Theater DEGASTEN
Inleiding
Theater DEGASTEN (hierna: DEGASTEN) is sinds zijn oprichting in 2013 uitgegroeid tot een Amsterdams professioneel, middelgroot theatergezelschap, met een eigen methodiek en veel ervaring met het samenwerken met jonge mensen in diversiteit. Belangrijkste focus is om ruimte te maken voor jonge mensen van 13 tot 31, die zich in een artistieke en creatieve context willen ontwikkelen. DEGASTEN biedt hen de professionele begeleiding en wil zo doorstroom stimuleren naar het kunstvakonderwijs en/of andere trajecten in het werkveld. DEGASTEN wil onderscheidend zijn door actueel en urgent artistiek werk, gemaakt met, voor en door jongeren, en daarmee een breed publiek bereiken. De activiteiten vinden plaats in alle fasen van talentontwikkeling, waarbij gewerkt wordt met jongeren met zeer verschillende achtergronden.
In de periode 2025-2028 wil DEGASTEN datgene wat het al doet continueren en verder verankeren. DEGASTEN is voornemens drie producties per jaar te maken met een breed artistiek team van (gast)makers en coaches. Tevens onderneemt DEGASTEN activiteiten in de drie vaste studio's in Noord, Oost, West en organiseert het open studio's in Nieuw-West en Zuidoost tijdens stadsateliers. DEGASTEN wil de samenwerking met partners in Amsterdam voortzetten en verdiepen. Tevens beoogt DEGASTEN workshops te geven op middelbare scholen.
DEGASTEN wil binnen de organisatie fair pay blijven garanderen en ontwikkelperspectief aan medewerkers bieden, onder andere door trainingen. Tenslotte wil DEGASTEN zijn expertise en werkwijze in inclusief werken delen met het veld samen met wetenschaps-, sociale- en onderwijspartners in het IN*BETWEEN Lab.
Theater DEGASTEN ontvangt een vierjarige subsidie 2021-2024 binnen het Kunstenplan van € 215.083 per jaar (incl. indexatie 2024).
Voor de periode 2025-2028 vraagt de organisatie bij het AFK een bijdrage van gemiddeld € 250.000 per jaar in het kader van het Kunstenplan.
Artistiek belang
De commissie beoordeelt het artistiek belang als zeer goed.
De commissie vindt de artistieke signatuur van DEGASTEN sterk uit het plan naar voren komen als een professioneel theatergezelschap dat is gebaseerd op talentontwikkeling, en gericht op het maken van interdisciplinair werk voor en door een jonge doelgroep, waarbij urgente thematiek uit de doelgroep zelf centraal staat. De commissie vindt daarbij overtuigend artistieke eigenheid aanwezig in de onderscheidende methodiek voor talentontwikkeling die DEGASTEN benut, die het de IN*BETWEEN-methodiek noemt. Deze methodiek stelt een aantal uitgangspunten centraal op basis waarvan het artistiek werk met de jonge deelnemers wordt gemaakt, zoals het centraal stellen van het lichaam, het maken in cocreatie, het vertrek uit de belevingswereld van de speler en transdisciplinariteit. De commissie vindt deze uitgangspunten sterk en passend bij de hyperdiverse praktijk die DEGASTEN nastreeft.
De kenmerkende artistieke signatuur van DEGASTEN vindt de commissie passend vertaald naar de activiteiten voor komende periode. DEGASTEN geeft helder aan welke accenten het legt in thematiek en vorm bij de totstandkoming van de producties. Zo gaan de producties uit van flexibiliteit in vorm, waarbij onverwachte elementen worden toegevoegd, zoals het spelen op een bijzondere locatie. Thematisch wil DEGASTEN spelen met stereotypering, waarbij het vervolgens het perspectief wil laten kantelen of ervan laten vervreemden. Dit vindt de commissie een tot de verbeelding sprekend uitgangspunt. De commissie vindt dat met deze accenten het fysieke, zintuiglijke en interdisciplinaire in vorm kan worden bewaakt. Tevens zal dat bewaken dat de thematiek geëngageerd en urgent zal zijn en gebaseerd op persoonlijke verhalen van de jonge deelnemers. De commissie vindt daarbij het feit dat nog niet alles vaststaat overtuigend bij het uitgangspunt passen dat het materiaal uit de leefwereld van de spelers moet komen en dat de producties in cocreatie tot stand komen.
