Toets des Tijds

Inleiding

Stichting Toets des Tijds (hierna: Toets des Tijds) is opgericht in 2017 vanwege continuering van de Toets des Tijds concertserie in Werkgebouw Het Veem in Amsterdam. Deze serie focust zich op toetsinstrumenten en biedt een repertoire dat, naar eigen zeggen, zelden in standaard concertzalen te vinden is. In de afgelopen zeven jaar heeft de stichting haar activiteiten uitgebreid en biedt zij een programmering met ongebruikelijke bezettingen, nieuwe muzikale samenwerkingen en crossovers van verschillende genres en kunstdisciplines.

Toets des Tijds organiseert drie kernfestivals: de jaarlijkse Toetsenparade, de Biënnale Muziek uit de Eerste Hand en de Biënnale Meer dan Muziek. Elk festival heeft zijn eigen karakter. De Toetsenparade is een viering van klaviermuziek. Muziek uit de Eerste Hand heeft een focus op nieuwe en gevestigde componisten en Meer dan Muziek richt zich op interdisciplinaire en innovatieve kunstvormen. 

Voor 2025-2028 focust Stichting Toets des Tijds zich op het versterken van de samenhang tussen haar festivals. Dit omvat het vergroten van bekendheid en het ontwikkelen van nieuwe samenwerkingen. Jaarlijks worden twee artists in residence geïntroduceerd. Zij krijgen de mogelijkheid om innovatief werk in onderzoeksweken te realiseren dat vaak verbonden is aan een compositieopdracht of een opdracht voor nieuwe kunstwerken.

De programma’s hebben een focus op piano en fortepiano om een thematische verbinding tussen de festivals te creëren. Toets des tijds heeft de ambitie om uit te groeien tot een belangrijke fortepiano hub, mede door de onderzoeksweken. 

Stichting Toets des Tijds ontvangt geen meerjarige subsidie binnen het Kunstenplan 2021-2024. Voor de periode 2025-2028 vraagt de organisatie bij het AFK een bijdrage van gemiddeld € 30.000 per jaar in het kader van het Kunstenplan.

Artistiek belang

De commissie beoordeelt het artistiek belang als zwak.

De commissie mist in het plan een duidelijke en herkenbare artistieke signatuur. Toets des Tijds richt zich op het toetsinstrument als centraal element en presenteert muziek die je volgens de organisatie bijna nergens anders hoort. Het toetsinstrument als uitgangspunt vindt de commissie interessant, maar een duidelijke artistieke lijn komt volgens de commissie niet uit het plan naar voren. Toets des Tijds richt zich op drie programma’s. In de Toetsenparade wordt de veelzijdigheid van toetsinstrumenten gevierd. In dit festival ziet de commissie het toetsinstrument als artistiek uitgangspunt terug. In Muziek uit de Eerste Hand ligt de focus op componisten die hun eigen werk uitvoeren. In Meer dan Muziek zet de organisatie in op het verbreden van het perspectief op interdisciplinaire en innovatieve multimediale kunstvormen waarbij muziek het hoofdelement is. Kijkend naar de drie programma’s komt niet duidelijk naar voren hoe ze elkaar aanvullen, maar ook het toetsinstrument als artistieke lijn ziet de commissie niet in elk programma terug. Hierdoor wordt volgens de commissie de signatuur niet overtuigend vertaald naar de activiteiten. Toets des Tijds verkent door samenwerking met verschillende artists in residence steeds nieuwe aspecten en benaderingen van het festivalthema. Oene van Geel, Cinzia Nistico, Alex Brajkovic en Matias Spee hebben ieder hun eigen invalshoeken. Hierdoor biedt volgens de stichting elke editie een frisse en dynamische ervaring. Hoewel dit de commissie nieuwsgierig maakt, blijft de toelichting op dit onderdeel beknopt, waardoor de artistieke invulling niet duidelijk wordt en het bij de commissie weinig tot de verbeelding spreekt. Toets des Tijds reflecteert volgens de commissie enigszins op de ontwikkeling van de afgelopen jaren. In eigen woorden heeft de stichting zich in de afgelopen zeven jaar ontwikkeld tot een prominente organisator van kamerconcerten met een intiem karakter in Werkgebouw Het Veem. De komende periode heeft Toets des Tijds als doel de identiteit van de locatie verder te versterken naar de belangrijkste fortepiano hub van Amsterdam. De commissie waardeert dit streven, maar op welke manier dit gebeurt, naast het organiseren van meer activiteiten wordt niet duidelijk. Daarnaast wil Toets des Tijds een thematische verbinding tussen de festivals creëren. Dit wil de organisatie doen door de piano en fortepiano een prominente rol te geven in alle activiteiten. Het plan geeft per festival in grove lijnen aan hoe zij zich artistiekinhoudelijk wil ontwikkelen en wat de stappen zijn. De commissie had graag meer details willen zien over de programmering van de eerstkomende edities. Concrete namen van gastsprekers, musici of artists in residence hadden een duidelijkere indruk kunnen geven van de artistieke koers. 

