Stichting Calefax

Inleiding

Calefax is naar eigen zeggen de uitvinder van het genre rietkwintet, bestaande uit klarinet, basklarinet, saxofoon, hobo en fagot. Het kwintet blaast daarmee de klassieke muziek nieuw leven in. De thematische programma’s die Calefax maakt, combineren meesters uit de renaissance of de barok met het werk van jonge hedendaagse componisten, en ook met wereldmuziek, jazz en improvisatie. Het kwintet geeft concerten op grote en intieme kamermuziek podia in binnen- en buitenland, en brengt daarnaast met regelmaat albums en multimediaproducties uit. Kennis en repertoire deelt het ensemble met nieuwe generaties musici wereldwijd. Calefax coacht bovendien zowel professionals als amateurs van alle leeftijden. De organisatie ziet het als haar taak te inspireren, de ontwikkeling van het rietkwintetgenre te faciliteren en het publiek te bereiken dat niet vanzelfsprekend de concertzaal bezoekt. Calefax is van mening dat de samenwerking met collega musici en met kunstenaars uit andere disciplines een belangrijk element vormt van haar artistieke en maatschappelijke ambities.

De komende jaren wil Calefax jaarlijks gemiddeld zo’n zestig concerten geven in Amsterdam, de rest van Nederland (inclusief het Caraïbisch gebied) en in het buitenland. De producties bestaan uit soloprogramma’s en diverse andere programma’s. Calefax zet de serie Welkom in Calefax-land voort en maakt samen met Ragazze Quartet en Opera2Day een muziektheatrale productie. In samenwerking met Female Economy en Cappella Amsterdam maakt Calefax een productie gericht op wijkbewoners van Amsterdam. Het ensemble gaat zich daarnaast met focustrajecten verdiepen in de Caribische en Turkse herkomstcultuur. Met Nationale Opera & Ballet en Theater Artemis maakt Calefax de jeugdopera Opera zonder Zang. Ook initieert zij het talentontwikkelingsprogramma CalefaXS voor jonge musici, in samenwerking met de Sweelinck Academie. In 2025 start het kwintet een eigen publieksraad. Rondom het veertigjarig jubileum produceert Calefax de eerste editie van een internationale Rietkwintet Biënnale in het Muziekgebouw.

Stichting Calefax ontvangt een vierjarige subsidie 2021-2024 binnen het Kunstenplan van € 52.319 per jaar (incl. indexatie 2024).

Voor de periode 2025-2028 vraagt de organisatie bij het AFK een bijdrage van gemiddeld € 52.219 per jaar in het kader van het Kunstenplan.

Artistiek belang

De commissie beoordeelt het artistiek belang als goed.

De commissie vindt dat Calefax, als grondlegger van het genre rietkwintet, een duidelijke artistieke signatuur heeft. Speciaal ge(her)componeerde muziek voor het ensemble draagt hier volgens de commissie sterk aan bij. De duidelijke artistieke lijn van Calefax ziet de commissie ook terug in de producties met maatschappelijke thema’s waarbij het kwintet genre-overstijgend samenwerkt met collega musici en organisaties uit andere kunstdisciplines. De Begrafenisstoet, een productie in samenwerking met Female Economy en Cappella Amsterdam, vindt de commissie hiervan een sterk voorbeeld. De commissie mist echter een intrinsieke motivatie en artistieke lijn bij het soloprogramma, waardoor dit minder tot de verbeelding spreekt. De commissie vindt het sterk dat het ensemble trouw blijft aan zijn eigen stijl en experimenteert met nieuwe ideeën die passen bij de artistieke signatuur. Dit ziet de commissie terug in de genre-overstijgende samenwerkingen met grote namen uit andere disciplines, zoals met Roxane van Iperen in Welkom in Calefax-land. Dit maakt de plannen volgens de commissie aansprekend.

De commissie vindt dat het plan goed aansluit bij wat Calefax in de afgelopen jaren heeft gedaan. De soloprogramma’s, talentontwikkelingsprogramma’s en genreoverstijgende samenwerkingen worden gecontinueerd en maken in de ogen van de commissie een verdiepingsslag. Dat laatste ziet de commissie bijvoorbeeld in Welkom in Calefax-land. Nieuw in de programmering de komende periode is de verdieping in de Caribische en Turkse focusculturen, met onder andere de voortzetting van de samenwerking met presentatrice Milouska Meulens in het Caribisch programma. De commissie vindt de focus op de Caribische en Turkse cultuur vanuit artistiek oogpunt interessant. De motivatie voor met name de Turkse programmalijn vindt zij echter slechts schetsmatig uitgewerkt.

