Sonic Acts

Inleiding

Sonic Acts beschrijft zichzelf als een interdisciplinaire ontwikkelingsinstelling op het gebied van digitale cultuur, met cross-overs tussen kunst, technologie en maatschappij. Het werkveld van Sonic Acts is elektronische en digitale kunst en omvat ontwerp, beeldende kunst, podiumkunsten en film. De organisatie is in 1994 opgericht. Inmiddels heeft Sonic Acts verschillende festivaledities in Amsterdam gerealiseerd. Het zwaartepunt van de activiteiten is inmiddels komen te liggen op het ontwikkelen en presenteren van talent in de gehele keten van de creatieve industrie. Ook het ontwikkelen van het werkveld is een speerpunt. Sonic Acts werkt daarvoor samen met instellingen zoals Muziekgebouw aan ‘t IJ, OT301, W139, Universiteit van Amsterdam, de Rijksakademie en Sandberg Instituut en meer recentelijk met maatschappelijke organisaties zoals IMC Weekendschool en Salwa Foundation. 

Sonic Acts benadert ontwikkeling van het werkveld en talentontwikkeling in onderlinge samenhang. Zij spant zich daarom onder andere in om nieuw en bewezen talent te scouten en te ontwikkelen, de creatie van nieuwe kunstwerken te faciliteren, nieuwe technologie en tools te ontwikkelen en publieksactiviteiten en publicaties in ruime zin te organiseren. Sonic Acts wil fungeren als katalysator en als opdrachtgever en wil context bieden door middel van discursieve programma’s. Onderdelen van de programmering voor de komende jaren zijn biënnales, mentorships, residenties, workshops en masterclasses, opdrachten voor nieuw werk en coproducties. Reflectie en verdieping wil ze aanbieden via gedrukte publicaties en content op het online platform. Sonic Acts beoogt de nieuwe werken en projecten via het eigen netwerk en dat van samenwerkingspartners te distribueren in binnen- en buitenland. 

Sonic Acts ontvangt een vierjarige subsidie 2021-2024 binnen het Kunstenplan van € 147.009 per jaar (incl. indexatie 2024).

Voor de periode 2025-2028 vraagt de organisatie bij het AFK een bijdrage van gemiddeld € 172.009 per jaar in het kader van het Kunstenplan.

Artistiek belang

De commissie beoordeelt het artistiek belang als goed.

De commissie is van mening dat Sonic Acts een herkenbare artistieke signatuur heeft. De organisatie belicht de impact die technologie heeft op de maatschappij en onze leefomgeving, en onderzoekt technologie als instrument voor het creëren van nieuwe verbeeldingen en nieuwe ervaringen. Sonic Acts heeft daarbij een kritische, academische en experimentele benadering van technologie. Onderscheidend vindt de commissie de focus op sonic (geluid), de ontwikkeling van zowel technologie, tools als kunstenaars.  

In het festival komen thema’s als ecologische crises en klimaatverandering aan de orde. De kwesties die Sonic Acts opwerpt over hoe technologie de mens, samenleving en de wereld ingrijpend verandert, zijn volgens de commissie al vanaf het begin in haar programma’s geïntegreerd en onderzocht. Met een nadrukkelijkere focus op haar specifieke voorgeschiedenis in sonic, ziet de commissie dat Sonic Acts hierin enkele nieuwe stappen heeft gezet. Als voorbeeld noemt zij het programma The Spell of The Sensuous in 2024, waarbij bezoekers uitgedaagd werden hun perceptie van geluid te herdefiniëren. In de komende periode wordt deze lijn voortgezet met onder andere de doorontwikkeling van het Spatial Sound Platform. Dit is een onderzoeks-, productie- en distributietraject omtrent ruimtelijk geluid. De commissie is ook positief over de keuze om veelal jonge kunstenaars beter te accommoderen door langere presentatieperiodes voor locatie-specifieke werken of publieksparticipatie mogelijk te maken.  Ondanks de nieuwe stappen voelt het voorliggende plan voor de commissie ook enigszins als een inhoudelijke herhaling van zetten Volgens de commissie bouwt Sonic Acts voort op voorgaande successen, met in grote lijnen dezelfde thema’s en programmastructuur. Voor de commissie oogt het dat de ambitie voor vele internationale samenwerkingen de artistiek-inhoudelijke ontwikkeling overschaduwt. Ze merkt op dat andere festivals in de digitale cultuur in de stad en Europa vergelijkbare thema’s agenderen. Dit vraagt volgens de commissie om een duidelijkere positionering door Sonic Acts, om onderscheidend en aansprekend te blijven in de toekomst. 

