Welcome Stranger

Inleiding

Welcome Stranger heeft volgens de organisatie sinds haar begindagen de dialoog tussen hedendaagse kunst en vrije ruimte opgezocht. Volgens haar heeft de pandemie een verschuiving in focus teweeggebracht, waarbij kunstenaars nieuwe kunstwerken maken voor de gevel van hun eigen huis. Deze kunstwerken houden zich niet aan de grenzen van één woning. Met deze werken wil Welcome Stranger benadrukken dat de bouwblokken waar de woningen deel van uitmaken bestaan uit gestapelde appartementen, uit gestapelde levens. Hierdoor wil zij de ongrijpbare sociale wereld die bakstenen huist, door een fysieke ingreep van de kunstenaar, tastbaar maken. Volgens Welcome Stranger maken organisaties zoals zijzelf een belangrijk verschil door de tijdgeest voelbaar en bespreekbaar te maken. Dit betekent in haar optiek herkenning en vervreemding, verbinding en confrontatie. Vanuit een artistieke visie op uitwisseling en relationaliteit vraagt zij aan haar kunstenaars om nieuw werk te maken dat bakens verzet voor een onzekere toekomst.

In de komende Kunstenplanperiode wil Welcome Stranger haar engagement met kunst, en het opzoeken van de dialoog en vrije ruimte verder ontwikkelen. Hiervoor beoogt zij nieuwe edities die de grens tussen het private en het publieke doorbreken. Naast de projecten in Amsterdam wil ze ook satellietprojecten ontwikkelen buiten de stad. Als speerpunt stelt zij hierbij dat er voor Amsterdammers wel een duidelijk vertrekpunt is vanuit de stad. Naast de gebruikelijke manieren waarmee Welcome Stranger tot nu toe het contact met publiek aanjaagt, wil ze de komende jaren structureel kleine intieme ontmoetingen arrangeren om het contact te verlengen. Tegelijkertijd wil zij de artistieke output van Welcome Stranger digitaal toegankelijk maken en haar werkwijze delen. Voor dit laatste wil zij een gemeenschap van articuleerders om haar heen vormen.

Welcome Stranger ontvangt geen meerjarige subsidie binnen het Kunstenplan  2021-2024.

Voor de periode 2025-2028 vraagt de organisatie bij het AFK een bijdrage van gemiddeld € 65.000 per jaar in het kader van het Kunstenplan.

Artistiek belang

De commissie beoordeelt het artistiek belang als zwak.

Welcome Stranger zet volgens de commissie een sterke, Nederlandse traditie voort van kunst in de openbare ruimte, die steeds meer onder druk komt te staan. Onderscheidend hierin is dat Welcome Stranger deze kunst aanbiedt vanuit de woon- of werkruimte van kunstenaars. Als prikkelend en recent voorbeeld noemt de commissie Can’t face another sad salad! Van Simon Wald-Lasowski, die vanuit zijn zolderraam een kalkoen-koekoeksklok maakte die bij verschijning zijn tong uitrolde en een schreeuw liet horen. Welcome Stranger kiest voor een meanderende lijn in haar programmering, waardoor de commissie vooral herkenbaarheid ziet in de presentatiewijze. 

Welcome Stranger heeft twee thema’s opgesteld voor de komende periode; nabijheid en uitwisseling. De commissie vindt dat de vertaalslag van thema’s naar de activiteiten nog weinig concreet vorm krijgt in het ondernemingsplan. De invulling komt onder meer vanuit de kunstenaars. De commissie vindt de invalshoeken van de kunstenaars in verschillende, zeer brede lijnen geformuleerd. In die zin oogt de selectie voor de commissie ook nog wijdlopig en weinig zeggend over de artistieke signatuur van de organisatie. Opvallend vindt zij de keuze voor performance kunstenaars. De commissie vindt dit in de basis prikkelend en uitdagend. Immers brengt performance in de openbare ruimte uitdagingen met zich mee, zoals de bepaalde vluchtigheid van het medium, waar Welcome Stranger in het algemeen voor een langere fysieke aanwezigheid kiest. Daarom had de commissie meer willen lezen hoe Welcome Stranger dit in de praktijk wil brengen en wat deze toevoeging betekent voor de organisatie. Daarnaast wil Welcome Stranger investeren in het digitaal ontsluiten van haar archief. Het archief bestaat uit documentatie van de kunstwerken vanaf de jaren negentig en interacties van publiek met de kunstwerken. Vanuit het thema uitwisseling vindt de commissie dit een heldere lijn, maar had zij meer inzicht willen krijgen hoe dit uitwisseling met het online publiek bevordert, en welke ‘gesprekken’ ze daaromheen wil delen. Hoe gaat het archief zich naar buiten manifesteren? Vanwege de beperkte inhoudelijke uitwerking vindt de commissie de activiteiten nog niet tot de verbeelding spreken. 

