Tomoko Mukaiyama Foundation
Inleiding
De Tomoko Mukaiyama Foundation (hierna: Tomoko) is de stichting achter het werk van pianiste en kunstenares Tomoko Mukaiyama. Zij staat voor vernieuwing en opening van de wereld van de moderne gecomponeerde muziek. Volgens Tomoko doet ze dit door nieuwe vormen van muziekpresentatie te integreren met architectuur, dans, film, beeldende kunst, fotografie, mode, eetcultuur en debat. Hiermee wil ze een artistieke brug slaan tussen lokale en globale leefwerelden en hun bewoners. Tomoko werkte de afgelopen dertig jaar als pianist met internationale hedendaagse muziek in het Japans-Nederlandse speelveld. Ze ziet zichzelf als multidisciplinair kunstenaar die genres, generaties, stijlen, traditie en experiment verbindt. Haar artistieke handtekening ziet Tomoko als de multidimensionale kwaliteit waarin ze haar publiek meevoert in een ethische en een esthetische, zintuiglijke ruimte waarbij ze gebruik maakt van specifieke materialen, beelden, klank, muziek, vorm en stijl. Hiermee wil ze openstaan voor andere makers, genres, generaties en leefwerelden die haar eigen idioom kunnen aanvullen en versterken.
In de periode 2025-2028 wil Tomoko We are the House ontwikkelen. Dit begrip omvat volgens de stichting alles waar ze de komende jaren voor staat, waarin de relatie kunstenaar, publiek en podium wordt versterkt en onderzocht. Dit doet ze op vier vlakken. Het eerste vlak is Amsterdam. Hier worden jaarlijks drie verschillende activiteiten uitgevoerd. EAT, DEC 5 en een nieuwe compositie in samenwerking met Dekmantel Festival. Het tweede vlak is Nederland. Hierin wil Tomoko een verbreding van het tourcircuit en publiek bewerkstelligen. Dit doet ze door op muziekfestivals als Le Guess Who? te spelen, een langetermijnsamenwerking met Willem Twee Kunstruimte aan te gaan en door locatieproject ROOF. Het derde vlak is Internationaal met een grote sprekers-installatie, waar een groep van diverse Japanse vrouwen met kunstenaars van gedachten wisselen, exposities tijdens EXPO 2025 in Osaka en met een overzichtstentoonstelling van Tomoko’s multidisciplinaire werk in Arts Maebashi Tokyo en Willem Twee Kunstruimte. Het vierde vlak is ontwikkeling van de digitale relatie met publiek en kunstenaars middels een digitaal platform, en archief en ontwikkeling van Music-Cinema in samenwerking met Reinier van Brummelen en Simpson Tse.
Tomoko Mukaiyama Foundation ontvangt geen meerjarige subsidie binnen het Kunstenplan 2021-2024.
Voor de periode 2025-2028 vraagt de organisatie bij het AFK een bijdrage van gemiddeld € 35.000 per jaar in het kader van het Kunstenplan.
Artistiek belang
De commissie beoordeelt het artistiek belang als zeer goed.
De commissie vindt dat Tomoko Mukaiyama Foundation een specifieke artistieke signatuur heeft. Tomoko wil de wereld van de moderne gecomponeerde muziek openen en verbreden door nieuwe vormen van muziekpresentatie te integreren in verschillende kunstdisciplines, eetcultuur en debat. De commissie vindt het sterk dat Tomoko met deze interdisciplinaire performances een artistieke brug wil slaan tussen verschillende leefwerelden en hun bewoners. In haar visie staat haar onderzoek centraal naar de manier waarop ze een gefragmenteerde wereld met moeilijke kwesties voorstelbaar en voelbaar kan maken met een divers samengestelde groep makers en publiek. Dit is voor 2025-2028 samengevat in het begrip We are the House. De commissie vindt dat de Tomoko Mukaiyama Foundation met deze weloverwogen verbinding tussen muziek en samenleving een onderscheidende artistieke stem heeft in het culturele landschap.
De vertaling van deze artistieke signatuur ziet de commissie overtuigend terug in nieuwe artistieke activiteiten zoals Clear Messages from a Future. Tomoko ontwerpt door middel van sprekersinstallaties met Japanse vrouwen een toekomstvisie en vraagt hiermee aandacht voor genderongelijkheid in Japan. Onderwerp, artistieke vorm en uitwerking spreken tot de verbeelding van de commissie.
