Silbersee
Inleiding
Silbersee maakt naar eigen zeggen producties over de mens in al zijn schitterende imperfectie. Het gezelschap heeft zijn wortels in opera en vocale expressie staat centraal. Het genre is fluïde en Silbersee gebruikt een vrije vorm, van VR-opera tot kerststaloperette. Daarnaast werkt het gezelschap samen met verschillende partners en investeert het in de ontwikkeling van talent via het Waterwende-atelier. Dit doet het door talent twee jaar lang te begeleiden naar een klimaatpositieve beroepspraktijk. In 2022 vatte Silbersee zijn visie en missie samen in een manifest met acht grondbeginselen. De toekomstige producties baseert het gezelschap op dit manifest met een focus op duurzaamheid. Het uitgangspunt is om vanaf 2027 volledig klimaatpositief te handelen. Silbersee vindt dat duurzaamheid niet alleen over CO₂, stikstof en circulariteit gaat. Een duurzame wereld moet volgens het gezelschap ook divers, inclusief en fair zijn. Silbersee stelt een aanjager in de sector op gebied van duurzaamheid te zijn, voortkomend uit de overtuiging dat zijn missie alleen slaagt als het samenwerkt. Een voortdurende dialoog met stakeholders, zoals makers, performers, instellingen, podia, fondsen, overheden en publiek, is hiervoor volgens het gezelschap onmisbaar.
In de komende periode maakt Silbersee discipline-overstijgende voorstellingen waarin de stem centraal staat en die worden opgevoerd op podia en festivals in Amsterdam, Nederland en het buitenland. Drie programmatische lijnen lopen als rode draden door de komende seizoenen heen: Totentanz, Post Human en Broze Aarde. Tevens organiseert Silbersee debatten, workshops en panelgesprekken om duurzaamheid aan te jagen.
In de komende periode is Silbersee van plan om actief naar publieksgroepen te zoeken die aansluiten bij de vorm en thematiek van zijn voorstellingen.
Silbersee ontvangt een vierjarige subsidie 2021-2024 binnen het Kunstenplan van €180.204 per jaar (incl. indexatie 2024).
Voor de periode 2025-2028 vraagt de organisatie bij het AFK een bijdrage van gemiddeld € 185.000 per jaar in het kader van het Kunstenplan.
Artistiek belang
De commissie beoordeelt het artistiek belang als zeer goed.
De commissie vindt dat Silbersee een specifieke artistieke signatuur heeft. Dit komt naar voren in de Silbersee-methode, zijn manifest met acht grondbeginselen dat als basis dient met de focus op duurzaamheid. Vocale muziek staat hierin centraal en de muzikale dramaturgie is leidend. In deze methode zijn componisten en librettisten volwaardige medemakers en maken deel uit van de conceptontwikkeling. Zij creëren een eigen taal door improvisatie en instant composing. Het genre van Silbersee is naar eigen zeggen ongrijpbaar en transdisciplinair. Iedereen verlaat in het maakproces de comfortzone van eigen discipline of genre. De commissie vindt deze aanpak getuigen van drive en durf en medebepalend voor de artistieke signatuur.
De vertaling van deze artistieke signatuur ziet de commissie overtuigend terug in de programmatische lijnen zoals Broze Aarde. Hierin wordt bijvoorbeeld met verschillende makers en disciplines samengewerkt, zoals met componist Jonathan Chaim Reus. In Robotballet, een van de opera’s uit de Operatroep-trilogie in Broze Aarde, gebruikt hij artificiële intelligentie om een kunstmatige stem te creëren. Daarnaast spreekt de gehele Operatroep-trilogie tot de verbeelding van de commissie. Silbersee wil daarin laten zien dat er drama en poëzie zit in afval en vuilnis.
De commissie vindt dat het plan past bij de artistieke-inhoudelijke ervaring en ontwikkeling van Silbersee van de afgelopen jaren. De weg die het gezelschap in 2021 is ingeslagen, namelijk om in 2027 een klimaatpositieve instelling te worden, wordt gecontinueerd en doorgevoerd in de artistieke activiteiten. Met de continuering van deze weg vindt de commissie dat Silbersee zijn eigen artistieke eigenheid borgt.
