Amsterdams Andalusisch Orkest

Muziek en muziektheater
Aangevraagd: € 290.000
Toegekend: € 160.000

Inleiding

Het Amsterdams Andalusisch Orkest is een platform voor de cultuur van Spanje tot Bagdad in diverse uitingsvormen en samenstellingen. Het orkest zoekt in zijn aanbod daarbij voortdurend verbinding met Amsterdamse instellingen en het publiek uit de stad. Dat doet de aanvrager door eigentijdse Amsterdamse verhalen met inclusieve waarden en een gezamenlijk Europees verleden bloot te leggen. Sinds 2013 maakt het Amsterdams Andalusisch Orkest deel uit van de selectie huisgezelschappen van Theater De Meervaart in Osdorp. Vanuit Nieuw-West presenteert het orkest zijn aanbod op andere podia in de stad, van optredens in het Concertgebouw tot regelmatige clubavonden in Mezrab. De aanvrager wil daarbij een brede diagonale afspiegeling van de stad zijn. Daarbij zoekt het Amsterdams Andalusisch Orkest aansluiting bij partijen die bijdragen aan het bereiken van nieuwe doelgroepen.

Het Amsterdams Andalusisch Orkest gaat in de periode 2021-2024 een nieuwe fase in waar de kwaliteit van het ensemble wordt aangescherpt binnen een vaste orkestbezetting en de eigen muzikale signatuur wordt versterkt. Het aanbod wordt verduurzaamd met bijzondere producties die passen binnen drie focusgebieden: Maghrebijns & Andalusisch, Oosters en Amsterdams & Hedendaags. Verder wil de organisatie de backoffice versterken en verduurzamen vanuit de Fair Practice Code. Als ambities voor de komende periode wil Amsterdams Andalusisch Orkest de artistieke richting verbreden en verduurzamen, kennis en educatie verder verdiepen, zich sterker verbinden met doelgroepen en de organisatie versterken.

Stichting Amsterdams Andalusisch Orkest ontvangt een vierjarige subsidie 2017-2020 binnen het Kunstenplan van gemiddeld € 106.092 per jaar (incl. indexatie 2020).
Voor de periode 2021-2024 vraagt de organisatie bij het AFK een bijdrage van gemiddeld
€ 290.000 per jaar in het kader van het Kunstenplan.


Artistiek Belang

De commissie beoordeelt het artistiek belang als goed.
In de ogen van de commissie ligt de artistieke eigenheid van het Amsterdams Andalusisch Orkest in de inspirerende wijze waarop de aanvrager de Middeleeuwse Andalusische cultuur (Al Andalus) als basis gebruikt voor een prikkelend en gevarieerd programma. De commissie ziet dat zowel in de activiteiten van de afgelopen periode, als in de plannen voor de komende vier jaar. Daarbij richt het Amsterdams Andalusisch Orkest zich enerzijds op klassiek repertoire van de Arabische, Maghrebijnse en Andalusische canon, en anderzijds op eigentijdse muzikale crossovers en het experiment. De aanvrager maakt naar de mening van de commissie weloverwogen keuzes voor samenwerkingen die artistiek en inhoudelijk bijdragen aan deze diversiteit binnen het programma. Dat blijkt uit de interessante gastmuzikanten zoals Karima El Fillali, Nai Barghouti, Youssef Jrifi en Moulay Ahmed. Ook valt het op dat het Amsterdam Andalusisch Orkest zijn repertoire in de laatste jaren heeft uitgebreid door andere disciplines binnen de podiumkunsten aan te boren zoals storytelling, theater en dans. De commissie vindt dat de aanvrager dat op overtuigende en originele wijze doet zoals in de eerdere serie ZIEL|ROUH waar oud repertoire is verweven met hedendaagse dans van het dansgezelschap ICK Amsterdam. Voor de komende periode worden deze coproducties voortgezet in de programmalijn Amsterdams & Hedendaags, waarbij wordt samengewerkt met partners zoals George & Eran Producties en storytellingcentrum Mezrab.

