestorming, waar het octet voor een dag een basisschool overneemt en met de leerlingen werkt aan een participatievoorstelling. Met Stichting De Vrolijkheid onderzoekt het octet via contact met bewoners van asielzoekerscentra hoe nieuw repertoire van bijzondere artistieke kwaliteit kan worden gecreëerd dat betekenisvol is voor die doelgroep en het reguliere concertpubliek.
De spreiding van de activiteiten vindt de commissie goed. Het octet voert al veel concertreeksen uit in stadsdelen buiten het centrum zoals in De School in Nieuw-West en de NedPhO-Koepel in Oost. Voor de komende jaren legt de aanvrager de focus op het stadsdeel Noord waar de thuisbasis A-Lab is gevestigd en waar veel van de programma’s voor het eerst te horen zijn. Verder zal het educatieproject De Bestorming in de periode 2021-2024 plaatsvinden op scholen in de stadsdelen Nieuw-West en Zuidoost.
Cello Octet Amsterdam kiest voor het eigen accent Leefbare stad. Het octet ziet zichzelf als een plek voor experiment en innovatie die de samenwerking zoekt met Amsterdamse instellingen zoals podia en scholen om bij te dragen aan de leefbaarheid van de stad. Uitgaande van de al eerder genoemde verbinding tussen het octet en de stedelijke omgeving vindt de commissie dit een overtuigende uitwerking die past binnen de langetermijnontwikkelingen in de stad. Binnen het eigen accent heeft Cello Octet Amsterdam het ook over het koppelen van de eigen muziektraditie aan de muziekculturen van de herkomstlanden van migranten. Dat is volgens de aanvrager relevant omdat Amsterdam een stad is van veel verschillende nationaliteiten en culturen die het octet met elkaar wil verbinden. De enige kanttekening die de commissie daarbij maakt is dat ze die plannen erg ambitieus vindt en zich afvraagt of deze verbinding zo snel is te realiseren als het octet zich heeft voorgenomen.
Uitvoerbaarheid
De commissie beoordeelt de uitvoerbaarheid als goed.
Het plan is voor wat betreft organisatie, werkwijze en vakmanschap volgens de commissie realistisch en uitvoerbaar. In de periode 2017-2020 heeft Cello Octet Amsterdam een groot deel van zijn plannen verwezenlijkt ondanks de afwijzing van een vierjarige subsidie van het Fonds Podiumkunsten (FPK). De organisatie heeft daarna succesvol fondsen geworven. Met projectsubsidies van het FPK en extra bijdragen van particuliere fondsen konden de plannen voor die periode toch worden gerealiseerd. Voor de commissie is dat een bewijs dat de organisatie zakelijk sterk en vakkundig is en indien nodig flexibel kan zijn. Het huidige plan is een doorontwikkeling van de bestaande activiteiten met nieuwe elementen en accenten en volgens de commissie is het zeer doordacht. Omdat het ensemble al dertig jaar bestaat en zich overtuigend weet door te ontwikkelen is er genoeg vertrouwen in het vakmanschap van het personeel om de gepresenteerde ambities waar te maken.
Cello Octet Amsterdam is een goed werkende, zelfsturende organisatie en de musici hebben bewezen dat zij naast het op hoog niveau spelen van innovatieve programma's, ook ervaren cultureel ondernemers zijn geworden. Dat is terug te zien in een gezonde bedrijfsvoering waarbij er een financiële buffer is om tegenslagen op te vangen en er voldoende basis is voor de uitvoering van de plannen.
De begroting vindt de commissie realistisch. Er is sprake van een passende financieringsmix waarbij de gevraagde subsidies van het AFK en FPK bestemd zijn voor de dekking van de beheerslasten en de kosten van de producties. De commissie merkt op dat publieks- en overige inkomsten jaarlijks sterk wisselen, maar dat de organisatie in de afgelopen jaren heeft laten zien dat zij succesvol fondsen en middelen via crowdfunding kan werven indien dat nodig is. Wat betreft kosten laat de begroting een toename van de beheerslasten zien, voornamelijk als gevolg van de toepassing van de Fair Practice Code. Een aandachtspunt is de forse stijging van de materiële lasten, terwijl het aantal producties afneemt. De commissie kan hier geen duidelijke verklaring voor vinden en vindt dat deze toename beter onderbouwd had moeten worden in het ondernemingsplan.