De commissie is van mening dat het plan goed past bij de artistiek-inhoudelijke ervaring en ontwikkeling van Tomoko van de afgelopen jaren. Uit de reflectie op 20212023 ziet de commissie de artistieke eigenheid van Tomoko sterk naar voren komen. De commissie vindt het sterk dat Tomoko in de pandemie naar oplossingen zocht om tijdens de sociale restricties toch te kunnen uitvoeren en creëren zonder verlies van artistieke vrijheid en integriteit. Hieruit is A Live ontstaan, een serie livestreams waarin muziek, geluid, beeld en film realtime samenkwamen en uitgevoerd werden. In deze periode werd de basis gelegd voor nieuwe projecten als SUPER T-market. Dit project reageert op de tijdgeest en de urgente onderwerpen van dat moment. Zo wordt telkens een nieuwe versie van dit project gecreëerd zoals de versie die in 2026 op het programma staat.
De commissie vindt het duidelijk en overtuigend wat Tomoko inhoudelijk teweeg wil brengen voor publiek, deelnemers en stad. Tomoko wil met een open blik naar de samenleving en naar de zintuiglijke ervaring van schoonheid kijken en dit voorstelbaar maken voor publiek waardoor waardevolle ervaringen kunnen ontstaan. De commissie vindt het aansprekend dat Tomoko dit wil bewerkstelligen met verschillende makers, genres en generaties. Tomoko onderzoekt thema’s rond gender en de positie van vrouwen maar ook een nieuwe verhouding tussen maker en publiek. In Tomoko’s visie is er geen vrijheid zonder een vrije publieke ruimte. De commissie vindt het van toegevoegde waarde dat kunstenaar en publiek tegelijkertijd kunnen luisteren, kijken, voelen, denken en proeven en daardoor samen iets persoonlijks kunnen beleven. Een voorbeeld hiervan is SUPER-T market, een performanceformat dat volgens Tomoko begon als ‘knipoog naar het consumentisme waar de markt en Oudgriekse agora met elkaar worden verweven’ en waar onder andere thema’s zoals klimaat en onze omgeving worden besproken. Overal in het Muziekgebouw aan ’t IJ zijn performances van verschillende kunstenaars. Het publiek kan kijken, winkelen, elkaar ontmoeten, luisteren, rondwandelen, communiceren en ervaren wat de relatie is met anderen en onze waarden rondom kapitalisme en de kunsten. De commissie is van mening dat dit interessant is voor verschillende generaties urban avant-garde publiek, geïnteresseerden in design, mode en muziek en verwacht dat deze en andere activiteiten aansprekend zijn voor het beoogde publiek, deelnemers en de stad.
Belang voor de stad
De commissie beoordeelt het belang voor de stad als zeer goed.
De commissie leest in het plan een overtuigende visie op het bereik in de stad
Amsterdam. Tomoko wil vanuit haar multidisciplinaire benadering verschillende Amsterdamse circuits van kunstenaars en organisaties met elkaar verbinden en bereiken. In de periode 2025–2028 wil zij de relatie met de stad versterken middels een terugkerende samenwerking met een aantal Amsterdamse podia en op die manier haar contact met het Amsterdamse publiek bestendigen.
De vertaling van Tomoko’s visie naar de beoogde doelgroepen in de stad zijn helder geformuleerd waarbij elke activiteit logisch aan een specifieke doelgroep gekoppeld is. Zo koppelt Tomoko SUPER T-market aan verschillende generaties urban avant-garde publiek, geïnteresseerden in design, mode en muziek. Een ander voorbeeld is Wild Plants dat aan muziekliefhebbers van dance, techno en elektronische muziek gekoppeld is.
De commissie is van mening dat het duidelijk is waarom Tomoko zich op deze doelgroepen richt, aangezien deze aansluiten op haar activiteiten. De commissie vindt hierbij de aanpak voor het bereiken en betrekken van de beoogde doelgroepen realistisch en passend. Uit de inhoudelijke samenwerkingen met bijvoorbeeld Dekmantel bij Wild Plants, vloeien ook natuurlijke samenwerkingen in publieksbereik voort. De bestaande netwerken en het vaste publiek van deze partners worden bereikt via hun kanalen en ondersteund door pr-materiaal via Tomoko in verschillende talen. Voor de lokale projecten als DEC 5 heeft de Tomoko in de ogen van de commissie een geschikte aanpak, waarbij huis-aan-huisbladen worden uitgenodigd bij de voorbereidingen en een interview wordt gegeven met Tomoko en deelnemende partijen.