Wat betreft de reflectie merkt de commissie op dat de nadruk ligt op de vroege jaren van Welcome Stranger. De stichting heeft in 2020 een doorstart gemaakt. Hoewel de commissie begrijpt dat de grootste verandering te zien is in vergelijking met de beginjaren, vindt zij het van belang dat er ook gereflecteerd wordt op de ontwikkeling in de direct voorgaande jaren. Niettemin vindt de commissie de voorgestelde plannen en focus op nabijheid en uitwisseling logisch voortvloeien uit de ervaring van de afgelopen jaren.

Welcome Stranger heeft volgens de commissie helder voor ogen wat zij het publiek en de stad wil bieden; verrassing en bevraging – en het liefst verbroedering door middel van deze twee. Daarnaast wil zij de traditie van kunst in de openbare ruimte voortzetten in een stad waar de vrije, publieke ruimte steeds meer in gedrang komt door toenemende huizenbouw. 

Haar eerste doel wil Welcome Stranger bereiken via de presentaties in de stad en de ‘gesprekken op straat’. De stichting geeft aan te merken dat er behoefte is aan intensiever contact tussen publiek en kunstenaars. Het voeren van persoonlijke gesprekken vindt de commissie in de basis een versterking van de presentaties. Echter geeft het ondernemingsplan te weinig concreet inzicht in hoe de presentaties en de gesprekken op straat op elkaar in gaan werken. Welcome Stranger geeft slechts beperkt een beeld van vorm, bijvoorbeeld gesprekken op een bankje. Dit vraagt volgens de commissie om meer duiding. Welcome Stranger geeft immers zelf aan dat dit aandacht vraagt. 

Met de samenwerkingen in de stad, zoals het Van Eesteren Museum of Hendrick de Keyser, wil Welcome Stranger zelf compact en flexibel blijven, maar meer ingebed raken in de stad. Dat vindt de commissie op zichzelf aansprekend, maar met twee partners ook nog voorzichtig. Daarbij merkt zij op dat het nog te onduidelijk is hoe dit vorm krijgt om de commissie te overtuigen van de artistieke betekenis voor de stad.  

Belang voor de stad

De commissie beoordeelt het belang voor de stad als zwak.

De commissie vindt de visie op het bereik in de stad niet overtuigen. Welcome Stranger onderscheidt vijf doelgroepen in de stad: maker, voorbijganger en bezoeker, gebruiker, onderwijs en relaties. De commissie vindt deze groepen relatief breed van opzet, maar begrijpt dit vanuit de aard van het medium. Presenteren in de openbare ruimte heeft in de basis een breed publiek. In grote lijnen vindt ze de doelgroepen dan ook passend. Wel is de commissie van mening dat Welcome Stranger, met focus op de nieuwe publieksontmoetingen, dit meer op de stad en/of wijken toe had kunnen spitsen. 

Welcome Stranger schetst in de aanvraag een beeld dat zij haar publiek al actief betrekt bij de werken, aldus de commissie. De commissie is van mening dat dit bijvoorbeeld bij de openingen van werken het geval is, maar dat gedurende de looptijd Welcome Stranger hier niet nog op stuurt. Ook plaatst zij vraagtekens bij de opgevoerde bezoekersaantallen. Welcome Stranger licht niet toe wat zij definieert als een bezoek. Op basis van de hoge publiekscijfers, de definiëring van de doelgroep ‘voorbijganger’ en de kleine omvang van de individuele publieksontmoetingen, verwacht de commissie dat toevallige voorbijgangers meegerekend worden. De commissie maakt echter een verschil tussen actieve bezoekers en passanten, waardoor het bereik in de praktijk voor haar lager is. 

Welcome Stranger zet de geijkte communicatiekanalen in om haar publiek te bereiken. De commissie vindt dat Welcome Stranger een aantrekkelijke, uitnodigende huisstijl heeft. Uit het ondernemingsplan wordt duidelijk dat er interesse is in Welcome Stranger, op basis van de relatief hoge individuele websitebezoeken. Daarentegen merkt de commissie een lager aantal volgers op Instagram. Het was volgens de commissie passend geweest als Welcome Stranger zich de komende periode zou buigen over het vergroten van haar totale digitale bereik, zoals zij beoogt voor de nieuwsbrief. 

