Zone2Source

Inleiding

Zone2Source (hierna Z2S) is een Proeftuin voor Kunst en Ecologie in het Amstelpark. Haar missie is om mensen mee te nemen in artistieke verbeeldingen en verkenningen voor een stad die bestaat uit biljoenen levens in plaats van één miljoen mensen. Daarin onderzoekt Z2S de rol van kunst in maatschappelijke transities. Z2S biedt kunstenaars en partners binnen- en buitenruimten in een stadspark waar Z2S de bezoeker ontmoet in tentoonstellingen, workshops, expedities en debatten. Bij de solo- en thematentoonstellingen van Z2S ligt de focus op cultureel diverse relaties met de natuur, een living lab waarin kunstenaars het publiek meenemen in hun artistiek onderzoek. Z2S organiseert open ateliers in haar Park Studio, heeft een ommuurde kunstenaarstuin in beheer en ontwikkelt kunst buiten in het park. 

Z2S werkt veel samen met educatieve en culturele partners in de stad, het land en daarbuiten aan meerjarige programma's. Z2S initieert discours met expertise in kunst en ecologie en locatiespecifieke curatie, en maakt participatie tot de kern van haar programma's waarin ze iedereen mee wil nemen in het experimenteren met een verbeterde relatie tussen mens en aarde.

In de komende vier jaar wil Z2S cultureel diverse relaties tot de natuur onderzoeken vanuit ‘multispecies’ perspectieven, met het Amstelpark als proeftuin voor de stad en daarbuiten. Onderdeel hiervan zijn met elkaar verbonden programma's met o.a. tentoonstellingen van een breed scala aan (inter)nationale kunstenaars. Z2S ontwikkelt open ateliers, buitenwerken en langdurige proeftuinen met Genomic Gastronomy, Theun Karelse, Barbara Neves Alves, Lada Hrsak en Ratu Saraswati. Z2S werkt samen aan meerjarige programma's met partners, waaronder jaarlijkse residencies met het Fiber Festival, een meerjarenprogramma Sensing Bodies met platform DIS en diverse maatschappelijke organisaties, rond de diversiteit van lichamen, met de Thami Mnyele Stichting focust Z2S zich op Afrikaanse kunstenaars en ecologie, met The Turbine Plays verbindt Z2S zich met het noorden van het land. Z2S neemt deel aan het internationale programma Waste Flows met partners in Indonesië, India, ZuidAfrika en de UK. Ten slotte verbindt Z2S zich met de Onkruidenier met tuincommunities in alle delen van de stad voor het meerjarige programmaonderdeel Future Gardening.

Z2S ontvangt een meerjarige subsidie van € 116.251 per jaar (incl. indexatie 2024) binnen het Kunstenplan 2021-2024.

Voor de periode 2025-2028 vraagt de organisatie bij het AFK een bijdrage van gemiddeld € 150.000 per jaar in het kader van het Kunstenplan.

Artistiek belang

De commissie beoordeelt het artistiek belang als goed.

Z2S heeft voor de commissie een duidelijk en eigenzinnig profiel. Z2S wil een podium zijn voor kunst en ecologie en zet alles wat leeft centraal. Z2S stelt zichzelf ten doel om sociale impact te creëren en ziet zichzelf als intermediair tussen kunstenaars en publiek. De rol die de kunst hierin heeft wordt door Z2S benoemd als “ons anders te leren verhouden tot onze leefomgeving”. De artistieke visie is, volgens de commissie, in het plan helder omschreven en gelaagd, waarbij voor Z2S kunst geldt als een andere vorm van kennisproductie (naast de traditionele wetenschappelijke traditie), waarin de volgende onderwerpen aan bod komen: de relatie tussen kolonialisme en de ecologische crisis, de vertaalslag van artistiek onderzoek naar het publieke domein (de brugfunctie), de relatie tussen kunst en wetenschap (art science) en multiculturele perspectieven op natuur-cultuurrelaties.

