Stichting Brainwash

Inleiding

Stichting Brainwash (hierna: Brainwash) organiseert Brainwash Festival, de Brainwash Night, Brainwash Specials en Brainwash Book Clubs in Amsterdam en incidenteel elders in het land. Brainwash Festival is naar eigen zeggen het grootste denkfestival van Nederland en België, met jaarlijks ruim 120 sprekers en tussen 3000 en 4000 bezoekers tijdens het festivalweekend. Brainwash organiseert het festival met het doel om de grote vragen van vandaag vanuit verschillende perspectieven te bezien en om kunst, kennis en filosofie leidend te maken in het nadenken over deze vragen. Thema’s zijn onder andere identiteitspolitiek, geestelijke gezondheid, geopolitiek, (economische) ongelijkheid en klimaatverandering. In de programmering staan het maken, denken en onderzoeken voorop, zonder dat de organisatie zich laat leiden door een bepaalde mening, (kunst)discipline of vaststaande vorm. Brainwash geeft een podium aan (inter)nationale filosofen, schrijvers en wetenschappers en brengt hen met elkaar in gesprek. Daarnaast legt de organisatie in haar programmering de nadruk op het creëren van nieuw werk en talentontwikkeling. Brainwash heeft zich ten doel gesteld om de genoemde vraagstukken geëngageerd en multidisciplinair te benaderen en verder te bouwen aan populariteit en (inter)nationale zichtbaarheid. 

In de periode 2025-2028 zet Brainwash in op het jaarlijkse driedaagse Brainwash Festival in het centrum van Amsterdam. Daarnaast staan de Brainwash Night van één dag en nacht in Amsterdam Nieuw-West en verschillende Brainwash Specials door het jaar heen op de agenda. Daarbij legt de organisatie de nadruk op verjonging, verwevenheid, makerschap en talentontwikkeling. Ook wil de organisatie de financiële positie verstevigen. Met de genoemde activiteiten wil Brainwash een breder publiek bereiken, diversiteit en inclusie centraal stellen en een educatietraject ontwikkelen.

Stichting Brainwash ontvangt een vierjarige subsidie 2021-2024 binnen het Kunstenplan van € 110.449 per jaar (incl. indexatie 2024).

Voor de periode 2025-2028 vraagt de organisatie bij het AFK een bijdrage van gemiddeld € 140.000 per jaar in het kader van het Kunstenplan.

Artistiek belang

De commissie beoordeelt het artistiek belang als goed.

De commissie is positief over de artistieke eigenheid van Brainwash, dat zich onderscheidt door haar multidisciplinaire aanpak en geëngageerde houding. In haar meerstemmige programma’s ontmoeten filosofen, wetenschappers, kunstenaars en schrijvers elkaar. Daarmee verdwijnen de grenzen tussen kunstdisciplines,

wetenschap en filosofie. De commissie ziet hierin een duidelijke artistieke lijn waaraan Brainwash herkenbaar is. De benadering, waar grenzen tussen kunstdisciplines, wetenschap en filosofie verdwijnen, levert in de ogen van de commissie uiteenlopende en prikkelende perspectieven op complexe vraagstukken op. De commissie is van mening dat de artistieke signatuur ook overtuigend vertaald wordt naar de artistieke activiteiten. Brainwash Festival, Brainwash Nights en Brainwash Specials weerspiegelen namelijk de benadering van het samenbrengen van verschillende disciplines en perspectieven. De organisatie geeft aan dat wie over de toekomst na wil denken niet alleen politici, wetenschappers en filosofen nodig heeft, maar ook kunstenaars en schrijvers. De commissie waardeert dit standpunt en ziet in de keuze van tot de verbeelding sprekende betrokken makers en sprekers dat Brainwash met theater en literatuur grote thema’s invoelbaar maakt, door de blik naar buiten en op de wereld te richten. 

