Stichting Nieuwe Helden

Inleiding

Stichting Nieuwe Helden (hierna: Nieuwe Helden) maakt multidisciplinaire en modulaire theaterprojecten die zowel in theaters als op totaal andere podia en platforms in Nederland en ver daarbuiten te zien zijn. Nieuwe Helden werkt rond maatschappelijke thema’s waarbij het gezelschap zowel wetenschappelijk onderzoek als expertise uit de praktijk verwerkt tot verhalen en verbeelding. Nieuwe Helden wil met verschillende soorten publiek een praktische ethische dialoog voeren. Nieuwe Helden wil inhoudelijk belangrijk en impactvol werk maken, waarmee het gezelschap zowel een theaterpubliek als een divers publiek bereikt op andere plekken dan theaters of cultuurhuizen. Ook is Nieuwe Helden voornemens zichzelf artistiek te ontwikkelen door drie theatrale onderzoeken uit te werken en wil het bijdragen aan talentontwikkeling.  

Voor de komende periode werkt Nieuwe Helden aan de vierjarige theatrale onderzoeks- en programmalijn Possible Futures, waar gaat het heen en wat kan ik doen? Dit vertaalt Nieuwe Helden naar thematische theatrale talkshowavonden met wisselende (lokale) gasten, de zogenoemde Waar Gaat Het Heen?-avonden, die aansluiten bij een gelijknamige podcastreeks en boek. Daarnaast ontwikkelt de organisatie De Nationale Toekomst Cursus Liveshow. Hierin krijgt het publiek naast veel informatie ook een actieve rol: leren toekomstdenken door het te doen. Vanavond Redden We de Aarde/Onszelf wordt ontwikkeld in samenwerking met Bureau Burgerberaad en er is een ‘democratic bootcamp’ die het publiek klaarstoomt voor actief burgerschap. In het project Fictieve experts is het onderzoek van meerdere bestaande experts gebundeld, in de komende jaren De Architect en de Nieuwe Econoom. Nieuwe Helden maakt een grote productie waarin alles samenkomt: een familievoorstelling (10+) geïnspireerd op het boek Kinderen van Moeder Aarde gespeeld in een bio-based installatie waarin ook de burgerberaden worden georganiseerd.

Nieuwe Helden ontvangt een vierjarige subsidie 2021-2024 binnen het Kunstenplan van € 162.765 per jaar (incl. indexatie 2024).

Voor de periode 2025-2028 vraagt de organisatie bij het AFK een bijdrage van gemiddeld € 175.000 per jaar in het kader van het Kunstenplan.

Artistiek belang

De commissie beoordeelt het artistiek belang als goed.

De commissie vindt dat Nieuwe Helden een duidelijke eigen artistieke signatuur heeft, herkenbaar in de vermenging van fictie en non-fictie, waarbij Nieuwe Helden op interdisciplinaire wijze toekomstgerichte onderwerpen en maatschappelijke thema’s agendeert. De commissie vindt dat Nieuwe Helden zich onderscheidt met zijn werkwijze die vanuit diepgaand onderzoek en kennis via partnerschappen gestuurd is, waaruit de inhoud van de vertelling ontstaat. De voorstellingen zijn veelal interactief en vaak buiten de theatermuren, wat de artistieke eigenheid in de activiteiten versterkt. De artistieke signatuur wordt duidelijk vertaald naar de activiteiten voor komende periode, zo vindt de commissie. Nieuwe Helden werkt de overkoepelende programmalijn Possible Futures overtuigend en met engagement uit in drie theatrale onderzoeken: het experimenteren met fictie/non-fictie, de rol van het publiek en ecodramaturgie die het artistieke uitgangspunt vormen voor zes producties.

Het multidisciplinaire en modulaire aspect van het werk wordt duidelijk toegelicht in de opzet van, en verbinding tussen de projecten. De commissie vind het bijvoorbeeld interessant hoe ecologische duurzaamheid in zowel inhoud als vormgeving van de voorstellingen een plek krijgt. Zo is het decor van Kinderen van Moeder Aarde gebouwd uit bio-based materiaal, waarin tevens de burgerraden worden georganiseerd.  

De commissie vindt dat Nieuwe Helden doelgericht voortbouwt op de artistieke ontwikkeling in voorgaande periode, het gaat voort op het multidisciplinair en modulair werken. Nieuwe Helden doet dit om artistieke duurzaamheid en een grotere impact te creëren. De commissie had, juist omdat Nieuwe Helden op een spannend snijvlak opereert, hierbij wel meer reflectie willen lezen op welke impact in afgelopen periode op artistiek inhoudelijk vlak is gecreëerd. De commissie leest nu vooral over de nieuwe partnerschappen die het heeft opgeleverd. 