Volgens Sonic Acts vraagt de complexe hedendaagse samenleving om nieuwe, kritische, pluriforme en creatieve benaderingen om de mens door de wereld van morgen te gidsen. Met haar programma wil zij zowel de deelnemende makers, het festivalpubliek en de culturele instellingen in de stad bedienen. 

De verscheidenheid aan ontwikkelprogramma’s voor jonge makers, bestaande uit onder andere mentorship trajecten, residenties, workshops en masterclasses, aangevuld met presentatiemogelijkheden, vindt de commissie aansprekend voor de deelnemers. Daarbij complimenteert de commissie het fijnmazige, eigen netwerk van scouts. Dit maakt het mogelijk om diep in de haarvaten van de stad nieuw talent te ontwikkelen. 

Positief is de commissie over het Makers van Morgen programma, met een sterke focus op kinderen en jongeren. De verschillende projecten binnen dit programma worden afgesloten met een kennisdelingsevent waar culturele en maatschappelijke organisaties samenkomen om van de resultaten te leren. De commissie is positief over de keuze om kinderen en jongeren samen met professionele makers kennis te laten maken met digitale cultuur, en te experimenteren. Hierin ziet zij een goede aansluiting op de wens om verbinding te maken met een breder, minder ingewijd, publiek. Het festival presenteert twee jaar onderzoek en talentontwikkeling. Hoewel de commissie van mening is dat er een wisselende mate van voorkennis gevraagd wordt voor deze activiteiten, vindt zij het waardevol dat dit veelal op een zintuigelijke manier wordt gedeeld. Dit maakt het voor een breder publiek mogelijk om verbinding aan te gaan met de werken. 

De programma’s van Sonic Acts vinden plaats bij verschillende lokale partners, zoals Muziekgebouw aan ’t IJ, Eye Filmmuseum, International Institute of Social History, IMC Weekendschool, Zone2Source en Salwa Foundation. De commissie constateert dat Sonic Acts haar partners zorgvuldig kiest, en in de samenwerking een innovatieve aanvulling op hun programmering biedt. De commissie vindt dit een goede strategie om digitale cultuur relevant te maken in de context van andere culturele organisaties en hun publiek. 

Belang voor de stad

De commissie beoordeelt het belang voor de stad als voldoende.

De commissie is niet geheel overtuigd van de visie van Sonic Acts op het bereik in de stad. De commissie ziet dat de organisatie mede dankzij het eerder gedane publieksonderzoek haar trouwe publiek goed kent. De commissie ziet dan ook dat de activiteiten in aard en omvang goed aansluiten op en aansprekend zijn voor de veelal professionele en geïnteresseerde doelgroepen. De biënnales zorgen voor jaren met een relatief groot en stabiel bereik van 20.000 bezoekers; in de tussenliggende jaren is het bereik begrijpelijkerwijs lager omdat er dan alleen kleinschalige activiteiten zoals workshops op het programma staan. Groei wordt vooral verwacht van het onlinebereik; de organisatie verwacht dat de gestaag stijgende lijn van ruim tien procent groei van de afgelopen jaren op dat vlak door te kunnen trekken. De commissie vindt echter dat het marketing- en communicatieplan vrij beknopt is uitgewerkt en vooral inzet op de geijkte kanalen waarmee vooral de bestaande achterbannen bereikt worden. Via makers en samenwerkingspartners wil Sonic Acts haar bereik organisch vergroten. Professionals met een groot online bereik wil zij inzetten als multipliers. Dat vindt de commissie een begrijpelijke en in potentie kansrijke aanpak. Omdat het plan echter niets zegt over wie zij daarvoor op het oog heeft en of deze professionals daadwerkelijk bereid zijn om zich hiervoor in te zetten, vindt de commissie het plan op dit punt nog niet overtuigend. Concrete samenwerkingen die het bereik kunnen vergroten ziet zij wel als het gaat om Salwa Foundation en IMC Weekendschool, waarmee Sonic Acts een educatieprogramma wil opzetten om kinderen en jongeren in aanraking te brengen met digitale kunst en cultuur. Dit voornemen vindt de commissie aansprekend. De commissie denkt dat de keuze voor een meer toegankelijke tone of voice een goede stap is, omdat dit een randvoorwaarde is voor het bereiken van een breder publiek. Ook op dit punt mist het plan echter concrete uitwerking.  

De commissie vindt dat Sonic Acts een redelijke bijdrage levert aan de spreiding van het culturele aanbod en publieksbereik in de stadsdelen Noord en Zuidoost. Sonic Acts spreekt de ambitie uit om in alle stadsdelen aanwezig te zijn. Sonic Acts ziet voor zichzelf een rol als verbinder van de stadsdelen. De commissie ziet aanknopingspunten voor een dergelijke positie, omdat Sonic Acts in vrijwel de hele stad partnerlocaties heeft en het netwerk van scouts wijdvertakt is. Toch overtuigt de uitwerking van de verbindende rol de commissie niet, omdat deze te zeer aan de oppervlakte blijft. 