De commissie vindt het duidelijk en overtuigend wat Calefax artistiek en inhoudelijk teweeg wil brengen bij zowel het beoogde publiek en deelnemers als in de stad. De artistieke impact die het rietkwintet in de stad wil maken, is het op de kaart houden van het genre in de canon van de klassieke muziek. Dit blijkt onder meer uit het organiseren van een Rietkwintet Biënnale. De inhoud, het verhaal, maar ook het genre helpt Calefax bij het opbouwen van een gemeenschap rondom de concerten. Een voorbeeld is de productie Begrafenisstoet in samenwerking met Cappella Amsterdam en acteurs van Female Economy waarbij publiek uit verschillende wijken participeert. Met deze productie willen Calefax en partners nieuw leven blazen in verdwenen overgangsrituelen waarbij voor de buitenoptredens lokale blazers worden geworven en gecoacht door Calefax. De commissie is van mening dat dit bijdraagt aan de artistieke betekenis voor het publiek. De talentontwikkelingsprogramma’s voor jonge musici hebben volgens de commissie artistieke-inhoudelijke impact op de deelnemers. Zo zorgt Calefax in samenwerking met de Sweelinck Academie voor waardevolle kennisdeling en coaching. Calefax wil ook inspireren en een voorbeeldfunctie zijn voor andere rietkwintetten. 

De commissie verwacht dat de artistieke activiteiten aansprekend zijn voor het publiek en de stad, doordat de programma’s, thema’s en samenwerkingsverbanden gericht zijn op mensen van diverse achtergronden en leeftijden. Daarnaast blijft het kwintet tijdens concerten dicht bij het publiek door zelf te presenteren en verhalen te vertellen over hoe ze tot bepaalde stukken gekomen zijn. De commissie vindt dat Calefax met deze vorm van presentatie een band opbouwt met het publiek, waardoor een trouwe aanhang ontstaat.

Belang voor de stad

De commissie beoordeelt het belang voor de stad als zeer goed. 

De commissie vindt dat in het plan een duidelijke en onderbouwde visie spreekt over hoe Calefax nieuw publiek in de stad wil bereiken en hoe het ervoor zorgt toegankelijk te zijn. De doelgroepen zijn helder geformuleerd voor de verschillende programma’s. Dit doet het rietkwintet volgens het culturele doelgroepenmodel. In een overzichtelijk schema in het plan ziet de commissie goed dat de aard en omvang van de doelgroepen logisch aansluiten bij de aard en omvang van de concerten. Zo wordt de jeugdopera Opera zonder Zang, in samenwerking met Theater Artemis en De Nationale Opera gekoppeld aan de doelgroepen Kindrijke Cultuurvreters en Klassieke Cultuurliefhebbers. Van Gogh’s Way to Go koppelt Calefax aan onder andere Culturele Alleseters en Weelderige Cultuurminnaars. 

Calefax heeft in de ogen van de commissie kennis van en inzicht in haar doelgroepen. Dit komt in het plan sterk naar voren. Het huidige publiek bestaat enerzijds uit mensen tussen de 40 en 65 jaar oud, die hoog opgeleid zijn en een brede interesse in kunst en cultuur hebben. Anderzijds zijn het mensen tussen 25 en 30 jaar oud, die eveneens hoog opgeleid zijn en iets bijzonders willen zien. Het marketingplan gaat in op zowel het behouden van de huidige doelgroep als op het aantrekken van nieuw publiek. De commissie is positief over de aanpak van Calefax om nieuw publiek te bereiken. Dit doet het ten eerste door zichzelf de vraag te stellen hoe het nieuw publiek kan enthousiasmeren voor Europese klassieke muziek. Een manier hiervoor is het publiek uit te breiden met de achterban van haar partners en speellocaties, zoals Cappella Amsterdam en het Muziekgebouw. Ten tweede ziet het kwintet zijn educatieprogramma mede als middel om het publiek van de toekomst te bereiken. De communicatiemiddelen die het ensemble gebruikt om het beoogde publiek te bereiken, waaronder socials, video’s en podcasts, vindt de commissie realistisch en passend.

