Stichting Circus Treurdier

Inleiding

Circus Treurdier maakt naar eigen zeggen absurd-komisch muziektheater met een maatschappijkritische ondertoon. Gekenmerkt door de onalledaagse verhalen, liederen en vormgeving van Janne Sterke stelt het gezelschap geëngageerde en vervreemdende voorstellingen te creëren. De songwriters van het gezelschap, Peter van Rooijen en Jan-Paul Buijs, schrijven voor iedere productie nieuwe liederen, variërend van theatrale koorstukken tot intieme popsongs. De muziek dient voor Circus Treurdier als de emotionele onderstroom van alle voorstellingen, omdat het de vertelling voortstuwt, de thematiek onderstreept of een tegenkleur biedt.

De komende vier jaar maakt Circus Treurdier naar eigen zeggen twee grote muziektheaterproducties, namelijk Wendy Pan (2025) en Die Bloemkool (2027). In 2026 presenteert het gezelschap daarnaast De Blaatsessies. Circus Treurdier wil deze sessies gebruiken om te experimenteren en het publiek aan zich te binden. De Blaatsessies vinden plaats op locaties buiten het reguliere theatercircuit. In 2028 presenteert het gezelschap ter gelegenheid van het twintigjarig bestaan De Treurconcerten een reeks (semi-)geënsceneerde concertavonden, waarin de hoogtepunten uit het muzikale repertoire van Circus Treurdier worden afgewisseld met nieuwe liederen. 

Circus Treurdier ontvangt geen meerjarige subsidie binnen het Kunstenplan 20212024.

Voor de periode 2025-2028 vraagt de organisatie bij het AFK een bijdrage van gemiddeld € 115.000 bedrag per jaar in het kader van het Kunstenplan.

Artistiek belang

De commissie beoordeelt het artistiek belang als zeer goed.

Uit het plan spreekt volgens de commissie een heldere specifieke artistieke signatuur. De artistieke identiteit van Circus Treurdier komt naar voren door het, naar eigen zeggen, eigenzinnig muziektheater waarvan nieuw geschreven tekst en muziek de basis vormen. In geconstrueerde verhalen, met muziek en liederen als onderstroom, toont Circus Treurdier volgens de commissie op absurd-komische wijze de zielenstrijd van de moderne mens. Dit draagt volgens de commissie bij aan de herkenbaarheid van het gezelschap, waardoor het zich onderscheidt binnen het muziektheaterlandschap. Ook leest de commissie in het plan een overtuigende vertaling van de artistieke signatuur in de verschillende producties. Zo wordt goed toegelicht hoe Wendy Pan en Die Bloemkool tot stand komen. Door de gekozen thema’s zoals schuldgevoel en anti-intellectualisme, en het komische aspect in combinatie met de muziek, spreekt dit voor de commissie tot de verbeelding. Ook De Treurconcerten zijn in de ogen van de commissie een artistiek interessant concept dat tot de verbeelding spreekt, mede door David Byrne als inspiratiebron voor deze theatrale concerten in combinatie met bestaande en nieuwe liederen uit het oeuvre van Circus Treurdier.

De commissie leest in het plan een duidelijke reflectie op de eigen artistieke ontwikkeling. Circus Treurdier heeft in de afgelopen periode een artistieke groei doorgemaakt. Dit blijkt uit de shift van fragmentarische mozaïeken van losse sketches en songs naar een, naar eigen zeggen, meer doorwrochte manier van scenarioschrijven. De komende jaren wil Circus Treurdier werken aan de ontwikkeling van de eigen muzikale taal en het kwalitatieve theaterlied. De producties in de komende periode bouwen hier volgens de commissie logisch op voort. 