De meeste activiteiten van Sonic Acts vinden weliswaar plaats in het stadsdeel Centrum, maar de commissie ziet dat de organisatie ook in Noord en Zuidoost programmeert. Een kwart van de programmering vindt daar plaats; ook het bereik in die stadsdelen is ongeveer een kwart van het totaal. In Noord gaat het om een substantieel deel van de activiteiten, met als locaties Eye Filmmuseum, NDSM en Garage Noord. In Zuidoost vinden onder de titel Makers van Morgen workshops plaats in samenwerking met Salwa Foundation en IMC Weekendschool. De commissie ziet dat in deze stadsdelen met eerdere projecten al ervaring is opgedaan en dat uit de samenwerkingsverbanden die de organisatie daar heeft ook draagvlak blijkt. Daarnaast wil Sonic Acts met Salwa Foundation en IMC Weekendschool onderzoeken of een soortgelijk traject als Makers van Morgen ook in Nieuw-West opgezet kan worden. Hoewel de commissie de intentie waardeert, ziet de commissie in het plan niet wat hiervoor de intrinsieke motivatie is, hoe dit concreet uitwerking krijgt en of er draagvlak voor is. 

Diversiteit & inclusie

De commissie beoordeelt de bijdrage aan diversiteit en inclusie als voldoende.

De commissie vindt de geformuleerde visie op diversiteit en inclusie helder, maar beperkt. Sonic Acts geeft aan dat het werkveld zich kenmerkt door een grote verscheidenheid van makers en een breed spectrum qua leeftijd, gender, culturele achtergrond en opleidingsniveau. De commissie maakt daaruit op dat diversiteit en inclusie voor Sonic Acts begint bij de keuze van de te programmeren makers. De organisatie wil ontwikkel- en presentatiekansen bieden aan ‘vergeten’ makers en talent dat neurodivers, een fysieke beperking heeft, autodidact is en/of buiten de gevestigde culturele sector werkt. De commissie vindt dat de visie meer geïntegreerd kon zijn, met evenwichtigheid tussen de vier P’s.  

Terugkijkend stelt Sonic Acts dat zij vanaf 2016 met ‘tamelijk dwingende’ richtlijnen een verschuiving in de representatie van vrouwen, mensen van kleur en niet-westerse culturen heeft bewerkstelligd in zowel de programmering en de daarbij betrokken makers als in de eigen organisatie. De commissie leest in het plan dat er de laatste jaren veel is geïnvesteerd in bewustwording, kennis en commitment van de medewerkers en in een diversere programmering. Dit laatste ziet zij terug in de selectie van deelnemers, moderatoren en kunstenaars. Zij heeft waardering voor de stappen die gezet zijn. 

De commissie ziet dat Sonic Acts grotendeels voortgaat op de weg die zij al is ingeslagen en daar duidelijke doelstellingen voor formuleert op alle P’s. 

De commissie vindt de aanpak voor een diverser en inclusiever aanbod en bereik deels overtuigend. Een inclusieve programmering blijft een belangrijke doelstelling voor Sonic Acts. Op basis van de gerealiseerde diversiteit in voorgaande edities en de huidige plannen verwacht dat commissie dat diversiteit op dit vlak geborgd blijft. Wat betreft publiek vindt de commissie dat Sonic Acts ambitieuzer kan zijn. De organisatie lijkt te veronderstellen dat een diverse programmering als vanzelf tot een diverser publiek leidt. Hoewel dat volgens de commissie tot op zekere hoogte wel zo werkt, vraagt dit volgens de commissie ook concrete en gerichte inspanningen. Zij ziet daarvoor in het plan weliswaar aanzetten, zoals de aandacht voor een meer toegankelijke tone of voice en de voorgenomen samenwerking met lokale communities, maar vindt het plan op dit punt nog onvoldoende concreet. Daardoor is zij niet ten volle overtuigd dat de aanpak voor een meer diverser publiek realistisch is.  De commissie stelt vast dat het plan concrete samenwerkingspartners noemt die goed aansluiten op de doelstellingen met betrekking tot diversiteit en inclusie, waaronder Salwa Foundation, Kentalis en IMC Weekendschool. 

Sonic Acts gaat de raad van toezicht vergroten, onder andere om op die manier de diversiteit (verder) te kunnen vergroten. Dit was vier jaar geleden ook een ontwikkelpunt. Sonic Acts wil actief rekruteren via partners met een achterban in doelgroepen die nog ondervertegenwoordigd zijn. De commissie constateert dat het plan niet benoemt op welke doelgroepen, met welke partners en op welke profielen gezocht zal worden. Daarom is zij niet geheel overtuigd van de realiteitszin van de aanpak op dit punt. 