De laatste jaren heeft de organisatie zich ontwikkeld van louter ‘denkfestival’, naar ‘maakfestival’; volgens de organisatie is een festival bij uitstek een plek waar geëxperimenteerd kan worden en waar nieuwe makers een platform krijgen. De commissie steunt deze opvatting. De komende jaren wil Brainwash zich verder ontwikkelen op het gebied van de literaire- en theaterprogrammering. Dat doet ze met de Brainwash Academy, maakopdrachten en samenwerkingen met organisaties die zich al op talentontwikkeling richten, zoals Poetry Circle Nowhere en Bij Nader Inzien. Hoewel de commissie positief is over deze ontwikkeling en het vindt passen bij de artistiek-inhoudelijke ervaring en ontwikkeling van Brainwash, ziet zij nog kansen in de begeleiding van talenten, die nog beter uitgewerkt kan worden. Wat doet Brainwash naast het programmeren van talent? Ook zou de aansluiting van Brainwash bij organisaties die ook met talenten werken, zoals Felix Meritis en De Balie, volgens de commissie een mooie stap zijn. Dat is nu nog niet het geval. 

De artistieke betekenis voor publiek is volgens de commissie helder en overtuigend: een bezoeker van activiteiten van Brainwash wordt uitgenodigd te reflecteren op hedendaagse vraagstukken en zo nu en dan ook deel te nemen aan het gesprek. Door verschillende perspectieven te tonen, ervaart de bezoeker ook hoe de complexiteit en verwevenheid begrepen moeten worden. Het programma sluit goed aan bij betrokken burgers die interesse hebben in de samenleving en in de ander, maar de commissie ziet dat de programmering van Brainwash Festival minder aansprekend is voor een jonger en breder publiek. De organisatie reflecteert goed op deze kwestie en organiseert daarom Brainwash Nights in RADION in Nieuw-West, speciaal voor deze doelgroep. Een nieuwe reeks, Worldly Thinkers, georganiseerd in samenwerking met het Wereldmuseum, waarvoor niet-westerse denkers worden uitgenodigd, zal volgens de organisatie ook een ander publiek aanspreken. De commissie vindt dat aannemelijk.

De artistieke betekenis voor de stad is volgens de commissie duidelijk en overtuigend: de uitwisseling tussen internationale denkers en het makersveld in de stad is bijzonder. Het altijd uitverkochte festival op en rond het Leidseplein is in korte tijd uitgegroeid tot een vaste waarde in het Amsterdamse kunstenveld. Het trekt Amsterdams, maar ook een groot landelijk publiek. De commissie is positief over de nieuwe locaties en voorgestelde programmering van Brainwash, waarvan de komende jaren moet blijken of ze aansprekend zijn voor nieuwe doelgroepen binnen Amsterdam. 

Belang voor de stad

De commissie beoordeelt het belang voor de stad als voldoende. 

Het bereik van Brainwash is de afgelopen jaren gegroeid en ook het aantal bezoekers is, met uitzondering van de coronajaren, gestegen. De commissie heeft er vertrouwen in dat Brainwash ook de komende jaren de door hen geformuleerde doelgroepen met de verschillende activiteiten goed weet te bereiken en te bedienen: de activistische idealist, de cultuurliefhebber op zoek naar een ‘dag inspiratie’, studenten, de internationale community en de kenner op zoek naar verdieping. Het is volgens de commissie waardevol dat de organisatie jaarlijks publieksonderzoek inzet om programmering en marketing op de doelgroepen af te stemmen. Dit is voor de commissie een teken dat Brainwash zich inspant om het publiek te leren kennen. De commissie ziet dat het publieksonderzoek niet duidelijk maakt welk deel van het publiek uit Amsterdam komt en welk deel uit de rest van het land. Dat vindt de commissie een gemiste kans. 

