ZO! Gospel Choir

Inleiding

Stichting ZO! Gospel Choir (hierna: ZO! Gospel Choir) werkt vanuit twee pijlers: ZO! Gospel Choir en de ZO! Academy (hierna: de Academy). ZO! Gospel Choir is naar eigen zeggen het eerste en enige divers en inclusief samengestelde professionele gospelkoor in Nederland. Het verzorgt optredens in binnen- en buitenland en is regelmatig op de landelijke televisie te zien. De Academy verzorgt een eigen talentontwikkelingstraject en biedt een zangopleiding gespecialiseerd in gospel, soul, r&b en aanverwante muziekstijlen. Er wordt lesgegeven aan de hand van een zelfontwikkelde methodiek. De Academy telt twee opleidingskoren: ZO! Gospel Choir Junior (tot 18 jaar) en het ZO! Talent Choir, dat talenten opleidt voor de doorstroom naar ZO! Gospel Choir, het muziekvakonderwijs en de beroepspraktijk. Ook verzorgt de Academy workshops en masterclasses aan onder andere het Conservatorium van Amsterdam.  

De belangrijkste plannen van ZO! Gospel Choir voor 2025-2028 zijn de uitvoering van drie programmalijnen en de doorontwikkeling van de Academy. De programmalijnen staan elk voor een ander perspectief op de rol en betekenis van gospel. Gospel Heritage verkent en viert het culturele erfgoed van de gospelmuziek en de zwarte muzikale expressie als onderdeel van de Nederlandse culturele geschiedenis. Gospel Crosses richt zich op de verbinding van gospel met andere muziekgenres, en daarmee ook op andere publieksgroepen. Gospel Innovations is gericht op vernieuwing en herdefiniëring van het begrip ‘koor' en het doorbreken van de grenzen tussen muzikale genres. Met betrekking tot de Academy zoekt de organisatie nadrukkelijk een landelijke rol.  

ZO! Gospel Choir ontvangt geen meerjarige subsidie binnen het Kunstenplan 20212024.

Voor de periode 2025-2028 vraagt de organisatie bij het AFK een bijdrage van gemiddeld € 200.000 per jaar in het kader van het Kunstenplan.  

Artistiek belang

De commissie beoordeelt het artistiek belang als zeer goed. 

De commissie oordeelt dat er uit het plan een duidelijke en specifieke artistieke signatuur naar voren komt. De artistieke uitgangspunten van ZO! Gospel Choir zijn geworteld in het erfgoed van gospelmuziek, met een eigentijdse en inclusieve benadering waarbij de ontmoeting met vele andere muziekgenres wordt opgezocht. Deze signatuur wordt volgens de commissie overtuigend vertaald in de programmalijnen Gospel Heritage, Gospel Crosses en Gospel Innovations. Deze programmalijnen focussen elk op een andere invalshoek, respectievelijk: traditie en cultureel erfgoed, verbinding met andere muziekgenres, en vernieuwing en experiment. In het project Songs of Slavery and Freedom verbindt het gezelschap de artistieke signatuur op overtuigende wijze aan een nieuw narratief met betrekking tot het Nederlandse slavernijverleden, dat zowel geworteld is in het verleden als gericht op de toekomst. De artistieke signatuur uit zich voorts in het eigen ontwikkeltraject met de Academy. De commissie vindt dat de artistieke signatuur van ZO! Gospel Choir tot de verbeelding spreekt. Een voorbeeld hiervan is het programma Gospel xx House waarin de gezamenlijke wortels van gospel en housemuziek worden blootgelegd en nieuwe verbindingen tussen deze muziekgenres tot stand worden gebracht.

ZO! Gospel Choir reflecteert volgens de commissie in het plan goed op de vorige periode. Zo benoemt het veel artistieke partners, muzikanten, orkesten en solisten, met wie in de afgelopen jaren is samengewerkt. De drie voornoemde programmalijnen van ZO! Gospel Choir sluiten met hun verschillende perspectieven op de rol en betekenis van gospel goed aan op de voorgaande periode. De focus van ZO! Gospel Choir op vernieuwing binnen de gospeltraditie wordt hiermee voortgezet. De plannen bouwen volgens de commissie logisch voort op de artistiek inhoudelijke ervaring en ontwikkeling van het gezelschap in de afgelopen jaren. Dit geldt niet alleen voor de artistieke plannen van ZO! Gospel Choir, maar ook voor de ambities op het gebied van educatie en talentontwikkeling met de Academy. Wat betreft educatie reflecteert het gezelschap onder andere op de in 2023 gestarte samenwerking met de afdeling Jazz en Pop en het Junior Jazz College van het Conservatorium van Amsterdam. Deze samenwerkingen blijven blijkens het plan ook voor de komende periode van betekenis.