De activiteiten van Tomoko dragen volgens de commissie goed bij aan de spreiding van het culturele aanbod en publieksbereik in de stadsdelen Nieuw-West, Noord en Zuidoost. Dit is met name door DEC 5 dat de komende jaren in het Meervaart Theater, het Bijlmer Parktheater en de Buiksloterkerk staat en door EAT dat in de Meervaart staat. De activiteiten en het publieksbereik in deze stadsdelen zijn ongeveer een vijfde van het Amsterdamse bereik waardoor de inbedding volgens de commissie erg sterk is. De commissie vindt het positief dat Tomoko lokaal veel samenwerkt, waardoor de activiteiten ook goed ingebed zijn in de stadsdelen waar ze worden uitgevoerd. Zo zal EAT bijvoorbeeld onder andere in Amsterdam Nieuw-West worden uitgevoerd in samenwerking met kook- en vrouwengroepen uit deze wijk. Met deze groepen onderzoekt Tomoko wat de eigen ontbijttradities en gebruiken zijn, welke recepturen hierbij horen en welke betekenis die hebben. Middels deze groepen en de samenwerking van de Meervaart verwacht de commissie dat deze voornemens passend en haalbaar zijn gezien, de achterban en ervaring van deze partner.
Diversiteit & Inclusie
De commissie beoordeelt de bijdrage aan diversiteit en inclusie als goed.
De commissie ziet de visie op diversiteit en inclusie duidelijk verweven in het plan. De Tomoko Mukaiyama Foundation wil een organisatie zijn waar alle medewerkers en kunstenaars zich welkom voelen en hun ideeën mogen uitdragen. Tomoko werkt vanuit de overtuiging dat er in een divers samengesteld team meer dynamiek, ideevorming en innovatie tot stand komt. Ze werkt daarom samen met mensen van verschillende nationaliteiten, sekse, leeftijd, opleiding, religie, inkomen en seksuele oriëntatie, en maakt daar volgens de commissie ook weloverwogen keuzes in. Voor Tomoko zijn gender en het intergenerationele belangrijke onderwerpen in haar werk. Dit uit zich in de thema’s van haar performances, de kunstenaars en het team waarmee zij zich omringt. Tevens vertaalt zich dit naar haar publiek dat divers samengesteld is in leeftijd, culturele achtergrond en gender. Dit ziet de commissie terug in Clear Messages from a Future waarin ze het gesprek aangaat met een groep kunstenaars en Japanse vrouwen uit diverse plattelandsregio’s en van verschillende leeftijden. De commissie vindt het sterk dat Tomoko, samen met deze twee groepen, aandacht wil vragen voor genderongelijkheid in Japan. Dit doet Tomoko door van gedachten te wisselen over een inclusieve toekomstvisie en door te onderzoeken waar de samenleving vanuit culturele waarden doof en blind voor is.
De commissie ziet duidelijk dat de thema’s rond intergenerationaliteit en gender & genderongelijkheid centraal staan en verweven zijn in de activiteiten voor het komende kunstenplan. Ze ziet echter geen eenduidige reflectie op de stappen die voorgaande jaren zijn gezet en welke nieuwe doelstellingen hieruit voortvloeien.
Ook als het gaat om aanpak vindt de commissie dat de stichting in het plan concreter had kunnen formuleren welke stappen ze wil zetten op het vlak van diversiteit en inclusie. Niettemin blijkt uit het plan helder dat diversiteit en inclusie binnen de huidige organisatie al stevig verankerd zijn met haar divers samengestelde team, kunstenaars, thematiek, partners en bereik van haar doelgroepen zoals bij EAT. De commissie vindt het positief dat Tomoko de komende jaren blijft samenwerken met uiteenlopende kunstenaars zoals Rabih Beaini, Ekim Tan en Noa Jansma evenals met haar diverse netwerk van adviseurs zoals Rebecca Gomperts en Santiago Gardeazábal. Daarnaast ziet de commissie dit terug in de wijze waarop Tomoko haar bestuur wil aanvullen op het gebied van expertise, gender en leeftijd. Hiervoor werft de organisatie binnen andere netwerken dan die van het huidige bestuur, onder andere door de inzet van Binoq Atana.
