Stichting Open NDSM

Inleiding

Stichting Open NDSM (hierna: Art City) is een stichting die de broedplaats in de NDSM Loods faciliteert en Art City is zelf onderdeel van de broedplaats. Art City bewaakt naar eigen zeggen het collectieve gedachtengoed van de kunstenaars- en makersgemeenschap. Daarnaast streeft Art City ernaar om de publieke functie van gastvrije, open en inspirerende vrijplaats te ondersteunen en te blijven ontwikkelen en om de professionele, artistieke en creatieve kwaliteiten van de kunstenaars en makers te ondersteunen en op de kaart te zetten. Art City wil aanjagen, faciliteren, bevragen en bewaken. Art City ziet in de NDSM Loods een cruciale en noodzakelijke culturele ruimte; nu en in de toekomst. Het is volgens haar een plek waar het publiek uitgenodigd en uitgedaagd wordt om de rol van passieve consument te overstijgen. Zij wil een plek zijn waar kunstenaars en makers gezamenlijk met gebruikers én het publiek nieuwe inzichten krijgen en vormgeven, over hoe ze met elkaar willen leven en wat de rol van kunst en cultuur daarin is. Binnen het culturele veld voelt Art City zichzelf verwant aan zowel oude vrijplaatsen als nieuwe sociaal-maatschappelijke geëngageerde presentatie-instellingen.

De partijen binnen de NDSM Loods willen duidelijker naar buiten treden, hun verhaal en waarden delen, de ingeslagen weg bestendigen en de NDSM Loods als culturele plek steviger binnen de stad verankeren en op de kaart zetten. Art City wil de komende periode twee aspecten centraal stellen: ‘ruimte en ruimtelijkheid’ en ‘de aanwezigheid van een grote, diverse en betrokken gemeenschap’. Het idee is deze te verweven met haar beoogde artistiek-inhoudelijke uitgangspunten ‘making space’ en ‘taking care’. ‘Making space’ gaat volgens Art City letterlijk en figuurlijk over ruimte maken: voor kunst, creativiteit, ambacht, de gemeenschap, de ander, de buurt en de stad. ‘Taking care’ gaat over de noodzaak van zorgvuldigheid, aandacht, samenhang en over handelen met kennis. Art City ambieert dit te vertalen in een bescheiden maar impactvolle programmering, waarin zij focust op het versterken van bestaande programmering, het versterken van haar relatie met Amsterdam Noord en het ontwikkelen van nieuwe projecten. Daarnaast stelt zij aandacht te geven aan communicatie, publieksonderzoek en een communicatieplan. Ook wil zij samen met de gemeenschap zoeken naar nieuwe vormen van duurzame (zelf)organisatie.

Stichting Open NDSM ontvangt geen meerjarige subsidie binnen het Kunstenplan 2021-2024.

Voor de periode 2025-2028 vraagt de organisatie bij het AFK een bijdrage van gemiddeld € 70.000 per jaar in het kader van het Kunstenplan.

Artistiek belang

De commissie beoordeelt het artistiek belang als voldoende.

Art City is onderdeel van een broedplaats voor allerhande makers en werkpraktijken, in een semiopenbare hal van de NDSM Loods. Het karakter van een broedplaats wordt volgens de commissie grotendeels gevormd door de inbreng van de daar gehuisveste makers en hun programma-initiatieven. De commissie vindt de fysieke vorm onderscheidend ten opzichte van andere broedplaatsen. De NDSM Loods met de Kunststad is een rauw omgeven maakplaats. Met onder andere interventies en programmering, reageert Art City hierop en bouwt als het ware bruggen en opent deuren. Het resultaat is volgens de commissie een creatief doolhof, waar de bezoeker in tussenstraatjes op ontdekkingstocht kan gaan. De commissie ziet hierin een prikkelende manifestatie van vervagende grenzen tussen privé- en publieke ruimte. De omgeving van de werkplaatsen en de activiteiten die Art City programmeert, zijn volgens de commissie een verlengde van de werkplaatsen. Als voorbeeld noemt zij de presentaties in het Welcome Center, waarin wisselende tentoonstellingen van de broedplaatsmakers of resultaten van workshops te zien zijn. 