Het plan vindt de commissie passen bij de artistiek-inhoudelijke ervaring en ontwikkeling van DEGASTEN van afgelopen periode waarop sterk wordt teruggeblikt. De werkmethodiek is onder meer verdiept en DEGASTEN is thematischer gaan werken om meer houvast te geven aan de deelnemers in het maakproces en daarnaast gerichter partnerschappen aan te kunnen gaan. Het plan voor komende periode bouwt daar overtuigend op voort waarbij DEGASTEN aangeeft datgene wat het doet te continueren en te verankeren. De commissie vindt dit sterk.
Het plan heeft volgens de commissie overduidelijk artistieke betekenis voor de deelnemers, het publiek en de stad. De commissie ziet wat DEGASTEN bij de deelnemers teweeg wil brengen: door een hyperdiverse samenstelling van de deelnemers wil DEGASTEN hen dwingen hun eigen talent, stem en identiteit te leren kennen en zich te verhouden tot anderen die heel anders zijn dan zijzelf. De commissie vindt de artistieke betekenis voor de deelnemers groot, doordat ze naast vakmatige begeleiding ook begeleid worden in het reflecteren op het maakproces en de eigen ontwikkeling. In verschillende fases worden jongeren bekend gemaakt met de facetten van het productieproces. Zo is er aandacht voor groepsdynamica en techniek en voor de gezamenlijke uitwerking van de thematiek, inhoud en vormtaal. De commissie vindt dat DEGASTEN met deze ‘bottum-up’ aanpak blijk geeft echt te staan voor de stem van de jongeren waarmee het werkt.
Bij het publiek wil DEGASTEN teweegbrengen dat het nieuwe perspectieven leert kennen en bevraagt wat kunst is. De artistieke betekenis voor het publiek zit volgens de commissie in de thema’s en verhalen die tot stand komen vanuit de doelgroep die dit publiek zelf representeert. Ook de expressievormen die DEGASTEN in zijn producties tonen, waarbij wordt gesampled met verschillende kunstvormen, zoals beeldend werk, spoken word, film, muziek en dans vindt de commissie daarbij aansprekend.
De commissie vindt eveneens dat DEGASTEN grote artistieke betekenis voor de stad heeft. DEGASTEN is voor de verschillende fasen in talentontwikkeling goed in de stad vertegenwoordigd. Zo zijn er de STUDIO’s met theaterlessen en trainingsgroepen in West, Oost en Noord. Tevens vindt de commissie dat het uitgebreide netwerk van DEGASTEN aan inhoudelijke samenwerkingspartners in Amsterdam, van scholen, tot theaters en culturele en maatschappelijke organisaties, verbindend is en van artistieke betekenis voor de stad.
Daarbij is de talentontwikkeling van DEGASTEN van betekenis voor het makersklimaat in de stad: deelnemers die bij DEGASTEN zijn begonnen zijn inmiddels doorgestroomd naar het professionele circuit met eigen werk, zoals Sheralynn Adriaansz, Toni Blackwell, Christopher van der Meer en Kaja van Bruggen.
Belang voor de stad
De commissie beoordeelt het belang voor de stad als goed.
De commissie vindt dat DEGASTEN in het plan blijk geeft van een duidelijke visie op het bereik in de stad. De beoogde doelgroepen zijn helder in het plan geformuleerd en bestaan in eerste instantie uit de deelnemers aan de educatieve en talentontwikkelingsactiviteiten en de spelersgroep van DEGASTEN. Dit zijn jonge mensen van 13-31 jaar, en met name jongeren die weinig of geen toegang tot de podiumkunsten hebben. De commissie vindt deze doelgroep het kloppende hart van de missie en visie van DEGASTEN en de organisatie heeft ruime ervaring met het bereiken van deze doelgroep, met een bereidheid zich echt aan de doelgroep te verbinden. Dat DEGASTEN al een grote kennis van de doelgroep heeft, vindt de commissie duidelijk in het plan naar voren komen, bijvoorbeeld in het besef dat vertrouwen winnen tijd kost.
