Stichting Jazz Orchestra of the Concertgebouw
Inleiding
Het Jazz Orchestra of the Concertgebouw zet zich in als hoeder van het culturele jazzerfgoed enerzijds en als innovator en ontwikkelaar van actuele programma’s anderzijds. Het orkest stelt een centrale positie in te nemen in de Nederlandse jazzinfrastructuur en geeft wereldwijde tournees, waarmee het de Nederlandse jazz in het buitenland presenteert. Jazz Orchestra of the Concertgebouw koestert naar eigen zeggen de kernwaarden van jazz: vrijheid, emancipatie en individualiteit. Het koppelt projecten aan actuele maatschappelijke thema’s zoals dekolonisatie, heroriëntatie op het slavernijverleden en culturele diversiteit.
In de periode 2025-2028 presenteert Jazz Orchestra of the Concertgebouw activiteiten binnen de programmalijnen Jazz&Erfgoed, Jazz&Vrijheid en Jazz&Innovatie. Al deze lijnen zijn ontwikkeld in de afgelopen jaren en worden voortgezet in de komende periode. Jazz Orchestra of the Concertgebouw presenteert daarnaast twee nieuwe eigen festivals. Het Jazz&Vrijheid Festival is gekoppeld aan Keti Koti, en belicht de invloed van muziek op emancipatie. Het festival Big Sounds is gericht op ‘large ensembles’, een volgens het orkest sterk onderbelichte kant van niet-klassieke genres.
De bigband breidt de activiteiten op het gebied van educatie en talentontwikkeling uit. Het Jazz Orchestra of the Concertgebouw Productiehuis, gestart in 2024, richt zich op talentvolle professionele musici die met een groot ensemble aan de slag willen. Dit project wordt voortgezet. Ook wil de stichting verbindingen leggen tussen jazz en andere genres, zoals hiphop, dans en klassieke muziek.
Jazz Orchestra of the Concertgebouw ontvangt een vierjarige subsidie 2021-2024 binnen het Kunstenplan van € 93.591 per jaar (incl. indexatie 2024). Voor de periode 2025-2028 vraagt de organisatie bij het AFK een bijdrage van gemiddeld € 200.000 per jaar in het kader van het Kunstenplan.
Artistiek belang
De commissie beoordeelt het artistiek belang als zeer goed.
De commissie vindt dat uit het plan een specifieke artistieke signatuur naar voren komt. Jazz Orchestra of the Concertgebouw zet zich in om het genre jazz te ontwikkelen vanuit het begrip van de muziek en de geschiedenis. Dit doet het door er eigen ideeën aan toe te voegen en zo heden en verleden met elkaar te verbinden. De commissie ziet dit bijvoorbeeld terug in het programma met het PhilZuid over de wederzijdse invloed van jazz en klassieke muziek tijdens het interbellum. De commissie is van mening dat de bigband zich voornamelijk artistiek onderscheidt door de grote artistieke input van de eigen musici. Binnen het programma Home Cookin krijgen vanaf 2025 ieder jaar twee musici van de bigband een compositieopdracht. Een heldere artistieke lijn ziet de commissie terug in de manier waarop Jazz Orchestra of the Concertgebouw de kracht en de rijkdom van jazz- en bigbandmuziek tentoonspreidt en levendig houdt, met speciale aandacht voor de Nederlandse jazz. De commissie vindt het project JOC Gaat Vreemd waarin vijf jonge acts uit uiteenlopende disciplines buiten de jazzwereld begeleid worden vanuit de stichting hier een voorbeeld van. De commissie is van mening dat de bigband daarmee een belangrijke positie inneemt in de Nederlandse jazz-infrastructuur.
De commissie vindt dat de vier programmalijnen de artistieke visie overtuigend vertalen naar de artistieke activiteiten. Een goed voorbeeld daarvan vindt zij de programmalijn Jazz&Erfgoed, waarin de jazz als emancipatiemuziek gekoppeld wordt aan actuele maatschappelijke thema’s en waarin parallellen worden getrokken tussen toen en nu. Zo koppelt het orkest Rosa Parks aan Black Lives Matter en Tula aan Dr. Martin Luther King. Volgens de commissie zorgt dat ervoor dat de artistieke activiteiten tot de verbeelding spreken.
In de ogen van de commissie presenteert Jazz Orchestra of the Concertgebouw voor de komende periode een plan dat goed past bij de artistiek-inhoudelijke ervaring en ontwikkeling van de bigband. In het plan blikt het orkest terug op de ervaringen en ontwikkelingen van de afgelopen vier jaar. In de coronaperiode heeft de organisatie nieuwe initiatieven ontwikkeld. Een deel daarvan wordt in 2025-2028 doorontwikkeld, zoals de samenwerking met het Muziekcentrum Zuidoost en het Leerorkest onder de noemer het JONG JOC. De commissie is vol lof over de inzet van de bigband om een positieve bijdrage te leveren aan het algemene en persoonlijke welzijn van jonge mensen, met deze projecten die deel uit maken van een in de ogen van de commissie sterke educatie- en talentontwikkelingslijn.