Art City wil het collectieve, bottom-up, organische werken aan de culturele ontwikkeling van de loods een nieuwe richting geven met artistieke programmering. De vertaling van de signatuur naar het programma krijgt vorm vanuit de uitgangspunten ‘making space’ and ‘taking care’. Making space gaat over het creëren van mentale en fysieke ruimte voor kunst, creativiteit en ambacht en benadrukt de loods als een maakruimte. Met taking care benadrukt Art City de gevoelde noodzaak voor zorgvuldigheid en aandacht voor het ecosysteem, haar eigen mensen en buren. De commissie vindt deze concepten passend bij het DNA van Art City. Enkele aansprekende voorbeelden van het programma vindt zij FilmClub NDSM voor kinderen tot twaalf jaar en de grafische workshops voor kinderen en nieuwkomers. Daarnaast worden drie pilots ontwikkeld in de komende periode: Testing ground, Working the ground en Literatuur in de loods. Hierover is de commissie minder positief, vanwege de nog vrij oppervlakkige uitwerkingen in het plan. Zo is Literatuur in de loods een wandeling langs theatrale plekken in het monumentale gebouw. Op die plekken wordt voorgelezen uit (eigen) literair werk. De commissie vindt dat de link tussen literatuur en de loods steviger beargumenteerd mag worden.

Art City heeft uitgebreid gereflecteerd op de artistiek-inhoudelijke ontwikkeling van de afgelopen jaren. Voor de komende periode kiest Art City voor het ‘not-yet’ concept van Jeanne van Heeswijk; niet alles van tevoren bepalen, maar het collectieve zien als een activiteit van de gemeenschap. De commissie vindt het een sterke gedachte dat Art City de ontwikkeling omschrijft als een project, en passend bij de uitgangspunten making space and taking care. De NDSM Loods heeft een nieuw democratisch gekozen Loodsraad waarin Art City deelneemt. Binnen de Loodsraad is een culturele commissie opgericht die de visie, uitgangspunten en programma voor de periode 2025-2028 heeft neergezet. Dit vindt de commissie een passend vervolg van de ontwikkeling. 

Art City voelt urgentie in het bieden en delen van een andersoortige fysieke en mentale gemeenschap. Het meest direct heeft dit impact op haar makers, voor wie het behouden van deze ruimte essentieel is volgens de commissie. Zij ziet in het plan dat Art City dit ook wil overbrengen op een breed publiek en een tegengeluid wil bieden voor de opgeruimde stad. De commissie vindt dat de activiteiten zich hiervoor in de basis lenen, maar merkt wel op dat het vooral nog om zenden gaat, terwijl Art City streeft naar gezamenlijkheid en gemeenschapsgevoel. De commissie had het aansprekender gevonden als Art City meer in dialoog met haar publiek en de buurt zou werken. 

In de komende jaren wil Art City meer inzetten op samenwerking met scholen uit de buurt en groepen jongeren. Dit vertaalt zich naar het faciliteren van educatieworkshops. De commissie merkt op dat er in het plan gesproken wordt over ‘zich verhouden tot Noord’, waaruit de commissie op maakt dat er nog enige afstand is tussen de kunstgemeenschap en haar omgeving. Met de nieuwe samenwerkingen in het stadsdeel wil Art City de band met Noord en de Noorderlingen vergroten. De commissie vindt dit eerste stappen om een relatie te leggen en de artistieke betekenis voor de buurt te vorm te geven. 

Belang voor de stad

De commissie beoordeelt het belang voor de stad als voldoende.

De commissie vindt dat het plan een heldere visie presenteert op het beoogde bereik. Art City is er in eerste plaats voor haar groep eigen gebruikers. De komende jaren wil zij de grondbeginselen van de loods, haar gemeenschap en de urgentie van het creëren en behouden van fysieke en mentale ruimte, onder de aandacht brengen bij het publiek. Naast haar gebruikers definieert Art City nog andere doelgroepen: kunst- en cultuurliefhebbers, bewoners en buren uit Noord, studenten uit alle culturele disciplines, geïnteresseerden in stedenbouwkunde, vrije ruimte, stedelijke rafelranden en bottom-up ontwikkelingen, geïnteresseerden in geschiedenis en erfgoed, scholieren tot achttien jaar, jongeren, toevallige passanten en toeristen. De commissie vindt de doelgroepen concreet geformuleerd en goed aansluiten op de beoogde veelzijdigheid van het programma. De commissie ziet dit duidelijk in de uitwerking van het plan, dat activiteiten voor specifieke doelgroepen bevat. Als voorbeeld noemt zij de nieuw te ontwikkelen FilmClub NDSM, waar kinderen tot twaalf jaar van verschillende scholen uit de buurt in korte tijd opgeleid worden tot jonge filmmakers. Wel merkt de commissie op dat het publieksbereik optimistisch is ingeschat, met bijna een verviervoudiging in 2028 ten opzichte van 2022. 

