Stichting Marmoucha

Inleiding

Stichting Marmoucha (hierna: Marmoucha) richt zich op het ontwikkelen van nieuwe muziek- en muziektheaterproducties met een inhoudelijk verhaal, waarbij Arabische, Noord-Afrikaanse en westerse culturen samengebracht worden in voorstellingen die toegankelijk zijn voor iedereen, ongeacht culturele achtergrond, leeftijd of gendervoorkeur. Uit deze missie is het Marmoucha Orchestra ontstaan, dat fungeert als een cultureel laboratorium en broedplaats voor makers met diverse culturele achtergronden en dat zich toelegt op het creëren van bijzondere hoogwaardige producties. Marmoucha speelt naar eigen zeggen een cruciale rol in het verrijken van het Nederlandse culturele landschap, met bijzondere aandacht voor de culturele diversiteit van haar publiek. Als culturele ambassadeur en huisorkest van het Urban Voices-project in Nantes, wil het Marmoucha Orchestra haar invloed uitbreiden. Dit project combineert amateurzangers met professionals, wat de innovatieve benadering van muziek illustreert, aldus het gezelschap. Het beoogt dit model van culturele uitwisseling ook in Nederland te implementeren.

Marmoucha heeft voor de periode 2025-2028 een aantal doelen geformuleerd. Zij wil eigentijdse muzikale cross-overs uit de SWANA-regio creëren, met traditioneel repertoire als basis. Hierbij betrekt het gezelschap een volgende generatie musici die grenzen tussen genres willen verkennen. Door middel van muziektheaterproducties wil Marmoucha actuele maatschappelijke thema’s aansnijden die te maken hebben met migratieproblematiek en actuele grootstedelijke gebeurtenissen. Zij beoogt internationale samenwerking met bestaande en nieuwe partners in de SWANA-regio en daarbuiten. Ook legt Marmoucha zich samen met Paradiso toe op het produceren van het Sloterplas Festival, zal zij nieuwe educatieve programma’s ontwikkelen en uitvoeren in samenwerking met het BIMHUIS en Muziekgebouw en lanceert het gezelschap een nieuw EDM-nachtprogramma voor jongeren in Club Parallel in Amsterdam-Noord.

Stichting Marmoucha ontvangt een vierjarige subsidie 2021-2024 binnen het Kunstenplan van € 145.326 per jaar (incl. indexatie 2024). 

Voor de periode 2025-2028 vraagt de organisatie bij het AFK een bijdrage van gemiddeld € 275.000 per jaar in het kader van het Kunstenplan.

Artistiek belang

De commissie beoordeelt het artistiek belang als zeer goed.

Uit het plan spreekt een specifieke artistieke signatuur. Marmoucha brengt Noord-Afrikaanse, Arabische en oosterse muziektradities samen met mediterrane en westerse invloeden, en combineert de rijkdom van een bigband met de veelzijdigheid van een modern orkest. Het richt zich op het ontwikkelen van nieuwe muziek- en muziektheaterproducties met een inhoudelijk verhaal, die toegankelijk zijn voor iedereen, ongeacht culturele achtergrond, leeftijd of gendervoorkeur. De artistieke signatuur wordt in de ogen van de commissie overtuigend vertaald naar de artistieke activiteiten en programmalijnen.  

De commissie vindt de artistieke signatuur van Marmoucha en de activiteiten die in het plan worden geschetst tot de verbeelding spreken. Door in samenwerking met diverse makers en instituten verschillende disciplines, zoals film, fotografie, dans en muziektheater, op prikkelende wijze te combineren, zet Marmoucha op overtuigende wijze aan tot nadenken. Dit ziet de commissie bijvoorbeeld terug in de multidisciplinaire productie Identities (II), waarin het gezelschap zelfreflectie en culturele introspectie wil stimuleren door middel van muziek, dans en theater in combinatie met Flamencorituelen. 