Het is volgens de commissie duidelijk en overtuigend wat de aanvrager inhoudelijk teweeg wil brengen bij het beoogde publiek en de stad. Circus Treurdier wil met de verschillende producties absurd-komische satire het publiek prikkelen om te reflecteren op de complexe wereld om ons heen. Het publiek wordt in de producties inhoudelijk meegenomen in kwesties waarin het steeds zelf een positie moet bepalen en het eigen morele kompas tijdens de voorstelling moet bijstellen. Dat gebeurt volgens de commissie door eigentijdse thema's aan te snijden, middels literaire kwaliteit, popmuziek en scherpe vervreemdende humor. In de ogen van de commissie combineert Circus Treurdier hiermee toegankelijkheid met literaire kwaliteit en zij ziet dit goed terug in bijvoorbeeld De Treurconcerten dat bestaat uit een prikkelende mix van theater en popconcert. Het gezelschap speelt dit programma op festivals en in popzalen, in de ogen van de commissie toegankelijke en daarmee passende plekken om te spelen.

Ook komt in het plan duidelijk naar voren wat Circus Treurdier teweeg wil brengen in de stad. Circus Treurdier streeft ernaar een impact te hebben op de stad door de specifieke signatuur van - en invalshoek op muziektheater. Met invloeden van de typisch Amsterdamse traditie van cabaret en kleinkunst, streeft Circus Treurdier ernaar theater toegankelijk te maken op diverse, alternatieve en underground locaties. Met hun programma De Blaatsessies wil Circus Treurdier verder gaan dan spelen in het reguliere theatercircuit. Deze sessies worden aangevuld met een, volgens de commissie, bijpassend horecaconcept. Circus Treurdier positioneert zich, naar eigen zeggen, als een echt Amsterdams gezelschap. De commissie is van mening dat het gezelschap innovatie combineert met traditie en erin slaagt steeds nieuwe concepten te bedenken, waardoor ze niet alleen vernieuwend muziektheater bieden, maar ook geworteld blijven in de culturele erfenis van de stad. Met deze benadering willen ze een breed publiek aanspreken, en de diversiteit en levendigheid van het Amsterdamse culturele leven versterken. Volgens de commissie slaagt Circus Treurdier in deze opzet.

Belang voor de stad

De commissie beoordeelt het belang voor de stad als zwak.

De commissie is kritisch op het bereik in de stad. Hoewel het gezelschap noemt dat zij een nieuw publiek wil bereiken dat houdt van virtuoos muziektheater, scherpe komedies en absurd toneel, leest de commissie hierover geen duidelijke en onderbouwde visie op het bereik in de stad Amsterdam. De beoogde doelgroepen zijn geformuleerd als liefhebbers van teksttheater, muziektheater, kleinkunst en locatietheater. Maar ook liefhebbers van tragikomische absurde televisie, festivalpubliek en volgers van ander werk van de leden van Circus Treurdier behoren tot de doelgroep. De commissie vindt het op zich duidelijk waarom de aanvrager zich op deze doelgroepen wil richten, in het kader van de ambities van het gezelschap en het soort theater dat zij maakt, maar de commissie is van mening dat de geformuleerde doelgroepen algemeen zijn. De aard en omvang van de doelgroepen vindt de commissie wel logisch aansluiten op de aard en omvang van de activiteiten.   Wat betreft de beoogde doelgroepen benoemt Circus Treurdier de stappen die zij wil zetten om hen te bereiken, maar een uitwerking in doelstellingen hiervan mist volgens de commissie. Met inzet van online marketing wil het gezelschap het publieksbereik vergroten, maar het plan licht niet toe op welke manier dit wordt ingezet. De commissie is hierdoor niet overtuigd dat de aanpak om de beoogde nieuwe doelgroepen te bereiken haalbaar is. 

Circus Treurdier speelt in theaters en op locatie in Amsterdam, waaronder in Broedplaats Lely in Nieuw-West en SEXYLAND World in Noord. Daarmee dragen de activiteiten enigszins bij aan de spreiding van het culturele aanbod in deze stadsdelen. Echter komt volgens de commissie uit het plan niet helder naar voren waarom voor deze speellocaties is gekozen en of hier draagvlak voor is. Hoewel de commissie overtuigd is dat de samenwerkingen met deze locatiepartners kan bijdragen aan het creëren van een groter draagvlak, leest zij in het plan geen motivatie om met deze partners samen te werken. Het gezelschap zegt mede door de aanwezigheid op deze en andere locaties in de loop der jaren een cultstatus te hebben verworven bij het Amsterdamse publiek. Hoewel de commissie deze status waardeert, vindt zij dit de keuzes alsnog onvoldoende onderbouwen. De commissie verwacht wel dat Broedplaats de Lely en SEXYLAND World passend zijn voor De Blaatsessies, omdat het gezelschap hiermee op onverwachte locaties beoogt te spelen. 

