Stichting Beeldend Gesproken

Inleiding

Stichting Beeldend Gesproken (hierna: Beeldend Gesproken) is een galerie en kunstuitleen voor kunstenaars met een psychische kwetsbaarheid. Kunstenaars met een psychiatrisch verleden en/of mentale kwetsbaarheid kunnen zich met hun werk onderscheiden, maar hebben vaak moeite zich een plaats te verwerven in de competitieve kunstwereld. Beeldend Gesproken geeft deze kunstenaars die plek door hun kunst in consignatie te nemen en dit voor hen te verhuren, verkopen en exposeren. 

Zes keer per jaar organiseert Beeldend Gesproken in haar presentatieruimte tentoonstellingen met werk van de bij Beeldend Gesproken aangesloten kunstenaars. Op deze manier promoot Beeldend Gesproken de kunstenaars, biedt zij de kunstenaars inkomsten en wordt een bijdrage geleverd aan de zichtbaarheid en eigenwaarde van de maker.

Een nevendoel van Beeldend Gesproken is het doorbreken van het stigma rondom psychische problematiek en vooroordelen hierover bespreekbaar te maken. Beeldend Gesproken doet dit door in haar profilering en activiteiten de nadruk te leggen op de betekenis van kunst voor de mentale gezondheid; zowel voor de makers als het publiek. Deze doelstelling is ook het centrale uitgangspunt bij de organisatie van het festival The Bluest Monday. Beeldend Gesproken is een stichting, een erkende sociale onderneming en een culturele ANBI.

In de komende periode zet Beeldend Gesproken de - sinds 2021 - ingezette verandering voort dat de neurodiverse community waar mee wordt samengewerkt, en waarvan Beeldend Gesproken zich ten dienste stelt, zich meer verbonden voelt met de reguliere kunstwereld en zich sterker kan manifesteren bij het algemene en kunstpubliek. Ook wil Beeldend Gesproken haar kunstenaarsbestand actualiseren en verjongen, waarbij kwaliteitsverbetering en een meer publieks- en klantgerichte instelling van Beeldend Gesproken een bijkomend doel is.

Het programma van Beeldend Gesproken voor de komende vier jaar voorziet in vijf tentoonstellingen per jaar met randprogrammering. Beeldend Gesproken wil een wederkerige samenwerking bevorderen tussen de kunstenaars van Beeldend Gesproken en externe makers door de organisatie van het jaarlijkse evenement The Bluest Monday. Er is een trainingsprogramma voor bedrijven en zorginstellingen waarbij de kunstenaars inhoudelijk betrokken zijn door presentaties en workshops te geven en een programmering van Het Kleinste Galerietje, waarvoor studenten en externe kunstenaars worden uitgenodigd. 

Beeldend Gesproken ontvangt geen meerjarige subsidie binnen het Kunstenplan 2021-2024.

Voor de periode 2025-2028 vraagt de organisatie bij het AFK een bijdrage van gemiddeld € 60.000 per jaar in het kader van het Kunstenplan.

Artistiek belang

De commissie beoordeelt het artistiek belang als zwak.

De commissie herkent een duidelijke rol en maatschappelijke signatuur van Beeldend Gesproken bij het vertegenwoordigen van kunstenaars met chronische psychische klachten, het opnemen van hun werk in de collectie en bij het maken van tentoonstellingen. Beeldend Gesproken ziet als primair doel het (opnieuw) in contact brengen van kunstenaars met deze ‘beperking’, met het veld en de maatschappij. Beeldend Gesproken zit hierdoor, volgens de commissie, met haar activiteiten op de rand van het sociaal domein. De commissie erkent de actualiteit van het thema, de belangstelling in de maatschappij neemt hiervoor duidelijk toe. De commissie vindt dit echter niet een artistieke positie, in ieder geval niet één waarin de de sociale kant van de activiteiten voldoende vertaald wordt door Beeldend Gesproken in een artistiek programma. Daarmee is de artistieke signatuur voor de commissie nog weinig herkenbaar. Beeldend Gesproken richt zich op het talent van de kunstenaars, en hanteert als selectiecriteria de visuele zeggingskracht en authenticiteit in het werk. De programmering voor de komende jaren is echter nog niet geconcretiseerd. Beeldend Gesproken gaat vijf tentoonstellingen per jaar maken en geeft slechts een lijst van mogelijke kunstenaars. De commissie begrijpt dat nog niet alles voor de komende vier jaar uitgedacht kan zijn, maar ze had op zijn minst voor de eerste twee jaar inzicht in het programma willen hebben. De activiteiten die Beeldend Gesproken ontwikkelt als aanvullend verdienmodel (trainingen voor bedrijven) sluiten volgens de commissie goed aan bij het profiel van de organisatie en de gestelde doelen. Hiermee ontstaat volgens de commissie samenhang in de programmering; binnen het volledige aanbod ziet de commissie de ambitie om een podium te zijn voor kunstenaars met een psychische kwetsbaarheid terugkomen.

