Orkater

Inleiding

Orkater is een, vanuit Amsterdam, landelijk opererend muziektheatergezelschap dat beoogt vernieuwend werk te maken voor diverse publieksgroepen, met een kerncollectief van makers, die divers zijn in leeftijd, biculturaliteit, gender en vaardigheden. Orkater investeert in het ontwikkelen van talent met het traject Orkater/De Nieuwkomers. 

Orkater vindt het belangrijk verhalen te vertellen die ons een actuele blik geven op de vraag hoe nu samen te leven. Daarom ligt de focus van Orkater op het ontwikkelen van nieuw tekst- en muziekrepertoire. Bij Orkater gaan muziek, tekst en beeld altijd hand in hand. Muziek wordt daarbij altijd (grotendeels) live uitgevoerd.

In de komende periode gaat Orkater grootschalig locatietheater maken voor onder meer het Amsterdamse Bostheater. In coproductie met Amsterdamse theaters gaat Orkater een reeks Stadsprojecten realiseren die vanuit documentair onderzoek verhalen vertellen over tolerantie en het effect van stigmatisering, aan de hand van de levens van bijzondere Amsterdammers. Orkater staat stil bij belangrijke momenten, zoals vijftig jaar onafhankelijkheid van Suriname, met een groot programma in Internationaal Theater Amsterdam (ITA) en het Bijlmer Parktheater. Met Orkater/De Nieuwkomers worden acht producties gemaakt met collectieven die Orkater talentvol vindt en die het in komende periode op wil nemen in het gezelschap.

Orkater beoogt daarnaast bijzondere coproducties te realiseren, met onder andere Black Sheep Can Fly, Jungle by Night en De Dansers.

Tevens gaat Orkater nieuwe vormen van muziektheater uittesten, onder andere met muzikanten van Altin Gün. Daarnaast investeert Orkater structureel in contextprogramma’s die steeds met andere maatschappelijke partners tot stand worden gebracht.

Orkater ontvangt een vierjarige subsidie 2021-2024 binnen het Kunstenplan van  € 668.496 per jaar (incl. indexatie 2024).

Voor de periode 2025-2028 vraagt de organisatie bij het AFK een bijdrage van gemiddeld € 685.208 per jaar in het kader van het Kunstenplan.

Artistiek belang

De commissie beoordeelt het artistiek belang als zeer goed.

Orkater geeft in het plan blijk van een onderscheidende artistieke signatuur met de focus op het produceren van hedendaags muziektheater. De commissie vindt dat Orkater daarbij een zeer eigen en aansprekend nieuw repertoire realiseert rond actuele thema's, dat tot stand komt door verschillende makers. Orkater laat daarbij producties zien in uiteenlopende muzikale genres, die gerelateerd zijn aan de aard en inhoud van de producties.

De commissie vindt dat de artistieke signatuur van Orkater in komende periode zich daarbij ook kenmerkt door de verhalen die worden verteld: onderbelichte, verbindende verhalen die andere perspectieven bieden, gemaakt door een meerstemmig collectief van makers. De commissie vindt dit een sterk ingezette artistieke koers. Ook de nadruk op talentontwikkeling vindt de commissie een overtuigend onderdeel van de artistieke signatuur van Orkater, dat plaats vindt binnen het programma Orkater/De Nieuwkomers.

De commissie vindt de artistieke signatuur overtuigend vertaald naar de activiteiten voor komende periode. Allereerst vindt de commissie dat het kerncollectief van Orkater de komende periode bestaat uit interessante makers, als Ada Ozdogan, Meral Polat en KONVOOI, die meerstemmigheid vertegenwoordigen. De beoogde producties voor komende periode vindt de commissie zeer aantrekkelijk. Dat is mede door een grote verscheidenheid in verhalen, thematiek en vorm, waarbij verschillende muziekstijlen de revue passeren, hetgeen ook past bij de signatuur van Orkater. The Imposter van Ada Ozdogan, over een vrouw die verdacht wordt van grensoverschrijdend gedrag, waarbij folktronica als muzikaal genre wordt ingezet, vindt de commissie actueel en spannend. In Krutu komen blues, ragtime en spirituals samen. De commissie vindt daarbij steeds goed gemotiveerd op welke wijze het gekozen muziekgenre het verhaal artistiek versterkt.  

De commissie vindt dat Orkater helder reflecteert op de artistieke ontwikkeling in voorgaande periode. Orkater concludeerde dat het makerspalet te homogeen was en ook te groot, waardoor er te weinig duurzame banden met makers konden worden gesmeed en dit ook Orkater’s artistieke signatuur te veel versnipperde. De commissie vindt dat de nieuwe directie in relatief korte tijd een bewonderenswaardige nieuwe artistieke koers is gaan varen, waar de komende periode op wordt voortgebouwd. Er is gekozen voor een kleiner makerspalet, waarbij alle makers meerdere producties gaan maken en zo nadrukkelijker kunnen bijdragen aan de artistieke signatuur. Daarbij ligt er een focus op makers van kleur, vrouwelijke makers en midcareers met wie nieuwe stemmen nadrukkelijk een plek krijgen.  

