W139

Inleiding

W139 is een productie- en presentatieplek voor nieuwe hedendaagse kunst en ziet zichzelf als een belangrijke schakel in de Amsterdamse en landelijke culturele keten. Ontstaan uit een initiatief van kunstenaars, is W139 ingebed in een activistische en betrokken makersgemeenschap die verschillende generaties omvat. Als podium voor experiment ondersteunt W139 kunstenaars in het maken van nieuw werk en tentoonstellingen; als informeel kennisplatform en ontwikkelinstelling voor beeldende kunst wil ze laten zien dat de kunstpraktijk veel facetten kent die niet altijd in de bekende hokjes passen. W139 wil kunstenaars uitdagen om nieuwe stappen te zetten en ondersteunt hen daarbij in de vorm van tijd, ruimte, middelen en inhoudelijke begeleiding. W139 beschrijft het publiek als breed, vaak jong, komend uit verschillende Amsterdamse stadsdelen, dat cultureel nieuwsgierig en maatschappelijk geïnteresseerd is. Daarmee fungeert W139 naar eigen zeggen als cultureel ‘anker’ en vrijhaven in het centrum van Amsterdam voor makers en publiek uit de héle stad.

W139 kiest de komende periode voor het programmakader Solidarity As a Culture. Hierin belicht de organisatie artistieke en maatschappelijke vraagstukken vanuit het thema solidariteit. Dit kader is de artistieke motor voor tentoonstellingen, groepsevenementen en samenwerkingsverbanden. Met het programma wil W139 innovatieve manieren van ‘anders denken’ en ‘anders doen’, tussen theorie en praktijk, discours en kunstproductie onderzoeken. W139 staat een kunstpraktijk voor met respect, wederkerigheid en sociale integriteit als kernwaarden. Kunstenaars bepalen de insteek van projecten die via dialoog en co-creatie vormkrijgen. Deze makerstrajecten monden uit in (groeps)tentoonstellingen: zo richt Sunflower Soup een fictieve politieke partij op en transformeert Mette Sterre, geïnspireerd door de octopus, W139 tot een hybride organisme. In het flexibele programma Para-siting nodigt W139 makers(initiatieven) uit de stad uit om in te spelen op urgente kwesties. Voorts organiseert W139 ontwikkelresidencies en een context- en communityprogramma dat ze ontwikkelt in samenwerking met culturele en educatieve partners.

W139 ontvangt geen meerjarige subsidie binnen het Kunstenplan 2021-2024.

Voor de periode 2025-2028 vraagt de organisatie bij het AFK een bijdrage van gemiddeld € 375.000 per jaar in het kader van het Kunstenplan.

Artistiek belang

De commissie beoordeelt het artistiek belang als zeer goed.

De commissie is zeer positief over de helder geschreven aanvraag, de artistieke stappen die W139 de afgelopen jaren heeft gezet en de nieuwe plannen die tot de verbeelding spreken. Ze ziet een onderscheidende signatuur waarin kunstenaars en hun ontwikkeling centraal staan. W139 vertrekt vanuit het kader Solidarity As a Culture. Gelijkwaardigheid, solidariteit en vertrouwen zijn inhoudelijke uitgangspunten, die uitmonden in een nieuwe werkwijze met behoud van ruimte voor experiment. Deze werkwijze is verschoven van artist-run naar co-creatie, maar met behoud van de oorspronkelijke waarden waaruit W139 is ontstaan. Hoewel dit een kleine verschuiving lijkt, vindt de commissie dit een zeer waardevolle verandering. Het perspectief van de kunstenaar is nog steeds leidend, maar de co-creatie zorgt ervoor dat mogelijkheden gekaderd en artistiek risico gedeeld worden. De kunstenaars nodigen zelf andere kunstenaars uit voor groepstentoonstellingen. Ook hiermee is de werkwijze van W139 onderscheidend. 

De kunstenaars worden begeleid door mediatoren. W139 kiest bewust voor deze benaming om het onderscheid met een curator te duiden. De mediatoren nemen verschillende rollen aan; zij begeleiden, maken mogelijk, dagen uit en bemiddelen naar het publiek. De commissie vindt deze beschrijving zorgvuldig uitgewerkt en bijdragen aan de artistieke eigenheid van W139. Het laat zien hoe kunstenaars en het team van W139 gezamenlijk en in solidariteit tot tentoonstellingen en andere activiteiten komen.   Het programma bestaat de komende jaren uit tentoonstellingen, context- en community programma’s, work-in-progress-presentaties en ontwikkelresidencies. Inhoudelijk reflecteren de activiteiten op een aansprekende manier op actuele vraagstukken en op activisme door de jaren heen, met bijvoorbeeld het oprichten van een politieke partij door Sunflower Soup. Hiermee sluiten de thema’s goed aan op het kader van solidariteit. Door de speelsheid, humor en zintuiglijkheid in de activiteiten ligt er volgens de commissie een aantrekkelijk en onderscheidend programma in het verschiet.