Het agenderen van het thema geestelijke gezondheid door het presenteren van de betreffende kunstenaars, ervaart de commissie als positief, de programmering krijgt hierdoor betekenis voor het publiek en voor de stad. De kunst van de makers moet het thema verbinden met het publiek. Of en in hoeverre de aanpak van Beeldend Gesproken de kunstenaars tot op heden geholpen heeft en of de zichtbaarheid van het thema verbeterd is door de activiteiten van de organisatie, blijkt voor de commissie nog niet duidelijk uit de aanvraag. Ook de rol die kunst maken en/of bekijken kan hebben

op de mentale gezondheid wordt volgens de commissie in de aanvraag weinig benoemd.

De impact uit zich vooral in het publieksprogramma en de workshops. De commissie vindt het festival The Bluest Monday hierbij een aansprekend voorbeeld. Vanuit een bredere maatschappelijke rol biedt Beeldend Gesproken ook onderdak aan andere alternatieven in de stad. Dat waardeert de commissie.

Belang voor de stad

De commissie beoordeelt het belang voor de stad als zwak.

De meeste activiteiten vinden plaats op de locatie van Beeldend Gesproken, een laagdrempelige galerie en kunstuitleen op een goed bereikbare en drukbezochte verzamellocatie. Hiermee realiseert Beeldend Gesproken veel makkelijke aanloop en klanten. Beeldend Gesproken is hiervoor breed georiënteerd bij de keuze van de doelgroep; het mainstream publiek. De aard en omvang van de activiteiten sluit goed aan op de gekozen doelgroepen. Beeldend Gesproken wil in de toekomst met betrekking tot de galerie-activiteiten klantgerichter werken en hiervoor de marketing- en communicatiemiddelen en de zakelijke acquisitie versterken. De middelen die hiervoor in de begroting gereserveerd zijn, zijn echter bescheiden. 

Naast de ‘mainstream binnenkomers’ wil Beeldend Gesproken zich meer actief gaan richten op jongeren, als publiek en deelnemers. Beeldend Gesproken is hiervoor in contact met jongerenorganisaties in Amsterdam West zoals Jongeren Service Punt, @Ease, Dock, Braive en Jellinek jongeren. Ook werkt Beeldend Gesproken samen met Stichting Aduna uit Amsterdam West, die jongeren met een migratieachtergrond aan zich bindt. De commissie vindt in het plan voldoende bewustzijn over het bereik van Beeldend Gesproken en dit komt volgens de commissie ook tot uiting in de beoogde, maar vooralsnog onbeproefde, initiatieven. Een goede heldere visie en daaruit voorvloeiende doelstellingen voor de toekomstige programmering en ontwikkeling van het publieksbereik die hieraan ten grondslag ligt, is echter voor de commissie onvoldoende herkenbaar in het plan.

De locatie van Beeldend gesproken bevindt zich in West. Er zijn door Beeldend Gesproken aanvullende publieksactiviteiten in Nieuw-West in het formulier van de aanvraag opgenomen. De commissie constateert echter dat deze activiteiten in het plan niet verder worden uitgewerkt. Op basis daarvan stelt de commissie vast dat de activiteiten van Beeldend Gesproken niet bijdragen aan spreiding van het culturele aanbod in deze stadsdelen.

Diversiteit & inclusie

De commissie beoordeelt de bijdrage aan diversiteit en inclusie als goed.