Toets des Tijds streeft ernaar om de muziekbeleving van het publiek te verdiepen en te vernieuwen en wil als een brug fungeren tussen artiesten en een divers publiek. Daarnaast geeft Toets des Tijds aan dat zij klassieke muziek in Amsterdam-West meer gezicht wil geven. In haar eigen woorden koestert en ontwikkelt de organisatie de cultuur van kamermuziek, waarbij het kamerkarakter niet alleen wordt behouden, maar ook wordt gevoed en uitgebreid. Dit karakter dient volgens de organisatie bij te dragen aan een intieme en persoonlijke muziekbeleving, waardoor de connectie tussen artiest en publiek wordt verdiept en verrijkt. De commissie waardeert het initiatief om de festivals af te sluiten met een concert en een borrel, waar alle deelnemers en het publiek samenkomen. Maar het plan spreekt voornamelijk in algemeenheden en wordt niet onderbouwd, waardoor het voor de commissie niet duidelijk wordt op welke manier Toets des Tijds iets bij het publiek teweeg wil brengen en wat de artistieke betekenis voor het publiek is. 

Het plan gaat voornamelijk in op de artistieke betekenis voor de deelnemers. De organisatie acht het essentieel om componisten, die zich in verschillende stadia van hun carrière bevinden, samen te brengen in dubbelconcerten, masterclasses en jamsessies. Dit vindt de stichting omdat deze interactie verschillende generaties in staat stelt ideeën, ervaringen en muzikale inzichten uit te wisselen, van elkaar te leren en samen muziek te maken. Daarnaast biedt Toets des Tijds in de weken voorafgaand aan de Toetsenparade de kans aan twee of drie artiesten om samen te werken met Jan van der Sangen in een speciaal programma waarbij toetsinstrumentenbouw centraal staat. Het resultaat van deze onderzoeksweken zal tijdens de Toetsenparade gepresenteerd worden in de vorm van een concert, presentatie of workshop. Ook zal er in de Toetsenparade een compositieopdracht worden gegeven aan deelnemers voor de opvolgende editie. Deze aanpak geeft volgens Toets des Tijds continuïteit en ontwikkeling aan de artist in residence programma's. In de ogen van de commissie geeft het programma de deelnemers artistiek-inhoudelijke impact en verrijkt tegelijkertijd het repertoire van de fortepiano. 

Het repertoire en het genre spreekt naar verwachting van de commissie een niche aan bestaande uit muziekprofessionals en geïnteresseerden in toetsinstrumenten. Door dit platform te bieden, levert het volgens de commissie een bijdrage aan de artistieke betekenis voor de stad. Ook de wil om internationale muziekstromingen en uitwisseling van cultuur als een van de vaste subthema's in de programmering op te nemen, kan volgens de commissie aansprekend zijn voor de buurt en de stad, echter is de commissie niet overtuigd omdat een onderbouwing mist.  

Belang voor de stad

De commissie beoordeelt het belang voor de stad als onvoldoende.

Uit het plan spreekt geen onderbouwde en duidelijke visie op het bereik in de stad. Toets des Tijds richt zich op mensen uit buurt van Amsterdam-West, Amsterdamse toeristen en als belangrijkste doelgroep noemt de organisatie zelf mensen die belangstelling hebben voor hedendaagse muziek, digitale en performatieve kunst, inclusief professionals uit het creatieve veld. Hoewel Toets des Tijds benoemt op wie zij zich wil richten en daarmee volgens de commissie een aanzet tot een visie gegeven wordt, ziet de commissie geen onderbouwing waarom de organisatie de focus legt op deze verschillende groepen. Toets des Tijds stelt dat er gebouwd wordt aan nieuwe doelgroepen, maar in het plan wordt niet genoemd wat die nieuwe doelgroepen dan precies zijn of hoe men dat wil gaan doen, behalve voor de doelgroep kinderen. Het plan stipt aan dat de kinderworkshops en kinderconcerten vanaf 2024 weer een standaard onderdeel van het programma worden om kinderen te stimuleren en te betrekken bij nieuwe muziek. De commissie is van mening dat de aard en omvang van deze activiteiten aansluiten bij deze doelgroep. Voor de overige activiteiten leest de commissie echter geen heldere geformuleerde doelgroepen en ook niet in hoeverre deze aansluiten bij de verschillende activiteiten. 