De programmalijnen uit de vorige periode ontwikkelt het Jazz Orchestra of the Concertgebouw door. De commissie vindt dat de nieuwe festivals Jazz&Vrijheid Festival en Big Sounds goed op deze lijnen aansluiten. Daarnaast versterkt Jazz Orchestra of the Concertgebouw succesvol de rol van curator en legt het hiermee verbindingen met andere genres en publieksgroepen. Dit ziet de commissie terug in de productie The Great Escape, die de bigband maakt met Maarten van Hinte. Dit draagt volgens de commissie bij aan de verdere artistiek-inhoudelijke ontwikkeling.
De commissie vindt dat het plan duidelijk en overtuigend laat zien wat Jazz Orchestra of the Concertgebouw teweeg wil brengen bij het publiek, deelnemers en stad. Jazz Orchestra of the Concertgebouw wil zijn publiek jazz laten ervaren als de muziek van vrijheid en emancipatie en wil het oergevoel van jazz overbrengen. Jazz Orchestra of the Concertgebouw verkent volgens de commissie de grenzen van het genre door zijn aansprekende samenwerkingen met toonaangevende artiesten, zoals Shirma Rouse binnen de Nederlandse gospel, Maarten van Hinte binnen de hiphop en PhilZuid binnen de klassieke muziek.
Daarnaast vindt de commissie het duidelijk wat de organisatie teweeg wil brengen bij de deelnemers. De commissie leest in het plan dat Jazz Orchestra of the Concertgebouw wil bijdragen aan het levend houden van bigbandmuziek als genre. Om dit mogelijk te maken investeert Jazz Orchestra of the Concertgebouw in educatieprojecten zoals het Leerorkest, JONG JOC en JOC Bigband Academy. De musici in het orkest hebben de mogelijkheid om ook te arrangeren. Met de educatieprojecten draagt het orkest ook bij aan de mogelijkheid voor kinderen om zich muzikaal te ontwikkelen. De commissie vindt de activiteiten van JONG JOC aantrekkelijk en ziet ze als een unieke kans voor deelnemers om door te groeien in bigbandmuziek, waarmee Jazz Orchestra of the Concertgebouw de toekomst van bigbandmuziek en de vitaliteit van de Amsterdamse jazzsector bevordert.
De concerten, programma’s en festivals zijn in de ogen van de commissie aansprekend voor de stad. Jazz Orchestra of the Concertgebouw is een internationaal opererend orkest en weet toonaangevende internationale artiesten als Kurt Elling naar Nederland te halen. Deze uitwisseling vergroot ook de ontwikkeling van musici in Nederland.
Belang voor de stad
De commissie beoordeelt het belang voor de stad als zeer goed.
De commissie leest uit het plan een duidelijke en onderbouwde visie op het bereik in de stad. Vanuit de kernwaarden swing, vrijheid, individualiteit en emancipatie wil Jazz Orchestra of the Concertgebouw zijn publiek blijven verbreden. Ook is de commissie positief over de aan de hand van het Culturele Doelgroepenmodel helder geformuleerde doelgroepen per programmalijn. In het plan laat het Jazz Orchestra of the Concertgebouw goed zien hoe de aard en de omvang van de doelgroepen aansluiten op de aard en de omvang van de activiteiten. Zo richt Jazz Orchestra of the Concertgebouw zich met Jazz&Erfgoed op de Culturele Alleseter en de Proevende Buitenwijkers. Met Jazz&Vrijheid richt de stichting zich op mensen uit de Surinaamse en Afro-Caribische gemeenschappen. Jonge mensen en hun familie beoogt Jazz Orchestra of the Concertgebouw te bereiken met hun talentprojecten. En met de nieuwe programma’s binnen Jazz&Innovatie bereikt het orkest ook jongere doelgroepen. De commissie is van mening dat het voortzetten van de programmalijnen zorgt dat het bestaande publiek behouden wordt. Nieuw publiek bereikt de bigband door nog gerichter in te zetten op de onderwerpen dan wel samenwerkingen die interessant zijn.