De commissie vindt het duidelijk wat Silbersee inhoudelijk en artistiek teweeg wil brengen bij het publiek en de stad. Het wil mensen aan het denken zetten over duurzaamheid door een discussie over de relatie van de mens met de aarde. Daarmee wil het bijdragen aan een duurzame wereld en stad. Daarnaast wil het mensen recht in het hart raken door verhalen uit de samenleving te verwerken in zijn voorstellingen. Om deze emotionele impact bij zijn publiek te bereiken zet Silbersee bij elke voorstelling een passend impactprogramma op. Ook heeft Silbersee een impactmanager aangesteld, die de focus houdt op de impact. Dit vindt de commissie sterke keuzes.
De commissie verwacht dat de debatten over duurzaamheid en de drie programmatische lijnen aansprekend zullen zijn voor zowel het publiek als de stad. De verwachting is dat ook de eigentijdse en universele thema’s van de programma’s aansprekend zullen zijn voor de verschillende publieksgroepen. Zo gaat Totentanz over ouder worden en het omarmen van sterfelijkheid. De productie Requiem voor de onwerkelijkheid vloeit voort uit dit thema. Bezoekers brengen zelf een object mee dat hen herinnert aan een dierbare overledene. Deze objecten worden in het decor verwerkt en genoemd tijdens de voorstelling. Mede door het direct betrekken van het publiek brengen de voorstellingen op artistiek gebied impact teweeg en vindt de commissie positief.
Belang voor de stad
De commissie beoordeelt het belang voor de stad als zwak.
De commissie leest in het plan een visie op het bereik in de stad, maar deze is in de ogen van de commissie wat algemeen en daardoor niet helder. Silbersee geeft in zijn visie aan dat het een breed publiek bereikt en voor iedere productie een unieke doelgroep wil interesseren. Om welke doelgroepen het daarbij gaat, wordt op enkele plekken in het plan aangestipt, zoals jong publiek voor de virtual realityproducties, maar echt inzicht geeft het plan niet. Hoewel de commissie het duidelijk vindt dat Silbersee, met de unieke doelgroep per productie, de bedoeling heeft om de aard en omvang van de doelgroepen logisch te laten aansluiten op de aard en omvang van de activiteiten, kan de commissie op basis van het plan niet goed beoordelen of dit werkelijk zo is, omdat ze een uitwerking van de doelgroepen mist.
Wat betreft de aanpak voor het bereiken van het publiek leest de commissie in het plan terug dat Silbersee grotendeels afhankelijk is van de marketing van de speellocaties. Hoewel dat in vergelijking met andere culturele instellingen niet uitzonderlijk is en de commissie dit passend en realistisch vindt, had ze ook graag willen lezen welke acties Silbersee hier zelf in onderneemt. De commissie vindt het wel positief dat Silbersee door de inzet van een impactmanager per productie nadenkt over de manieren om een unieke doelgroep te betrekken. In het plan wordt beschreven dat de impactmanager dit doet door onder andere samen te werken met maatschappelijke organisaties en buurtbewoners. Gezien de ervaring van Silbersee vindt de commissie dit realistisch en passend maar mist ook op dit vlak een uitwerking.