De commissie ziet op basis van de groeiende publieksaantallen dat de organisatie haar doelgroepen ook steeds beter weet te bereiken, bijvoorbeeld door naar locaties te gaan waar het gewenste publiek al is. Ze beoordeelt de minimale publieksgroei als realistisch en passend. De commissie is echter kritisch op dat de aanvraag niet aannemelijk maakt dat de grote groep volgers die het festival al heeft vanzelfsprekend meeverhuist naar de nieuwe locaties – naar eigen zeggen is het publiek trouw en zijn de activiteiten uitverkocht. De commissie leest in de aanvraag geen aanpak om de beoogde doelgroepen ook in de toekomst op deze nieuwe locaties te bereiken. De commissie is te spreken over de grote lijst inhoudelijke samenwerkingspartners en het duurzame partnerschap met Omroep HUMAN, dat mede aan de basis stond van Brainwash Festival. Die partners dragen, met hun achterban, bij aan een breed publieksbereik.

Het succes van Brainwash Festival, wat blijkt uit het feit dat het altijd heel snel is uitverkocht, kan de beoogde verschuiving naar een meer divers en/of een jonger publiek in de weg zitten. Daar reflecteert de organisatie goed op. De commissie vindt het positief dat de programmering voor nieuwe doelgroepen aangepast wordt. Brainwash Nights is daar een voorbeeld van, en is de laatste jaren al succesvol geweest in het bereiken van een jonger publiek. Maar ook een samenwerking met het festival Down the Rabbit Hole kan daartoe zijn vruchten afwerpen. Vernieuwingen in marketing- en communicatiestrategieën, als aanpak voor het bereiken en betrekken van de doelgroepen, worden ook duidelijk beschreven in het plan: zo wil Brainwash TikTok en influencers inzetten. De commissie ziet echter geen uitwerking van deze aanpak. Op basis van de aantallen die Brainwash met de andere sociale media bereikt, heeft de commissie wel vertrouwen in de aanpak voor het bereiken en betrekken van de beoogde doelgroepen.

De commissie beoordeelt de spreiding als zwak. De meeste activiteiten vinden plaats in centrum en oost, waar ook de meeste bezoekers bereikt worden. De commissie ziet dat Brainwash met Brainwash Nights de komende jaren een deel van haar bezoekers in Nieuw-West zal trekken. De samenwerking met het Hyperion College zorgt voor een minimaal bereik in Amsterdam Noord. De commissie constateert dat enkele activiteiten plaatsvinden in de stadsdelen in de stadsdelen Nieuw-West en Noord, waardoor Brainwash bijdraagt aan de spreiding van het culturele aanbod en publieksbereik in die stadsdelen. De commissie leest in de aanvraag slechts in beperkte mate terug hoe dit publiek in die stadsdelen ook bereikt gaat worden. 

Diversiteit & Inclusie

De commissie beoordeelt de bijdrage aan diversiteit en inclusie als voldoende.

Brainwash toont volgens de commissie een duidelijke visie op diversiteit en inclusie. Ze erkent het belang van een breed scala aan stemmen en perspectieven, zowel in de programmering als binnen de organisatie. Daarbij is in het plan te lezen dat Brainwash een plek wil zijn waar iedereen zich welkom voelt en dat er voor uitsluiting geen plek is. De organisatie houdt daarbij vast aan progressieve waarden als kansengelijkheid, het vooropstellen van inclusiviteit en het dichten van de kloof, in plaats van deze te verdiepen. Ze streeft ernaar een diverse en inclusieve programmering te bieden door een reeks onderwerpen te presenteren die aansluiten bij een inclusievere kijk op de wereld en door niet alleen 'diverse' sprekers over thema's als racisme en uitsluiting te laten spreken, maar ook over onderwerpen als neurobiologie of ruimtewetenschap. Zo draagt de organisatie zorg voor een brede representatie. 

De organisatie blikt terug op de afgelopen jaren waarin ze diversiteit en inclusie centraal heeft gesteld. Dat heeft geleid tot een meer inclusief programma, een inclusiever team en bestuur en een diversifiëring van het publiek. Dat diversiteit en inclusie ook een vaste plek kreeg tijdens redactievergaderingen vindt de commissie positief. Desondanks ziet de commissie deze inclusieve blik niet overal in de plannen verweven, los van het deel dat specifiek over de toepassing van de Code Diversiteit & Inclusie gaat. De commissie vindt wel dat de nieuwe doelstellingen logisch voortvloeien uit de voorlopige resultaten die Brainwash heeft gehaald. 

