Winteravonden aan de Amstel

Inleiding

Winteravonden aan de Amstel (hierna: Winteravonden) is een achtdaags festival dat bekende en minder bekende kamermuziek programmeert, met een focus op de OostEuropese cultuur. De uitvoerenden zijn musici van nationale en internationale statuur. Het festival programmeert reguliere concerten, jong talent concerten, familieconcerten, lezingen en filmvertoningen. Sinds de oprichting streeft Winteravonden naar een interdisciplinaire programmering, waar diverse kunsten met of naast elkaar geprogrammeerd worden zodat de ervaring van verschillende kunstdisciplines wordt versterkt. Initieel had Winteravonden een sterke focus op Russische muziek. In 2022 besloot de organisatie, in reactie op de Russische inval in Oekraïne, af te stappen van de term ‘Russisch’ en de focus te verbreden naar Oost-Europese muziek. Winteravonden zet zich sindsdien in om zowel musici als publiek uit landen, zoals Oekraïne, Wit-Rusland en Rusland met elkaar te verbinden. Het festival beoogt hiermee een maatschappelijke rol te vervullen die past binnen het gewijzigd festivalprofiel.

Het overkoepelende thema van Winteravonden voor de periode 2025-2028 is: Van herbronnen tot verrijken. Het festival belicht diverse aspecten van migratie en integratie: zowel het persoonlijk perspectief van de migrant als muzikant of de kunstenaar met heimwee naar zijn land van herkomst als is de artistieke waarde die nieuwkomers toevoegen aan de ontvangende samenleving, dit door hun culturele erfenis en levenservaringen te delen. Winteravonden richt zich met dit meerjarige thema op herkenning, ontmoeting en verbinding met mensen uit de cultuur in het land van aankomst. Het festival wil met een intieme setting een gelegenheid bieden om in contact te komen met Oost-Europese nieuwkomers en muziektradities. 

Winteravonden aan de Amstel ontvangt geen meerjarige subsidie binnen het Kunstenplan 2021-2024.

Voor de periode 2025-2028 vraagt de organisatie bij het AFK een bijdrage van gemiddeld € 45.000 per jaar in het kader van het Kunstenplan.

Artistiek belang

De commissie beoordeelt het artistiek belang als zeer goed.

De commissie vindt dat er sprake is van een herkenbare artistieke signatuur. Winteravonden biedt een artistiek, actueel en maatschappelijk relevant festivalprogramma bestaande uit bekende en minder bekende kamermuziek uit OostEuropa. Het festival onderscheidt zich met dit artistieke uitgangspunt volgens de commissie van andere klassieke muziekfestivals. De vertaling van deze artistieke signatuur ziet de commissie overtuigend terug in de verschillende programma’s tijdens het festival. In ieder programma ligt de nadruk op de speciale aandacht voor gevluchte musici en componisten uit Oost-Europese conflictgebieden; alle activiteiten ademen Oost-Europa.

De commissie is van mening dat het festival tot de verbeelding spreekt, onder andere door de maatschappelijke doelstelling binnen de artistieke visie en de stem van de kunstenaars in de verschillende programma’s. Tegelijkertijd biedt het festival de componisten en makers de vrijheid en de ruimte om te maken. Zij ziet dat duidelijk terug in bijvoorbeeld de productie Ballet en meer, een bewerking van Igor Stravinsky’s Petroesjka, met live poppenkast in de Russische traditie, en in Cinéma, met muziek die Erik Satie schreef voor de film.

Het plan reflecteert uitgebreid op de koerswijziging, de impact van corona, de artistieke doelstellingen van 2021-2023 en de behaalde resultaten. Zo heeft het festival zich ontwikkeld van een Russisch kamermuziekfestival naar een Oost-Europees festival. De focus binnen het festival ligt op het verbinden van diverse culturen in tijden van politieke spanningen zoals de oorlog in Oekraïne. De commissie waardeert deze koerswijziging, die aansluit bij de missie om muziektradities uit de regio te vertegenwoordigen in Amsterdam. De komende periode blijft het festival zich inzetten voor verbinding en gastvrijheid. Het festival bouwt hier logisch op voort, waarbij de huidige doelstellingen aangevuld worden met een nieuwe: het ten gehore brengen nieuwe composities. De commissie oordeelt dat het plan past bij de artistiekinhoudelijke ervaring en ontwikkeling van de stichting.