Welcome Stranger geeft aan dat één vierde van de activiteiten plaatsvindt in Nieuw-West. De commissie vindt echter dat dit een te rooskleurig beeld geeft van de daadwerkelijke spreiding, omdat twee van beoogde drie projecten nog niet bevestigd zijn. Zo is het nog onduidelijk of het project van Jeremiah Day en Radna Rumping plaatsvindt in Nieuw-West of in Nagele. Bij het project Karwijhof nr.20 en nr.19 vindt de commissie de ‘verbinding’ die gemaakt wordt met Nagele vanuit Nieuw-West nog niet overtuigend uitgewerkt. Hoewel zij de inhoudelijke verbinding kan volgen tussen Nagele en Nieuw-West, geeft dit nog geen beeld van de te bezoeken presentatie in Nieuw-West. De nieuwe samenwerking met het Van Eesteren Museum getuigt voor de commissie al van enig draagvlak in het stadsdeel. De commissie is van mening dat Welcome Stranger bijdraagt aan spreiding van het culturele aanbod en publieksbereik in Nieuw-West, maar op een kleinere schaal dan ingevoerd in de aanvraag.

Diversiteit & inclusie

De commissie beoordeelt de bijdrage aan diversiteit en inclusie als onvoldoende.

Welcome Stranger stelt dat gelijkwaardigheid, diversiteit en inclusie hoog op haar agenda staan. Dit vertaalt zich volgens de stichting naar de toepassing van de Code Culturele Diversiteit, waar mogelijk binnen alle aspecten van de organisatie. Volgens Welcome Stranger zou de inzet en doelstellingen integraal verwerkt zijn in het ondernemingsplan. De commissie spreekt dit echter tegen. Zij leest geen overtuigende visie, noch concrete doelstellingen. Daarbij is zij kritisch op het optionele karakter van diversiteit binnen de organisatie. 

De focus op culturele diversiteit komt deels tot uiting in de geprogrammeerde kunstenaars voor de commissie. Andere vormen van diversiteit zijn niet inzichtelijk gemaakt. Welcome Stranger reflecteert niet op de ontwikkeling van culturele diversiteit binnen de organisatie in de voorgaande jaren. Ook geeft zij geen concrete blik op verandering in de komende jaren, met betrekking tot aanbod, publieksbereik en de eigen organisatie. 

Welcome Stranger schrijft in haar ondernemingsplan een algemene doelstelling, die volgens de commissie betrekking kan hebben op programma, publiek, partners en personeel. Welcome Stranger zegt te blijven werken aan haar bewustzijn en strategie om diversiteit- en inclusiebeleid duurzaam te integreren in haar praktijk. Dit vindt de commissie nog vrijblijvend. De commissie constateert dat, voor zover inzichtelijk gemaakt, slechts één kunstenaar divers is. Op publieksniveau stelt Welcome Stranger dat haar publiek divers is, refererend aan het straatpubliek. Het ondernemingsplan laat geen aanpak gericht op diversifiëring van het publiek zien of inzicht in diverse samenwerkingspartners. De commissie vindt dat de voorgestelde partners, op basis van de beperkte uitwerking in het plan, geen bijdrage aan diversiteit en inclusie leveren. Met betrekking tot de eigen organisatie leest de commissie geen beleid om culturele diversiteit, zoals beoogd, op alle aspecten van de organisatie te realiseren. Dit vindt zij opvallend, aangezien de toekomstige vacatures vanzelfsprekend mogelijkheden hiertoe bieden. Op basis van deze kritische noten is de commissie niet overtuigd dat diversiteit en inclusie geborgd wordt in de komende periode. 

Uitvoerbaarheid

De commissie beoordeelt de uitvoerbaarheid als onvoldoende.

Welcome Stranger geeft de commissie enig zicht op hoe zij om wil gaan met mensen en middelen. Welcome Stranger is op dit moment een relatief kleine projectorganisatie. Welcome Stranger drijft op de directeur-curator, die zich voor een groot deel vrijwillig inzet. Hieruit spreekt een grote toewijding voor de commissie. Welcome Stranger streeft naar een duurzame, stabiele organisatie en bedrijfsvoering. Dit vertaalt zich volgens de commissie vooral naar financiële zekerheid, middels structurele financiering. Welcome Stranger omschrijft de huidige projectmatige bedrijfsvoering, maar biedt de commissie weinig inzicht in hoe zij een duurzame organisatie en bedrijfsvoering wil realiseren. Dit vraagt volgens de commissie nog verder denkwerk en een concreet plan van aanpak. De organisatie onderschrijft de Fair Practice Code, en biedt inzicht in de governance. De commissie vindt het mooi om te zien dat Welcome Stranger haar kunstenaars een eerlijke vergoeding wil bieden, maar constateert dat dit binnen de eigen organisatie nog niet lukt. Hoewel de commissie de solidariteit met de kunstenaars in de basis waardeert, door hen eerst te vergoeden, vindt zij het geen goede zaak dat dit ten koste gaat van de eigen organisatie. Sociale veiligheid blijft onbesproken in het plan, waarmee Welcome Stranger zich buiten de actuele discussies plaatst. Concluderend leest de commissie geen overtuigende visie op de bedrijfsvoering. 