De artistieke betekenis voor het publiek van het werk en wat Nieuwe Helden bij het publiek teweeg wil brengen vindt de commissie overtuigend. Nieuwe Helden wil bewustwording bij de gekozen onderwerpen en thema’s teweegbrengen bij het beoogde publiek. De commissie ziet dat Nieuwe Helden daartoe in de verschillende projecten waar met feit en fictie gespeeld wordt de verbeelding van het publiek met verve prikkelt. Juist de theatrale vertaling zorgt ervoor dat de thematiek urgent voelt. Zo vindt de commissie in de voorstellingen De Architect en De Nieuwe Econoom de vorm van een fictieve expert aansprekend, die het publiek nieuwe perspectieven op de actualiteit biedt door feiten in een andere vorm te gieten. 

Thema’s als burgerparticipatie, circulaire economie en internationalisering passen bij de stad en vindt de commissie voor de stad overtuigend van artistieke betekenis. Ook werkt Nieuwe Helden samen met een groot aantal inhoudelijke partners in de stad. Het doet dat zowel in het artistieke domein als daarbuiten en weet daar ook verbinding tussen aan te brengen. Ook hiermee vindt de commissie de activiteiten van Nieuwe Helden overtuigend van artistieke betekenis voor de stad. 

Belang voor de stad

De commissie beoordeelt het belang voor de stad als voldoende.

De commissie vindt dat uit het plan een visie op het bereik in de stad spreekt die passend is bij de organisatie, maar nog wel aan concretisering in de aanpak mist. Het doel van Nieuwe Helden is om een dialoog aan te gaan met het publiek over de inhoud van de voorstelling en daarom wil de organisatie publiek bereiken dat is betrokken bij de inhoud van de voorstelling. De doelgroepen zijn heel algemeen beschreven, namelijk theaterpubliek en heel divers publiek, waarbij Nieuwe Helden aangeeft dat de doelgroepen per project worden bepaald. De commissie ziet dit echter niet overal concreet gespecificeerd bij de projecten. Passende beoogde doelgroepen bij de voorstelling De Architect zijn mensen uit de bouw-, architectuur-, design- en klimaatwereld. Maar bij de voorstelling Vanavond Redden We de Aarde/Onszelf zet Nieuwe Helden in op een breed publiek, zonder verdere specificatie. De commissie krijgt daarmee uit het plan geen duidelijk beeld wie het bestaande publiek van Nieuwe Helden is of in de toekomst kan zijn. Wel vindt de commissie dat de beoogde omvang van het publiek in lijn is met de aard en omvang van de activiteiten. 

De marketingstrategie bestaat vooral uit het betrekken van partners vanaf het begin bij de projecten. De commissie vindt deze aanpak nog wel beperkt, maar kan zich wel voorstellen dat de marketing in samenwerking met de partners tot het gewenste publieksbereik kan leiden. Ook omdat Nieuwe Helden veel ervaring heeft met dergelijke samenwerkingen en bovendien met partners samenwerkt die passen bij de inhoud van de projecten en daarmee een passende achterban meebrengen. Tevens schrijft Nieuwe Helden dat de multidisciplinaire en modulaire werkwijze één grote marketingstrategie is. De commissie heeft er op basis van wat er in het verleden gerealiseerd is vertrouwen in dat dit voor een deel ook zo werkt. Maar de commissie vindt dat het plan geen blijk geeft van een sterke eigen marketingstrategie die de profilering van Nieuwe Helden met zijn grote diversiteit aan activiteiten ondersteunt. Om het beoogde publiek te bereiken, geeft Nieuwe Helden aan dat het naast de projecten het grotere verhaal van het gezelschap meer focus wil geven. De commissie leest hiervoor geen concrete aanpak. De commissie is daarom niet overtuigd dat Nieuwe Helden het voornemen om het grotere verhaal van het gezelschap meer over het voetlicht te brengen, zal weten te realiseren. 

Nieuwe Helden is gehuisvest in de Tolhuistuin en onderneemt de helft van zijn Amsterdamse activiteiten in stadsdeel Noord, waar het eenzelfde aandeel van zijn Amsterdamse publiek bereikt. De commissie vindt dat Nieuwe Helden daarmee goed bijdraagt aan de spreiding van activiteiten en publiek in dit stadsdeel. Er is daarnaast een klein bereik in Nieuw-West en Zuidoost.  