De commissie vindt de aanpak om de doelstellingen ten aanzien van diversiteit en inclusie te verwezenlijken overtuigend en realistisch. De vier p’s worden beschreven in het plan en ook toegankelijkheid komt aan bod. De commissie vindt de doelstellingen lovenswaardig, maar vindt ook dat ze nog explicieter mogen: ‘meer podium aan nietwesterse denkers en makers’ geeft volgens de commissie nog weinig richting en een uitwerking van hoe Brainwash dit wil verwezenlijken, ontbreekt. De commissie is positief dat de komende jaren twee vacatures divers zullen worden ingevuld. Op basis van de visie van de organisatie op diversiteit en inclusie heeft de commissie daar vertrouwen in. Alleen aan de verjonging van het publiek hangt een percentage (veertig procent). Brainwash geeft aan dat de jongere doelgroep die de organisatie bereikt divers is; de commissie vindt dat aannemelijk, ook omdat Brainwash naar plekken gaat waar deze jongeren zijn, maar mist concrete argumenten daarvoor in het plan: de commissie mist een aanpak voor het diverser maken van het publiek an sich. Ze ziet enkele sterke en logische partners waarmee daarvoor specifiek wordt samengewerkt – wat positief is – maar mist een verdere aanpak. Daarnaast leest de commissie in het plan het voornemen om inclusief te programmeren en inclusief te zijn in denken en handelen. Resultaten uit het verleden geven inzicht in hoe de organisatie daarbij te werk gaat. Dat geeft een goed beeld van hoe Brainwash dit in de toekomst wil voortzetten. Wat betreft de inclusieve programmering had de commissie graag gezien hoe Brainwash deze stemmen cureert en de gidsfunctie van het zicht- en hoorbaar maken van stemmen buiten de westerse canon wil verduurzamen. 

Positief zijn de aanzetten tot toegankelijkheid. De meeste locaties zijn rolstoeltoegankelijk, studenten krijgen korting op de tickets, de organisatie biedt gratis livestreams aan, en de nadruk wordt gelegd op inclusief taalgebruik. De komende jaren onderzoekt de organisatie of mensen met een laag inkomen gebruik kunnen maken van een gereduceerd tarief via het pay-as-you-like-principe of via de stadspas. De organisatie koppelt dit aan de inkomsten van kaartverkoop en fondsbijdragen. De commissie is van mening dat dit elkaar niet in de weg zou mogen zitten. Een laatste opmerking maakt de commissie over het programma voor dove en slechthorende mensen: het is een mooi streven om gebarentolken in te zetten bij de programma’s. Het belang van representatie aan de inhoudelijke kant van de programmering (dove en slechthorende makers, filosofen en wetenschappers) blijft hier onderbelicht. 

Uitvoerbaarheid

De commissie beoordeelt de uitvoerbaarheid als goed.

Uit het plan spreekt een overtuigende visie op de bedrijfsvoering. De organisatie heeft een duidelijk beeld van hoe ze met mensen en middelen omgaat en wil omgaan. Dat blijkt onder andere uit de aandacht voor fair pay, good governance en sociale veiligheid en inclusiviteit en de manier waarop Brainwash deze aspecten toepast. De commissie vindt het sterk dat Brainwash zich aangesloten heeft bij VLAM21 (Verenigde Literaire Activiteiten en Organisaties). Het mede door Brainwash ontwikkelde functiehandboek, dat de cao Toneel en Dans volgt, is een leidraad voor de betaling van zowel medewerkers als freelancers. Ook startte Brainwash in 2023 met een pensioenvoorziening voor medewerkers in dienst. Brainwash volgt tot in het najaar van 2024 de richtlijnen van LIRA voor de betaling van sprekers en makers. Eind 2024 zijn de nieuwe richtlijnen van VLAM21 operationeel. De aandacht voor fair pay en de heldere richtlijnen bieden de commissie het vertrouwen dat fair pay ook in de toekomst goed geregeld zal zijn. 