De commissie is van mening dat de activiteiten van Calefax bijdragen aan de spreiding van het cultuuraanbod en het bereik in de stadsdelen Amsterdam-Noord en NieuwWest. Met de productie Begrafenisstoet trekt Calefax de stadsdelen Noord en NieuwWest in. De voornemens zijn volgens de commissie haalbaar en passend, door de samenwerking met het Ragazze Quartet, dat ervaring in en kennis van Noord heeft, en met Female Economy, die vaker werkt met publiek in Nieuw-West en Noord. Volgens de commissie worden door deze samenwerkingen niet alleen verschillende culturele achterbannen bij elkaar gebracht, maar ook lokale kennis en ervaringen gedeeld. Dat zorgt ervoor dat Calefax in contact komt met nieuw publiek. Doordat Begrafenisstoet een participatieproject is, verwacht de commissie dat er voldoende draagvlak zal zijn. Het ensemble toont hiermee aan dat het actief op zoek is naar input en betrokkenheid vanuit de gemeenschappen waarin het actief is. 

Diversiteit & Inclusie

De commissie beoordeelt de bijdrage aan diversiteit en inclusie als zeer goed.

De commissie is positief over de overtuigende visie die Calefax op diversiteit en inclusie heeft. In het plan wordt deze visie onderbouwd met concrete doelstellingen. Het kwintet richt zich op culturele diversiteit en een bijdrage aan sociaal-economische kansengelijkheid. De keuzes worden onderbouwd en het plan gaat ook in op wat het beoogde effect zal zijn. Zo wil het ensemble de zoektocht naar nieuw, cultureel divers samengesteld publiek en lokaal publiek intensiveren. Door zich onder andere voor langere tijd aan de Caribische cultuur te verbinden, hoopt het ensemble diepgaander contact te maken met deze doelgroep. Daarnaast wil het een meer divers repertoire en meer diverse programma’s spelen en ontwikkelen. Hierdoor vult Calefax het repertoire aan met nieuwe perspectieven. Verder beoogt het rietkwintet een deel van haar programma toegankelijker te maken voor mensen met lage inkomens zodat iedereen de mogelijkheid heeft om kennis te maken met Calefax. De commissie is positief over de keuzes die Calefax hierin maakt. 

Wat betreft de eigen organisatie heeft Calefax als doelstelling de culturele diversiteit te vergroten met daarbij een volgens de commissie een helder plan van aanpak om dit te bewerkstelligen en vind het positief dat ook hier aandacht voor is. 

Bovenstaande doelstellingen vloeien volgens de commissie logisch voort uit de reflectie op voorgaande jaren. Toen koos het kwintet voor meer aandacht voor repertoire van vrouwelijke componisten en componisten van kleur. Daar blijft de aandacht ook de komende jaren nog op gericht. Daarnaast stelde Calefax toen een interne D&I-commissie samen met afvaardiging uit de raad van toezicht, directie en medewerkers en volgde een intervisietraining van ECHO. Ook nam Calefax in 2022 Hannah Soepenberg aan als general manager. Zij heeft een achtergrond in diversiteitsmanagement en trekt het onderwerp de komende jaren wat breder.

De commissie is van mening dat de aanpak ten aanzien van diversiteit en inclusie realistisch is. Het plan noemt duidelijke stappen. Ten aanzien van het cultureel diverse aanbod vindt de commissie het een goede keuze om samen te werken met presentatrice Milouska Meulens, die haar roots in het Caribisch gebied heeft liggen. Ook is er een langdurige samenwerking ontstaan met Orville Breeveld als curator en extern adviseur. Ten aanzien van het bereik ziet de commissie in het plan verschillende maatregelen aangekondigd die zij passend vindt en waarvan zij effect verwacht. Zo wil Calefax de verbinding aangaan met nieuwe doelgroepen in de stadsdelen via participatieprojecten. Daarnaast stelt het kwintet een Publieksraad in, bestaand uit trouw Calefax-publiek en nieuwkomers. Daarmee hoopt Calefax feedback op zijn concerten te krijgen die bij zal dragen om nieuw publiek te bereiken. 

Om de drempel te verlagen voor mensen met weinig inkomen, organiseert Calefax jaarlijks een gratis toegankelijke repetitie. Tevens denkt Calefax aan deelname aan Geef een Toegift, zodat ticketkopers extra kaartjes kunnen aanschaffen voor mensen die zelf geen kaartje kunnen betalen. De commissie vindt dit passende en zinnige stappen.

Binnen de eigen organisatie vergroot Calefax de culturele diversiteit door de vaste kern medewerkers te verrijken met een, naar eigen zeggen, divers samengestelde schil aan adviseurs en gastcuratoren. Bovendien let de organisatie op een evenwichtige manvrouwverhouding en zijn er reeds teamleden met een bi-culturele achtergrond. De commissie vindt het plan op dit punt adequaat en bevat realistische stappen om de doelstellingen te halen. 