Het plan is duidelijk en overtuigend over wat ZO! Gospel Choir artistiek en inhoudelijk teweeg wil brengen bij het beoogde publiek, de beoogde deelnemers en de stad. Het wil het publiek op een positieve manier raken en inspireren en een bijzondere culturele ervaring bieden, waarbij gemeenschapszin een belangrijke rol speelt. Het gezelschap wil aan verborgen toptalenten, de deelnemers van de Academy, de kans bieden om zich tot zangprofessional te ontwikkelen. Met de Academy beoogt de organisatie binnen de stad een leemte te vullen wat betreft talentontwikkeling en het muziekonderwijs, door zich hierbij naar eigen zeggen als enige op gospel, soul, r&b en aanverwante muziekstijlen te richten. In de stad wil ZO! Gospel Choir bovendien meer bekendheid genereren voor de volgens het koor nog ondergewaardeerde gospeltraditie en parallel daaraan tevens meer bewustzijn creëren voor de koloniale geschiedenis. 

Volgens de commissie is het duidelijk wat de artistieke betekenis voor publiek, deelnemers en stad is. Bij het publiek spreekt naar verwachting de artistieke inhoud van de optredens van ZO! Gospel Choir sterk aan. Gospelliefhebbers worden op hun wenken bediend met traditionele gospel, maar ook geprikkeld met vernieuwende vormen van het genre. Voor publiek dat onbekend is met gospel, biedt het gezelschap volgens de commissie een uitstekende kennismaking. Voor de deelnemers aan de Academy is de wijze waarop het opleidingstraject is vormgegeven naar verwachting aansprekend, met de inbedding in de ZO! Gospel Choir-community en de op verschillende leeftijdsgroepen toegesneden programma’s. Voor de stad is het naar verwachting van betekenis dat ZO! Gospel Choir aandacht genereert voor de gospeltraditie en in het verlengde daarvan de koloniale geschiedenis. De commissie vindt dat de helder en goed geformuleerde activiteiten naar verwachting aansprekend voor het beoogde publiek, de deelnemers en de stad zijn. 

Belang voor de stad

De commissie beoordeelt het belang voor de stad als zeer goed.  

Naar het oordeel van de commissie geeft het plan een duidelijke en onderbouwde visie op het bereik in de stad. ZO! Gospel Choir kiest er expliciet voor om niet te werken met duidelijk afgescheiden doelgroepen, zoals bijvoorbeeld in het Culturele Doelgroepenmodel, maar formuleert een visie waarin de stad als geheel wordt benaderd. Het doel hierbij is om zoveel mogelijk mensen te bereiken, met een bijzondere gerichtheid op het stadsdeel Zuidoost. Gemeenschapszin, de verbindende kracht van gospelmuziek en het bouwen van culturele bruggen staan voor ZO! Gospel Choir hierbij centraal. 

Het doel om zoveel mogelijk mensen te bereiken, vindt de commissie logisch aansluiten bij de aard en omvang van de verschillende activiteiten. Dit doel is volgens de commissie nauw verbonden met de door ZO! Gospel Choir geformuleerde intrinsieke motivatie waarin de verbondenheid met de gemeenschap en de wens om een afspiegeling van het publiek en de samenleving te zijn centraal staan. Dit komt duidelijk naar voren bij twee onderdelen van de programmalijn Gospel Heritage. The Best of Gospel laat een breed publiek kennis maken met het genre, en in Songs of Slavery & Freedom zal de actuele thematiek van het slavernijverleden naar verwachting een brede doelgroep aanspreken. Ook de programmalijn Gospel Innovations richt zich op een breed publiek, maar hier juist door een brug te slaan tussen traditie en moderniteit, en te experimenteren met verschillende stijlen, technologieën en genre-overschrijdende samenwerkingen. 

Ten aanzien van de activiteiten van de Academy benoemt de organisatie in het plan wel concrete doelgroepen, zoals talentvolle amateurs, ervaren professionals en studenten uit het muziekvakonderwijs. Tevens wordt een onderscheid gemaakt naar leeftijd bij het ZO! Gospel Choir Junior (8 t/m 18 jaar) en het ZO! Talent Choir (boven de 18). De commissie vindt dat het gezelschap hiermee zijn visie op het bereik van de Academy in de stad helder onderbouwt. Dat het plan met betrekking tot de Academy wel specifieke doelgroepen benoemt, onderscheiden in leeftijd of opleidingsniveau, vindt de commissie logisch gezien de aard van de educatieve activiteiten, het interne opleidingstraject en de externe workshops en masterclasses.