De aanpak om de deelnemers te bereiken en betrekken vindt de commissie zeer overtuigend en uitgebreid toegelicht in het plan. Het is een integraal onderdeel van een zorgvuldig ontwikkelde methodiek, met een actieve outreachmethode. Daarnaast zorgt
DEGASTEN voor een stevig draagvlak en binding met de wijk, op de plekken waar DEGASTEN actief is, met een sterk netwerk van samenwerkingspartners uit de culturele en maatschappelijke sector en met scholen. DEGASTEN heeft vaste STUDIO’s in West, Oost en Noord, waar het ook OPEN STUDIO’s houdt waar jongeren via gratis lessen toegankelijk kennis kunnen maken. Er wordt nauw contact gehouden met de (oud) spelers van DEGASTEN waarmee aan een community wordt gebouwd, en de jongeren worden behouden met aantrekkelijke acties als een vriendenpas met korting voor activiteiten en aantrekkelijke merchandise. Deze aanpak voor het werven en behouden van deelnemers vindt de commissie realistisch en passend.
De beoogde doelgroepen, zijnde het publiek van de producties van DEGASTEN, worden per type productie beschreven. Met de productiegroep worden jongeren, volwassenen, vakgenoten, cultureel divers en geïnteresseerd in fysiek of multidisciplinair theater en nieuwe verhalen bereikt. Met de nieuwe makers en producties bereikt DEGASTEN publiek dat openstaat voor experiment en (nog) geen binding met DEGASTEN heeft, veelal bestaande uit de achterban van de maker. De commissie vindt sterk dat DEGASTEN hiermee een segmentatie in doelgroepen op basis van zijn aanbod laat zien, hieruit blijkt kennis van de doelgroepen die
DEGASTEN bereikt. Daarnaast onderscheidt DEGASTEN ‘regulier’ theaterpubliek, dat vooral via de speelplekken wordt bereikt en via nieuwsbrieven en flyers. De commissie vindt dit echter nog een te bescheiden marketingaanpak voor het publiek voor de producties. Er wordt daarnaast vooral ingezet op sociale media, waarbij ook de community als influencers worden betrokken om content te delen. Dit vindt de commissie wel passend voor de jonge doelgroep.
De commissie vindt het beoogde bereik qua deelnemers en publiek aansluiten op de aard en omvang van de activiteiten. DEGASTEN speelt veel voorstellingen, het beoogde aantal bezoekers en deelnemers ligt daarnaast in lijn met voorgaande periode.
DEGASTEN draagt goed bij aan de spreiding van het culturele aanbod en publieksbereik in de stadsdelen Nieuw-West, Noord en Zuidoost. DEGASTEN heeft lesaanbod in de vaste STUDIO in Noord. In Nieuw-West speelt DEGASTEN in de Meervaart. In Zuidoost speelt DEGASTEN in het Bijlmer Parktheater. De commissie vindt door de gedegen aanpak van local outreach, waar veel ervaring in is opgedaan, het draagvlak in de stadsdelen overtuigend. Daarbij wordt met vele lokale partners in de stadsdelen samengewerkt. Zo zet DEGASTEN in Nieuw-West, Noord en Zuidoost lokale stadsateliers en OPEN STUDIO’s op, waar artistiek onderzoek plaatsvindt en nieuw talent wordt opgezocht, in samenwerking met partners in deze stadsdelen als Bijlmer Parktheater en Cordaan (Zuidoost), Solid Ground Movement en Framer Framed (Noord) en De Vrolijkheid (Nieuw-West).
Diversiteit & Inclusie
De commissie beoordeelt de bijdrage aan diversiteit en inclusie als zeer goed.
De commissie vindt dat uit het hele plan een overtuigende visie op diversiteit en inclusie spreekt, waarbij dit ook intrinsiek onderdeel is van de artistieke signatuur van DEGASTEN. DEGASTEN heeft als visie en missie om het perspectief zichtbaar te maken van jonge mensen die nog ondervertegenwoordigd zijn en wil hen toegang geven tot theater en kansengelijkheid bevorderen.