Wat betreft reflectie merkt de commissie op dat deze veelal artistiek-inhoudelijk is, en minder gericht op de bedrijfsvoering in de periode 2021-2023. Wel ziet Welcome Stranger in dat de grote afhankelijkheid van de directeur-curator, met de huidige projectmatige vorm niet langer houdbaar is. Hier spreekt realiteitszin uit voor de commissie. Daarentegen bevreemdt het haar dat er geen operationele risico’s in kaart zijn gebracht, noch concrete omgang met is uitgedacht. Temeer omdat Welcome Stranger wil groeien naar een in continuïteit opererende organisatie. De commissie had dan ook meer willen lezen over het toekomstbeeld van Welcome Stranger. 

Het huidige team van Welcome Stranger bestaat uit de directeur-curator, ondersteund door een grafisch vormgever. Dit is tot nu toe, ondanks de vrijwillige inzet van de directeur, voldoende basis gebleken voor het realiseren van hun plannen. De commissie is van mening dat Welcome Stranger op projectmatig niveau een bewezen staat van dienst heeft. Dat Welcome Stranger het team wil uitbreiden, biedt kansen voor het vergroten van de organisatorische uitvoerbaarheid. Voor de periode 20252028 wil de stichting investeren in een eerlijke betaling voor de directeur en aanvullend een extra curator en fondsenwerving. Dit vindt de commissie in de basis een beweging naar een meer stabiele organisatorische basis. Echter constateert zij dat het nog onduidelijk is wat het profiel zal zijn voor de tweede curator-beschouwer-organisator. Met oog op het uitgebreide takenpakket plaatst de commissie vraagtekens bij de haalbaarheid van de aanstelling. Vanwege de bovenstaande aandachtspunten vindt de commissie het plan voor de activiteiten in organisatorisch opzicht niet realistisch en uitvoerbaar. 

De voorgelegde begroting is in lijn met de bijgesloten begroting voor 2024. Deze vertoont geen groei. De commissie constateert dat de kosten voor de beoogde personele ambities niet zichtbaar zijn in de begroting. Dat bevreemdt haar, omdat deze van start zou gaan in 2025. Daarbij vindt de commissie de kosten voor de eigen organisatie, in het bijzonder de directeur, laag ondanks de beoogde verhoging. Doordat de kosten voor de tweede curator zijn opgenomen in de activiteitenlasten, is in realiteit het budget voor de kunstwerken verlaagd. Beide staan op gespannen voet met fair pay. De commissie vindt de begroting dan ook niet realistisch en passend om de plannen ten uitvoer te brengen. 

Daarnaast merkt de commissie op dat Welcome Stranger een eenzijdige financieringsmix heeft. In 2025 is de organisatie volledig afhankelijk van subsidies van het Mondriaan Fonds en het AFK. Hoewel de fondsafhankelijkheid gedurende de periode 2025-2028 enigszins daalt, blijft de commissie van mening dat Welcome Stranger zwaar leunt op het AFK. De keuze om in de eerste jaren gelegenheid te creëren om fondsen te werven, biedt een kans op extra, niet begrote inkomsten uit fondsen. Dat vindt de commissie positief. Verder merkt zij op dat bijdragen van partners, zoals Vereniging Hendrick de Keyser of Land Art Flevoland, ontbreken op de begroting. De commissie is van mening dat deze partners financieel bij zouden moeten dragen aan de projecten, waarmee de financieringsmix diverser zou worden.  Wat betreft de financiële huishouding stelt de commissie vast dat Welcome Stranger een stabiele positie heeft voor haar oorspronkelijke manier van werken, op projectbasis. Met oog op de ontwikkeling naar een in continuïteit opererende organisatie, vraagt het versterken van het eigen vermogen aandacht volgens de commissie. Welcome Stranger heeft een beperkte buffer, waardoor financiële tegenvallers moeilijk opgevangen kunnen worden.  

Conclusie

De commissie adviseert de aanvraag van Welcome Stranger niet te honoreren, omdat deze een onvoldoende heeft behaald op het criterium Uitvoerbaarheid en omdat deze minder dan tien punten heeft behaald. 

De aanvraag is beoordeeld binnen de adviescommissie Beeldende Kunst en Creatieve Industrie.