De commissie vindt dat het octet op een realistische manier naar zijn publiek kijkt en dat ook overtuigend segmenteert in het marketingplan. Cello Octet Amsterdam verdeelt de doelgroepen in twee hoofdcategorieën: publiek dat geïnteresseerd en gewend is om naar de concerten te gaan, en publiek dat nieuw is en nog verleid moet worden. De organisatie is zich ervan bewust dat het nieuwe publiek de weg naar het Cello Octet Amsterdam nog niet heeft gevonden. Het streven is meer bezoekers te trekken per optreden, waarbij het publieksbereik door gerichte marketing en door het maken van betekenisvol contact moet groeien. Deze twee middelen worden echter niet concreet toegelicht, waardoor de commissie geen helder beeld krijgt van de manier waarop een breder en diverser publiek zal worden bereikt. De commissie ziet wel het nut in van een marketingexpert die in 2020 wordt aangetrokken om dit voornemen meer vorm te geven.
Diversiteit en inclusie
De commissie beoordeelt de bijdrage aan diversiteit en inclusie als goed.
De commissie is enthousiast over het ambitieuze voornemen van Cello Octet Amsterdam om de programmering diverser te maken door in de helft van de nieuwe projecten een maker of performer met een biculturele of migratieachtergrond een prominente rol te geven. Daarmee slaat de aanvrager een nieuwe weg in. Dat het Octet een reële interesse heeft in een cultureel divers aanbod is te zien in de activiteiten in het ondernemingsplan. Dat bevat in de ogen van de commissie zeer interessante projecten zoals East of the Sun met de Iraans-Koerdische componist Kayhan Kalhor en de opdracht aan de Pakistaans-Amerikaanse componist Qasim Naqvi om een stuk te schrijven voor cello en elektronica.
In het bereiken van een cultureel divers publiek vindt de commissie Cello Octet Amsterdam ook ambitieus. Een speciale rol is daarbij weggelegd voor de common ground initiatieven waar met organisaties wordt samengewerkt die verbonden zijn aan cultureel diverse publieksgroepen. Een voorbeeld is de samenwerking met Stichting De Vrolijkheid, waarmee publiek wordt bereikt in asielzoekerscentra. Dit type projecten dat het octet voornemens is, vindt de commissie overtuigend door hun initiatiefrijke aanpak en heldere doelstellingen. Ze laten ook zien dat Cello Octet Amsterdam het bereiken van een cultureel divers publiek serieus neemt en er hard voor werkt.
De commissie ziet dat het vergroten van de culturele diversiteit binnen het personeelsbestand en het bestuur de aandacht heeft van Cello Octet Amsterdam, maar vindt dat de organisatie zich daarin nog verder moet ontwikkelen. Het personeelsbestand van het octet is op dit moment niet cultureel divers. De aanvrager geeft aan dat dit maar beperkt kan worden doorgevoerd binnen de organisatie omdat het moeilijk is om professionele cellisten met een biculturele achtergrond te vinden die het niveau hebben van het ensemble. Het octet gaat wel op zoek naar een bestuurslid met een biculturele achtergrond, die nu nog ontbreekt.
Conclusie
De commissie adviseert op grond van bovenstaande overwegingen de aanvraag van Cello Octet Amsterdam gedeeltelijk te honoreren met een bedrag van € 50.000 per jaar. De commissie vindt het een aandachtspunt dat de materiële lasten flink stijgen, terwijl het aantal producties afneemt. De commissie kan hier geen duidelijke verklaring voor vinden en vindt dat deze toename beter onderbouwd had moeten worden in het ondernemingsplan.
De aanvraag is beoordeeld binnen de adviescommissie Muziek en Muziektheater.