Stichting Brainwash onderschrijft de Governance Code Cultuur en heeft een bestuursreglement waarin alle afspraken, verantwoordelijkheden, rolverdeling en taken zijn vastgelegd. Er is een rooster van aftreden en Brainwash reflecteert helder op de ‘derdetermijnbenoeming’ van één van de bestuursleden. De commissie vindt de organisatie hierin transparant en navolgbaar. Waar het gaat om sociale veiligheid en inclusiviteit is er vanaf 2024 een externe vertrouwenspersoon. Daarnaast krijgt het team trainingen in sociale veiligheid en inclusiviteit op de werkvloer én tijdens het festival, en vergroot Brainwash de zorg voor voorgesprekken bij programma’s met moderatoren en sprekers om ook veiligheid op het podium te kunnen garanderen.  Uit de reflectie op de voorgaande jaren blijkt dat de organisatie een voorzichtige groei voorstaat. Gezien de cijfers van de afgelopen jaren en de beschrijving van de plannen heeft de commissie er vertrouwen in dat deze groei bereikt wordt. Dat Brainwash wil inzetten op uitbreiding van het team en daarbij wil focussen op goed werkgeverschap vindt de commissie nastrevenswaardig, gezien het aantal activiteiten dat de relatief kleine organisatie ontplooit. 

De organisatie beschrijft het relatief kleine team ook als een van de risico’s. Andere risico’s zijn inflatie, fair pay en tegenvallende kaartverkoopinkomsten. De commissie begrijpt daarbij de wens om financieel stabieler te worden. De commissie vindt het wel sterk dat daarvoor een medewerker strategie en sponsoring wordt aangetrokken – hoewel de taken voor deze medewerker niet concreet staan beschreven, verdient een dergelijke medewerker zich vaak terug. Inzetten op sponsoring en partnerschappen, dat waar Brainwash ook nu al goed in is, vindt de commissie daarbij een logischere strategie dan aankloppen bij publieke en private fondsen.  

Het plan voor de activiteiten 2025-2028 van Brainwash vindt de commissie realistisch en uitvoerbaar in zowel organisatorisch als financieel opzicht. De beoogde werkwijze, teamleden en partners zijn passend; de commissie ziet dat er aandacht wordt besteed aan de wendbaarheid van de relatief kleine organisatie, die in de afgelopen jaren relatief veel activiteiten heeft ontplooid. De commissie constateert dat Brainwash daar over nadenkt door het team uit te breiden. De begroting is professioneel opgesteld en de balans tussen overhead en activiteiten is in evenwicht. 

Ondanks de veranderingen in de financieringsmix in de afgelopen jaren, heeft Brainwash een evenwicht bereikt met een mix van directe opbrengsten, publieke en private middelen. Dit toont hun vermogen om zich aan te passen aan veranderende omstandigheden en laat een gezonde financieringsmix zien. Brainwash tekent aan dat meer afhankelijkheid van directe inkomsten niet wenselijk is omdat dat ook een extra risico geeft. De commissie ziet dat Brainwash financiële uitdagingen heeft gekend ten tijde van de coronapandemie. Desondanks is de financiële positie van Brainwash stabiel en heeft het een gezond eigen vermogen. Gezien de eigen vermogens- en liquiditeitsposities is aanvrager goed in staat om financiële tegenvallers op te vangen en aan betalingsverplichtingen te voldoen. Dit maakt volgens de commissie dat Brainwash in staat is om te gaan met financiële risico’s en toont hun financiële veerkracht aan. Bovendien is de financiële huishouding van de organisatie voldoende solide om het vierjarige plan te ondersteunen, zoals blijkt uit de balans en de reflectie daarop. De voorziene uitbreiding van het team en de voorgenomen ontwikkelingen zijn in lijn met de financiële capaciteit en de organisatorische structuur van Brainwash.

Conclusie

De commissie adviseert op grond van bovenstaande overwegingen de aanvraag van Stichting Brainwash te honoreren met het gevraagde bedrag van € 140.000 per jaar.

De aanvraag is beoordeeld binnen de adviescommissie Woordkunst.