Stichting Grenzeloos Geluid
Inleiding
Stichting Grenzeloos Geluid (hierna: OORZAKEN) is een culturele organisatie die sinds 2016 podium- en ontwikkelingsruimte biedt voor het genre verhalende audio: podcasts, geluidswandelingen, audio-installaties en meer. Ze bevindt zich daarmee, naar eigen zeggen, op het grensvlak van media, journalistiek, literatuur, theater en beeldende kunst. OORZAKEN heeft drie doelstellingen: het ontwikkelen van makers en werkveld, ontwikkeling van lokale verhalen en verbindingen, en het stimuleren en faciliteren van artistieke innovatie. OORZAKEN beoogt deze via het Oorzaken Festival, talentontwikkelingstrajecten, een wedstrijd en door het initiëren van diverse audioproducties en crossovers te realiseren. In haar activiteiten wil OORZAKEN zich richten tot makers en cultuurliefhebbers in brede zin. OORZAKEN werkt samen met een scala aan partners in het culturele veld en de media. Er is volgens de organisatie geen andere organisatie in Nederland of Vlaanderen waar specifiek verhalende audio gevierd wordt, nieuwe stemmen worden opgeleid en gepresenteerd, en vernieuwing en experiment worden gestimuleerd. Middels haar activiteiten wil de organisatie bijdragen aan de versteviging van de positie van makers in de stad en het verrijken van het culturele aanbod in Amsterdam en Nederland.
Het genre en werkveld van verhalende audio zijn volgens de organisatie in ontwikkeling. OORZAKEN heeft zich daar naar eigen zeggen de afgelopen jaren voor ingezet. Dit gebeurde op basis van projectfinanciering, wat volgens haar beperkingen opleverde voor de organisatie en het bereiken van de doelstellingen. De komende periode wil OORZAKEN de organisatie professionaliseren en verduurzamen, met behulp van meerjarige financiering. Met deze basis denkt ze haar doelstellingen beter te bereiken. OORZAKEN wil zich sterker dan voorheen richten op makers van verhalende audio en een zo divers mogelijk palet aan makers en verhalen, en daarna op het brede cultuurpubliek dat daarvan geniet en leert. Hiervoor wil ze onder andere een jaarlijks festival organiseren, talentontwikkelingstrajecten in specifieke buurten voortzetten en uitbreiden, het talentontwikkelingstraject in samenwerking met de Nederlandse Publieke Omroep (NPO) voortzetten, de bestaande OORZAKENcommunity verstevigen en uitbreiden, expertmeetings en publiekspresentaties met partners in verschillende stadsdelen organiseren en tot slot opdrachten uitschrijven voor makers uit verschillende disciplines.
Stichting Grenzeloos Geluid ontvangt geen meerjarige subsidie binnen het Kunstenplan 2021-2024.
Voor de periode 2025-2028 vraagt de organisatie bij het AFK een bijdrage van gemiddeld € 150.000 per jaar in het kader van het Kunstenplan.
Artistiek belang
De commissie beoordeelt het artistiek belang als goed.
OORZAKEN heeft een onderscheidende artistieke signatuur volgens de commissie. OORZAKEN richt zich als platform op de ontwikkeling van het genre verhalende audio en zijn makers, met een discipline-overstijgende benadering. Dit relatief nieuwe genre omvat podcastseries, losse audiodocumentaires, hoorspelen, audiowandelingen en installaties, die artistieke verhalen in geluid vooropstellen. Daarnaast vindt de commissie dat OORZAKEN zich met haar festival onderscheidt ten opzichte van andere podcastfestivals door de focus op verhalende audio en crossovers. Ook richt ze zich in eerste instantie op makers en daarna pas op het luisterpubliek. In de vertaalslag van signatuur naar activiteiten blijft OORZAKEN volgens de commissie trouw aan haar artistieke doelstellingen. De verschillende activiteiten zoals het internationale festival, de Oorzaken Podcast Academy, de Korte Golf Wedstrijd en de werken in opdracht zijn helder uiteengezet en vindt zij aansprekend. Via de Academy biedt de organisatie ook een podium aan verhalen en makers die niet uit zichzelf het medium vinden. De makers uit deze trajecten dragen bij aan de ontwikkeling van dit nog relatief jonge genre, aldus de commissie, door het aan te vullen met andere vertelvormen en diverse kunsten. Wel vindt de commissie het een gemis dat OORZAKEN niet concreet maakt hoe zij deze makers inhoudelijk begeleidt. Niettemin heeft de commissie vertrouwen dat met alle formats tezamen de beoogde ontwikkelslag van het genre bereikt kan worden.