De commissie ziet duidelijk wat W139 teweeg wil brengen bij publiek en in de stad. De primair beoogde doelgroep bestaat uit kunstenaars, professionals en deelnemers aan participatie/educatie. De secundaire doelgroep omvat nieuwe kunstbezoekers en avontuurlijke toeristen. Voor de eerste doelgroep is de betekenis groot vanwege de ontwikkelruimte die kunstenaars krijgen, gekoppeld aan de werkwijze met mediatoren waaruit grote betrokkenheid vanuit W139 spreekt. De aanwezigheid in het centrum vindt de commissie in het licht van het huidige vestigingsklimaat van grote symbolische waarde: kunstenaars kunnen als vanouds een plek claimen in het hart van de stad. Voor de secundaire doelgroep is W139 een verrassende en aansprekende aanwezigheid in het drukke centrum. Het geeft bezoekers zicht op wat er in Amsterdam leeft buiten de toeristische trekpleisters. De commissie ziet de betekenis voor de stad ook in het langetermijneffect dat de inspanningen van W139 hebben op bezoekers en presentaties elders. Kunstenaars waaieren uit naar andere plekken en zorgen voor een kunstklimaat dat in beweging blijft. 

Belang voor de stad

De commissie beoordeelt het belang voor de stad als voldoende.

Uit de aanvraag spreekt een groot bewustzijn van het bereik en de doelgroepen in de stad, op basis van publieksonderzoek. Hoewel de organisatie zelf spreekt van een breed publiek, ziet de commissie juist dat er scherpe keuzes zijn gemaakt in de doelgroepen. Er is sprake van een specifiek publiek van kunstingewijden, dat goed aansluit op de activiteiten. Deze professionele doelgroep is verder gespecificeerd in onder andere jonge makers, professionals en ervaren kunstbezoekers. Daarbij is in het plan ook de mate van betrokkenheid van de verschillende doelgroepen beschreven. W139 stelt zich tot doel om met name deze publieksbetrokkenheid te vergroten. De acties hiervoor beslaan een breed spectrum: van communicatie en ontvangst, tot de inhoudelijkheid van de (context)programma’s. De acties grijpen goed op elkaar in en daarom verwacht de commissie dat ze effectief zullen zijn. W139 gaat veel samenwerkingen aan, ook in de directe omgeving. Ook dat vindt de commissie een goede keus, omdat er gebruik wordt gemaakt van netwerken die er al zijn om kunstbezoekers en avontuurlijke toeristen te bereiken. W139 wil het incidentele educatieve aanbod uitbreiden met een workshopprogramma. Dit wordt ontwikkeld in samenwerking met de IMC Weekendschool. De commissie vindt deze samenwerking passend binnen het geheel aan activiteiten, maar in het plan wordt niet beschreven hoe dit programma geïmplementeerd wordt en hoe andere scholen bereikt worden.

W139 bevindt zich in het centrum van de stad, waar het grootste deel van de activiteiten plaatsvindt. Er zijn enkele samenwerkingen opgezet met partners in Noord, Zuidoost en Nieuw-West. De commissie vindt deze samenwerkingen inhoudelijk goed gemotiveerd en constateert dat ze zijn opgezet vanuit wederkerigheid met aandacht voor het belang van de partner. Zo wordt bijvoorbeeld onderzocht hoe de makerstrajecten van Plan B in Noord getest en uitgebreid kunnen worden. Hiermee wil W139 de banden met de makerscommunity in Noord aanhalen en hen eventueel opnemen in het eigen programma. Omdat het aantal activiteiten zeer beperkt is, vindt de commissie dat W139 op kleine schaal bijdraagt aan spreiding van het culturele aanbod en publieksbereik in de drie stadsdelen.

Diversiteit & inclusie

De commissie beoordeelt de bijdrage aan diversiteit en inclusie als zeer goed.