Volgens de commissie heeft het festival duidelijk en overtuigend artistieke betekenis voor publiek en stad. Door de nieuwe koers is Winteravonden meer dan ooit een plek voor culturele uitwisseling tussen mensen uit Oost-Europa die zich heroriënteren op hun toekomst. Winteravonden wil eraan bijdragen dat nieuwkomers met een OostEuropese achtergrond zich thuis en welkom voelen in Amsterdam. Het festival creëert een culturele ontmoetingsplek waar deze groep herkenning kan vinden in de gedeelde Oost-Europese achtergrond en cultuur, en waar zij in contact kan komen met de eigen muziektradities. 

De commissie verwacht dat de culturele ontmoetingsplek ook aansprekend zal zijn voor publiek dat liefhebber is van Oost-Europese muziek. Daarnaast wil de organisatie een stem geven aan Russische, Wit-Russische en Oekraïense kunstenaars die getroffen zijn door oorlogsgeweld of politieke vervolging. Dit krijgt vorm in het met elkaar componeren en het combineren van elkaars stijl in de programmering. De commissie is van mening dat deze mogelijkheid aansprekend is voor musici en de artistieke ervaring van de deelnemers verrijkt.  

Daarnaast wil Winteravonden door middel van Oost-Europees georiënteerde kamermuziek een rol spelen in het verbinden van Russen, Wit-Russen, Oekraïners en Nederlanders. Dit doet zij door zich te richten op actuele maatschappelijke thema’s. Aansprekend vindt de commissie in dat verband het voornemen voor Richters Maskerade, een bonte avond in de geest van Richter en Diaghilev waar bezoekers en spelers opgaan in een gekostumeerd en gemaskerd feest, een eerbetoon aan eigenzinnigheid en diversiteit. De commissie verwacht dat zo’n programma verbinding mogelijk maakt en aansprekend is in zowel thema als presentatievorm.  

Belang voor de stad

De commissie beoordeelt het belang voor de stad als voldoende.

Het plan bevat volgens de commissie een duidelijke visie op bereik in de stad. Met de focus op de Oost-Europese muziekcultuur, richt het festival zich op een brede doelgroep. Dit omvat onder andere Russen, bedreigde leden van Oost-Europese lhbtiq+-gemeenschappen, Oekraïners, Wit-Russen, Amsterdammers met OostEuropese roots en liefhebbers van nieuwe composities uit deze regio. De vier beoogde doelgroepen waar Winteravonden zich op wil richten vindt de commissie helder geformuleerd en logisch passend bij de aard van de programmering. Het plan kwalificeert deze als de klassieke muziekliefhebbers, de kunstliefhebbers met een interesse in en/of fascinatie voor Oost-Europese cultuur, families met kinderen en de avontuurlijke cultuurfanaten. De aard en omvang van de doelgroepen worden duidelijk in het plan gekoppeld aan de verschillende programmering. De avontuurlijke cultuurfanaten staan open voor de nieuwe muzikale ervaringen in verbinding met andere kunstvormen. De familievoorstellingen zijn gericht op de families met kinderen en de klassieke muziekliefhebbers zullen met name bereikt worden met het reguliere concertprogramma. 

Om het beoogde publiek te bereiken, zet de stichting verschillende strategieën in. De commissie vindt de community building en het betrekken van samenwerkingspartners een passende aanpak om publiek en deelnemers te bereiken. Zij vindt de samenwerking met organisaties zoals de Regenboog Groep en HVO-Querido erg goed gekozen in verband met de maatschappelijke doelstelling van het festival en de betrokkenheid van artistiek leider Anna Azernikova bij het werk dat deze partners doen voor Oekraïense vluchtelingen. De commissie verwacht dat daarom Azernikova de doelgroep zal weten te bereiken met haar persoonlijke aanpak gericht op de Oekraïense gevluchte muzikanten. 

Winteravonden maakt online gebruik van media zoals Instagram, Facebook en de nieuwsbrief en tegelijkertijd waarborgt het festival het gebruik van offline media. Dit vindt de commissie in lijn met de beoogde doelgroepen. Samen met de pr-activiteiten die gericht zijn op het vergroten van de zichtbaarheid van het festival in de stad vindt de commissie het realistisch dat het festival erin zal slagen brede doelgroepen te bereiken. Winteravonden geeft aan dat geen van de activiteiten plaatsvinden in de stadsdelen Nieuw-West, Noord of Zuidoost. Op basis daarvan stelt de commissie vast dat de activiteiten van Winteravonden niet bijdragen aan spreiding van het culturele aanbod en het publieksbereik in deze stadsdelen.

