Treehouse NDSM

Inleiding

Treehouse NDSM (hierna: Treehouse) positioneert zichzelf als een artistieke broedplaats waar kunstenaars en publiek hun verbeelding gebruiken om hun visie op de wereld te creëren. Treehouse ondersteunt kunstenaars bij het realiseren van hun projecten door 105 individuele studio's te verhuren, te voorzien in repetitieruimtes en de mogelijkheid te bieden deel te nemen aan het artistieke programma. Creatieven uit alle disciplines vormen volgens Treehouse een samenwerkende artistieke gemeenschap. Treehouse heeft tot doel om de professionele ontwikkeling te ondersteunen van kunstenaars uit verschillende disciplines, die volgens de broedplaats vaak een onconventioneel pad bewandelen en die voornamelijk in Amsterdam wonen. Ook wil de broedplaats een brug vormen tussen artistieke creatie en de lokale bevolking in Amsterdam Noord. Treehouse ziet zichzelf als een springplank, met ruimte om te experimenteren en uit te proberen, voor kunstenaars die nieuwe projecten willen ontwikkelen of op zoek zijn naar professionele partners. 

Treehouse’ belangrijkste plan is om de professionele ontwikkeling van de kunstenaars beter te ondersteunen door zijn artistieke programma verder te professionaliseren en meer zichtbaarheid bij publiek en professionals te realiseren. Treehouse wil dit doen door een programmeur aan te nemen, de faciliteiten te verbeteren, door samenwerking en het delen van kennis binnen de gemeenschap te bevorderen en door een creatieve ‘school’ te ontwikkelen. Deze ‘school’ gaat kunstenaars de kans bieden om stabiele inkomsten te genereren en zal een brug slaan met de buurten om Treehouse heen. Door middel van dit plan, het activiteitenprogramma en communityprojecten, geeft Treehouse vorm aan zijn tweede doel om een toegankelijke en populaire plek te worden voor zijn buren en een partner voor lokale educatieve en sociale organisaties die het welzijn in de buurt willen ondersteunen. Tot slot wil Treehouse verder professionaliseren naar een financieel en structureel duurzame organisatie die een diverse gemeenschap van kunstenaars en publiek verwelkomt.

Treehouse ontvangt geen meerjarige subsidie binnen het Kunstenplan 2021-2024. Voor de periode 2025-2028 vraagt de organisatie bij het AFK een bijdrage van gemiddeld € 50.000 per jaar in het kader van het Kunstenplan.

Artistiek belang 

De commissie beoordeelt het artistiek belang als voldoende.

Als artistieke broedplaats heeft Treehouse grotendeels een faciliterende rol, die het verder invult aan de hand van zijn eigen formats. De multidisciplinaire Treehouse Creative School (hierna: Creative School) met volop workshopaanbod, de communityprojecten en verschillende artistieke ontmoetingsmomenten voor kunstenaars onderling én met publiek vormen een eigenzinnige en onderscheidende signatuur voor de commissie. Volgens de commissie vertoont het geheel aan activiteiten dat Treehouse initieert een sterke samenhang, waarbij het communitykarakter goed wordt geïllustreerd. Dit ziet de commissie bijvoorbeeld in de samenkomst van gezamenlijke eindpresentaties van de studenten van de Creative School - concert en tentoonstelling - met een kunstmarkt van de eigen kunstenaars. De actieve publieksparticipatie vindt de commissie onderscheidend. Wel vindt de commissie het een gemis dat Treehouse geen inzicht geeft in de artistieke selectiecriteria voor de kunstenaars en makers, dit had zijn positionering ten opzichte van andere broedplaatsen in de stad kunnen versterken.  

Waar de signatuur voor de commissie duidelijk is, ziet zij nog niet voor alle jaren een aansprekende vertaling naar de activiteiten. Naast de faciliterende activiteiten voor de atelierhouders, heeft Treehouse voor 2025 een publiek jaarprogramma uitgedacht. Die bestaat onder andere uit tentoonstellingen en communityprojecten, zoals gezamenlijk tuinieren. De onderwerpen voor de tentoonstellingen worden samen met de artists in residence gekozen. Jaarlijks zijn er vier series tentoonstellingen, elk vergezeld van een communityproject. Twee tentoonstellingsseries keren jaarlijks terug: Art Park en De 5 zintuigen. Art Park reflecteert op de stedelijke natuur, met name in Amsterdam-Noord. Deze tentoonstelling is bedacht in relatie tot de toekomst van de NDSM en de wens om het gebied te vergroenen. In De 5 zintuigen wordt onderzocht hoe de mens zijn zintuigen gebruikt om zich te verbinden met kunstwerken. Ieder jaar wordt een ander zintuig uitgelicht. Beide tentoonstellingen vindt de commissie aansprekend. Wel constateert de commissie dat het geheel van tentoonstellingen in 2025 thematisch wijdlopig is, en voor de jaren 2026-2028 nog niet bepaald, waarmee er nog geen duidelijke artistieke koers wordt gevolgd. Hoewel de commissie in de basis de keuze om ruimte te bewaren voor de kunstenaars die in de toekomst verbonden zullen zijn aan Treehouse, vindt zij dat de broedplaats meer richting aan kon geven. De thema’s hebben immers niet enkel effect op de tentoonstellingen, maar ook op de communityprojecten. De commissie krijgt dan ook te weinig grip op het publieksprogramma voor de jaren 2026-2028. 