Uitvoerbaarheid

De commissie beoordeelt de uitvoerbaarheid als zeer goed.

De commissie vindt het plan getuigen van een overtuigende visie op de bedrijfsvoering en de wijze waarop Calefax om wil gaan met de mensen en middelen. Dit blijkt uit de heldere uitwerking van de codes en de duidelijke reflectie op de voorgaande jaren. Calefax zegt te werken op basis van onderling vertrouwen en zorgvuldigheid en streeft naar transparantie. Verder staat solidariteit hoog in het vaandel, wat onder andere blijkt uit het doorbetalen van betrokken zzp'ers tijdens de coronacrisis. De organisatie is aangesloten bij de cao Muziekensembles en volgt de cao Toneel en Dans. Beide geven, naar eigen zeggen, houvast voor primaire en secundaire arbeidsvoorwaarden voor medewerkers in loondienst en zzp’ers.

Calefax heeft een actieve en betrokken raad van toezicht met expertise op artistiek, financieel, juridisch en diversiteitsgebied. Wat betreft de Governance Code Cultuur hebben de directie en de raad van toezicht elk een eigen reglement waarin procedures zijn vastgelegd om de verdeling van taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden te waarborgen. Dit wordt periodiek geëvalueerd.

Het ensemble heeft aandacht voor sociale veiligheid binnen de organisatie. In het kader daarvan volgen de general manager en een lid van de raad van toezicht diverse trainingen voor bijvoorbeeld gespreksvoering sociale veiligheid voor leidinggevenden. Met klachten en bij misstanden kunnen de medewerkers terecht bij het meldpunt Mores en de klachtencommissie van het NAPK. Calefax beoogt in de komende periode een externe vertrouwenspersoon.

Tevens heeft Calefax een duurzaamheidsbeleid geformuleerd om de milieu-impact van haar werk te minimaliseren. Dit omvat onder andere het compenseren van vluchten. De commissie vindt het positief dat de organisatie met zijn duurzaamheidsbeleid andere organisaties wil inspireren.

De terugblik op de bedrijfsvoering is integraal in het plan verweven, waarbij Calefax duidelijk aangeeft waar de organisatie vandaan komt, waar zij nu staat en waar zij naartoe wil. De stichting beschouwt zichzelf als een lerende organisatie, waar beginnende en ervaren professionals elkaar inspireren en waar ruimte is voor ontwikkeling, het bespreken van werkdruk, het volgen van trainingen en het uitproberen van nieuwe ideeën. De commissie is positief over het feit dat het ensemble periodiek een SWOT-analyse maakt om de kansen en risico’s in kaart te brengen zodat er indien nodig snel kan worden ingegrepen. De commissie heeft op basis van de in het plan weergegeven visie vertrouwen in de bedrijfsvoering in de komende jaren.

De commissie is van mening dat het activiteitenplan voor 2025-2028 passend en uitvoerbaar is. In organisatorisch opzicht blijkt dit volgens de commissie uit de stabiele organisatie met een vaste kern van medewerkers, een raad van toezicht en internationale agenten. Indien nodig, zoals in het jubileumjaar 2025, wordt het team uitgebreid met externe adviseurs op het gebied van marketing en culturele programmering. In financieel opzicht vindt de commissie de begroting realistisch. Zo wordt duidelijk toegelicht waarom uitbreiding nodig is van personeel.

Calefax heeft in de ogen van de commissie een goede gevarieerde financieringsmix bestaand uit private fondsen, particuliere bijdragen, sponsoring, coproductiebijdrages, structurele subsidies en publieksinkomsten, zodat de risico’s worden gespreid.  

Uit de reflectie van Calefax blijkt dat er in de afgelopen jaren financiële uitdagingen waren. De coronacrisis en de sterke inflatie waren daar debet aan. Calefax heeft in 2023 zijn reserves deels geïnvesteerd in personeel om de organisatie een impuls te geven. De commissie is dan ook positief dat de financiële huishouding desondanks nog steeds goed op orde is en heeft het vertrouwen dat het vierjarige plan gedragen kan worden.

Conclusie

De commissie adviseert op grond van bovenstaande overwegingen de aanvraag van Stichting Calefax te honoreren met het gevraagde bedrag van € 52.219 per jaar.

De aanvraag is beoordeeld binnen de adviescommissie Muziek en Muziektheater.