Uitvoerbaarheid
De commissie beoordeelt de uitvoerbaarheid als goed.
De commissie vindt het plan getuigen van voldoende visie op de bedrijfsvoering, die de organisatie vervolgens in praktische stappen vertaalt. De Tomoko Mukaiyama Foundation wil een organisatie zijn waar alle medewerkers zich welkom voelen en hun ideeën mogen uitdragen. Deze visie is volgens de commissie overtuigend vertaald in praktische stappen, onder andere ten behoeve de stabiliteit van de organisatie. De organisatie onderschrijft de Governance Code Cultuur en de Fair Practice Code. Zij stelt een duurzame en betrouwbare werkrelatie met medewerkers en goed werkgeverschap centraal en streeft bijvoorbeeld naar dienstverbanden voor het kernteam, wat de commissie een positief signaal vindt. Tomoko maakt heldere afspraken met haar medewerkers en betaalt vergoedingen op basis van de cao Toneel en Dans. Om sociale veiligheid te borgen heeft de organisatie een gedragscode opgesteld die gedeeld wordt met alle medewerkers. Bij klachten over ongewenst gedrag hanteert de organisatie de klachtenregeling van Sociale Veiligheid Podiumkunsten en in 2024 wordt een externe vertrouwenspersoon aangesteld. De commissie vindt het positief dat de organisatie vanaf 2025 een evaluatiemodel opstelt om zicht te houden op de cultuur in de organisatie en tevredenheid van medewerkers. Per 1 januari 2024 trad de algemeen directeur/artistiek leider in tijdelijke loondienst. Als de financiële situatie het toelaat, treedt deze vanaf 2025 in vaste loondienst en zullen de contracten voor het kernteam opnieuw worden vastgelegd. Dat vindt de commissie een verstandige stap.
Het valt de commissie op dat de organisatie in het plan nauwelijks reflecteert op de bedrijfsvoering in de periode 2021-2023. Wel is duidelijk dat de organisatie in de coronaperiode financieel werd geraakt doordat uitvoeringen werden geannuleerd of verplaatst. Daarom wil Tomoko haar organisatie verstevigen op de gebieden fondsenwerving, acquisitie en marketing. Om dit te bewerkstelligen zal de organisatie vanaf 2024 vanuit haar algemene reserve investeren in personele en materiële capaciteit en werkt ze samen met een promotor voor het uitbreiden van speellocaties. De commissie vindt dit positief en verwacht dat door het verstevigen van de organisatie mogelijke financiële risico’s beperkt worden.
Het plan voor de activiteiten 2025-2028 is volgens de commissie realistisch en uitvoerbaar. Uitbreiding van de organisatie met een fondsenwerver, marketeer en promotor zal in de ogen van de commissie de organisatie verstevigen, om de artistieke ambities te waarborgen en verder te ontwikkelen.
De commissie vindt de begroting realistisch en passend om de plannen ten uitvoer te brengen en deze is goed onderbouwd. De organisatie biedt helder inzicht in de uitkoopsommen, die volgens de commissie aan de voorzichtige kant zijn ten opzichte van de voorgaande periode. Dit vindt de commissie overtuigend onderbouwd; in de komende periode vinden relatief meer uitvoeringen plaats in Nederland ten opzichte van Japan, maar in Nederland zijn de uitkoopsommen lager. Ook is er een brede, en volgens de commissie realistische, financieringsmix bestaande uit structurele subsidies, publieksinkomsten, private fondsen, sponsors en coproductievergoedingen waardoor risico’s worden gespreid. De commissie vindt de verwachte toename van publieksinkomsten door de Music Cinema livestream uitvoeringen positief en realistisch. Ook vinden coproductievergoedingen soms plaats ‘in kind’. De commissie is positief over de financiële huishouding van de Tomoko Mukaiyama Foundation. Gezien het gezonde eigen vermogen en liquiditeitspositie is de organisatie in staat om eventuele financiële tegenvallers op te vangen. De commissie vindt het daarom aannemelijk dat de organisatie het plan voor de komende vier jaar kan dragen.
Conclusie
De commissie adviseert op grond van bovenstaande overwegingen de aanvraag van Tomoko Mukaiyama Foundation te honoreren met het gevraagde bedrag van € 35.000 per jaar.
De aanvraag is beoordeeld binnen de adviescommissie Muziek en Muziektheater.