Het plan past bij de artistiek-inhoudelijke ervaring en ontwikkeling van het gezelschap van de afgelopen jaren. In de coronaperiode heeft Marmoucha naar eigen zeggen kunnen vertragen, waardoor er ruimte was om zich in de eigen organisatie te verdiepen en om tot een nieuwe artistieke werkwijze te komen. Met name het Simurghproject, waarbij Arin Keshishi samen met het Mo.nl-team een muzikale reis van Iran tot de Maghreb creëerde, legde volgens de organisatie de basis voor de bijzondere werkwijze van een groot ensemble, gekenmerkt door een bottom-up principe van artistieke samenwerking en cocreatieprocessen. De livestreaming en de professionele beeldregistraties van deze muzikale reis van Iran tot de Maghreb, hebben de zichtbaarheid, herkenbaarheid en artistieke signatuur van Marmoucha Orchestra versterkt, aldus het gezelschap. De commissie vindt dat uit de uitgebreide reflectie duidelijk en overtuigend blijkt welke stappen Marmoucha in de voorgaande jaren heeft gezet, waaronder de uitbreiding van het artistieke team van Marmoucha Orchestra, en hoe de nieuwe activiteiten hieruit voortvloeien. 

De commissie vindt het duidelijk en overtuigend wat het gezelschap teweeg wil brengen bij publiek, deelnemers en stad. Marmoucha wil graag op verschillende manieren verbinding creëren bij het publiek, maar ook bij de musici onderling. De commissie vindt het passend en overtuigend dat Marmoucha het publiek de schoonheid en rijkdom van niet-westerse muziek uit de SWANA-regio wil laten ervaren, met een vernieuwend geluid dat zowel trouw blijft aan de authenticiteit van de oorspronkelijke muziek als een unieke nieuwe muzikale ervaring creëert. Marmoucha brengt naar eigen zeggen de rijkdom en diversiteit van de culturele erfenis uit het gehele Middellandse Zeegebied naar voren, wat in de ogen van de commissie een prikkelende mix oplevert die aansprekend is voor het beoogde publiek. Marmoucha zegt te fungeren als een cultureel laboratorium en broedplaats voor makers met diverse culturele achtergronden. De activiteiten die zij in dat licht organiseert, zijn naar verwachting van de commissie aansprekend en verbindend voor de beoogde deelnemers. Een voorbeeld daarvan is het Marmoucha Lab. In samenwerking met het BIMHUIS, het Conservatorium van Amsterdam en Codarts richt dit lab zich op vernieuwing van muziektradities uit de SWANA-regio en het Middellandse Zeegebied, en op de integratie daarvan met westerse stijlen. Het is een jaarlijks programma met masterclasses door gastartiesten uit de SWANA-regio en workshops verzorgd door Marmoucha. 

Marmoucha kaart actuele maatschappelijke thema's aan en beoogt daarbij verschillende (sub)culturen en bevolkingsgroepen aan te spreken en met elkaar te verbinden. Met daarbij dieper begrip en waardering voor de rijkdom en complexiteit van de SWANA-regio en haar diaspora in Amsterdam en in Nederland. In de ogen van de commissie vervult Marmoucha hiermee ook een rol van betekenis voor de stad. 

Belang voor de stad

De commissie beoordeelt het belang voor de stad als zeer goed.

Marmoucha heeft een duidelijke visie op het bereik in de stad Amsterdam. Zij wil zich richten op mensen die voor veel culturele instellingen moeilijk te bereiken zijn: een cultureel divers samengesteld publiek, geworteld in de Nederlandse samenleving. Meer specifiek richt zij zich op een lokaal publiek met een SWANAmigratieachtergrond. Door de keuze voor verschillende vormen van muziek en muziektheater beoogt zij ook een bredere doelgroep aan zich te binden. In het plan benoemt het gezelschap de beoogde doelgroepen in de stad helder en overzichtelijk voor de verschillende typen van activiteiten: tweede en derde generatie muziekliefhebbers met een biculturele achtergrond, Nederlandse vrouwen van Arabische afkomst, muziekliefhebbers met interesse in niet-westerse en SWANAculturen en liefhebbers van jazz en muziek uit andere werelddelen. De doelgroepen komen volgens de commissie logisch voort uit de missie en visie van Marmoucha om enerzijds haar muziekvoorstellingen toegankelijker te maken voor publiek met een SWANA-migratieachtergrond en anderzijds een meer algemeen publiek kennis te laten maken met de muziekcultuur uit deze regio.   