De commissie vindt helder wat Orkater artistiek teweeg wil brengen bij het publiek. Het kiest voor verhalen die the sense of belonging vergroten en wil met het tonen van onderbelichte verhalen onderlinge verbondenheid creëren. De commissie vindt de activiteiten voor komende periode sterk van artistieke betekenis voor het beoogde publiek. De verhalen geven daadwerkelijk diverse perspectieven weer, die herkenbaar zullen zijn voor steeds verschillende community’s die verbonden zijn met de stad. Zo gaat Halte Opgeheven over twee broers uit Zuidoost die een buurtwasserette runnen in de Staatsliedenbuurt. In Moeder van Europa wordt een blik op Europa gegeven vanuit het perspectief van vrouwen van kleur. De commissie vindt dat de verschillende muziekvormen, die op de verhalen afgestemd zijn, daarbij een sterke emotionaliteit op kunnen roepen bij de toeschouwer. De commissie vindt daarnaast te waarderen dat er naast actuele thema’s, die dicht op de huid van de hedendaagse maatschappij zitten, ook ruimte is voor universele verhalen met een meer poëtisch of filosofisch karakter, zoals De dag dat ik weg dreef, over de dunne lijn tussen droom en realiteit, waanzin en verbeelding. Orkater besteedt tevens veel aandacht aan verdiepende programma’s voor het publiek, vertrekkend vanuit de inhoud van de voorstellingen, die samen met maatschappelijke partners tot stand zullen komen. Ook wordt er ingezet op educatie middels het organiseren van workshops voor scholieren. Dit draagt volgens de commissie bij aan de artistieke betekenis voor publiek.  

Orkater is ook artistiek stevig geworteld in de stad met inhoudelijke samenwerkingen met theaters als Bijlmer Parktheater en Theater Bellevue en coproducenten als Black Sheep Can Fly. Orkater is van artistieke betekenis voor de stad in de manier waarop het een stem weet te geven aan een collectief uiteenlopende makers die een afspiegeling vormen van de grootstedelijke samenleving. 

Daarnaast wordt met het talentontwikkeling programma Orkater/De Nieuwkomers een belangrijke bijdrage geleverd aan het makersklimaat in de stad. Met de veelheid aan perspectieven in de verhalen die dit oplevert vindt de commissie Orkater een gezelschap voor álle Amsterdammers.  

Belang voor de stad

De commissie beoordeelt het belang voor de stad als goed.

Orkater geeft een heldere visie op het bereik in de stad. Het bestaande publiek vindt de commissie in een vrij algemene doelgroepensegmentatie onderscheiden: in bezoekers die Orkater kennen en publiek dat op de inhoud van de voorstellingen afkomt. Deze laatstgenoemde doelgroep is uiteenlopender in leeftijd en biculturele achtergrond en wil Orkater in komende periode meer verleiden tot herhaalbezoek. Dit doet Orkater door succesvolle voorstellingen te hernemen en langdurige samenwerkingen met partners als het Bijlmer Parktheater. Orkater weet volgens de commissie op die manier een groot en trouw publiek op te bouwen. Voor de komende periode zet Orkater in op een kleine toename in de omvang van het publiek, met name op een jonger en bicultureel publiek. De commissie vindt deze doelgroepen passend bij de missie van Orkater om meerstemmig te zijn. De beoogde kleine stijging in publieksaantallen die hiermee beoogd wordt acht de commissie realistisch gezien de aard van de activiteiten. 

De zichtbaarheid van Orkater, met een groot aantal speelbeurten verspreid over verschillende podia in de stad, vindt de commissie daarbij sterk. 

De aanpak om de beoogde nieuwe doelgroepen te bereiken is voornamelijk via de langlopende samenwerkingsverbanden met onder meer het Bijlmer Parktheater, Theater Bellevue, de Meervaart, het Amsterdamse Bostheater en ITA. De commissie vindt het op zichzelf vertrouwenwekkend dat Orkater via de fanbase van de betrokken makers andere publieksgroepen wil bereiken. De commissie had wel meer een marketingaanpak willen lezen die niet alleen vertrekt vanuit de partners en makers, maar ook vanuit Orkater zelf oog heeft voor de belevingswereld van het jonge en bicultureel publiek waar het gezelschap uitbreiding zoekt.  