De commissie herkent in Z2S een zeer onderscheidende artistieke signatuur binnen het kunstenveld. Z2S legt interessante verbanden tussen kunst, ecologie en maatschappelijke vraagstukken, en zorgt daarbij altijd voor relevantie voor het heden en de toekomst. Zo legt Z2S bij het thema kolonialisme het verband tussen de historische relatie van gewassen uit Indonesië en de VOC met de hedendaagse impact op de ecologie. Een ander kernwoord in het artistieke programma is radicale diversiteit, zowel maatschappelijk als wat betreft biodiversiteit. Z2S verruimt in de ogen van de commissie op een fascinerende manier de definitie van diversiteit.

De artistieke signatuur vertaalt zich overtuigend naar de activiteiten. De activiteiten bestonden in de voorgaande periode uit symposia en debatten, projecten met nationale/internationale kunstenaars, en deelname aan meerjarige artistieke onderzoeksprogramma's met culturele en educatieve partners. De komende periode wil Z2S, vanuit een gevoelde urgentie, haar visie meer omzetten naar artistiek onderzoek en vervolgens met de programma’s een meer maatschappelijke en positieve impact teweegbrengen bij haar publiek. De commissie ziet dit als een logische en positieve stap in de ontwikkeling van de artistieke signatuur van Z2S.

De commissie vindt het werk van Z2S van grote betekenis voor de stad en het publiek, dat komt vanuit de omliggende stadsdelen en daarbuiten. Z2S wil een breed publiek betrekken bij “nieuwe verbeeldingen over een duurzame toekomst van mens en aarde.” Om dat teweeg te brengen focust de organisatie zich op publieksinteracties. Daarbij wil ze samen met kunstenaars en publiek nadenken over wat een park in de eenentwintigste eeuw kan zijn. Het publieksprogramma sluit volgens de commissie goed aan op deze intenties. De locatie van Z2S, het Amstelpark, leent zich bij uitstek als het artistieke kader voor het levende laboratorium voor de stad dat Z2S wil zijn. Het Amstelpark, met zijn stedelijke diversiteit in flora en fauna, is daarbij een natuurlijke proeftuin. Z2S ontwikkelt zijn activiteiten hier in Het Glazen Huis, Park Studio, Rietveld Paviljoen en de Belgische Kloostertuin. In het nieuwe plan staan Future Gardening en

School for Multispecies Knowledges centraal als doorlopende programma’s in het park. Dit wordt aangevuld met kortlopende projecten, veelal exposities. Hierbij is volgens de commissie de opzet helder en naar verwachting aansprekend voor het publiek. Iedere ruimte in het park heeft een andere specifieke artistieke functie binnen het programma. Die versterken elkaar, maar zorgen er ook voor dat er met een grote frequentie wordt geprogrammeerd in het park. Dat versterkt de betekenis en aantrekkingskracht van het Amstelpark en het programma van Z2S voor het publiek. Wel vindt de commissie de presentatievorm die Z2S met de makers kiest bij sommige projecten nog niet helder of samenhangend van opzet. De langer lopende programmalijnen vindt de commissie soms ook minder scherp gedefinieerd, waardoor zij de artistieke betekenis voor het publiek in deze programma’s minder goed herkent. 

De commissie ziet daarnaast een meer vakmatige betekenis voor de stad. Z2S gebruikt art science als invalshoek, waarbij ze reflecteert op het concept van symbioceen. Z2S heeft hierin specifieke expertise ontwikkeld en is daardoor volgens de commissie zeer relevant voor haar samenwerkingspartners zoals academies, universiteiten en culturele instellingen (als Rietveld Sandberg, UvA, Mediamatic, Waag). 

Belang voor de stad

De commissie beoordeelt het belang voor de stad als voldoende.

Z2S omschrijft haar doelgroepen als het (pre-)professioneel publiek en het brede publiek (de immer aanwezige parkbezoekers en passanten). Ze is, zo constateert de commissie, goed in staat om deze uiteenlopende doelgroepen te betrekken bij haar artistieke activiteiten en daarmee impact te creëren met ecologische issues. Voor specifieke culturele groepen (lokale communities) gaat Z2S zich in de komende periode nog meer toeleggen op een bestendige community building met

programmaonderdelen die speciaal gericht zijn op hun culturele achtergrond. Hiertoe is voor de komende periode ook een communitymanager aangetrokken. De interactie met de doelgroepen gebeurt op locatie in het Amstelpark, maar ook bij de samenwerkingen met verschillende natuurtuinen, verspreid over de stad: daar waar mens en natuur elkaar ontmoeten. 