De commissie heeft vertrouwen in de artistieke betekenis voor het beoogde publiek. Het publiek van het Amsterdams Andalusisch Orkest is breed en loopt van bezoekers van het Holland Festival tot aan bewoners van de wijk waar het orkest gevestigd is of speelt. Deze breedte past volgens de commissie bij de ambitie van het orkest om muziek met zo veel mogelijk mensen te delen en een programma te creëren dat veel verschillende mensen kan aanspreken. Het ondernemingsplan stelt wel dat de uitbreiding van genres, de toename van interdisciplinaire samenwerkingen en het brede kennisprogramma in de afgelopen periode een versnippering van diverse doelgroepen als gevolg heeft gehad. De commissie ziet dit ook als een risico en is daarom enthousiast over de ambitie om de doelgroepen minder van elkaar te scheiden. Dat wil de aanvrager doen door het programma en de activiteiten beter te laten aansluiten op niet alleen de uiteenlopende, maar juist ook de gedeelde interesses van overlappende publieksgroepen. De commissie is verder positief over het educatieve programma dat goed is uitgedacht en rekening houdt met de wensen van kinderen en jongeren. In de uitvoering van het educatieprogramma zijn muzikanten uit het ensemble betrokken die het jonge publiek inspireren en tonen dat een professionele carrière binnen de muziek ook voor hen mogelijk is. De betrokkenheid en de actieve rol van de muzikanten bij het educatieprogramma ziet de commissie als een pré. Het verbindt educatie met de andere activiteiten en maakt educatie een volwaardig onderdeel van het totale programma.

De commissie vindt dat het Amsterdams Andalusisch Orkest op een heldere en strategische wijze reflecteert op zijn artistieke positie. De doelstellingen voor de komende periode zijn consistent en na een periode van uitbreiding en verbreding van activiteiten wil het orkest zich nu concentreren op de uitgezette koers om zo een meer herkenbaar gezicht naar buiten te tonen. Uit het plan komt het beeld naar voren van een ondernemend gezelschap waarbinnen de artistieke leiding en uitvoerenden zich professioneel kunnen doorontwikkelen. De organisatie biedt daar genoeg ruimte voor door het multi-inzetbare orkest van twaalf muzikanten, die naast het musiceren steeds meer ingezet worden bij het uitbreiden en verdiepen van het repertoire en de educatieve activiteiten.


Belang voor de stad 

De commissie beoordeelt het belang voor de stad als goed.
Het orkest organiseert samen met de Meervaart activiteiten in Amsterdam-West en stemt het aanbod deels af op de behoeften van deze wijkbewoners. Verder ontwikkelt het orkest in zijn educatieprogramma activiteiten voor en met de buurt, zoals het community project Verloren Verhalen dat zich specifiek richt op mensen die nog weinig aansluiting vinden bij het reguliere culturele aanbod. Volgens de commissie heeft het orkest daarom een goede verbinding met de stedelijke samenleving. Afgezien van scholen noemt het plan geen maatschappelijke organisaties waarmee wordt samengewerkt. Mogelijk liggen hier kansen voor het orkest om de verbinding met zijn directe omgeving nog verder te versterken. 
De commissie vindt dat de activiteiten van het Amsterdams Andalusisch Orkest goed zijn gespreid over de stad. De nadruk ligt op het stadsdeel Nieuw-West en de aanvrager is ook actief op verschillende podia in de stad, van het Concertgebouw in het Centrum tot Mezrab in Oost. Voor de komende periode wil het Amsterdams Andalusisch Orkest vooral activiteiten organiseren in Nieuw-West en het Centrum. Dit is in de ogen van de commissie een reële en haalbare ambitie, gezien de verankering van het orkest in stadsdeel Nieuw-West, en de al bestaande samenwerkingsbanden met organisaties en podia in het centrum.

Amsterdams Andalusisch Orkest kiest als eigen accent het thema Wereldstad. De commissie vindt dat een logische keuze voor de organisatie. Het thema past goed bij het programma van het orkest waarbij het vanuit culturele diversiteit bruggen bouwt om wij-zij-denken tegen te gaan. Het orkest gebruikt de verbinding tussen buitenlandse en lokale musici en talenten al langere tijd als motor voor zijn artistieke ontwikkeling en voor de band met zijn publiek. Het thema is voor de komende periode overtuigend uitgewerkt in activiteiten zoals de samenwerking met internationaal georiënteerde muziekinstellingen binnen Amsterdam en daarbuiten zoals het conservatorium van Tetuan in Marokko. Verder presenteert de aanvrager artiesten uit de herkomstlanden van migranten zoals Modar Salama uit Syrië en Latif Obaidi en Jamil Asadi uit Irak in het programma A Tribute To... dat zich richt op muzikale iconen uit de Arabische wereld.