Nieuwe Helden onderbouwt goed waarom het thuishoort bij de Tolhuistuin in Amsterdam-Noord. Ook is het de commissie duidelijk dat het gezelschap bewoners wil betrekken bij de activiteiten, door bijvoorbeeld te werken met figuranten bij Kinderen van Moeder Aarde, al is daar nog geen concrete aanpak voor beschreven. Daarnaast gaat Nieuwe Helden voor alle projecten met lokale architecten, ecologen, buurthuizen en scholen werken, waarvan een gedeelte al bekend is bij de organisatie dankzij eerdere projecten. Dit overtuigt de commissie dat er draagvlak is. 

Diversiteit & Inclusie

De commissie beoordeelt de bijdrage aan diversiteit en inclusie als zwak.

Nieuwe Helden spreekt uit aandacht te hebben voor verschillende vormen van diversiteit; op basis van huidskleur of cultuur, op basis van neurodivergentie, LHBTQIA+, genderidentiteit, opleidingsniveau, fysieke beperking en achtergrond. De commissie waardeert de aandacht hiervoor, maar ziet dit niet vertaald in een overtuigende visie. 

Nieuwe Helden reflecteert op welke stappen er in de afgelopen periode zijn gemaakt op het gebied van diversiteit en inclusie ten aanzien van de organisatie. Er zijn in de organisatie trainingen unconscious bias en klimaatracisme geweest en er is een interne commissie op het onderwerp aangesteld, wat positief te noemen is. Ook heeft de organisatie een diversere crew bij projecten weten te betrekken. De commissie leest echter geen reflectie op wat is gerealiseerd ten aanzien van aanbod en bereik, op basis van het Actieplan Diversiteit en Inclusie dat de organisatie afgelopen periode heeft opgesteld. Ook zijn er geen logische en concrete doelstellingen geformuleerd voor de komende periode. Hoe de trainingen of de interne commissie het denken over diversiteit en inclusie heeft beïnvloed, welke inzichten zijn opgehaald en gedeeld, wordt niet toegelicht in het plan. Het is de commissie dan ook niet duidelijk hoe dit van invloed is in de keuzes die gemaakt worden voor de komende periode op het gebied van het aanbod, bereik en de organisatie.

De commissie herkent in het plan een bescheiden eerste stap in een aanpak op het gebied van diversiteit en inclusie in het aanbod, in de keuze voor een vrouw van kleur voor het project de Nieuwe Econoom en de keuze om te werken met een aantal biculturele jonge makers.

Hoe dit leidt tot een vertaling naar diverse en inclusieve verhalen, wordt echter niet beschreven in het plan. De commissie had meer willen lezen over hoe het betrekken van een niet-westers perspectief van invloed is op inhoud en vorm, en in het aanspreken van een meer divers publiek. Ze mist hierop dan ook een concrete aanpak. 

In het voortzetten van de commissie Diversiteit, Inclusiviteit en Intersectionaliteit die is opgebouwd uit de kring van opdrachtnemers, herkent de commissie een aanpak die van invloed kan zijn op verschillende vlakken. Over hoe die commissie te werk gaat, leest de commissie echter te weinig terug in het plan om die potentiële invloed op aanbod, publiek en/of organisatie concreet te kunnen duiden.

Positief vindt de commissie de aandacht voor inclusiviteit bij het waarborgen van een veilige omgeving. Dit vertaalt Nieuwe Helden bijvoorbeeld in de inrichting op kantoor, die zodanig is dat iedereen zich welkom voelt, ook de neurodivergente medewerkers. Ook continueert Nieuwe Helden de trainingen over intersectionaliteit, unconscious bias en klimaatracisme. De commissie constateert dat Nieuwe Helden bij diversiteit en inclusie de concreetste stappen zet in relatie tot de eigen organisatie. 

Uitvoerbaarheid

De commissie beoordeelt de uitvoerbaarheid als zwak.