Art City onderkent dat de communicatie-inspanningen de voorgaande jaren laag waren. Dit verklaart zij vanuit te weinig capaciteit. Een eerste stap in de marketing- en communicatieaanpak is daarom het aantrekken van een communicatiemedewerker. Deze zal zorgen voor het opstellen en uitvoeren van een communicatiestrategie. Het uitdenken van een strategie en het verhaal vindt plaats samen met NDSM Fuse en Stichting Kinetisch Noord, zodat de drie stichtingen met één verhaal naar buiten komen. Dit vindt de commissie een logische keuze die bijdraagt aan helderheid naar buiten toe. De strategie zal ook deels gebaseerd zijn op een nog te verrichten publieksonderzoek. Daarbij kiest Art City voor het model Dit is ons publiek, ontwikkeld door Moker/P-Oi. De commissie vindt dit model goed aansluiten bij de ambities van Art City, omdat het uitgaat van meerlagigheid van bezoekers, bijvoorbeeld in de dubbelrol van maker en gebruiker. De (voorlopige) resultaten fungeren als basis voor de nieuw te ontwikkelen strategie. De commissie heeft waardering voor de zorgvuldige aanpak, maar is wel van mening dat het ondernemingsplan eigenlijk al een voorzet had moeten bevatten van de richting van de strategie. Op dit moment gebruikt Art City de geijkte communicatiemiddelen als mailings, drukwerk, website en free publicity. De commissie vindt dit passende middelen, maar vindt net als de aanvrager dat er meer nodig is voor een effectieve aanpak.

Met haar standplaats in de NDSM Loods in Noord staat Art City in verbinding met de andere op de NDSM-werf gehuisveste organisaties. De organisatie heeft een sterke focus op de omliggende buren. Dit vindt de commissie begrijpelijk. Uit de samenwerkingen spreekt voor haar draagvlak onder de culturele organisaties. Art City gaat de komende jaren intensiever inzetten op samenwerking met de buurt, met ondersteuning van de andere organisaties op de werf die al een groter bereik in de wijk hebben. De commissie vindt het positief dat Art City aan een betere inbedding wil werken, maar merkt ook op dat Art City zich op een zelf gecreëerd eiland bevindt en dat echte kennis van de omgeving vooralsnog ontbreekt. 

Diversiteit & inclusie

De commissie beoordeelt de bijdrage aan diversiteit en inclusie als zwak.

Art City stelt dat diversiteit en inclusie verweven zijn met de visie op de NDSM Loods in de huidige en toekomstige gedaante. Art City spreekt over een toekomst voor iedereen, ongeacht afkomst, gender of leeftijd. De commissie leest in het gehele plan een open, verwelkomende houding, maar vindt dit als visie erg algemeen. Art City gelooft in een organische ontwikkeling van diversiteit en inclusie en zegt zelf hier nog geen doelstellingen aan te kunnen verbinden. De commissie ziet in de op maat gemaakte programma’s voor bijvoorbeeld nieuwkomers en in de werving via Colourful People wel een intrinsieke motivatie om hierin concrete stappen te zetten.  In ogen van de commissie ligt de nadruk op gender en culturele identiteiten. Hoewel sommige programma’s gratis te bezoeken zijn, vindt zij dit slechts een eerste stap om een bijdrage te leveren aan sociaal-economische kansengelijkheid. De commissie vindt de reflectie op diversiteit en inclusie beknopt en wisselend in concreetheid. Zij heeft op die manier geen wezenlijk inzicht gekregen in het gevoerde beleid. Dat vindt zij een gemis, temeer omdat de kunststad zelf stelt dat dit een ontwikkelpunt is voor de komende jaren. 

Wat betreft publiek verwacht Art City dat een deels divers programma, ten dele verzorgd door partners, en de diverse samenstelling van de kunstgemeenschap ook een diverser publiek tot gevolg hebben. Dat vindt de commissie vrijblijvend. Hier ligt volgens haar een taak voor de nieuwe communicatiemedewerker. Wel erkent de commissie dat er via het programma van de huurders sprake is van specifieke programmering waarmee een divers publiek wordt aangesproken. Als voorbeelden noemt zij de fluitenbouwer gespecialiseerd in fluiten voor mensen met een beperking en de keramiekworkshop voor uitgeprocedeerde asielzoekers. 

Binnen de eigen organisatie kiest Art City voor een diverse invulling van de functie voor communicatiemedewerker. Ook wil zij het bestuur in de komende jaren diversifiëren. Daarnaast neemt de ballotagecommissie diversiteit en inclusie mee als een belangrijke factor in de toewijzing van de ateliers. De commissie zou zelf ook divers zijn, maar dit maakt Art City nog niet inzichtelijk. De komende jaren zet de Loodsraad beleid en concrete maatregelen betreffende diversiteit en inclusie op de agenda. De commissie is nieuwsgierig naar de uitkomsten. Omdat het beleid niet inzichtelijk is, vindt zij het nog niet evident dat diversiteit en inclusie geborgd is voor de komende periode. Hoewel de commissie van mening is dat het mogelijk moet zijn om de paar doelstellingen die het plan noemt te bereiken, is zij van mening dat Art City het beleid beter inzichtelijk had kunnen maken en dat een actievere sturing op diversiteit en inclusie wenselijk is. 