Diversiteit & inclusie

De commissie beoordeelt de bijdrage aan diversiteit en inclusie als zeer goed.

Winteravonden hecht waarde aan culturele diversiteit en wil dit met het festival uitdragen. De commissie ziet dit terug in zowel het publieksbereik als binnen de organisatie en de musici. De commissie vindt dit goed aansluiten bij de kernwaarden van het festival. Het plan onderbouwt de keuzes die de organisatie op het gebied van aanbod, bereik en organisatie maakt aan de hand van de vier P’s. Met betrekking tot het aanbod heeft Winteravonden als doel dat elke festivaleditie ruimte in de programmering reserveert voor gevluchte musici en componisten met een OostEuropese achtergrond. Dit draagt volgens de commissie bij aan de zichtbaarheid van deze musici en componisten en heeft direct positieve gevolgen op het bereik. Ten aanzien van de organisatie spant Winteravonden zich in voor een divers bestuur. Daarnaast stelt de organisatie alleen samen te werken met partners die de Code Diversiteit & Inclusie onderschrijven. Winteravonden wil partners daartoe een overeenkomst laten tekenen; dit idee moet nog verdere uitwerking krijgen.  

Het plan blikt kort terug op de stappen die zijn gezet in de voorgaande periode en benoemt de voorlopige resultaten. Winteravonden stelt dat vanwege krapte op de arbeidsmarkt het niet is gelukt om de organisatie bij de werving van nieuwe medewerkers op alle vlakken te diversifiëren, met uitzondering in de zin van gender. De organisatie heeft meerdere vrouwen aan het team kunnen toevoegen; een volgens de commissie mooie stap. De commissie vindt dat nieuwe doelstellingen logisch voortvloeien uit de reflectie. Op het gebied van programmering zet de organisatie de koers voort en als het om de partners gaat wordt het committeren aan de Code Diversiteit & Inclusie geen voorwaarde meer, maar een harde eis. Dit getuigt volgens de commissie van een gedegen implementatie van een divers gedachtengoed. 

De commissie vindt dat er duidelijke stappen en acties in het plan naar voren komen. Ten aanzien van het aanbod biedt Winteravonden met het festival ruimte aan culturele diversiteit met de focus op Oost-Europese talenten een podium. Bovendien wil Winteravonden haar blik verbreden en ook muziek uit omringende Oost-Europese landen laten horen. Culturele diversiteit bij de musici wil Winteravonden waarborgen door zowel Oekraïense, Wit-Russische en Russische als Nederlandse musici te programmeren. Wat betreft het bereik reserveert de organisatie elke editie plekken voor gevluchte musici uit de focuslanden. Binnen de eigen organisatie zoekt Winteravonden bewust naar een nieuw bestuurslid en naar een nieuwe zakelijk leider die de diversiteit van bestuur en team vergroten, zodat er meerdere perspectieven vertegenwoordigd zijn binnen de organisatie. In vacatures wordt de wens voor diversifiëring expliciet vermeld. De commissie vindt de stappen concreet en realistisch en ziet dat deze goed aansluiten bij de visie en doelstellingen. Zij is er dan ook van overtuigd dat de doelstellingen met deze stappen bereikt kunnen worden.  

Uitvoerbaarheid

De commissie beoordeelt de uitvoerbaarheid als voldoende. 

De commissie oordeelt dat er uit het plan een heldere visie op bedrijfsvoering spreekt. De visie is gericht op het professionaliseren van de organisatie, het creëren van een veilige en inclusieve werkomgeving, het waarborgen van continuïteit en integriteit en het bevorderen van samenwerking met diverse partners. 

Reflecterend op de voorgaande periode geeft de organisatie in alle openheid aan dat zij kampte met een gebrek aan middelen, waardoor fair pay niet mogelijk was en personeel moeilijk was vast te houden. De marketing en kaartverkoop van het festival kwam laat op gang. De commissie heeft waardering voor deze transparante reflectie en vindt het streven naar professionalisering hier logisch uit voortvloeien.

Winteravonden wil als eerste stap een zakelijk leider aantrekken die onderdeel wordt van de directie. Ook wil de organisatie de marketingcapaciteit uitbreiden met extra uren. Verder is het doel om de artistiek leider marktconform uit te betalen. Om dit te bewerkstelligen vraagt de organisatie meerdere subsidies aan. 