De aard en omvang van de doelgroepen sluiten volgens de commissie logisch aan op de aard en omvang van de activiteiten. Zo verbindt het gezelschap specifieke doelgroepen aan logische, passende speelplekken. Een voorbeeld is het programma Dis-Oriënt dat plaats gaat vinden in het BIMHUIS. Marmoucha heeft dit project vormgegeven als een mix met jazzinvloeden, onder andere door samen te werken met jazz/fusion-gastartiesten uit de SWANA-regio. Het heeft als doel met deze mix de diversiteit en internationale rijkdom van de hedendaagse jazzscene te tonen aan het publiek. De commissie ziet het BIMHUIS gezien zijn programmering als een passende locatie hiervoor.  

De aanpak voor het bereiken en betrekken van de beoogde doelgroepen is in de ogen van de commissie realistisch en passend. Ze is positief over het publieksonderzoek dat Marmoucha heeft gedaan. Er is een heldere marketingstrategie, waarbij de organisatie focust op bestendiging van de relatie met de huidige publieksgroepen en het opbouwen van een duurzame relatie met nieuwe publieksgroepen. Hiertoe versterkt Marmoucha haar naamsbekendheid en zichtbaarheid door een nieuwe, herkenbare huisstijl, het vernieuwen van de website en professioneel beeldmateriaal van eerdere optredens. Ook werkt Marmoucha samen met goed gekozen locaties en podia in de stad. Voorbeelden hiervan zijn het minifestival Eye Meets Marmoucha met het Eye museum, KunstenDialoog in De Hallen en het nachtprogramma Trans Saharan Electro in nachtclub Parallel in Amsterdam-Noord. De samenwerking met culturele organisaties, zoals Stichting El Hizjra, Stichting Tamuda en Nisa for Nisa, het Centrum van en voor Vrouwen in Amsterdam Nieuw-West, draagt volgens de commissie sterk bij aan de realistische en passende aanpak. 

De activiteiten dragen bij aan de spreiding van het culturele aanbod en publieksbereik in de stadsdelen Nieuw-West en Noord. De commissie vindt dat Marmoucha met het goed bezochte Sloterplas Festival een bijzondere positie inneemt in stadsdeel NieuwWest. Marmoucha neemt samen met Paradiso de leiding in de toekomstige programmering en productie van het festival. In Nieuw-West geven musici van Marmoucha Orchestra ook op een laagdrempelige manier muzieklessen. Dit vindt plaats in samenwerking met Stichting Tamuda, die kunst- en cultuuractiviteiten stimuleert bij jongeren in veelal kwetsbare wijken. Marmoucha zet in het plan de spreiding in de stad in een heldere grafiek uiteen. Het plan maakt tevens overtuigend duidelijk waarom activiteiten en bereik in Nieuw-West en Noord plaatsvinden. Marmoucha wil naar eigen zeggen jongeren in kwetsbare wijken bereiken. Ook bevinden zich daar specifieke doelgroepen van het gezelschap. In Nieuw-West zijn dat tweede en derde generatie muziekliefhebbers met een biculturele achtergrond en Nederlandse vrouwen van Arabische afkomst. In Noord bereikt Marmoucha met de programmering in Tolhuistuin en Eye ook andere doelgroepen, zoals de muziekliefhebbers met interesse in niet-westerse en SWANA-culturen, en richt zij zich specifiek op jongeren in nachtclub Parallel. De voornemens zijn passend en haalbaar. Zij sluiten naar het oordeel van de commissie nauw aan bij de visie en missie van Marmoucha, maar ook bij de opzet van de programmalijnen. De activiteiten zijn mede haalbaar door de eerdergenoemde samenwerkingspartners. 

Diversiteit & inclusie

De commissie beoordeelt de bijdrage aan diversiteit en inclusie als goed.   