Het plan biedt geen realistische aanpak voor het bereiken en betrekken van de doelgroep. Toets des Tijds noemt dat er wordt geflyerd in de buurt. Hoewel de commissie verwacht dat dit passend is om de buurt te bereiken, blijkt uit het plan geen verdere strategie of aanpak hoe de organisatie de toeristen en nieuw publiek wil bereiken. Als het gaat om marketing- en communicatiemiddelen noemt Toets des Tijds onder meer kranten, de Concertzender Noord Holland, het versturen van persberichten en het benaderen van contacten bij de Uitkrant en de Culturele Agenda Amsterdam. In de komende periode wil de organisatie gaan voor een professionelere aanpak met interviews en tv-aandacht. Ook heeft Toets des Tijds de afgelopen periode meer gebruik gemaakt van social media zoals Instagram en Facebook. De commissie waardeert het gebruik van deze media, maar doordat er geen specifieke strategie genoemd wordt, vindt de commissie het niet realistisch dat de beoogde doelgroepen op deze manieren bereikt worden. De commissie vindt het voornemen om samen te werken met festival Winteravonden aan de Amstel om hiermee het bereik te vergroten een passend idee. Hoewel Toets des Tijds hiermee naar verwachting het bereik in de stad vergroot, blijft een verdere uitwerking over de aanpak uit. Andere samenwerkingen heeft Toets des Tijds met We Are Public en New Music Now en de Dag van de Componist. Een verdere uitwerking over de rol van deze partners blijft uit, waardoor de commissie niet overtuigd is van wat deze samenwerkingen bijdragen aan het beoogde bereik. 

Toets des Tijds geeft aan dat geen van de activiteiten plaatsvinden in de stadsdelen Nieuw-West, Noord of Zuidoost. Op basis daarvan stelt de commissie vast dat de activiteiten van Toets des Tijds niet bijdragen aan spreiding van het culturele aanbod in deze stadsdelen.

Diversiteit & Inclusie

De commissie beoordeelt de bijdrage aan diversiteit en inclusie als onvoldoende.

De commissie leest in het plan geen visie op diversiteit en inclusie met concrete doelstellingen. Keuzes die worden gemaakt die bijdragen aan diversiteit komen weinig in het plan naar voren en worden niet onderbouwd. Ten aanzien van het aanbod stelt Toets des Tijds dat de integratie van internationale muziekstromingen in haar programmering de culturele uitwisseling bevordert en volgens haar daarmee de diversiteit van de Nederlandse cultuur weerspiegelt. De programmering van wereldmuziek moet naar eigen zeggen voor een inclusieve en diverse culturele ervaring bij het publiek zorgen. In de ogen van de commissie wordt de keuze voor dit genre onvoldoende onderbouwd om zowel het beoogde effect te bereiken als een bijdrage te leveren aan de inclusieve en culturele ervaring. Daarnaast stelt de organisatie ten aanzien van bereik dat zij de toegankelijkheid van het gebouw voor mensen met beperking zal aangeven op de website. Een uitwerking en verdere visie om toegankelijkheid voor mensen met een beperking te vergroten, blijkt niet uit het plan. Als het gaat om de eigen organisatie maakt Toets des Tijds de keuze om bij de wisseling van bestuur te kiezen voor een vrouwelijke kandidaat. De commissie waardeert dit streven, maar de organisatie gaat niet in op welke keuzes zij maakt binnen de directie, het uitvoerend team of de partners, in dit geval musici. Het plan geeft geen reflectie op de stappen die in de voorgaande jaren zijn gezet. De commissie heeft hierdoor geen informatie wat de voorlopige resultaten zijn en welke doelstellingen hieruit voortvloeien.

Naar eigen zeggen vraagt Toets des Tijds meerjarige subsidie aan om onder andere te kunnen voldoen aan de Code Diversiteit & Inclusie. De commissie ziet in dat voor het verwezenlijken van de visie en doelstellingen financiële middelen nodig kunnen zijn, echter is de commissie van mening dat het uitblijven van deze middelen geen reden is voor de organisatie om geen passende stappen te zetten. Het plan blijft volgens de commissie beperkt tot ideeën als het gaat om de aanpak voor een divers en inclusief aanbod, bereik en organisatie. Ten aanzien van het aanbod noemt Toets des Tijds dat zij wereldmuziek wil programmeren, maar uit het plan wordt het de commissie niet duidelijk voor welke artiesten of musici wordt gekozen om diversiteit in het aanbod te verwezenlijken. Als het gaat om het bereik, geeft het plan niet aan welke concrete stappen er worden gezet. Hoewel er eerder wordt aangestipt binnen de eigen organisatie te zoeken naar een vrouwelijke kandidaat binnen het bestuur, had de commissie graag willen lezen hoe dit aangepakt wordt en met welke partners of bureaus eventueel wordt samengewerkt om dit streven waar te maken. De musici en componisten worden in deze aanvraag als partners gezien. Hoe zij op een passende manier bijdragen om de doelstellingen te bereiken op het gebied van diversiteit en inclusie, leest de commissie niet in het plan. De commissie is dan ook niet overtuigd dat de doelstellingen gerealiseerd kunnen worden. 