Diversiteit en inclusie vormt de ideële motor achter de organisatie. DEGASTEN gaat zelfs verder dan diversiteit en inclusie en stelt DIEB (Diversiteit, Inclusiviteit, Equity en Belonging) als maatstaf voor zichzelf. De commissie vindt dit zeer lovenswaardig en DEGASTEN hierin voorbeeldstellend.
Het plan geeft goed weer wat in de afgelopen periode op gebied van diversiteit en inclusie is bereikt ten aanzien van aanbod, bereik en organisatie en laat ook zien dat DEGASTEN hier ver in is.
De samenstelling van de voornaamste doelgroep, de deelnemers van DEGASTEN, is bewust hyperdivers om elkaar kennis te laten maken met verschillende perspectieven. Hiermee wordt ook een publiek bestaande uit hun achterban bereikt die divers is in culturele afkomst, gender, opleidingsniveau en sociaal-economische klasse. De organisatie, de docenten van de STUDIO’s, coaches en betrokken makers zijn divers in culturele achtergrond. In de producties van DEGASTEN met verhalen van deelnemers als uitgangspunt, is er duidelijk aansluiting bij diversiteit en inclusie, zoals in Help I Need Some Body, met spelers met een beperking. DEGASTEN stelt zich ten doel om zijn verworvenheden ten aanzien van diversiteit en inclusie voort te zetten. DEGASTEN werkt daarbij vanuit het principe dat diversiteit nooit af is en blijft dit onderzoeken en bevragen. Tevens deelt het zijn kennis en expertise op het onderwerp met professionals, partners en stakeholders. De commissie heeft hier grote waardering voor.
De aanpak op het gebied van diversiteit en inclusie ten aanzien van aanbod, bereik en organisatie is een integraal onderdeel van het opereren van de DEGASTEN. De eerder beschreven IN*BETWEEN-methodiek met veel aandacht voor cocreatie en de belevingswereld van de deelnemers en de local outreach-aanpak om deelnemers te bereiken, zorgt in het aanbod voor representatie van diverse mensen op het podium en ruimte voor hun verhalen. Er zijn artistieke partners betrokken die bijdragen aan een divers en inclusief aanbod zoals Cordaan, LeBelle, Movementalist en Theater RAST. Met de nieuwe makersproducties wordt publiek dat voornamelijk komt uit de achterban van de diverse deelnemers bereikt: familie en vrienden, buurtbewoners, statushouders en mensen zonder verblijfsvergunning.
Binnen de bicultureel samengestelde organisatie is er grote aandacht voor blijvende kennisvergaring op gebied van inclusief werken. Zo wordt het model Beschermjassen in de organisatie geïmplementeerd, waarbij diversiteit vanuit transcultureel denken centraal staat. Dat gaat bijvoorbeeld over de werking van in- en uitsluitingsmechanismen. De commissie vindt dat DEGASTEN in de aanpak ook laat zien in de voorhoede op het onderwerp te willen blijven opereren.
Uitvoerbaarheid
De commissie beoordeelt de uitvoerbaarheid als goed.
Uit het plan spreekt een overtuigende visie op de bedrijfsvoering, waarbij sterk wordt gereflecteerd op de geformuleerde doelstellingen voor de voorgaande periode en in hoeverre deze zijn behaald. Zo is afgelopen periode het activiteitenniveau geconsolideerd met een tweede productiegroep en uitbreiding van de vaste trainingsgroep in Noord. De werkmethodiek is verdiept door onderzoek. Er zijn nieuwe samenwerkingspartners betrokken. Er heeft een verschuiving plaats gevonden van een drie- naar een tweekoppige directie, aangevuld met artistieke coaches. Doordat alle medewerkers in DEGASTEN meerdere rollen vervullen kon de organisatie zich gedurende de pandemie goed aanpassen aan veranderende omstandigheden. De commissie vindt overtuigend dat expertises evenredig binnen de organisatie zijn verdeeld. Dat er bovendien sprake is van veel 'peer teaching' versterkt dit en geeft volgens de commissie ook een mooi beeld van de meerstemmigheid in de organisatie.