De commissie complimenteert OORZAKEN op wat zij gerealiseerd heeft in de afgelopen jaren. Zij ziet een duidelijke ontwikkeling van de kleine club radiomakers die zich destijds middels kleinschalige activiteiten inzetten voor het creëren van een podium en ontmoetingsplaats voor radiodocumentairemakers, het stimuleren van debat erover en bevorderen van de kwaliteit naar een platform voor creatieve audio. De commissie staat positief tegenover de door de jaren heen verder ontwikkelde nadruk op ontwikkeling en productie en presentatie. De behaalde resultaten onderschrijven deze overtuigend. Uit de heldere reflectie wordt duidelijk dat de beoogde plannen deels een voortzetting zijn van de bestaande activiteiten, maar met een verdiepings- of verbredingslag, zoals de beoogde uitbreiding van de lokale Oorzaken Podcast Academy (hierna: OPA). Ook begrijpt zij de keuze om het festival jaarlijks, in plaats van tweejaarlijks, te laten plaatsvinden. OORZAKEN kiest hiervoor om beter in te kunnen spelen op de actualiteit. Daarmee bouwen de voorgestelde activiteiten logisch voort op de ingezette beweging.
OORZAKEN heeft volgens de commissie duidelijk voor ogen wat zij artistiek teweeg wil brengen, bij de makers en de stad. Het platform bedient in eerste instantie de deelnemende makers. Dit doet zij volgens de commissie via het aanbieden van formats die praktijkontwikkeling stimuleren en faciliteren, en door middel van ontmoeting en (kennis)uitwisseling met de lokale makerscommunity, inclusief een schil van producenten en eindredacteuren. Hiermee biedt OORZAKEN volgens de commissie een springplank om makers en het genre (verder) te helpen groeien. De commissie ziet een mooie aansluiting van de ontwikkelactiviteiten op de wensen van het veld.
De lokale activiteiten, zoals het fysieke festival en de OPA’s in twee stadsdelen stimuleren volgens de commissie niet alleen de ontwikkeling van lokaal talent, maar verbinden ook via het delen van lokale verhalen. Daarbij is de commissie positief over de samenwerkingen in Amsterdam, zoals IDFA, De Nieuwe Liefde en Dutch Directors Guild, waarmee OORZAKEN haar plek in de stad verder verstevigt. Als platform poogt zij het gat te dichten voor ontwikkeling voor makers van verhalende audio. Er zijn in Nederland (nog) geen opleidingen op dit gebied. Met het ontwikkelprogramma biedt het platform volgens de commissie een waardevolle aanvulling op het aanbod in de stad. Secundair wil zij een breed publiek kennis laten maken met het genre. Indirect hieraan verbonden is de artistieke betekenis voor de stad gelegen volgens de commissie. De commissie vindt de evenementen zoals het festival en de podcastseries aansprekend voor het niet-professionele publiek. Een goed verteld verhaal weet volgens de commissie uiteenlopende doelgroepen te raken. Dat daarbij ook een variatie aan verteltechnieken en media gebruikt worden, versterkt deze mogelijkheden verder.
Belang voor de stad
De commissie beoordeelt het belang voor de stad als voldoende.
Voor de commissie spreekt een vrij algemene visie op het bereik in de stad uit het plan. De doelgroepen zijn helder geformuleerd, maar opvallend breed in opzet. Ter illustratie noemt zij de leeftijdsafbakening van 18-67 jaar. De doelgroepen hadden volgens haar meer toegespitst gemogen in het ondernemingsplan, waarmee OORZAKEN haar inzicht in haar publiek beter kon demonstreren. Niettemin wordt voor de commissie wel duidelijk welke activiteiten voor welke, soms overlappende, doelgroepen interessant zijn. De aansluiting en de keuze voor deze doelgroepen wordt voor haar helder in de toelichting op de projecten. De afgelopen jaren heeft OORZAKEN volgens de commissie al een mooi bereik weten te realiseren, gezien de aanmeldingen voor de Academy, de uitverkochte Makersdag en een goedbezocht festival. Ook vindt zij het een goede ingreep om het festival vanaf nu jaarlijks, maar wel korter te maken. Dit vergroot voor de commissie de zichtbaarheid van dit evenement en betrokkenheid van het publiek. Dat vindt de commissie belangrijk voor een festival dat nog in opbouw is. Het tegelijkertijd inkorten van het festival, maakt de ambitie qua groei in de ogen van de commissie realistisch.
Het communicatieplan is de ogen van de commissie beknopt, maar helder. Het idee om met ambassadeurs te werken en via hen nieuw publiek te bereiken vindt zij een passende aanpak. Ook verwacht de commissie dat via de partners het publieksbereik organisch vergroot wordt. Wel plaatst zij vraagtekens bij het realisme van de beoogde grote groei van de online groep ‘algemeen cultuurpubliek’. Hoewel de commissie in ogenschouw neemt dat een deel van dit publiek via de omroepen bereikt wordt, leest zij te weinig onderbouwing om de verveelvoudiging naar 700.000 luisteraars te staven.