ZO! Gospel Choir heeft volgens de commissie een realistische en passende aanpak om zoveel mogelijk mensen te bereiken. Dit blijkt onder andere uit het inschakelen van externe marketingpartners L3B.AGENCY en TBWA\NEBOKO om de demografie en voorkeuren van het publiek te onderzoeken en het merk verder te ontwikkelen. Maar ook de vele samenwerkingspartners van ZO! Gospel Choir, zoals The Big Sing, Black Achievement Month, NiNsee en OBA Next waardeert de commissie ten aanzien van de aanpak voor het bereik. Met betrekking tot de Academy is de commissie positief over de overtuigende communitybuilding. 

De verschillende activiteiten dragen volgens de commissie bij aan de spreiding van het culturele aanbod en publieksbereik in Zuidoost. In het plan noemt de organisatie dat zij met workshops, masterclasses en lokale samenwerkingen ook de stadsdelen Noord en Nieuw-West bereikt. De commissie vindt dit positief, maar had wel graag meer inhoudelijke informatie willen lezen. Het duidelijke zwaartepunt van de activiteiten ligt in het stadsdeel Zuidoost. ZO! Gospel Choir is hier gevestigd en een groot deel van de activiteiten vindt in dit stadsdeel plaats, zoals in het Bijlmer Parktheater. De commissie vindt het helder waarom activiteiten hier plaatsvinden en dat er draagvlak voor is. De voornemens op het vlak van spreiding zijn naar het oordeel van de commissie passend en haalbaar, gezien de kennis en de reeds lange ervaring van de organisatie in Amsterdam, in het bijzonder in het stadsdeel Zuidoost. 

Diversiteit & Inclusie

De commissie beoordeelt de bijdrage aan diversiteit en inclusie als goed.  

ZO! Gospel Choir is volgens de commissie in organisatie en activiteiten doordesemd van culturele diversiteit en inclusie. De commissie is ervan overtuigd dat ZO! Gospel Choir in samenstelling een van de cultureel diverse professionele koren van Nederland is en ziet in zijn activiteiten en plannen voor de komende periode duidelijke ambities op het gebied van diversiteit en inclusie. Zo blijkt uit het plan dat ZO! Gospel Choir ten aanzien van het bereik streeft naar een breed en daarmee cultureel divers publiek. Met betrekking tot het aanbod zegt het gezelschap de diversiteit en impact van gospel en zwarte muzikale expressie te willen verankeren als wezenlijk onderdeel van de Nederlandse culturele geschiedenis. Met de Academy biedt de organisatie een grotere diversiteit in het opleidingsveld. En wat betreft de eigen organisatie benoemt het plan dat de begeleiding van de zangers inclusief is en rekening houdt met de diversiteit van de leden, onder meer door het begrijpen en respecteren van hun diverse culturele achtergronden. De commissie vindt de afzonderlijke punten ten aanzien van culturele diversiteit in bereik, aanbod en de eigen organisatie positief, maar had graag een overkoepelende visie op diversiteit en inclusie gelezen. De commissie is van mening dat ZO! Gospel Choir zijn keuzes sterker had kunnen onderbouwen, inclusief het beoogde effect hiervan op het aanbod, het bereik van mensen en de organisatie. Dat had de organisatie volgens de commissie ook betere gelegenheid gegeven om de toekomstige lijnen te verbinden aan de ervaringen uit het verleden, waarop in het plan beperkt wordt gereflecteerd. 

De praktijk van ZO! Gospel Choir wordt gekenmerkt door culturele diversiteit en inclusie, al had de commissie graag meer concrete stappen willen lezen in het plan. De organisatie streeft met betrekking tot het bereik naar een breed en daarmee cultureel divers publiek. Zo werkt ZO! Gospel Choir in het project Love Church samen met de Dominicuskerk om een toegankelijk concert te realiseren dat volgens het plan een welkome en veilige omgeving biedt aan diverse gemeenschappen, waaronder de lhbtiq+-gemeenschap, daklozen en andere gemarginaliseerde groepen.  

Waar het gaat om het aanbod ligt de kracht volgens het koor in de unieke stemmen en achtergronden van de leden. Met de programmalijn Gospel Heritage wordt ernaar gestreefd de diversiteit en impact van gospel en zwarte muzikale expressie een duidelijke plek te geven in het Nederlandse culturele veld. De Academy brengt met de talentontwikkeling in gospelzang en gerelateerde muziekstijlen meer diversiteit in het Amsterdamse opleidingsveld. De commissie waardeert al deze sterke uitgangspunten, maar had in het plan een nadere concretisering en uitwerking willen lezen in duidelijke stappen en acties. Uit het plan spreekt, zoals vermeld, aandacht voor het creëren van een omgeving van veiligheid en respect voor diverse culturele achtergronden. De uitdaging voor de komende tijd zal volgens de commissie liggen in het concretiseren van de doelstellingen en acties op dit gebied. Ten aanzien van partners, ziet de commissie dat ZO! Gospel Choir in de komende tijd de kans heeft om een strategische plek in te nemen in de stad waar het gaat om black culture en de dialoog rondom het Nederlandse slavernijverleden. 