Uitvoerbaarheid

De commissie beoordeelt de uitvoerbaarheid als voldoende.

Art City heeft volgens de commissie een goed beeld van hoe zij om wil gaan met mensen en middelen. Art City heeft de afgelopen jaren gefunctioneerd als projectgerichte organisatie. Ze wil de komende vier jaar benutten om te professionaliseren naar een organisatie die in continuïteit opereert. Zelforganisatie, wendbaarheid en fair chain blijven belangrijke speerpunten voor de bedrijfsvoering. Art City beschrijft een organisatiemodel met een democratisch gekozen Loodsraad. Dit past volgens de commissie goed bij het not-yet concept, omdat het ruimte biedt voor collectieve besluiten en aanpassingen gaandeweg. Er is een gedragscode en beleid rondom sociale veiligheid opgesteld. Dat vindt de commissie positief. Art City is transparant over de uitdagingen die zij heeft ervaren in de voorgaande jaren en over de dingen die nog niet (helemaal) goed gaan, zoals het feit dat fair pay beloning nog niet altijd lukt, of dat een bestuurslid er langer zit dan de toegestane termijn. Dit zijn ontwikkelpunten voor de komende jaren. De commissie waardeert de transparantie in de reflectie en in de analyse van kansen en risico’s. Voor Art City is het grootste risico dat de loods in haar ontwikkeling haar unieke en vrije karakter en haar fysieke en mentale ruimte verliest. Via de Loodsraad wil zij dit voorkomen. Daarnaast ziet zij een kwetsbaarheid in de afhankelijkheid van Stichting Kinetisch Noord: als de stichting minder inkomsten genereert en wel voor hoge onderhoudsinkomsten staat, kan dat een risico vormen. Met de meerjarige subsidie wil Art City een meer stabiele financiële basis voor zichzelf creëren. 

De commissie heeft voorzichtig vertrouwen in de organisatorische uitvoerbaarheid. Dat wordt gesterkt door de jaren ervaring van Art City en het feit dat haar gemeenschap bereid is om de handen uit de mouwen te steken. Wel merkt zij op dat de vaste aanstellingen van de directeur en de marketingmedewerker nog klein zijn, waardoor zij niet geheel overtuigd is dat dit de beoogde continuïteit biedt. De individuele programmaonderdelen en projecten worden door samenwerkingspartners geleid, waardoor Art City kan focussen op het verder opbouwen van haar organisatie. De commissie vindt deze aanpak goed te volgen, wetende dat Art City ook verder ondersteund wordt door de Loodsraad.  

De begroting vloeit grotendeels logisch voort uit de activiteiten. De commissie vindt het opvallend dat Art City een gelijke verloning voor de directeur en de marketingmedewerker beoogt. Hoewel ze dit in de basis begrijpt vanuit de democratische waarde van de Loods, is zij niet overtuigd dat dit passend is bij de taakverdeling en verantwoordelijkheid. Daarnaast valt het de commissie op dat de accountantskosten hoog ogen, zonder dat dat is toegelicht. De beoogde financiering laat een mooie mix zien, waarmee risico’s gespreid worden. De commissie is positief over de al bevestigde structurele financiering van Stichting Kinetisch Noord. Daarnaast heeft Art City veel fondsenwerving op het oog. Dit vraagt veel tijd en energie voor een relatief kleine organisatie. De commissie is van mening dat die inzet klein is begroot. De commissie had graag meer gelezen over hoe de organisatie dit denkt te doen, om het realisme beter te kunnen duiden. 

Art City is een kleinschalige organisatie, die eerste stappen maakt naar professionalisering. De financiële basis is nog kwetsbaar volgens de commissie. De exploitatieresultaten schommelen rond de nullijn en de liquiditeit is kwetsbaar. Hierdoor is de commissie van mening dat er een erg smalle basis is om het vierjarige plan te dragen.  

Conclusie

De commissie adviseert op grond van bovenstaande overwegingen de aanvraag van Art City te honoreren met het gevraagde bedrag van € 70.000 per jaar.

De commissie constateert dat er na beoordeling van alle aanvragen onvoldoende budget beschikbaar is om de aanvraag te honoreren.

De aanvraag is beoordeeld binnen de adviescommissie Beeldende Kunst en Creatieve Industrie.