Treehouse is gestart in 2019, net voor de covidpandemie. Vanwege de beperkte mogelijkheden voor publieke samenkomsten heeft de broedplaats voorheen op kleine schaal evenementen georganiseerd. Hieruit zijn volgens de commissie een sterk communitygevoel en -praktijk ontstaan. De keuze om meer publieke programma’s te organiseren vindt de commissie logisch hieruit volgen, om meer naar buiten te treden. De keuze voor communityprojecten vindt de commissie hier goed op aansluiten.  

Treehouse heeft helder voor ogen wat zij teweeg wil brengen als ruimte: naast een plek voor artistieke ontwikkeling - voor professionals en amateurs - is het ook een ruimte voor ontmoeting en het versterken van gemeenschapszin in de buurt. De commissie vindt de aard van de activiteiten verwelkomend voor ieder niveau cultuurbeoefenaar. Dat vindt de commissie aansprekend. Via de Creative School wordt cultuurparticipatie gestimuleerd. Met de vele workshops en lessen die aangeboden worden laat Treehouse zijn publiek onderdeel worden van de Treehousegemeenschap, die vervolgens uitgenodigd wordt voor verschillende testmomenten van de kunstenaars. Als voorbeeld noemt de commissie de avonden voor bijvoorbeeld open repetities, concerten of presentaties. De commissie is van mening dat dit zowel de kunstenaars en artiesten ten goede komt, als dat het aansprekend is voor het publiek. Het publiek komt zo in aanraking met vele, verschillende vormen van kunst en kunstenaars. 

Treehouse heeft volgens de commissie een authentieke focus op Noord, en wil een goede buur zijn. Dit doet het niet alleen door creativiteit naar de buurt te brengen, maar ook door actief met de buurtbewoners te creëren. Bij iedere tentoonstelling wordt minimaal één community-art-project ontwikkeld. Dit vindt de commissie goed aansluiten op de missie van Treehouse, en betekenisvol voor de buurt. 

Belang voor de stad  

De commissie beoordeelt het belang voor de stad als goed.

De commissie is overtuigd van de visie op het bereik in de stad. Een belangrijk doel van de organisatie is om cultuur toegankelijk te maken in Noord, waar het cultuuraanbod nog relatief beperkt is. Dit doet zij voor zowel de eigen kunstenaars en artiesten als voor niet-professionals, waaronder ook kinderen. De commissie vindt dat Treehouse de doelgroepen helder in kaart heeft gebracht, en voorzien van een toespitsing op de verschillende typen van activiteiten. Treehouse zet de komende periode in op vergroting van het publieksbereik. De commissie vindt de beoogde groei realistisch ingeschat. Dit baseert zij op toenemende en soms ook grotere publieke activiteiten, maar maakt hier wel een kanttekening bij de communicatie.  De commissie vindt de aanpak om de eigen achterban te bereiken en te betrekken realistisch, maar merkt wel op dat het marketingplan in eerste instantie gericht is op het publiek dat al bekende is van Treehouse. De strategieën voor het bereiken van het bredere geïnteresseerde publiek zijn op sommige vlakken nog wat generiek, bijvoorbeeld welke online agenda’s en websites ingezet gaan worden voor activiteiten en oproepen van Treehouse. 