Uit het plan spreekt een visie op diversiteit en inclusie met concrete doelstellingen. De commissie leest in het plan dat met name diversiteit in culturele zin een kernwaarde is van Marmoucha. Dit staat aan de basis van de gehele organisatie, de activiteiten, het publiek en de partnerschappen. De commissie is van mening dat Marmoucha een overtuigende visie op culturele diversiteit heeft, met als doel het bereiken van een groot gemengd publiek, met een specifieke focus op jongeren, vrouwen en mensen met een SWANA-migratieachtergrond. De commissie merkt op dat het gezelschap zich naast culturele diversiteit in het plan ook richt op andere aspecten van diversiteit en inclusie, namelijk toegankelijkheid voor mensen met een beperking en sociaaleconomische toegankelijkheid. Volgens de commissie worden deze laatstgenoemde aspecten van diversiteit en inclusie echter onvoldoende uitgewerkt.  Op basis van de omschreven visie formuleert Marmoucha een aantal heldere doelstellingen. Met betrekking tot het programma beoogt de organisatie om de culturele uitingen van de SWANA-regio te blijven uitdragen. Wat betreft het personeel wil de organisatie er zorg voor dragen dat de raad van toezicht, de directie en het Marmoucha Orchestra een goede afspiegeling van de maatschappij zijn. De commissie vindt het positief dat Marmoucha een nulmeting heeft gedaan en jaarlijks een scan uitvoert op het gebied van diversiteit en inclusie. Daarnaast zet Marmoucha zich in voor toegankelijkheid en bevordert zij culturele en sociaal-economische inclusie, bijvoorbeeld via de kindermuziektheatervoorstellingen met muziek uit de SWANAregio. De commissie leest een heldere reflectie op de afgelopen jaren, waarin geschetst wordt welke resultaten zijn behaald. Een doelstelling die hieruit voortvloeit is dat Marmoucha streeft naar een gebalanceerde man-vrouw verhouding en een mix van ervaren musici en beginnende musici binnen het orkest. 

De aanpak om de doelstellingen ten aanzien van diversiteit en inclusie te verwezenlijken is volgens de commissie concreet, overtuigend en realistisch, al had deze op enkele punten grondiger kunnen worden uitgewerkt. Wat betreft het aanbod ontwikkelt Marmoucha producties met verschillende muziekstijlen en hybride benaderingen uit verschillende culturen. Dit komt bijvoorbeeld goed tot uiting in het project Fusion Elegance, waar Turkse muziek en dans wordt vermengd met Flamenco tot een samensmelting van mediterrane kunstvormen. Dankzij de vele evenementen en andere activiteiten zoals muzieklessen in Nieuw-West, ziet de commissie dat de plaatselijke doelgroepen goed door Marmoucha worden betrokken in de plannen. In andere stadsdelen met een grote biculturele achtergrond komt dit volgens de commissie echter minder sterk naar voren. De organisatie kent een diverse culturele en sociale samenstelling, inclusief een directeur van Nederlandse-Marokkaanse afkomst en een raad van toezicht die diversiteit in gender en culturele achtergrond reflecteert. De aanpak op het gebied van diversiteit en inclusie is volgens de commissie summier, maar wel realistisch en er wordt zinvol samengewerkt met relevante partners op dit vlak. 

Uitvoerbaarheid

De commissie beoordeelt de uitvoerbaarheid als voldoende.