Winteravonden onderschrijft de principes van de Governance Code Cultuur en geeft aan een onafhankelijk stichtingsbestuur te hebben. De commissie vindt het plan op dit punt beknopt; het geeft weinig inzicht in de daadwerkelijke toepassing van de Governance Code Cultuur. In het licht van het streven naar professionalisering had de commissie graag meer inzicht willen hebben in de rol van het bestuur. Winteravond zegt fair pay zeer belangrijk te vinden en de Fair Practice Code te onderschrijven. De komende tijd blijft Winteravonden zich richten op het toepassen van de code, en zullen die alleen maar verder doorvoeren. De commissie had hier wel iets meer toelichting willen hebben wat de volgende stappen zijn en wat de effecten zijn van professionaliseren. 

Met betrekking tot sociale veiligheid zegt de organisatie te streven naar een veilig klimaat door open en transparant te communiceren en jaarlijks een evaluatiegesprek te voeren met elk individueel teamlid. In dit gesprek kunnen ervaringen met en mogelijke verbeteringen op het gebied van teamdynamiek en het werkklimaat besproken worden. Op dit punt vindt de commissie het plan duidelijk en overtuigend. De commissie vindt dat er helder wordt toegelicht hoe er wordt omgegaan met eventuele risico’s. Een belangrijk risico is volgens de organisatie het tegenvallen van een inkomstenbron, zoals de kaartverkoop, sponsoring, fondsen en/of subsidies. Wanneer dit zich voordoet, is de organisatie voornemens om zorgvuldige keuzes te maken en te snijden in kosten. Winteravonden zal dan genoodzaakt zijn om de professionalisering van het team uit te stellen. Deze oplossingen zijn in lijn met de voorgaande jaren. De commissie had graag gezien welke stappen de organisatie onderneemt om op andere manieren inkomsten te genereren, omdat het risico op tegenvallende inkomsten er altijd zal zijn.

Op basis van de kwaliteit van de betrokkenen, de succesvolle editie in het verleden en het heldere plan met de beoogde stappen ten aanzien van de professionalisering, heeft de commissie er vertrouwen in dat het activiteitenplan in organisatorisch opzicht realistisch en uitvoerbaar is. Winteravonden zal het aantal activiteiten op hetzelfde niveau houden. De commissie vindt dit aansluiten bij de focus op professionaliseren en vindt het goed om de druk op het team niet groter te maken. Daarnaast ontleent de commissie vertrouwen aan het feit dat er wordt samengewerkt met passende partners zoals H’ART Museum en de OBA.  

De commissie merkt op dat er de afgelopen tijd meerdere zakelijk leiders zijn vertrokken. Winteravonden geeft aan dat de beperkte financiële middelen het onmogelijk maken de functie marktconform uit te betalen. De commissie is van mening dat het op lange termijn uitblijven van een zakelijk leider effect zal hebben op zowel de organisatorische als de financiële haalbaarheid. Een plan van aanpak hierop was daarom gewenst geweest. De commissie ziet dat er fouten zitten in zowel de aanvraag als de financiële jaarverslagen. Zij ziet dit als een extra onderstreping van de noodzaak een zakelijk leider aan te trekken. De commissie is van mening dat het bestuur altijd een controlerende taak heeft, maar vindt dat in deze situatie nog meer van toepassing. In financieel opzicht vindt de commissie dat de begroting weinig helderheid biedt. Voor de zakelijk leider wordt uitgegaan van drie maanden fulltime inzet voor de taken die in het plan worden benoemd. Dit wordt noch in het plan noch in de toelichting op de begroting verklaard of onderbouwd. Op basis van het begrote honorarium vindt de commissie dit niet realistisch. De begroting maakt niet helder wat er per fte aan honoraria betaald gaat worden vanaf 2025. Daardoor krijgt de commissie geen zicht op de realiteitszin van de doelstelling om de artistiek leider een eerlijke beloning te bieden. De commissie vindt dat er sprake is van een passende financieringsmix, die niet veel verschilt ten opzichte van de vorige periode en bestaat uit eigen inkomsten, private middelen, sponsoring en incidentele publieke inkomsten. Risico’s worden hierdoor gespreid. Zowel de eigenvermogens- als liquiditeitspositie zijn in een stijgende lijn verbeterd, wat maakt dat de vierjarige plannen uitgevoerd kunnen worden. Met voldoende middelen acht de commissie de organisatie in staat om een substantiële verbeterslag te maken.

Conclusie

De commissie adviseert op grond van bovenstaande overwegingen de aanvraag van Winteravonden aan de Amstel te honoreren met het gevraagde bedrag van € 45.000 per jaar.

De aanvraag is beoordeeld binnen de adviescommissie Muziek & Muziektheater.