Uitvoerbaarheid

De commissie beoordeelt de uitvoerbaarheid als voldoende.
Het Amsterdams Andalusisch Orkest ziet zichzelf voor 2021-2024 een nieuwe fase ingaan en heeft ambitieuze plannen om zichzelf zowel organisatorisch als met een vaste orkestbezetting sterk te maken voor de toekomst en daarbij het aantal presentaties uit te breiden met een verdere groei van het aantal bezoekers. Met een opschaling van de backoffice en de vaste orkestbezetting wil de organisatie substantieel meer prestaties gaan realiseren. Het aantal presentaties groeit van zestig (2018) per jaar naar een kleine 130 in 2021. De commissie is van mening dat de plannen inhoudelijk passen bij de ambitie van de aanvrager en vindt het aantal samenwerkingen, dat het Amsterdams Andalusisch Orkest de komende tijd aangaat, indrukwekkend en goed voor de stad. De commissie is wel kritisch over de uitvoerbaarheid op deze schaal. Ze vindt de groei, in het totaal aantal activiteiten dat het gezelschap wil realiseren in Amsterdam, tot circa 190 per jaar, erg groot. Op productioneel en zakelijk vlak kan het huidige team een groot aantal activiteiten aan, maar dat de activiteiten meer dan verdubbelen acht de commissie niet realistisch en ze ziet hierin ook een risico voor de kwaliteit van de producties. De medewerkers, muzikanten en partners beschikken over gedegen vakmanschap op artistiek, zakelijk en productioneel vlak. Desondanks vindt de commissie de voornemens om het aantal activiteiten dusdanig te intensiveren, met een organisatie van deze omvang, niet voldoende onderbouwd is in de aanvraag.

De commissie vindt de bedrijfsvoering van het Amsterdams Andalusisch Orkest gezond. De organisatie is in zijn huidige financiële staat stevig genoeg om de voornemens ten uitvoer te brengen en op langere termijn te functioneren. Er is voldoende eigen vermogen en een flinke buffer om tegenslagen op te vangen. De commissie ziet ook dat het Amsterdams Andalusisch orkest een realistische kijk heeft op risico’s ten aanzien van de beoogde inkomsten en de beheersing daarvan. Het Amsterdams Andalusisch Orkest is in de ogen van de commissie een wendbare en flexibele organisatie die prioriteiten weet te stellen en door zijn werkwijze voldoende mogelijkheid heeft om het activiteitenniveau aan te passen bij tegenvallers.

De organisatie levert een uitgebreide, gedetailleerde en zeer ambitieuze begroting. De begroting is met zorg opgesteld en de organisatie geeft hiermee blijk van toegenomen zakelijk vakmanschap. De personeelslasten en activiteitenlasten stijgen fors wegens het verstevigen van de backoffice en het toenemen van het aantal producties in de komende periode. De commissie kan zich, gezien het succes van de activiteiten en samenwerkingsverbanden van het orkest in de afgelopen periode, de behoefte aan versterking van de organisatie voorstellen. Ze is echter, zoals eerder aangegeven, niet overtuigd van het realisme van een groei op deze schaal. De commissie vindt in het verlengde hiervan de verdrievoudiging van de activiteitenlasten personeel disproportioneel ten opzichte van 2018. De toegenomen lasten worden gedekt door een groter beroep te doen op bijdragen van het AFK en het Fonds Podiumkunsten (FPK). Daarbij is er sprake van een verdriedubbeling van het bedrag dat aan het AFK gevraagd wordt. Dat is naar mening van de commissie te hoog. De commissie vindt de verhouding tussen verschillende inkomstenbronnen op zichzelf passend bij de aard van de organisatie en zijn Amsterdamse en landelijke bereik. Het percentage eigen inkomsten is realistisch ingeschat en stijgt licht in de komende jaren. De commissie vindt de totale stijging van de activiteiten, begroting en het daarvoor aangevraagde bedrag echter te hoog. Omdat het Amsterdams Andalusisch Orkest over een flinke buffer beschikt vindt de commissie dat het ook met eigen middelen kan investeren in de ambitieuze plannen en het personeel. De aanvraag geeft hier echter geen duidelijkheid over ondanks een substantieel positief exploitatiesaldo in 2019.

Het marketingplan van het Amsterdams Andalusisch Orkest hanteert brede profielen van publieksgroepen als een manier om publieksversnippering tegen te gaan en overlappende doelgroepen beter in kaart te brengen. Dat heeft geresulteerd in vier profielschetsen die in het ondernemingsplan zijn omschreven en de commissie vindt deze profielen een goede manier om de doelgroepen te segmenteren. Het is echter onvoldoende duidelijk hoe het orkest deze verschillende groepen vervolgens wil benaderen, betrekken en vasthouden. Hoewel de commissie op basis van het bestaande publieksbereik van het orkest voldoende vertrouwen heeft in het vermogen van het orkest om publiek te interesseren, mist ze met het oog op de toekomst een vertaling naar een concrete marketingaanpak. Het marketingplan baseert zich verder op de aanname dat samenwerkingen met andere instellingen automatisch andere publieksgroepen aantrekken. De commissie vindt dat niet vanzelfsprekend en is van mening dat het voor een effectieve benadering van nieuwe doelgroepen belangrijk is dat de organisatie ook zelf activiteiten en kennis ontplooit om deze te bereiken.