Wel had de commissie meer willen lezen over de ontwikkeling in het zakelijk beleid. Het is duidelijk voor de commissie dat DEGASTEN in de komende periode ook aandacht wil blijven houden voor de doorontwikkeling van talent in de organisatie, met zorg voor goede arbeidsomstandigheden en ontwikkelperspectief. De commissie vindt overtuigend dat DEGASTEN zorgvuldig met mensen en middelen wil omgaan en dat daarbij begrippen als ruimte geven, gelijkwaardigheid, collectieve expertise en gespreide bevoegdheid, centraal staan.
In het plan is adequaat gereflecteerd op de toepassing van de Governance Code Cultuur. DEGASTEN heeft een betrokken bestuur, waarbij elk jaar jaardoelen worden gesteld en geëvalueerd. De komende periode zal het bestuur onderzoeken of een raad-van-toezichtmodel passender is bij de schaalgrootte van de organisatie.
Ook hoe de Fair Practice Code wordt gehanteerd is duidelijk toegelicht. DEGASTEN hanteert de cao Toneel en Dans en hanteert een tariefverhoging voor zzp’ers. Naast deze goede aandacht voor fair pay herkent de commissie ook aandacht voor goed werkgeverschap in het plan. Er is bijvoorbeeld oog voor privésituaties van medewerkers en het vanuit autonomie zelf vormgeven van de eigen functie. Daarnaast vindt de commissie de sterke aandacht voor sociale veiligheid die uit het plan spreekt lovenswaardig, waarbij DEGASTEN aangeeft dat het artistiek werk met jongeren extra inspanningen op dat gebied vergt. Zo zijn er verschillende vertrouwenspersonen aangesteld: voor medewerkers en directie een onafhankelijk hr-adviseur en voor de jonge spelers een interne en extern vertrouwenspersoon. Bij de producties is daarnaast een intimiteitscoördinator betrokken en er is een integriteitsbeleid geformuleerd. Dit vindt de commissie zeer vertrouwenwekkend.
DEGASTEN heeft risico’s en hoe daarmee wordt omgegaan kort benoemd en toegelicht. Zo geeft DEGASTEN aan door een klein kernteam met een flexibele schil en lage vaste lasten en flexibele huurcontracten zowel organisatorisch als financieel wendbaar te zijn en bij tegenvallende inkomsten activiteitenlasten flexibel kan verminderen. De commissie had echter graag willen lezen welke prioriteiten DEGASTEN daarbij hanteert.
De commissie vindt het plan in organisatorisch opzicht realistisch en uitvoerbaar. Er is een sterk en goed op elkaar ingespeelde directie met daarnaast een zeer groot aantal zzp’ers dat al gedurende lange tijd betrokken is bij DEGASTEN. De schaalgrootte aan activiteiten ligt in lijn met voorgaande periode zodat de commissie vertrouwen heeft dat de organisatie dat kan dragen.
De commissie heeft ook vertrouwen in de uitvoerbaarheid op financieel vlak. Er is afgaande op de balans een financieel gezonde organisatie, die op basis van de eigen vermogenspositie het voorliggende plan financieel kan dragen.
De begroting is realistisch en vindt de commissie goed herleidbaar tot de geplande activiteiten, waarbij er heldere deelbegrotingen zijn voor de producties en de activiteiten op gebied van talentontwikkeling. De commissie vindt de beheerslasten en activiteitenlasten goed in balans.
De financieringsmix is divers met publieksinkomsten, sponsoring, bijdragen van werk in opdracht en private en publieke fondsen, waardoor risico's verdeeld zijn over meerdere bronnen, waarbij de meerjarige subsidies van drie fondsen zorgt voor een solide basis.
Conclusie
De commissie adviseert op grond van bovenstaande overwegingen de aanvraag van Theater DEGASTEN te honoreren met het gevraagde bedrag van € 250.000 per jaar.
De aanvraag is beoordeeld binnen de adviescommissie Theater.