De commissie vindt de visie op de bedrijfsvoering te algemeen beschreven. Nieuwe Helden geeft aan de creatieve organisatie te zien als een ecosysteem op zich, dat zowel intern als extern vraagt om een goede balans tussen personeel, projecten, partners, geld, natuur, publiek en inhoud. De commissie vindt dit passend bij de missie van Nieuwe Helden maar had meer reflectie op voorgaande periode willen lezen en hoe Nieuwe Helden voortbouwt op wat daarbij is geleerd op organisatorisch en financieel vlak. Wel vindt de commissie de keuze om alleen projecten te starten of aan te nemen die binnen de gekozen thema’s passen goed voortbouwen op het inzicht dat het voorheen teveel tot ruis leidde in het team als dat niet het geval was. Nieuwe Helden onderbouwt waarom de organisatie enkel met zzp’ers werkt, maar hoe activiteiten binnen de zelfstandig werkende projectteams gemonitord worden en wie hierin de regie houdt, wordt de commissie niet duidelijk. De commissie vindt het hierdoor lastig te beoordelen hoe Nieuwe Helden wil omgaan met mensen en middelen. 

Met de aandacht voor welzijn, werkdruk, de ontwikkeling van het team en de heldere reflectie op de Fair Practice Code, maakt de organisatie in de praktijk wel een zorgzame indruk. Nieuwe Helden hanteert een junior en regulier honorariumtarief, dat het relateert aan de cao Toneel en Dans. Ook vindt de commissie sociale veiligheid doordacht uitgewerkt, met een gedragscode en met zowel intern als extern twee vertrouwenspersonen. 

Er is weinig reflectie op de Governance Code Cultuur. Nieuwe Helden geeft aan te werken volgens het raad-van-toezichtmodel, en geen hiërarchische organisatie te zijn. Hoe er in de praktijk wordt bestuurd, gemonitord en toezicht gehouden, leest de commissie niet terug in het plan. Ook leest de commissie niet terug hoe het dagelijks bestuur, die zowel opdrachtgever als opdrachtnemer is, de samenhang van de activiteiten en transparantie in de bedrijfsvoering waarborgt. De commissie krijgt bijvoorbeeld geen inzicht in de relatie met de meer commerciële activiteiten, in het plan wordt in het geheel niet gereflecteerd op de activiteiten van de bv Biobased Creations, die naast Nieuwe Helden functioneert. De commissie vindt dat dit wel mocht worden verwacht.

Het is de commissie dan ook onduidelijk waar en hoe ruimte gemaakt wordt voor kritische reflectie op de bedrijfsvoering. Er is weergegeven hoe wordt omgegaan met financiële risico’s: elk project heeft zijn eigen begroting en dekkingsplan en Nieuwe Helden geeft pas geld uit wanneer de inkomsten zijn vastgelegd. De werkwijze van Nieuwe Helden maakt een verscheidenheid aan inkomstenbronnen, opdrachtgevers en financiers mogelijk en dat zorgt voor financiële wendbaarheid. Op organisatorische risico’s reflecteert het plan echter niet.

De commissie vindt het plan in organisatorisch opzicht uitvoerbaar. Binnen de teams worden rollen en taken verdeeld, gezamenlijk en naar ieders vermogen. Dit past binnen de werkwijze van de organisatie, waarbij autonoom werken en medeverantwoordelijkheid dragen, centraal staan. De schaalgrootte van het plan wijkt niet erg af van voorgaande periode. 

Of het plan in financieel opzicht uitvoerbaar en realistisch is, vindt de commissie lastig te beoordelen. Zo krijgt de commissie geen inzicht in de opbouw van honoraria, (publieks)inkomsten of de productiekosten, doordat de begroting zeer summier is toegelicht. De baten en lasten van de verschillende deelprojecten zijn niet goed tot de activiteiten herleidbaar en weinig onderbouwd zodat de commissie niet goed kan beoordelen of dit passend is begroot.

Uit het plan wordt het de commissie tevens niet duidelijk welke activiteiten met structurele publieke subsidies worden gefinancierd en welke uit eigen reserves. De combinatie van subsidies en eigen inkomsten, bij autonoom werk en samenwerkingen met partners had wat de commissie betreft beter inzichtelijk gemaakt kunnen worden. De gelaagde en veelzijdige werkwijze van Nieuwe Helden vraagt om een duidelijker financiële vertaling en toelichting. 

De financieringsmix is redelijk divers met publieksinkomsten, coproductiebijdragen en inkomsten uit partnerships met bedrijven, maar kent wel een wat hoge afhankelijkheid van publieke fondsen. 

Conclusie

De commissie adviseert op grond van bovenstaande overwegingen de aanvraag van Nieuwe Helden te honoreren met het gevraagde bedrag van € 175.000 per jaar. De commissie constateert dat er na beoordeling van alle aanvragen onvoldoende budget beschikbaar is om de aanvraag te honoreren.

De aanvraag is beoordeeld binnen de adviescommissie Theater.