Het merendeel van de activiteiten vindt plaats in stadsdeel Centrum. Wel beoogt OORZAKEN een voortzetting van de OPA in Nieuw-West, en een nieuwe OPA op te zetten in Zuidoost. Dit vindt de commissie passend bij het streven om podium te geven aan onderbelichte stemmen en verhalen. Dat de pilot in Nieuw-West zowel door de deelnemers als OORZAKEN goed beviel, vindt zij mooi om te horen. Hieruit spreekt draagvlak en een beginnend trackrecord in het stadsdeel. De commissie vindt de OPA in Nieuw-West een waardevolle, al zij het kleinschalige, bijdrage aan het culturele aanbod in het stadsdeel.
De keuze om een nieuwe OPA in Zuidoost te ontwikkelen maakt de commissie nieuwsgierig. In het plan wordt gesproken over samenwerking met Imagine IC. Echter is het voor de commissie nog onduidelijk hoe die samenwerking eruitziet en/of bevestigd is. Dit komt door het ontbreken van een intentieverklaring of de opname van OORZAKEN in de aanvraag van de erfgoedinstelling. Hierdoor is het voor de commissie nog onduidelijk in hoeverre er draagvlak is in Zuidoost. Dat vindt zij belangrijk aangezien OORZAKEN nog geen ervaring heeft in het stadsdeel. In hoeverre de OPA in Zuidoost gerealiseerd wordt moet zich nog uitwijzen, hierdoor is de commissie nog niet overtuigd dat deze eenzelfde bijdrage levert aan de spreiding in Zuidoost.
Diversiteit & Inclusie
De commissie beoordeelt de bijdrage aan diversiteit en inclusie als voldoende.
Hoewel de commissie een bewustzijn wat betreft diversiteit en inclusie opmerkt, met name over wat mist, leest zij nog geen overtuigende eigen visie hierover. OORZAKEN constateert dat de (formele) verhalende podcastwereld momenteel gedomineerd wordt door theoretisch opgeleide witte mannen en vrouwen. Veelal in goede gezondheid en zonder beperkingen. De oorzaak van het gebrek aan diversiteit ligt, volgens OORZAKEN, deels in de beperkte financiering en de onderbetaling van veel makers waardoor slechts een beperkte groep zich het makerschap kan veroorloven. Het is voor de commissie een gemis dat de zwaarte ligt bij deze constateringen, zonder een vertaalslag naar een eigen visie. Zo noemt de organisatie waarden als gelijkwaardigheid en wederkerigheid, maar is de uitwerking voor de commissie generiek. De commissie leest vooral een plan van aanpak, in vorm van concrete doelstellingen die wel aan thema’s zijn gerelateerd en met name zijn gericht op culturele diversiteit en het vergroten van de toegankelijkheid voor mensen met een auditieve beperking of prikkelgevoeligheid. Oorzaken wil ‘ruimte creëren voor nieuwe stemmen en verhalen’. De keuzes die hierin gemaakt worden vindt de commissie logisch voortvloeien uit de eerlijke reflectie op de afgelopen jaren. OORZAKEN onderkent dat zij ‘er nog niet is’. De commissie is van mening dat OORZAKEN haar diversiteit kan vergroten met de verschillende doelstellingen voor de komende periode, die logisch voortkomen uit de voorgaande jaren. Zo stelt zij zich bijvoorbeeld ten doel om een junior redacteur met een biculturele achtergrond op te leiden. Hiervoor kijkt zij welke alumnus door kan stromen van de OPA’s naar programmamaker bij OORZAKEN.
De commissie vindt de aanpak om de doelstellingen ten aanzien van diversiteit en inclusie te realiseren redelijk concreet, overtuigend en realistisch. Op programmaniveau zijn al enkele voorbeelden genoemd, zoals de OPA, waarmee de organisatie zich volledig richt op jonge makers uit Nieuw-West en Zuidoost, waarvan velen een biculturele achtergrond hebben. OORZAKEN wil gaan samenwerken met ‘diverse poortwachters’, die als scout vanuit de wijken nieuw talent kunnen aandragen. Het is de commissie echter nog onduidelijk wie zij voor ogen heeft, en hoe deze personen strategisch ingezet worden om het doel te bereiken. Wel heeft zij vertrouwen dat OORZAKEN hierin een stap kan maken, omdat ze samenwerkt met Fouad Lakbir, oprichter van MAQAM en alumnus van OPA Landelijk. De commissie vindt het plan om ook een cultureel divers publiek te bereiken nog wat generiek. Ze vindt dat OORZAKEN te veel leunt op de achterban van de makers, die extra exposure krijgen in de communicatie. Met betrekking tot de eigen organisatie waardeert de commissie dat er haalbaar beleid is geformuleerd voor een cultureel diverse invulling van de vacatures. Zo wordt het redactieteam een goede mix van ervaring en achtergrond. OORZAKEN gaat zich inzetten voor een betere toegankelijkheid van de podcasts voor doven en slechthorenden, in samenwerking met de VPRO. Ook wil zij een prikkelarme ruimte inrichten op het festival. Dat vindt de commissie passende stappen.