De commissie leest in het plan een heldere visie op diversiteit en inclusie, die mooi samenvalt met de artistieke visie. W139 wil een respectvolle community om zich heen (uit)bouwen waarin ruimte is voor de eigenzinnigheid van de kunstenaars, met hun diverse achtergronden en identiteiten, die zich uitspreekt tegen allerlei vormen van uitsluiting, zoals homofobie, transfobie, seksisme en racisme. De commissie vindt het plan voorbeeldstellend in zijn uitgebreidheid, realisme en aandacht voor bewustwording. Er zijn de afgelopen jaren al veel stappen gezet om de culturele diversiteit in organisatie, programma en publiek te vergroten. De commissie waardeert de kritische reflectie van W139, waarin de organisatie ruimte ziet voor het verder omarmen van diversiteit en inclusie. W139 formuleert voor de komende periode duidelijke doelstellingen op gebied van culturele diversiteit, genderdiversiteit, sociaaleconomische kansengelijkheid en toegankelijkheid. 

Verder verbindt zij een concreet actieplan aan elke doelstelling. In de voorgestelde programmering ziet de commissie de beoogde diversiteit terug. Ook op gebied van publieksbereik en organisatie heeft de commissie vertrouwen. De acties zijn concreet, zoals het handboek voor de organisatie, het werven van een bestuurslid en het toevoegen van ondertiteling bij videowerken. Waar nodig is er ondersteuning door samenwerkingen met bijvoorbeeld CBK Zuidoost en de SALWA Foundation. Gezamenlijk onderstrepen de acties de veelzijdigheid van de diversiteit die W139 voorstaat. 

Uitvoerbaarheid

De commissie beoordeelt de uitvoerbaarheid als goed.

De commissie ziet dat W139 een turbulente periode heeft doorgemaakt door het wegvallen van de structurele subsidie. Ze heeft veel waardering voor de wijze waarop de organisatie zich herpakt heeft. Op gebied van bedrijfsvoering heeft W139, deels noodgedwongen, grote veranderingen ondergaan. De organisatie heeft hierbij goed naar zichzelf gekeken. De commissie ziet dat er een heldere missie ligt die intrinsiek is verbonden met het kader van solidariteit. Het belang van de kunstenaar staat centraal bij alles wat W139 doet. Deze missie is concreet en pragmatisch doorvertaald naar hoe de organisatie omgaat met mensen en middelen. Zo is er een handboek voor kunstenaars waarin men werkt vanuit transparantie, wordt de Governance Code Cultuur gevolgd en zijn er stappen gezet op gebied van fair practice. De interne vertrouwenspersoon zal in de komende periode worden aangevuld met een extern vertrouwenspersoon. De organisatie wil de komende periode in formatie uitbreiden om de werkdruk te verlagen. De commissie ziet dit als een logische en duurzame stap. W139 heeft het grootste risico, het wegvallen van structurele subsidie, de afgelopen periode al ondervonden. De commissie vindt dat ze heeft laten zien dat de organisatie weerbaar en schaalbaar is en niet terugdeinst voor zelfreflectie en noodzakelijke ingrepen. 

De commissie vindt het plan in grote lijnen realistisch en uitvoerbaar. De begroting is goed gestructureerd en onderbouwd. De stappen die gezet worden op gebied van fair practice en uitbreiding geven de organisatie meer ademruimte om de activiteiten te kunnen organiseren en ruimte voor experiment te behouden. De financieringsmix neemt iets af met de structurele subsidie, maar dat vindt de commissie logisch. Wel ziet de commissie dat de toename van het aantal activiteiten niet helemaal in balans is met de groei van publiek en organisatie. Omdat het om communityprojecten gaat, vindt de commissie het begrijpelijk dat het bereik minder groot is, maar dit soort projecten zijn wel intensief. W139 beoogt een communitymedewerker toe te voegen aan het team, die zowel verantwoordelijk wordt voor het contact met de verschillende community’s als voor het nieuwe programma Para-siting, waarin de ruimte van W139 gedeeld wordt met makerscollectieven uit de stad. Met een formatie van 0,44fte vindt de commissie dit krap ingevuld. Alhoewel de commissie de artistieke bevlogenheid waardeert, vindt zij een iets grotere formatie of beperktere groei van het aantal activiteiten realistischer. W139 beschikt ondanks de pandemie en de sterke inflatie nog steeds over een bescheiden eigen vermogen. De commissie vindt dit een bijzondere prestatie, maar ziet ook dat er geen nieuwe dotaties worden voorzien in de komende periode. Ze vindt dat de nieuwe schaal van de organisatie daar wel om vraagt, zodat het eigen vermogen in verhouding blijft met de omvang van de organisatie en activiteiten. 

Conclusie

De commissie adviseert op grond van bovenstaande overwegingen de aanvraag van W139 te honoreren met het gevraagde bedrag van € 375.000 per jaar.

De aanvraag is beoordeeld binnen de adviescommissie Beeldende Kunst en Creatieve Industrie.