De commissie constateert dat de focus van Beeldend Gesproken ligt bij het creëren van kansen voor kunstenaars met chronische psychische aandoeningen, de neurodiverse gemeenschap en, in iets mindere mate, bij genderdiversiteit. Beeldend Gesproken acteert tegen de isolatie van deze subgroepen. Volgens de commissie getuigt Beeldend Gesproken, door alles in de organisatie en wat haar plan vertegenwoordigt, van een intrinsieke aandacht voor de kunstenaar met en de thematiek van chronische neurologische en psychische aandoeningen. De commissie vindt dat het hele plan hierdoor leest als een visie op en plan van aanpak voor inclusie, waarbij Beeldend Gesproken staat voor een inclusieve samenleving op het gebied van mentale kwetsbaarheid. De organisatie is een safe space voor de neurodiverse community. Beeldend Gesproken heeft hierdoor een buitengewone en belangrijke positie binnen het kunstenveld in Amsterdam en daarbuiten. Het vergroten van de zichtbaarheid van deze groep betekent volgens de commissie dat er wordt bijgedragen aan de maatschappelijke kansengelijkheid, met vaak een positieve sociaaleconomische impact voor de betreffende kunstenaars. De visie om tot een inclusieve samenleving te komen is volgens de commissie daarmee goed aanwezig in het plan.  De commissie constateert dat Beeldend Gesproken een kritische reflectie over de positie van diversiteit en inclusie binnen de organisatie in het plan heeft opgenomen.

De raad van toezicht heeft hiervoor een aantal ontwikkelingsstappen geformuleerd. Beeldend Gesproken geeft aan dat in 2020 vrijwel het hele team van vaste krachten en vrijwilligers bestond uit vrouwen, overwegend 50 plus. Deze homogene groep hield een bedrijfscultuur in stand die volgens Beeldend Gesproken te beperkend was. De wens van de huidige directie en de raad van toezicht om dit te veranderen is in 2023 ingezet met de aanpassing van de identiteit en uitstraling van Beeldend Gesproken. De organisatie wil meer aandacht besteden aan gender- en culturele diversiteit en een cultuurverandering binnen de organisatie in gang zetten. 

Beeldend Gesproken heeft de ambitie om een afspiegeling te zijn van de cultureel diverse samenleving, zowel in de personele samenstelling als in de groep kunstenaars die Beeldend Gesproken representeert en ziet hierbij mentale kwetsbaarheid als het centrale aandachtsveld. Beeldend Gesproken wil iedereen in de samenleving met haar kunst en activiteiten aanspreken. De organisatie is zich volgens de commissie bewust van haar beperkte mogelijkheden en capaciteit, maar getuigt van een goede motivatie om hier verbetering in te brengen. De commissie heeft hier waardering voor en houdt rekening met het feit dat dit de eerste aanvraag is van Beeldend Gesproken. De commissie waardeert de uitgesproken urgentie bij het doel om het gebrek aan voldoende diversiteit en inclusie in de organisatie op te lossen en vindt daarvan de gerealiseerde stappen terug in het plan. Zo wordt bij het werven van nieuw personeel, professionalisering van de organisatie, samenwerking met nieuwe partners en een verdere uitwerking van de selectiecriteria voor de kunstenaars hier nadrukkelijk rekening mee gehouden. Voor de komende periode zoekt Beeldend Gesproken verdere aansluiting bij en samenwerking met organisaties in Amsterdam West die zich net als Beeldend Gesproken op deze kwetsbare doelgroep richten, zoals Stichting Mantelzorg & Dementie en het Oranjehuis, een blijf-van-mijn-lijf-huis. Beeldend Gesproken werkt ook samen met diverse GGZ en GZ-instellingen.

Uitvoerbaarheid

De commissie beoordeelt de uitvoerbaarheid als voldoende.