Uitvoerbaarheid

De commissie beoordeelt de uitvoerbaarheid als onvoldoende.

De commissie vindt het duidelijk dat Toets des Tijds een professionaliseringsslag wil maken met behulp van meerjarige subsidie, om meer stabiliteit en groei van de organisatie te bewerkstelligen. De commissie waardeert de ambitie om te groeien maar een overtuigende visie op bedrijfsvoering komt niet helder in het plan naar voren. De commissie had graag willen lezen hoe de organisatie omgaat en wil omgaan met haar eigen mensen en welke middelen hiervoor worden ingezet, rekening houdend met de toekomst en maatschappelijke context. Toets des Tijds heeft het streven om de Fair Practice Code en Code Diversiteit & Inclusie te hanteren, maar door gebrek aan manuren, hebben deze naar eigen zeggen een rol op de achtergrond gespeeld. De afgelopen periode moest er een voorbehoud worden gemaakt voor betaling van honoraria vanwege de onzekerheid die een projectmatige financiering met zich meebracht. De commissie vindt dit in het kader van onzekerheid een logische keuze, echter is zij van mening dat dit niet in overeenstemming is met Fair Practice Code. Toets des Tijds onderkent echter wel de Governance Code Cultuur en hanteert een bestuur-directiemodel. Een beleid op sociale veiligheid en hoe dit wordt toegepast,

daar gaat het plan niet op in. De commissie is hier kritisch over, omdat zij van mening is dat er mogelijkheden zijn, hoe klein een organisatie ook is.

De commissie mist een reflectie op de bedrijfsvoering in de afgelopen jaren en welke inzichten daaruit zijn voorgekomen die bijdragen aan de visie van de professionalisering. Mogelijke risico’s worden volgens de commissie nauwelijks toegelicht, behalve dat de organisatie beneden een bepaalde financiële ondergrens programmadelen schrapt of uitstelt. De commissie vindt dit een passend beleid.

Hoewel de commissie verwacht dat, door het ontvangen van meerjarige subsidies, de activiteiten best georganiseerd kunnen worden, vindt zij het niet realistisch om tegelijkertijd een professioneel geleide organisatie op te zetten. De commissie vindt dat om te groeien en professionaliseren, er een realistisch en onderbouwd plan van aanpak moet zijn en het een scherpe visie en blik vereist. Beide missen in het plan, waardoor de commissie niet overtuigd is van het realisme. In organisatorisch opzicht biedt het plan bijvoorbeeld geen informatie over het aantal medewerkers dat wordt beoogd om de activiteiten te realiseren en of de werkwijze hetzelfde blijft of verandert.  In financieel opzicht vindt de commissie de begroting exponentieel gegroeid. De stijging van de lasten zijn logisch, vanwege de groei in en professionalisering. Dit wordt toegelicht, maar de commissie vindt dit niet realistisch. De stijging van de inkomsten die nodig zijn wordt echter niet goed onderbouwd en ligt niet in lijn met eerdere realisaties. De commissie waardeert het ondernemerschap als het gaat om het sponsorbeleid, maar is niet overtuigd van het realisme hiervan.

De commissie ziet een financieringsmix terug in de begroting bestaande uit publieksinkomsten, sponsorinkomsten en publieke en private fondsen. Hoewel de commissie de voorgenomen aanvragen bij private fondsen passend vindt, is de commissie van mening dat het aandeel van de publieke en private fondsen hoog is ten opzichte van de relatief laag begrote publieks- en sponsorinkomsten. Hoewel de commissie dit logisch vindt bij de groei naar een professionele organisatie, had de commissie graag willen lezen op welke manier Toets des Tijds haar eigen inkomsten wil vergroten en welke andere opties er zijn om de risico’s wat meer te spreiden.  De financiële huishouding van Toets des Tijds is volgens de commissie onvoldoende op orde om het vierjarige plan te dragen en er is weinig tot geen ruimte voor financiële tegenvallers. De balanspositie is in de ogen van de commissie aan de lage kant om de activiteiten uit te voeren. De commissie heeft waardering voor de drive en passie van de organisatie om de activiteiten uit te voeren. Echter door het missen van een visie op bedrijfsvoering, een plan van aanpak voor het professionaliseren, de groei van activiteiten en een niet realistische begroting is de commissie van mening dat het voorliggend plan niet realistisch is om het vierjarig plan te dragen.  

Conclusie

De commissie adviseert de aanvraag van Stichting Toets des Tijds niet te honoreren, omdat deze een onvoldoende heeft behaald op het criterium Uitvoerbaarheid en omdat deze 10 of minder punten heeft behaald.