De commissie vindt het marketingplan realistisch en passend voor het bereiken en betrekken van de beoogde doelgroepen. Voor iedere doelgroep beschrijft de organisatie een eigen aanpak, met bijbehorende middelen. Zo beoogt ze jongeren te bereiken via TikTok en verstuurt ze mailings aan scholen. In de periode 2025-2028 werkt Jazz Orchestra of the Concertgebouw in de programmalijn Jazz&Vrijheid onder andere samen met NiNsee, ZOJazz Stage en ZO! Gospel Choir. Daarnaast wil de stichting de betrokken curatoren van het Concertgebouw inzetten om een breder publiek te bereiken. Zo brengt curator Shirma Rouse naar verwachting een groot eigen publiek mee vanuit de Caraïbische achterban.
De commissie vindt dat Jazz Orchestra of the Concertgebouw met de concerten, projecten en festivals een zeer goede bijdrage levert aan de spreiding van het culturele aanbod en publieksbereik in de stadsdelen Nieuw-West, Noord en Zuidoost. De commissie stelt vast dat Jazz Orchestra of the Concertgebouw activiteiten ontwikkelt in alle stadsdelen. De bigband organiseert concerten in de Tolhuistuin in Noord, de Meervaart in Nieuw-West. In Zuidoost is het onder meer aanwezig met het Big Sounds Festival en in het Bijlmer Parktheater. Aan de educatieprojecten doen jongeren uit verschillende stadsdelen mee. Jazz Orchestra of the Concertgebouw heeft extra aandacht voor Zuidoost, met het Leerorkest en de wijktalenten. In Zuidoost is een intensieve samenwerking met ZOJazz Stage, waar het orkest jaarlijks een gratis JONG JOC-workshop en een try-out organiseert. Volgens de commissie komt uit het plan ook duidelijk naar voren dat er voor al deze activiteiten draagvlak is in de verschillende stadsdelen.
Diversiteit & Inclusie
De commissie beoordeelt de bijdrage aan diversiteit en inclusie als voldoende.
Uit het plan spreekt volgens de commissie een visie op inclusie en diversiteit. Vrijheid, emancipatie en individualiteit, de kernwaarden van jazz en tevens de missionstatement van het orkest, vormen ook de basis voor de visie op diversiteit en inclusie. De stichting zegt met name aandacht te besteden aan diversiteit in culturele achtergrond, gender en leeftijd.
De commissie vindt deze visie passen bij de organisatie. De keuzes die gemaakt worden met betrekking tot de eigen organisatie zijn voor de commissie helder. Bijvoorbeeld met de focus op diversiteit binnen het bestuur. De organisatie kiest voor meer diversiteit en inclusie in het aanbod door samen te werken met nationale en internationale artiesten met een biculturele achtergrond.
In 2021 en 2022 is proactief ingezet op het vergroten van diversiteit in het bestuur, ook op het gebied van culturele en genderidentiteit. De commissie ziet dat het orkest daarin succesvol is geweest. In de terugblik op de periode 2021-2024 noemt het orkest ook programma’s die cultureel divers waren, zoals Kaseko Time - The Story en het Tulaconcert. Daarnaast noemt de organisatie de start van een succesvolle samenwerking met Muziekcentrum Zuidoost en het Leerorkest en de geboorte van het JONG JOC. De commissie onderschrijft dat het orkest hiermee stappen heeft gezet en heeft daarvoor waardering. De commissie vindt dat de nieuwe doelstellingen, zoals de focus op meer meisjes bij de nieuwe aanwas van het JONG JOC, hier logisch uit voortvloeien.
In het plan beschrijft het Jazz Orchestra of the Concertgebouw een volgens de commissie realistische en haalbare aanpak voor diversiteit en inclusie. In het aanbod kiest de stichting voor programma’s waarin jazz samenvloeit met muziek uit de Surinaamse, Antilliaanse, Indonesische of Molukse cultuur. De commissie waardeert de wijze waarop het orkest de diversiteit van waaruit jazz is ontstaan, terug laat komen in het aanbod. Deze aanpak draagt volgens de commissie bij aan een inclusiever aanbod. Wel merkt de commissie op dat het plan de keuze voor bepaalde artiesten niet goed onderbouwd.
Om een divers publiek te bereiken, kiest het Jazz Orchestra of the Concertgebouw bewust voor inclusief taalgebruik, diversiteit in beeldtaal en een aanpassing van de website volgens de toegankelijkheidsrichtlijnen. Daarnaast dragen de samenwerkingen met verschillende partners zoals pianist en componist Randal Corsen uit Curaçao, volgens de commissie naar verwachting bij aan het aantrekken van een diverser publiek. De commissie is positief over het bewustzijn dat het orkest heeft over de diversiteit en inclusie van de eigen organisatie. Bij alle vacatures, zowel in de bezetting van de bigband als van de staf, het bestuur en de raad van advies, streeft het Jazz Orchestra of the Concertgebouw gericht naar vergroting van de diversiteit van de personele samenstelling. Het Jazz Orchestra of the Concertgebouw wint hierover advies in bij stakeholders die zelf een divers netwerk hebben en waar nodig wordt de hulp ingeroepen van gespecialiseerde wervingsbureaus.