Het plan gaat volgens de commissie niet in op de spreiding van het culturele aanbod en het publieksbereik in de stadsdelen Nieuw-West, Noord en Zuidoost. Hoewel het formulier aangeeft dat er activiteiten in de desbetreffende stadsdelen plaatsvinden, had de commissie willen lezen waar in de stadsdelen activiteiten dat gebeurt, waarom er voor deze locaties en stadsdelen is gekozen en hoe dit bijdraagt aan de culturele spreiding in deze stadsdelen. Het plan benoemt enkele partners, zoals Eye Filmmuseum en Dunja Jocić. De uitwerking blijft echter uit. Naar verwachting zullen de beoogde activiteiten wel haalbaar zijn door de ervaring van voorgaande jaren, zoals met Project Weerwoord waar samen met de buurt een voorstelling in Nieuw-West werd gemaakt. In hoeverre de activiteiten daadwerkelijk bijdragen aan de spreiding van het culturele aanbod en publieksbereik in de desbetreffende stadsdelen vindt de commissie niet duidelijk naar voren komen in het plan. Informatie over welke activiteiten er plaatsvinden en of deze passend en haalbaar zijn ontbreken.
Diversiteit & Inclusie
De commissie beoordeelt de bijdrage aan diversiteit en inclusie als zeer goed.
De commissie ziet een overtuigende visie op het gebied van diversiteit en inclusie terug in het plan van Silbersee en stelt vast dat dit ook een belangrijk thema is in zijn manifest. Het doel van Silbersee is om diversiteit nog steviger in te bedden in zijn organisatie. Volgens Silbersee wordt de diverse samenleving weerspiegeld in zijn programma, publiek, partners en personeel. Op het gebied van bestuur en personeel streeft Silbersee naar een zo divers mogelijke samenstelling. De commissie ziet dit eveneens terug in de heterogene samenstelling van de pool van makers en performers waarmee het gezelschap werkt. Dit zijn mensen uit verschillende disciplines met verschillende leeftijden, gender, levensbeschouwingen, opleidingen en culturele achtergronden. De commissie ziet hier raakvlakken met de thema’s culturele diversiteit in de zin van gender en seksualiteit. Als het gaat om het aanbod vertelt Silbersee met zijn programma verhalen uit gebieden zoals Amsterdam, Nederland, Suriname, Rwanda en Burkina Faso. Gelet op de sociaal-economische kansengelijkheid maakt het gezelschap een kerststaloperette over kwetsbare gezinnen in Nederland die gratis toegankelijk is voor gezinnen die onder de armoedegrens leven. Dit waardeert de commissie. Zij vindt dat Silbersee hiermee overtuigend laat zien dat zijn focus op inclusie zich ook in toegankelijkheid vertaalt.
Silbersee reflecteert op de voorgaande periode aan de hand van de vier P’s. Het gezelschap werkte in deze periode samen met een groep senioren door middel van een wekelijkse training in spel, zang en dans. De komende periode spelen deze senioren samen met professionals in Café de Verlossing. De commissie is van mening dat het gezelschap diversiteit en inclusie hierdoor steviger inbedt in zijn organisatie.
Als het gaat om een aanpak voor een divers en inclusief bereik, aanbod en organisatie, dan ziet de commissie dit voor de eigen organisatie niet expliciet terugkomen in het plan. Dit vindt de commissie begrijpelijk omdat dit al geborgd is in zijn manifest. Op het gebied van aanbod en bereik ziet de commissie wel een aanpak terug in het plan door het aanstellen van een impactmanager. Deze moet onder andere voor draagvlak zorgen en diversiteit en inclusie nog sterker inbedden in het bereik en aanbod van Silbersee. De impactmanager werkt daarom onder andere samen met amateurkoren, maatschappelijke organisaties en buurtbewoners om de producties in de omgeving te verankeren en de impact ervan op het publiek te stimuleren. Zo werkt Silbersee voor de kerststaloperette samen met gezinnen die in armoede leven en met medewerkers van de Voedselbank en de overheid. Door met hen in gesprek te gaan, verzamelt de organisatie verhalen voor de productie. De commissie denkt dat deze samenwerkingen bijdragen aan het bereiken van de doelstelling om diversiteit en inclusie steviger in te bedden in de organisatie.
Uitvoerbaarheid
De commissie beoordeelt de uitvoerbaarheid als goed.