De commissie constateert dat een visie op de bedrijfsvoering van Beeldend Gesproken beperkt aanwezig is. Wellicht ligt de oorzaak bij de kleine organisatie en recente uitval van personeel.  Beeldend Gesproken heeft veel last gehad van corona en de nasleep daarvan, inflatie en recente langdurige ziekte bij het personeel. In het plan wordt aangegeven dat, door het wegvallen van capaciteit in de recente periode, een groot beroep is gedaan op extern en tijdelijk personeel, waardoor er weinig ruimte was voor een verdere ontwikkeling van de structuur van de organisatie en een consistente bedrijfsvoering. Er is volgens de commissie te weinig aandacht in het plan voor juist deze kwetsbaarheden voor de bedrijfsvoering, zowel in de reflectie als in de risicoanalyse. Zo had de commissie graag willen lezen welke lessen de organisatie heeft getrokken uit de coronaperiode. De Governance Code Cultuur, Fair Practice Code en daarmee de aandacht voor ‘mensen en middelen’ worden, binnen het vermogen van de organisatie, zoveel mogelijk uitgevoerd. Zo wordt het beleid van de directeur-bestuurder gecontroleerd door de raad van toezicht die vier keer per jaar bij elkaar komt. De huidige vacature voor een rvt-lid Beeldende Kunst zal worden ingevuld, waarbij gestreefd wordt naar een gelijke vertegenwoordiging van gender, leeftijd en culturele diversiteit. Beeldend Gesproken heeft expliciet aandacht voor een goede beloning van de kunstenaars door het hanteren van de norm van het Mondriaan Fonds. Van elke verkocht werkt ontvangt de kunstenaar zestig procent van de verkoopprijs. Van elke verhuurd werk ontvangt de kunstenaar vijfentwintig procent van de inkomsten. Werken worden vaak meerdere termijnen van een half jaar verhuurd waardoor deze inkomsten voor kunstenaars duurzaam zijn. Beeldend Gesproken werkt op het moment met tien vrijwilligers. Tachtig procent van deze vrijwilligers heeft een afstand tot de arbeidsmarkt, voornamelijk vanwege chronische psychische klachten. Vrijwilligers ontvangen een vrijwilligersvergoeding. Twee keer per jaar organiseren ze een gezamenlijke activiteit. De commissie waardeert dit concrete beleid.  

De commissie verwacht dat de uitbreiding van de organisatie zal bijdragen aan een verdere verbetering van de bedrijfsvoering. De aandacht voor de Fair Practice Code kan volgens de commissie nog worden verbeterd. Zo ontbreekt het aan de ontwikkeling en training van de medewerkers binnen de organisatie.  

Financieel is de organisatie volgens de commissie voldoende op orde. Beeldend Gesproken geeft in het plan aan dat er door de beperkte financiële armslag van de organisatie geen lange termijn investeringen zijn gedaan. Het beperkte eigen vermogen is een lichte zorg, waarbij de commissie constateert dat de fondsenwerving van Beeldend Gesproken over het algemeen succesvol is. Als antwoord op de verminderde eigen inkomsten in de Coronaperiode, is vanaf 2022 ook goed ingezet op meer inkomsten uit zaalverhuur. Beeldend Gesproken streeft er volgens het plan naar om inkomsten uit de zakelijke markt en de particuliere markt in de komende jaren te vergroten door klantgerichter te werken en hiervoor de marketing- en communicatiemiddelen en de zakelijke acquisitie te versterken.

Het activiteitenoverzicht laat een beoogde groei van het aantal activiteiten en bezoekers zien in de komende periode. De lastenbegroting groeit derhalve aanzienlijk door de toename van de beheerslasten door Fair Pay en door uitbreiding van het team. Als aandachtspunt ziet de commissie het blijvend verbeteren van het beperkte eigen vermogen. Ook concludeert de commissie dat de begroting niet sluitend is. Er is aan de dekkingskant een (project)subsidie AFK opgenomen. Dat is niet mogelijk in combinatie met een meerjarige subsidie.

De commissie is over het algemeen positief over het realisme van de uitvoerbaarheid van de activiteiten. Daarbij constateert de commissie een toenemend bewustzijn bij Beeldend Gesproken over de wijze waarop (financiële) knelpunten in de organisatie dienen te worden aangepakt. 

Conclusie

De commissie adviseert op grond van bovenstaande overwegingen de aanvraag van de Beeldend Gesproken te honoreren met het gevraagde bedrag van € 60.000 per jaar. 

De commissie constateert dat er na beoordeling van alle aanvragen onvoldoende budget beschikbaar is om de aanvraag te honoreren.

De aanvraag is beoordeeld binnen de adviescommissie Beeldende Kunst en Creatieve Industrie.