Diversiteit & inclusie

De commissie beoordeelt de bijdrage aan diversiteit en inclusie als voldoende.

De organisatie benoemt diversiteit en inclusie als belangrijke waarden. Circus Treurdier is naar eigen zeggen divers, inclusief en toegankelijk en streeft een realistische afspiegeling van de samenleving na in alle niveaus van de organisatie. In haar eigen woorden heeft de organisatie aandacht voor culturele diversiteit, diversiteit in gender en seksualiteit, leeftijd, sociaal-economische achtergrond of

opleidingsniveau. De commissie leest deze urgentie ook terug in het plan, die vertaald is in een visie op diversiteit en inclusie, met per P concrete doelstellingen. De commissie waardeert dat alle vier de P’s worden benoemd, maar de uitwerking is volgens haar algemeen geformuleerd. Het plan reflecteert op de stappen die het gezelschap in de afgelopen jaren heeft gezet in het vinden naar meer diversiteit binnen de organisatie. Dit heeft geleid tot een meer cultureel diverse samenstelling van het bestuur en de cast. Circus Treurdier organiseert zelf de casting en richt de focus daarbij op diversiteit. In het plan worden echter geen doelstellingen geformuleerd voor diversiteit in de eigen organisatie. Ten aanzien van het bereik, richt Circus Treurdier zich op het vinden van een meer divers samengesteld publiek. 

In het plan leest de commissie een aanzet tot een aanpak van de doelstellingen die Circus Treurdier heeft geformuleerd op de vier P’s: personeel, programma, publiek en partners. Wel is de commissie van mening dat de aanpak algemeen blijft. De commissie vindt het gebruik maken van testlezers tijdens het schrijfproces inspirerend. Op deze manier worden eventuele blinde vlekken op het gebied van diversiteit en inclusie gesignaleerd en kunnen verschillende perspectieven op de thematiek meegenomen worden in het maakproces, wat kan bijdragen aan een meer inclusief aanbod. Daarnaast zorgt Circus Treurdier voor meerstemmigheid in de cast door te werken met gastacteurs en stagiaires met een biculturele achtergrond. 

Als het gaat om de eigen organisatie zet Circus Treurdier bij de werving en selectie van personeel voor en achter de schermen in op diversiteit. De commissie vindt dat het gezelschap hierin goede stappen heeft gezet voor wat betreft de artistieke teams bij bijvoorbeeld de casting van As You Like It. Hoewel er al stappen zijn gezet m.b.t. een divers bestuur en cast, is het voor de commissie nog niet duidelijk welke stappen er nog meer gezet worden en op welke manier hierop voortgebouwd wordt.  Het gezelschap noemt theaters als belangrijkste partner om een divers publiek te bereiken. De commissie krijgt op basis van het plan geen helder beeld welke aanpak de theaters inzetten om samen met het gezelschap een meer divers publiek te bereiken en op welk gebied van diversiteit Circus Treurdier zich richt als het gaat om publieksverbreding. Circus Treurdier spreekt het voornemen uit om in samenwerking met de speellocaties te zoeken naar manieren om zich te manifesteren in de wijk, om zo nieuw publiek te bereiken. De commissie waardeert dit idee, maar had graag een concrete uitwerking willen lezen in het plan over de aanpak van dit idee. 

Uitvoerbaarheid

De commissie beoordeelt de uitvoerbaarheid als goed.

Circus Treurdier gaat in het plan in op de manier waarop zij om wil gaan met mensen en middelen en wil in dat kader doorgroeien van een op projectbasis gefinancierde organisatie naar meer structurele financiering. Volgens de commissie spreekt hieruit een visie op de bedrijfsvoering. Circus Treurdier werkt met een vaste groep zzp’ers en stelt per project een apart team samen. De tarieven van de medewerkers worden vastgesteld op basis van de cao Toneel en Dans. Het bestuur en de directie zien toe op het naleven van de Governance Code Cultuur, deze wordt jaarlijks geëvalueerd. De commissie beoordeelt dit als positief.