Z2S voorziet in een brugfunctie voor het publiek naar de kunstwereld en doet dit met helder taalgebruik en duidelijke thema’s. Er is, volgens de commissie, sprake van een bescheiden maar toereikend en gestructureerd communicatieplan met goed gebruik van de sociale media en een verbeterde website, alles passend bij de doelgroepen en bij de capaciteit van de huidige organisatie. 

De strategie van Z2S om publieksgroepen te betrekken getuigt, volgens de commissie, van een sterke samenhangende benadering tussen de visie en gekozen thematiek en de wijze waarop dit voor elk van de verschillende groepen wordt vertaald in een passend programma, dat uitnodigt tot actieve maatschappelijke betrokkenheid van de individuele deelnemer. Doelgroepen, die voor Z2S in de basis uiteenlopen van professionals tot parkwandelaar, worden specifiek gekozen en benaderd, aansluitend op de thematiek van de expositie. Z2S zoekt bijvoorbeeld actief de aansluiting met communities in Zuid en Buitenveldert op grond van onderwerpen als community gardening, waarmee ze de relevantie van ecologische vraagstukken toegankelijk en invoelbaar maakt voor de dagelijkse werkelijkheid van stadsbewoners. 

De locatie van Z2S is in Buitenveldert (Zuid), waar vrijwel alle activiteiten plaats vinden.

Z2S initieert wel ook activiteiten in de natuurtuinen in de stadsdelen Nieuw-West en Noord. Deze activiteiten hebben een aansprekende inhoud, met verdieping en kennisoverdracht passend binnen de doelen van Z2S, maar zijn beperkt van omvang (vier procent van de activiteiten). Daarmee constateert de commissie dat Z2S een zeer geringe bijdrage levert aan de spreiding van het culturele aanbod en publieksbereik in de stadsdelen Noord, Zuidoost en Nieuw-West. 

Diversiteit & inclusie

De commissie beoordeelt de bijdrage aan diversiteit en inclusie als goed.

De commissie constateert dat Z2S werkt vanuit een intrinsieke motivatie voor inclusiviteit. De commissie vindt dat het hele plan leest als een visie op en plan van aanpak voor diversiteit en inclusie. Er is veel aandacht voor niet-westerse visies in het programma. De relatie tussen kolonialisme en de ecologische crisis krijgt een vertaling naar de huidige werkwijze en als thema van programmaonderdelen. Een aantal voor Amsterdam en voor stadsdeel Zuid belangrijke gemeenschappen worden nadrukkelijk betrokken bij de programma’s: zijnde de Surinaams-Hindoestaanse en de Japanse gemeenschappen. Hieruit blijkt voor de commissie dat Z2S er niet alleen in slaagt om betrokken programma's voor deze doelgroepen te maken, maar ook zoekt naar community building met deze doelgroepen via deze programma’s. Hiermee toont Z2S, volgens de commissie, dat ze zich niet alleen bewust is van haar directe omgeving, maar ook actief verbinding met deze omgeving zoekt. 

De (maatschappelijke) samenwerkingspartners zijn overwegend divers in culturele achtergrond of vertegenwoordigen kwetsbare groepen uit de samenleving. Zo is er samenwerking tussen een slechthorende kunstenaar, Z2S en het dovencentrum (lichamelijke diversiteit), en met tuingemeenschappen in Zuidoost en Thami Mnyele (ecoloog Em’kal Eyongakpa) om verschillende culturele perspectieven op ecologie te betrekken. De makers waarmee Z2S werkt hebben vaak een niet-westerse culturele achtergrond. In de projecten draagt Z2S zorgt voor een inclusieve aansluiting van maker met publiek. 

De opvattingen over diversiteit en inclusie binnen de organisatie van Z2S zijn volgens de commissie geloofwaardig. Ze sluiten goed aan bij de kleine organisatie en het programma. Z2S heeft groei binnen de organisatie nodig om verdere stappen te zetten en presenteert een voor de commissie duidelijk en realistisch beeld over wat er nodig is voor een verdere ontwikkeling. Het bestuur is divers en bij de werving wordt bij voorkeur gezocht naar mensen met een biculturele achtergrond. Hiervoor zet de organisatie bij werving Colourful People en Platform Stage Inclusief in. Ook wordt de komende periode een adviesgroep diversiteit en inclusie ingericht. Voor de nieuwe communitymanager wordt expliciet geworven onder geschikte kandidaten met een niet-westerse achtergrond.