De commissie ziet een overtuigende bijdrage aan de spreiding van het culturele aanbod en publieksbereik in Noord. Zij vindt de bewuste focus op de directe buurt van Treehouse aansprekend en oprecht doorwerkt in een artistieke huiskamerfunctie. In de relatief korte bestaanstijd heeft de organisatie een duidelijk draagvlak gecreëerd bij het publiek en de lokale organisaties. Dit blijkt voor de commissie uit de deelnamen aan de workshops en de behaalde bezoekcijfers bij eerdere evenementen. De commissie is dan ook te spreken over de verdere inbedding in Noord, wat het draagvlak verder illustreert. De beoogde samenwerkingen met organisaties zoals Tolhuistuin, Noordje, Modestraat, Tuindorp Deli-Cious zijn in de ogen van de commissie passend en haalbaar. Naast de artistieke samenwerkingen wil Treehouse ook contact leggen met scholen en maatschappelijke organisaties zoals het Leger Des Heils en Arkin, om de Noorderlingen met meer afstand tot cultuur te bereiken. Daarmee laat Treehouse zien dat het zich bewust is van zijn maatschappelijke rol in het stadsdeel. 

Diversiteit & Inclusie  

De commissie beoordeelt de bijdrage aan diversiteit en inclusie als voldoende.

Treehouse legt zich volgens de commissie, binnen diversiteit en inclusie, toe op het stimuleren van kunstparticipatie met zo min mogelijk financiële of fysieke beperkingen. Treehouse kiest hierbij bewust niet enkel voor praktische maatregelen, maar kijkt hiervoor ook naar het artistiek programma. Hieruit spreekt voor de commissie een overtuigende visie op deze twee determinanten van de regeling, waar de doelstellingen verpakt zijn in een plan van aanpak.

Wat betreft de eigen gemeenschap merkt de commissie op dat Treehouse zich meer diffuus uit. Zo stelt de broedplaats dat haar community al zeer divers is, met kunstenaars van verschillende leeftijden, carrièrestadia, nationaliteiten en kunstvelden. Ze selecteert kunstenaars, naar eigen zeggen, bewust niet op sociale of culturele achtergrond. Dat vindt de commissie nog een generieke visie, die handen en voeten moet krijgen aan de hand van beleid om te overtuigen. Dat is nu niet het geval volgens de commissie. Daarbij merkt de commissie op dat Treehouse internationaliteit en culturele diversiteit in het ondernemingsplan gelijkstelt. De commissie is van mening dat het met internationale kunstenaars of team nog niet een gegeven is dat dit een weerspiegeling van de Amsterdamse samenleving biedt. Voor de eigen organisatie leest de commissie ook geen concrete doelstelling, anders dan het behouden van de huidige diversiteit. 

Wat betreft het publieksbereik leest de commissie een verwelkomende houding op, maar ziet dit nog niet doorvertaald naar een concrete doelstelling. 

De reflectie op diversiteit en inclusie blijft volgens de commissie relatief aan de oppervlakte. Wel schetst de broedplaats volgens haar een goed beeld van de werkwijze en het effect op het aanbod, wat vervolgens een positief effect kan hebben op het bereik. Reflectie op de eigen organisatie blijft hierbij op de achtergrond. Dat vindt de commissie een gemis. Niettemin is de commissie van mening dat de doelstellingen logisch voortvloeien uit de ingezette koers op financiële en fysieke toegankelijkheid. 

De commissie vindt de aanpak om de doelstellingen met betrekking tot de sociaaleconomische kansengelijkheid en fysieke toegankelijkheid passend en haalbaar. Het publiek met een lager inkomen wordt uitgenodigd om op gelijke voet onderdeel te worden van de Treehouse-gemeenschap. Treehouse organiseert activiteiten speciaal voor bewoners van Tuindorp Oostzaan en Tuttifruttidorp, en er is gratis toegang of verlaagde entree voor alle activiteiten, waaronder ook de workshops en lessen. Ook ziet de commissie aandacht voor het vergroten van toegankelijkheid voor mensen met een fysieke beperking. Zo wordt de artistieke workshopserie (door)ontwikkeld voor mensen die herstellen van verschillende aandoeningen, met oog op zelfzorg en openheid naar anderen. Daarbij wordt een atelier gebruikt door Amsta, waar mensen met een verstandelijke beperking creatieve workshops volgen en werken.  Wat betreft bereik stelt Treehouse zijn deuren te openen voor iedereen. Zijn eerste focus is op zijn buren, specifiek de Noorderlingen met een lager inkomen. De commissie vindt het een goede maar ook noodzakelijke eerste stap om de communicatie ook in het Nederlands aan te bieden, dit kan verder drempelverlagend werken. Er zijn potentiële maatschappelijke partners genoemd om een financieel kwetsbaar publiek dat nog niet bekend is met Treehouse te bereiken. Dit vindt de commissie in de basis een goed idee, maar er wordt enkel nog een voorzet gedaan van de partners zonder inzicht in een concreet plan. Wel vindt de commissie de voorgestelde partners passend. 