Diversiteit en inclusie

De commissie beoordeelt de bijdrage aan diversiteit en inclusie als zeer goed.
Het Amsterdams Andalusisch Orkest draagt door de inhoud van haar activiteiten, de gekozen muziekstijlen en thema’s bij aan een cultureel divers aanbod in Amsterdam. In het Actieplan diversiteit en inclusie, geeft de aanvrager aan dat diversiteit het uitgangspunt is van het Amsterdams Andalusisch Orkest en dat het daaruit geboren is. De commissie kan dat alleen maar onderschrijven. De basis wordt gelegd door het repertoire van het orkest dat een combinatie is van invloeden uit het Andalusische, Maghrebijnse en Arabische cultuurgebied. In de ogen van de commissie geeft de aanvrager daar een eigentijdse invulling aan door niet alleen naar tradities te kijken maar ook te zoeken naar vernieuwing in de vorm van sterke artistieke samenwerkingen. Dat is terug te zien in coproducties met uiteenlopende culturele instellingen zoals ICK Amsterdam en Amsterdam Klezmer Band, waarbij de deelnemers een kijkje in elkaars keuken krijgen. Hierdoor wordt kennis uitgewisseld over repertoirekeuze en vindt interculturele samenwerking plaats. De commissie vindt deze werkwijze een voorbeeld voor andere organisaties omdat de aanvrager op een duurzame en verbindende manier de culturele diversiteit binnen het Amsterdamse cultuuraanbod wil vergroten.

Volgens de commissie slaagt het Amsterdams Andalusisch Orkest er goed in om een cultureel divers publiek te bereiken. Daarbij trekt het specifieke aanbod van het orkest naast een bicultureel publiek ook een breder publiek aan. Zoals al eerder is aangegeven ligt publieksversnippering wel op de loer, maar volgens de commissie probeert de aanvrager dat op te lossen door binnen vier brede publieksprofielen zoveel mogelijke overlappende doelgroepen te bereiken. De commissie waardeert het dat door deze methode het orkest enerzijds cultureel diverse publieksgroepen specialistisch benadert, door bijvoorbeeld te kijken naar wat jongvolwassenen of bewoners van stadswijken aanspreekt en daar het aanbod op af te stemmen; en anderzijds probeert de gezamenlijkheid van publieksgroepen te vinden en hen met elkaar in contact te brengen.

De commissie constateert dat het personeelsbestand en de bestuurssamenstelling van het Amsterdams Andalusisch Orkest divers zijn. De organisatie bestaat uit medewerkers met een biculturele achtergrond en volgens de commissie is dat een gevolg van het DNA van het Amsterdams Andalusisch Orkest en de multiculturele visie die de organisatie uitdraagt. Voor de komende periode wil de aanvrager de inclusieve werkwijze uitbreiden. Daarbij benadrukt het Andalusisch Orkest dat het belangrijk is dat de kwaliteit gewaarborgd blijft en dat er naast culturele diversiteit ook sprake is van artistieke diversiteit in de vorm van muzikanten die bijvoorbeeld zeldzame instrumenten spelen. In de ogen van de commissie is dat een goede voortzetting van het personeelsbeleid en worden diversiteit en inclusie daarom overtuigend binnen en met de organisatie uitgedragen.


Conclusie

De commissie vindt de schaalsprong en de frequentie van de activiteiten in Amsterdam, van 63 in 2018 naar 190 in 2021 te ambitieus voor de komende periode. De commissie wil het Amsterdams Andalusisch Orkest wel de mogelijkheid bieden om meer plannen uit te voeren. De commissie adviseert daarom op grond van bovenstaande overwegingen de aanvraag van Stichting Amsterdams Andalusisch Orkest gedeeltelijk te honoreren met een bedrag van 
€ 160.000 per jaar. Met de stijging van het subsidiebedrag van ruim vijftig procent ten opzichte van de vorige kunstenplanperiode, meent de commissie dat de organisatie een realistische groei kan bewerkstelligen en de organisatie kan bestendigen. 

De aanvraag is beoordeeld binnen de adviescommissie Muziek en Muziektheater.