Uitvoerbaarheid

De commissie beoordeelt de uitvoerbaarheid als goed.

De commissie constateert dat de praktische bedrijfsvoering voor deze nog kleine organisatie realistisch is uitgewerkt. Er is gekozen om niet meer activiteiten te ontplooien dan in de voorgaande periode. Z2S heeft een smalle, maar vaste basis als team. Z2S geeft aan in de komende periode meer tijd nodig te hebben om de bedrijfsvoering verder te ontwikkelen en te professionaliseren. Naar de mening van de commissie hadden zaken als financiële en administratieve discipline, en een veilige werkomgeving mogelijk al eerder gerealiseerd kunnen worden met een goede prioriteitstelling, ware het niet dat Z2S, zoals beschreven in het plan, in de periode van corona tot 2023 te maken had met onverwachte personele wisselingen. De organisatie werkte daardoor met een beperkte capaciteit. 

Z2S heeft in de vorige periode een adviestraject gevolgd om de bedrijfsvoering te verstevigen op het terrein van communicatie, zichtbaarheid, educatie, publieksparticipatie en opbouw van het netwerk. Dit vertaalt zich nu in een meer gerichte opdracht die de organisatie zichzelf stelt voor de komende periode: meer impact creëren en community building. Realistisch is dat zij hiertoe een communitymanager toevoegt aan het team. 

Z2S spreekt voor de komende periode in het plan van de introductie van een, zelf geformuleerd, ‘organisatie-ethos’ om binnen haar beperkte mogelijkheden, recht te doen aan een zorgvuldige omgang met ‘mensen en middelen’. Kernwoorden in haar visie zijn fair pay, solidariteit, diversiteit, vertrouwen, duurzaamheid en transparantie, betere vergoedingen. 

Z2S onderkent de noodzaak tot meer reflectie op Governance Code Cultuur. Z2S wil werken naar een veilige, inclusieve werkomgeving voor al haar werknemers, kunstenaars en partners. Ze wil spoedig een (extern) vertrouwenspersoon aanstellen en een protocol tegen grensoverschrijdend gedrag binnen de organisatie opstellen. De commissie ziet de verhoogde aandacht hiervoor als een goede ontwikkeling. Er is bij Z2S, zo constateert de commissie, sprake van een verzorgd loonhuis inclusief implementatie van de Fair Practice Code in de komende periode. Lastenstijgingen zijn echter alleen mogelijk bij een stijging van de inkomsten. Z2S kiest er daarom bewust voor om de activiteiten(lasten) gelijk te houden en geeft prioriteit aan de arbeidspositie van teamleden en een bescheiden uitbreiding van de organisatie. De commissie vindt dit een weloverwogen keuze. Z2S motiveert de stijging in de subsidiebehoefte in dat licht overtuigend vanuit de Fair Practice Code en compensatie van de inflatie voor medewerkers, makers en partners. 

De commissie acht het programma goed uitvoerbaar en realistisch, mede door de aanwezigheid van een betrokken en energievol team. De begroting is zeer gedetailleerd opgezet, met realistische uitgangspunten voor de ontwikkeling van de zowel personele als activiteitenlasten. De financiële positie is volgens de commissie naar behoren, maar er is ruimte en urgentie voor verbetering. Ze ziet mogelijkheden voor een verhoging van de eigen inkomsten die nu slechts dertien procent bedragen, door sponsorinkomsten, coproductiebijdragen, private bijdragen, en het aandeel commerciële verhuur te vergroten. De financieringsmix kan hiermee verder worden verbeterd. Dit biedt volgens de commissie kansen om het eigen vermogen in een kortere periode te verbeteren en tot een realistisch weerstandsvermogen van Z2S voor de komende periode te komen.

Conclusie

De commissie adviseert op grond van bovenstaande overwegingen de aanvraag van de Z2S te honoreren met het gevraagde bedrag van € 150.000 per jaar.

De aanvraag is beoordeeld binnen de adviescommissie Beeldende Kunst en Creatieve Industrie