Met betrekking tot de organisatie wordt er slechts beknopt ingegaan op diversiteit en inclusie. Het kleine team bestaat uit vijf personen. Treehouse wil voornamelijk dat het team een afspiegeling is van de eigen gemeenschap. Daarmee is het team weliswaar internationaal, maar niet vanzelfsprekend divers.

Uitvoerbaarheid  

De commissie beoordeelt de uitvoerbaarheid als zwak. 

Als jonge organisatie is de broedplaats nog in een startpositie wat betreft de bedrijfsvoering. Deze steunt voornamelijk op de opgedane ervaring en kennis op basis van projecten en de kernactiviteiten van de afgelopen jaren. Treehouse wil de komende jaren bescheiden stappen zetten om de organisatie te verstevigen, waaronder het aanstellen van een coördinator programma en talentondersteuning. Daarnaast begroot Treehouse bescheiden salarisverhogingen, een pensioensbijdrage en klein budget voor trainingen. Voor de Treehouse-gemeenschap stelt het een code of conduct op, bhv’ers en EHBO’ers worden opgeleid, en (interne) vertrouwenspersonen worden aangesteld. De commissie vindt de keuze om professionele gespreksleiders in te schakelen bij beladen, ingewikkelde onderwerpen positief vanuit een idee van safe spaces. Dit zijn volgens de commissie begrijpelijke eerste stappen bij de overgang naar een meer in continuïteit opererende organisatie.  Kritischer is de commissie over de beperkte toelichting op de toepassing van de Governance Code Cultuur, de nog te maken grote stappen naar fair pay en dat er nog geen blijk wordt gegeven van een visie voor de langere termijn. Ook plaatst zij vraagtekens bij het atelierbeleid. Treehouse geeft aan de bijdrage van kunstenaars en makers aan de community belangrijk te vinden bij de selectie. Het is de commissie echter onduidelijk aan de hand van welke criteria Treehouse bepaalt of de kunstenaars en makers hun ateliercontract kunnen verlengen. Dit kan volgens de commissie veel druk zetten op de kunstenaars en contraproductief werken. Daar had zij meer inzicht in willen krijgen. In het bestuursverslag over 2022 is een SWOT-analyse opgenomen. De indruk bestaat dat de bedreigingen goed in beeld zijn en er waar mogelijk op wordt geacteerd, wel had de commissie graag gelezen over eventuele nieuwe risico’s sinds eind 2022. Op basis van bovenstaande is de commissie nog niet overtuigd van de visie op de bedrijfsvoering. 

De formats zijn helder afgebakend, de broedplaats heeft ervaring met de uitvoering en de beoogde uitbreiding van het team biedt meer handen en controle op de uitvoering van de verschillende taken. Dit biedt de commissie in de basis vertrouwen in de organisatorische haalbaarheid van de plannen. 

De begroting volgt in grote lijnen uit het ondernemingsplan. Wel vindt de commissie deze bescheiden opgesteld, en daarmee niet realistisch. De commissie merkt op dat de vergoedingen, ondanks de verhogingen, nog zeer laag zijn. Dit staat op gespannen voet met fair pay. Ook merkt de commissie op dat de communityprojecten laag zijn begroot. Dit zijn arbeidsintensieve projecten, wat de commissie niet weerspiegeld ziet in de begroting. 

De commissie vindt de beoogde spreiding van financiering divers, waar ook de ondernemende houding van Treehouse uit spreekt. De commissie vindt het positief dat de verhuur van de ruimtes een groot deel van de inkomsten veiligstelt, en daarmee de activiteitenlasten compenseert. Hiermee worden financiële risico’s deels ondervangen.  Wat betreft de financiële huishouding is er een diffuus beeld voor de commissie. Het digitale aanvraagformulier laat een positief resultaat zien, in tegenstelling tot de conceptrealisatie. Hierdoor heeft de commissie weinig zicht op de concrete vermogenspositie van Treehouse. Uitgaande van het positieve resultaat merkt de commissie op dat Treehouse een smalle vermogenspositie heeft, gezien de bestemmingsreserves en kortlopende schulden op de balans. Dat vindt de commissie kwetsbaar. 

Conclusie

De commissie adviseert op grond van bovenstaande overwegingen de aanvraag van Treehouse NDSM te honoreren met het gevraagde bedrag van € 50.000 per jaar.

De commissie constateert dat er na beoordeling van alle aanvragen onvoldoende budget beschikbaar is om de aanvraag te honoreren. 

De aanvraag is beoordeeld binnen de adviescommissie Beeldende Kunst en Creatieve Industrie.