Uitvoerbaarheid
De commissie beoordeelt de uitvoerbaarheid als voldoende.
De commissie leest een overtuigende visie op de bedrijfsvoering terug. OORZAKEN wil professionaliseren en verduurzamen. Ze geeft daarin goed aan hoe de organisatie omgaat en wil omgaan met mensen en middelen. Dit leest de commissie terug in de heldere uiteenzetting van de organisatiestructuur, de omgang met cultural governance, fair practice en de omgang met sociale veiligheid. Het ondernemingsplan reflecteert op de bedrijfsvoering in de periode 2021-2023, waarbij inzicht gegeven wordt in de successen en de verbeterpunten. De commissie krijgt hiermee een goed beeld van de huidige stand van zaken, en waar de organisatie naar toe wil groeien. Een van de doelstellingen is om een stevige, stabiele basis te realiseren. Het stappenplan hiertoe overtuigt de commissie, met ondersteuning door een zakelijk leider, ruimte voor verdere ontwikkeling van de algemeen directeur en de aanstelling van een vaste programma-redactie. Daarbij waardeert de commissie de doorstroming vanuit de OPA naar programmamaker, met oog op kennisdeling en oor voor nieuwe, andere geluiden. OORZAKEN benoemt als groot risico, als gevolg van het huidige politieke klimaat, het wegvallen van NPO-financiering voor OPA Landelijk. OORZAKEN onderzoekt mogelijkheden voor een grotere bijdrage van private fondsen en commerciële bedrijven en alternatieve verdienmodellen als ledenlidmaatschap en een betaalde adviesservice aan bedrijven en instellingen.
De commissie beoordeelt het plan voor de activiteiten 2025-2028 als realistisch en uitvoerbaar in organisatorisch opzicht. OORZAKEN bevindt zich in een transitiefase van een projectorganisatie naar een structureel opererende organisatie. De commissie vindt dat de organisatie goed zicht heeft op wat dit betekent. OORZAKEN geeft volgens haar een goed beeld van de beoogde werkwijze, uitbreiding van het team en de verdeling van werkzaamheden. Hiermee wordt het team in de ogen van de commissie steviger, wordt kennis breder intern gedeeld en zijn er meer schouders om de werkdruk te dragen. Daarentegen wordt in het ondernemingsplan nog te weinig inzicht gegeven in de concrete samenwerking met de omroep(en). Het is voor de commissie nog onduidelijk hoe OORZAKEN haar stem hierin bewaakt. De commissie had graag gelezen hoe de selectie verloopt en wie uiteindelijk inhoudelijk eindverantwoordelijk is.
De commissie vindt de begroting in grote lijnen overzichtelijk. De begroting is goed gespecificeerd en de uitgebreide toelichting geeft inzicht in hoe de verschillende bedragen tot stand zijn gekomen. Wel merkt ze op dat het voor haar niet helemaal duidelijk is waar het makershonorarium uit bestaat om te weten hoe dit zich verhoudt tot fair pay. Zo is onduidelijk of dit alleen een honorarium is of is dat een deel bijvoorbeeld bestemd is als montagebudget, omdat deze post ontbreekt op de begroting. De commissie vindt de financieringsmix divers en passend, met verschillende bronnen van inkomsten waarmee risico’s worden gespreid. Wel plaatst de commissie nog vraagtekens bij de hoogte van de bijdrage van de makerscommunity. Zij kan het realisme, op basis van de uitwerking in het plan, nog niet beoordelen. Hiervoor krijgt ze te weinig houvast wat precies geboden wordt en dus hoe aantrekkelijk het is om lid te worden. Niettemin waardeert zij dat OORZAKEN dergelijke verdienmodellen onderzoekt en wil realiseren in de komende periode. De financiële huishouding laat een nog kwetsbare organisatie zien volgens de commissie, welk onderkend wordt door de organisatie. Zij vindt het dan ook goed dat OORZAKEN het aansterken van het eigen vermogen tot speerpunt maakt.
Conclusie
De commissie adviseert op grond van bovenstaande overwegingen de aanvraag van Stichting Grenzeloos Geluid te honoreren met het gevraagde bedrag van € 150.000 per jaar.
De aanvraag is beoordeeld binnen de adviescommissie Beeldende Kunst en Creatieve Industrie.