De commissie vindt het goed en terecht dat Jazz Orchestra of the Concertgebouw moeite wil doen om meer meisjes te werven voor JONG JOC, maar zij ziet in het plan niet hoe de organisatie dit denkt te bereiken. Hetzelfde geldt voor de doelstelling om de eigen organisatie diverser en inclusiever te maken.
Uitvoerbaarheid
De commissie beoordeelt de uitvoerbaarheid als voldoende.
Het plan bevat volgens de commissie een duidelijke visie op de bedrijfsvoering. Binnen de organisatie gaan mensen op een respectvolle manier met elkaar om en geven elkaar de ruimte om naar eigen inzicht invulling te geven aan de functie. De commissie leest in het plan terug op welke manier de organisatie omgaat en wil omgaan met mensen en middelen. De stichting volgt de cao Muziekensembles en sluit zich daar per 1 januari 2025 ook officieel bij aan. Het kernteam is in loondienst en de musici ontvangen minimaal het in de cao gestelde zzp-tarief. Daarmee is fair pay in de ogen van de commissie goed geborgd.
Datzelfde geldt voor de sociale veiligheid. De commissie constateert dat de stichting een protocol gedragscodes hanteert, dat een standaardbijlage vormt bij alle concertinformatie. Het protocol wordt jaarlijks besproken en waar nodig geactualiseerd. De organisatie zegt te blijven investeren in een transparante en veilige werkomgeving.
De voorgenomen aanstelling van een extern vertrouwenspersoon draagt hier volgens de commissie aan bij. De commissie vindt het positief dat het bestuur volgens de Code Cultural Governance opereert. Zo is er jaarlijks een zelfevaluatie met het bestuur en besteedt het bestuur aandacht aan het voorkomen van belangenverstrengeling. Het plan reflecteert volgens de commissie onvoldoende op de bedrijfsvoering in de periode 2021-2023. De commissie leest in het plan ook niet terug waar de organisatie naartoe wil werken en op welke manier dit gebeurt. Het plan gaat nauwelijks in op de financiële risico’s, deze worden naar eigen zeggen voorkomen doordat activiteiten en projecten vooraf gefinancierd zijn. Deze worden volgens de commissie gespreid door evenwichtige financieringsmix.
De commissie vindt het plan voor de activiteiten 2025-2028 zowel in organisatorisch als in financieel opzicht realistisch en uitvoerbaar. Het team is goed op elkaar ingespeeld en schaalbaar. De organisatie heeft in de ogen van de commissie goede partners gevonden om de beoogde festivals mee te organiseren, zoals BIMHUIS, Conservatorium van Amsterdam, Concertgebouw, Meervaart en Paradiso. De begroting is volgens de commissie passend en schaalbaar, met voldoende eigen inkomsten. De commissie signaleert een toename in de activiteitenlasten ten opzichte van de vorige periode. Deze worden verklaard door hogere kosten van onder meer de tournees en de geplande eigen festivals. De verdeling van de recette tussen het orkest en de podia roept bij de commissie vragen op, die in de toelichting niet beantwoord worden. Hierdoor krijgt de commissie geen helder beeld over de samenstelling van de publieksinkomsten.
De commissie vindt de financieringsmix evenwichtig. Deze bestaat naast de bijdrage van AFK en FPK uit private fondsen, publieksinkomsten, inkomsten via vrienden en schenkingen. De financiële huishouding van het Jazz Orchestra of the Concertgebouw is volgens de commissie op orde, mede door het opbouwen van een ruime reserve in de afgelopen periode. Deze is nu toereikend om eventuele financiële tegenvallers op te kunnen vangen.
De commissie ziet in het plan geen adequate onderbouwing van de gevraagde subsidieverhoging.
Conclusie
De commissie vindt de toename van het aantal activiteiten niet in lijn met de stijging van het gevraagde bedrag en mist daarbij een onderbouwing van de voorgenomen sprong in de begroting. JOC heeft de afgelopen jaren al grote een investering gedaan rondom een nieuwe marketingstrategie. De commissie leest in het plan geen onderbouwing voor de, in haar perspectief, hoge marketingkosten. De commissie vindt de uitbreiding van de educatieve projecten en het bestaan van het festival Big Sounds waardevol voor de stad en adviseert op grond van bovenstaande overwegingen de aanvraag van het Jazz Orchestra of the Concertgebouw gedeeltelijk te honoreren met een bedrag van € 145.000 per jaar.
De aanvraag is beoordeeld binnen de adviescommissie Muziek & Muziektheater.