Uit het plan spreekt een heldere maar weinig onderbouwde visie op de bedrijfsvoering. Marmoucha wil een dynamische en efficiënte organisatie zijn met een compacte overhead en een bestuursstructuur gebaseerd op het raad-van-toezicht-model. De organisatie hanteert de Governance Code Cultuur en de Fair Practice Code en geeft hierop in het plan een heldere en uitgebreide toelichting. De commissie waardeert dat Marmoucha naar eigen zeggen een solidair, duurzaam, divers en transparant beleid voert dat gebouwd is op vertrouwen, maar plaatst wel de kanttekening dat deze waarden nauwelijks toegelicht zijn. Zij laat zich inspireren door het Theatre Green Book om duurzamer te produceren, te recyclen en zich bewust te zijn van de eigen ecologische voetafdruk. De organisatie is niet alleen gehuisvest bij Paradiso, maar zij maakt ook gebruik van de cao, de vertrouwenspersonen, een veiligheidsprotocol en de safe space campagne van Paradiso. De commissie vindt dat met alle voornoemde aspecten van de bedrijfsvoering duidelijk wordt op welke wijze Marmoucha om wil gaan met mensen en middelen, en zij beoordeelt dat positief. De commissie mist in het plan echter een heldere reflectie op de bedrijfsvoering in de periode 2021-2023. Bovendien blijkt niet duidelijk in hoeverre de plannen voor de bedrijfsvoering voor de komende periode gerelateerd zijn aan de voorgaande periode. Eventuele risico’s worden daarbij nauwelijks genoemd, noch hoe de organisatie hiermee om wil gaan. Wel stipt de organisatie aan dat vanwege het kleine team het gevaar van overwerk op de loer ligt en dat teamuitbreiding derhalve noodzakelijk is. Omdat de huidige doelstellingen niet tegen het licht van de voorgaande periode gehouden kunnen worden, is de commissie niet overtuigd of deze realistisch en haalbaar zijn.  

De commissie vindt de beoogde activiteiten in de periode 2025-2028 op organisatorisch vlak grotendeels realistisch en uitvoerbaar. De commissie krijgt een helder beeld van de inrichting van de organisatie. De artiesten en crew worden op projectbasis ingehuurd, terwijl financiële administratie, salarisadministratie, productie en verkoop uitbesteed zijn. De commissie acht deze opzet passend bij de omvang en aard van de organisatie en haar activiteiten. Ook vindt ze het verstandig dat Marmoucha vanwege de huidige hoge werkdruk ruimte wil maken voor urenuitbreiding voor de zakelijk leider en voor pr en contentmanagement. 

In financieel opzicht plaats de commissie enkele kritische kanttekeningen, zoals bij de stijging van de publieksinkomsten binnenland. De commissie vindt deze stijging en daarmee de schaalvergroting onvoldoende in het plan of de financiële stukken onderbouwd. De organisatie geeft in de toelichting op de begroting aan dat de publieksinkomsten zorgvuldig zijn geprognosticeerd, mede dankzij de samenwerkingsafspraken met binnen- en buitenlandse partners. De commissie leest echter geen nadere toelichting op deze genoemde samenwerkingsafspraken noch een onderbouwing van de hoogte van de publieksinkomsten voor de komende periode. Voornamelijk gezien het gemiddelde aantal activiteiten over de periode 2025-2028 weinig afwijkt van het gemiddelde aantal activiteiten van de afgelopen jaren. In het verlengde hiervan vindt de commissie dat, in haar ogen, er sprake is van een aanzienlijke stijging in de activiteitenlasten personeel en materieel, welke niet in het plan wordt onderbouwd. De commissie is derhalve van oordeel dat Marmoucha de gevraagde verhoging van het subsidiebedrag voor de periode 2025-2028 - afgezien van de uitbreiding van fte’s - niet heeft voorzien van een gedegen, goed gemotiveerde en toegelichte onderbouwing. Hierdoor is de commissie niet overtuigd van het realisme van de begroting en het passen bij de voorgenomen plannen.  

Er is volgens de commissie sprake van een passende financieringsmix van onder andere eigen inkomsten, private fondsen, structurele publieke fondsen, sponsoren en bijdragen van coproducenten. De commissie acht de financiële huishouding op orde om het vierjarige plan te dragen, blijkend uit de balans en reflectie erop. Gezien de eigen vermogenspositie en liquiditeitspositie heeft de commissie vertrouwen dat de organisatie in staat om beperkte financiële tegenvallers op te vangen. 

Conclusie

De commissie vindt dat het aangevraagde bedrag substantieel hoger is dan in het vorige Kunstenplan is toegekend. De commissie is van oordeel dat Marmoucha de gevraagde verhoging van het subsidiebedrag niet heeft voorzien van een goed gemotiveerde en toegelichte onderbouwing. De commissie adviseert op grond van bovenstaande overwegingen de aanvraag van Stichting Marmoucha gedeeltelijk te honoreren met een bedrag van € 156.000 per jaar.  

De aanvraag is beoordeeld binnen de adviescommissie Muziek en Muziektheater.