Uitvoerbaarheid

De commissie beoordeelt de uitvoerbaarheid als goed.

De commissie vindt de visie van Sonic Acts op de bedrijfsvoering overtuigend. Sonic Acts’ visie op bedrijfsvoering blijkt volgens de commissie duidelijk uit de geformuleerde waarden zoals solidariteit en artistieke integriteit en uit de heldere reflectie op de codes. Sonic Acts wil een goede werkgever zijn die een inspirerende en veilige werkomgeving biedt en die ook oog heeft en medeverantwoordelijkheid neemt voor de positie van de makers waarmee zij samenwerkt. De organisatie werkt toe naar versteviging en verbreding van haar financiële draagvlak. Zij hecht eraan de financiële drempel voor bezoekers laag te houden. Daarom wil zij wendbaar en kostenbewust blijven. De commissie vindt deze visie goed aansluiten op de punten die in de reflectie van Sonic Acts op de bedrijfsvoering van de afgelopen jaren naar voren komen. Daaruit blijkt bijvoorbeeld dat de organisatie opereert binnen smalle marges en dat de wendbaarheid is afgenomen door stijgende prijzen en door toegenomen druk op de beschikbare middelen.

De commissie ziet dat de visie in het ondernemingsplan vertaald is in voornemens en maatregelen. Zo zal Sonic Acts onder andere protocollen opstellen voor een veilige werkomgeving, gaat zij makers begeleiding bieden bij hun zakelijke ontwikkeling en wil zij meer private en internationale fondsen werven. Volgens de commissie zijn dit stappen die de bedrijfsvoering gezond houden en rekening houden met de toekomst en maatschappelijke context van de organisatie. 

Sonic Acts erkent haar afhankelijkheid van fondsen en het risico dat daarmee gepaard gaat. Zij denkt deze vooral te kunnen beheersen door het programma zo kostenefficiënt mogelijk uit te voeren en zo nodig af te schalen. Daarom houdt de organisatie de overhead bewust laag en gaat zij vooral kortlopende afspraken aan. Dit zijn volgens de commissie effectieve manieren om bij uiterste noodzaak af te schalen. 

De commissie schat het plan van Sonic Acts zowel in organisatorisch als in financieel opzicht in als realistisch en uitvoerbaar. Volgens de commissie is Sonic Acts een flexibele organisatie die gewend en in staat is om effectief in te spelen op de dynamiek die hoort bij het organiseren van een tweejaarlijks festival, terwijl er daarnaast ook gezorgd moet worden voor een doorlopend programma. Uit de reflectie blijkt volgens de commissie helder wat de impact is geweest van de coronaperiode. Sonic Acts moest het tweejaarlijkse festival eerst uit- en toen afstellen. Dit zorgde volgens de aanvrager voor zowel fysieke als mentale werkdruk. 

De commissie is van mening dat Sonic Acts een inzichtelijke, passende begroting heeft voorgelegd, die aansluit op deze dynamiek. De commissie herkent de golfbeweging als gevolg van de biënnale duidelijk in de begroting. Ze vindt het aannemelijk dat sommige krachten elk jaar vrijwel evenveel inspanningen moeten leveren, zoals de directeur en programmeur, waardoor hun kosten weinig fluctueren. De commissie stelt vast dat de begroting is gegroeid ten opzichte van de vorige planperiode. Zij vindt dat dit goed verklaard wordt in het plan: oorzaken zijn onder andere stijgende programmakosten, huisvestingskosten en het hanteren van fair pay. De commissie ziet in de begroting dat er sprake is van een gevarieerde financieringsmix, met publieke en private fondsen en sponsoring. Dit vindt de commissie verstandig, met oog op de noodzakelijke spreiding van risico’s. 

De commissie beoordeelt de financiële huishouding als gezond en als stevig genoeg om het plan te dragen. Er is een eigen vermogen dat Sonic Acts in staat stelt om financiële tegenvallers gedeeltelijk op te vangen. Dat vindt de commissie positief met oog op de continuïteit van de organisatie. Tot slot stelt de commissie vast dat de organisatie er na een moeilijke periode ook in geslaagd is de liquiditeitspositie te verbeteren. 

Conclusie

De commissie adviseert op grond van bovenstaande overwegingen de aanvraag van Sonic Acts te honoreren met het gevraagde bedrag van € 172.009 per jaar.

De aanvraag is beoordeeld binnen de adviescommissie Beeldende Kunst en Creatieve Industrie.