De commissie ziet een overtuigende visie terug in het plan. Silbersee licht duidelijk toe hoe het om wil gaan met zijn medewerkers en welke middelen het hiervoor inzet. Duurzaamheid speelt ook hier een grote rol. De organisatie geeft aan dat projecten klimaatpositief worden geproduceerd en gepresenteerd. Het gezelschap compenseert zijn uitstoot door eigen inkomsten te investeren in natuurherstel. De commissie vindt dit passend bij de organisatie en geeft volgens haar aan dat Silbersee rekening houdt met de toekomst en de maatschappelijke context van zijn organisatie. Vertrouwen, solidariteit, en transparantie zijn naar eigen zeggen kernwaardes en daarmee de basis voor het fair pay-principe binnen het gezelschap. Silbersee hanteert de cao Toneel en Dans en volgt honorariumrichtlijnen van onder andere het Fonds Podiumkunsten. Daarnaast vindt Silbersee een veilige werkomgeving fundamenteel. Daarom hanteert de organisatie een protocol ongewenst gedrag en werkt ze met een externe vertrouwenspersoon. Verder volgen bestuur en directie van Silbersee de Governance Code Cultuur en reflecteren hier jaarlijks op. Dit vindt de commissie positief. Silbersee heeft zich de afgelopen periode beraden op een eventuele overgang naar een raadvan-toezicht-model. Daar is op dit moment nog geen besluit over genomen. Met het oog op het aftreden van de artistiek leider met ingang van 2029 vindt de commissie het wenselijk om hier in de komende periode een beslissing over te nemen zodat dit traject is afgerond voor zijn opvolging bekend is. De organisatie reflecteert in het plan op voorgaande periode. Als gevolg van de coronaperiode moest Silbersee het vierjarenplan grondig herzien en activiteiten gedeeltelijk schrappen of uitstellen. De commissie vindt het positief dat het gezelschap de vrijgekomen tijd gebruikte voor reflectie en omdenken. De duurzaamheidsambities van Silbersee raakten naar eigen zeggen in deze periode in een stroomversnelling door het opstellen van zijn manifest, waarmee de organisatie een duurzame strategie voor de toekomst heeft gecreëerd. Silbersee geeft in het plan aan dat het samen met het bestuur verschillende mogelijkheden voor het toekomstig leiderschap onderzoekt. Dit kan volgens het gezelschap een van de makers zijn waar het de komende jaren mee samenwerkt of het kunnen meerdere makers zijn die samen het artistiek leiderschap gaan invullen. De commissie had daarnaast graag willen lezen hoe de organisatie met eventuele risico’s hieromtrent om wil gaan.
De commissie vindt het activiteitenplan 2025-2028 realistisch en uitvoerbaar in organisatorisch en financieel opzicht. Silbersee veranderde in 2023 de directiestructuur door het aantrekken van een zakelijk directeur. Daarmee is de bedrijfsvoering en praktische implementatie van de verduurzaming goed geborgd. Ook werd de organisatie uitgebreid met een manager duurzaamheid en een impactmanager. Hoewel er in verhouding veel financiële middelen naar dit toegevoegde personeel gaan, bestendigt dit volgens de commissie de organisatie en vergroot dit de haalbaarheid van het plan op het gebied van impact, bereik, duurzaamheid.
De begroting is in de ogen van de commissie helder en passend voor de uitvoering van het plan. Daarnaast is de commissie positief over de evenwichtige financieringsmix van publieks- en sponsorinkomsten, private en publieke middelen, en coproducentbijdragen. Risico’s worden daardoor gespreid.
De commissie is positief over de financiële huishouding van Silbersee. Gezien het gezonde eigen vermogen en de liquiditeitspositie is de organisatie in staat om eventuele financiële tegenvallers op te vangen. Mede daarom vindt de commissie het aannemelijk dat de organisatie het plan voor de komende vier jaar kan dragen.
Conclusie
De commissie adviseert op grond van bovenstaande overwegingen de aanvraag van Silbersee te honoreren met het gevraagde bedrag van € 185.000 per jaar.
De aanvraag is beoordeeld binnen de adviescommissie Muziek en Muziektheater.