Uitvoerbaarheid

De commissie beoordeelt de uitvoerbaarheid als zeer goed.

De commissie vindt dat uit het plan een overtuigende visie op de bedrijfsvoering spreekt. Die strekt zich met name uit tot het ondernemerschap en aspecten van sociale veiligheid. Zo tracht de organisatie een gezonde balans tussen werk en privéleven voor alle medewerkers te bevorderen door goed te luisteren, betrokken te zijn en opmerkzaam te blijven. Hierbij staat de boodschap dat iedereen welkom is en zich veilig moet voelen, hoog in het vaandel. De organisatie is voornemens om voor de periode 2025-2028 een onafhankelijke vertrouwenspersoon aan te stellen ten behoeve van een veilige en ondersteunende omgeving. Voorts wil ZO! Gospel Choir de codes nog meer integreren in de organisatie. De organisatie past de Fair Practice Code naar eigen zeggen reeds toe. Voor de periode 2025-2028 zal de organisatie bij de beloningen de principes van fair pay in acht nemen en daarbij de cao

Muziekensembles volgen. Met betrekking tot governance beschrijft het plan op heldere wijze welke maatregelen reeds genomen zijn en welke in de nabije toekomst nog worden ingevoerd. Zo is er reeds een reglement dat zaken zoals belangenverstrengeling, verantwoordelijkheden en bevoegdheden vastlegt. ZO! Gospel Choir werkt met zowel een raad van toezicht als met een raad van advies. 

Het plan reflecteert voldoende op de bedrijfsvoering 2021-2023. Daarbij wordt onder meer benadrukt dat ZO! Gospel Choir altijd een slanke organisatie is geweest die met relatief weinig middelen en op eigen kracht veel weet te bereiken en dit in de huidige situatie nog steeds mogelijk maakt. De commissie vindt dat de visie op de bedrijfsvoering logisch voortvloeit uit deze reflectie. Het plan geeft blijk van een heldere risicoanalyse, bijvoorbeeld met betrekking tot eventueel tegenvallende subsidieinkomsten. In dat geval is de organisatie voornemens zich te richten op verdere diversificatie van inkomstenbronnen, waaronder particuliere sponsoring en samenwerking met private culturele fondsen. Voorts stelt de organisatie dat zij een begrotingssystematiek hanteert waarmee financiële risico’s actief worden vermeden. Concerten worden namelijk vrijwel uitsluitend gepland wanneer er een begroting is die in balans is en er een minimaal risico op afwijkingen van de begroting bestaat. Hoewel in vrij algemene bewoordingen gesteld, ziet de commissie dit als een goed streven. 

Het activiteitenplan van ZO! Gospel Choir beoordeelt de commissie als realistisch en uitvoerbaar in organisatorisch en financieel opzicht. De commissie ziet in het plan dat ZO! Gospel Choir cultureel ondernemerschap hoog in het vaandel heeft, succesvol is in de kaartverkoop voor optredens, reeds lange ervaring heeft als organisatie en goede samenwerkingspartners en coproducties kent. Dit vindt de commissie positief. Over de begroting voor de plannen voor 2025-2028 merkt de commissie op dat deze aanzienlijk groeit ten opzichte van de afgelopen jaren, onder andere door een substantiële toename in het aantal activiteiten en een grote stijging in de personeelslasten, mede doordat de organisatie eenieder volgens de principes van fair pay wil gaan betalen.   Gezien de ervaring in het ondernemerschap van ZO! Gospel Choir heeft de commissie vertrouwen dat de organisatie toegerust is op deze toename in activiteiten en de begroting, maar het benoemen van eventuele risico's die gepaard zouden kunnen gaan met een dergelijke schaalvergroting, had de commissie gewaardeerd.  De begroting is helder en passend bij de beoogde plannen. De baten liggen in lijn met eerdere realisaties. Daarnaast is er sprake van een passende financieringsmix, bestaande uit rijkscultuurfondsen en private fondsen, projectsubsidies en eigen inkomsten. Initiatieven als Vrienden van ZO! Gospel Choir en bedrijfssponsoring laten zien dat er ook aan alternatieve financieringsbronnen wordt gedacht en dat risico’s hiermee worden gespreid, hetgeen de commissie positief vindt. De commissie acht de financiële huishouding op orde om het vierjarige plan dragen, blijkend uit onder meer de eigen vermogenspositie en liquiditeitspositie.  

Conclusie

De commissie adviseert op grond van de bovenstaande overwegingen de aanvraag van ZO! Gospel Choir te honoreren met het gevraagde bedrag van € 200.000 per jaar. 

De aanvraag is beoordeeld binnen de adviescommissie Muziek en Muziektheater.