De komende jaren wil Circus Treurdier een veilige en gezonde werkomgeving optimaliseren. Dit doet het gezelschap door per project, met het team, aandacht te besteden aan de werkdruk in vaste overleggen. Daarnaast heeft het gezelschap een protocol voor sociale veiligheid opgesteld en deelt dit met nieuwe medewerkers. Op dit moment is een van de bestuursleden de vertrouwenspersoon, wat het gezelschap erkent als een onwenselijke situatie. De commissie waardeert dan ook de keuze van het gezelschap om voor de komende vier jaar te werken met een externe vertrouwenspersoon. 

Het plan reflecteert beknopt op de bedrijfsvoering van de afgelopen jaren. De tournees groeiden van vier tot vijf speelplekken naar dertig voorstellingen. Tijdens de coronalockdowns heeft het gezelschap zich teruggetrokken in de Writer’s Room. Een schrijfproces zonder tijdsdruk van aansluitende repetities en première beviel het gezelschap goed. Op basis hiervan kiest het gezelschap ervoor om in het vervolg eens in de twee jaar een nieuwe muziektheaterproductie te presenteren. De commissie vindt dit een goede manier om de werkdruk te verlagen.  

Het gezelschap wil toewerken naar een meer stabiele organisatie. Het plan geeft een helder beeld van de huidige bedrijfsvoering dat bestaat uit een klein team dat goed op elkaar is ingespeeld. Volgens de commissie had het plan meer kunnen verduidelijken wat de organisatorische en financiële risico’s van de plannen voor de komende periode zijn. Het plan gaat nu alleen in op de gevolgen van het niet vinden van meerjarige subsidie, een risico dat altijd aanwezig is.

De commissie vindt dat het plan voor de activiteiten van 2025-2028 organisatorisch realistisch en uitvoerbaar is. Gezien de kwaliteit van de betrokkenen en de goede producties in het verleden, heeft de commissie vertrouwen dat Circus Treurdier in staat is het plan succesvol uit te voeren. Circus Treurdier wil de komende jaren om de twee jaar een grote muziektheaterproductie uitbrengen in plaats van jaarlijks een productie te presenteren. Dit biedt de organisatie meer tijd om nieuw materiaal te ontwikkelen. De commissie ziet dit ook als een effectieve manier om de werkdruk te verlagen.  In financieel opzicht vindt de commissie de plannen uitvoerbaar. De begroting is volgens de commissie helder, passend en schaalbaar bij de plannen. Er is een financieringsmix met publieksinkomsten en bijdragen van meerjarige subsidies en private fondsen. De commissie beoordeelt het als positief dat Circus Treurdier op een geheel eigen en inhoudelijke manier vormgeeft aan de vriendenstichting: de Traandeelhouders. Hiermee bouwt het gezelschap volgens de commissie aan een duurzame financieringsbron. 

De commissie signaleert daarentegen dat het eigen vermogen laag is, waardoor beperkte financiële tegenvallers niet kunnen worden opgevangen uit eigen middelen. Maar het gezelschap heeft op basis van het verleden laten zien goed in staat te zijn om te anticiperen op tegenvallende inkomsten en de schaalbaarheid op de juiste wijze toe te passen. Met inachtname van de bovengenoemde punten heeft de commissie er op basis van eerdere projecten vertrouwen in dat de organisatie in staat is om de vierjarige plannen te dragen.

Conclusie

De commissie adviseert op grond van bovenstaande overwegingen de aanvraag van Stichting Circus Treurdier te honoreren met het gevraagde bedrag van € 115.000 per jaar.

De commissie constateert dat er na beoordeling van alle aanvragen onvoldoende budget beschikbaar is om de aanvraag te honoreren. 

De aanvraag is beoordeeld binnen de adviescommissie Muziek & Muziektheater.