De commissie vindt positief dat Orkater in afgelopen periode heeft ingezet op een sterkere branding die in uitstraling meer aansluit op het nieuwe repertoire en publiek, waarbij de onlinecampagnes goed de dynamiek van de voorstellingen weergeven. Ook wordt Orkater actiever op social media en kijkt daarbij verder dan culturele platforms, maar bijvoorbeeld ook naar samenwerking met Omroep Zwart. Gezien het feit dat Orkater met maatschappelijke partners wil werken aan verdiepende publieksprogramma’s, ziet de commissie kansen om ook via deze sociale partners ander publiek te bereiken, die het plan nog niet benut.  

Orkater draagt goed bij aan de spreiding van activiteiten in de stadsdelen Nieuw-West, Noord en Zuidoost, waarbij met name een aanzienlijk aandeel in Zuidoost plaatsvindt. Het meeste publiek wordt in het centrum bereikt, maar de commissie is positief over het feit dat Orkater ook in de Meervaart en het Bijlmer Parktheater speelt. De commissie is overtuigd van het draagvlak in Zuidoost, waar Orkater afgelopen periode ervaring heeft opgedaan in een inhoudelijke samenwerking met het Bijlmer Parktheater. Zo is in samenwerking met het theater in de afgelopen periode onder meer De Gliphoeve geproduceerd, die ook komende periode hernomen wordt.  Met de Meervaart wordt in 2024 een locatievoorstelling gemaakt in samenwerking met het Amsterdams Andalusisch Orkest. Orkater zet deze lijn van documentair muziektheater voort, waarbij makers het karakter van verschillende wijken onder de loep nemen. Dat ziet de commissie geconcretiseerd in de nieuwe samenwerking met het Bijlmer Parktheater in de coproductie Halte Opgeheven. Concrete plannen voor samenwerkingen in Nieuw-West en Noord leest de commissie echter nog niet.  

Diversiteit & Inclusie

De commissie beoordeelt de bijdrage aan diversiteit en inclusie als goed.

De commissie vindt dat door het hele plan een heldere visie op diversiteit en inclusie spreekt, die voortkomt uit de artistieke missie van Orkater. Orkater wil met een meerstemmig collectief, nieuwe verhalen en nieuwe perspectieven brengen die de blik op de ander verruimen.  

De commissie waardeert de zelfkritische reflectie van Orkater op waar het in dit opzicht vandaan komt. De commissie ziet dat al enige tijd in de praktijk een koers is ingezet om met de makers en de verhalen een afspiegeling te vormen van de Nederlandse samenleving, waarin het publiek zich ook kan herkennen. Er zijn meer makers van kleur en vrouwelijke makers betrokken. Dit heeft geleid tot meer representatie van biculturele verhalen en cast in het aanbod, zoals Wildfire en De plantage van onze voorouders. 

Orkater zette afgelopen periode ook in op een jonger en bicultureel publiek, door de beeldtaal aan te passen, actief de dialoog met dit publiek aan te gaan en middels samenwerkingen met onder andere het Bijlmer Parktheater. 

Orkater geeft verder aan dat de werkcultuur in de organisatie weinig inclusief was. In afgelopen periode is er zowel in het kerncollectief als binnen de schrijvers en componisten en nieuwe makers van Orkater/De Nieuwkomers, meer ruimte gecreëerd voor vrouwen en voor mensen van kleur. Ook heeft het team met professionals gesproken over unconscious bias. De organisatie is in afgelopen periode versterkt met medewerkers die een aanvulling waren op de samenstelling van het team. De commissie vindt dat daarmee in afgelopen periode goede stappen zijn gezet.  Voor de komende periode leest de commissie dat Orkater zich ten doel stelt om een aanbod te creëren waarmee een brede dwarsdoorsnede van de samenleving zich verbonden voelt. Orkater heeft ten aanzien van de artistieke organisatie als heldere en concrete doelstelling benoemd dat de initiatiefnemers van producties voor minstens vijftig procent uit vrouwen en minstens vijftig procent uit mensen van kleur bestaan. Ten aanzien van het diversifiëren van het publiek leest de commissie een plan om meer onderzoek naar de samenstelling van het publiek te doen, maar mist daar nog een concrete doelstelling bij. 

De commissie vindt dat Orkater op gebied van diversiteit en inclusie in aanbod en organisatie een haalbare aanpak heeft beschreven, die echter ten aanzien van het bereik wat meer geconcretiseerd had mogen worden.

In de activiteiten voor komende periode ziet de commissie overtuigend een divers en inclusief aanbod, zowel in de representatie van vrouwelijke en biculturele makers, componisten en schrijvers, als in thema’s en verhalen. De commissie vindt dat deze thema’s en verhalen ook aantrekkelijk zijn voor een bicultureel publiek. Het werken met testpubliek uit de beoogde doelgroepen in het maakproces om blinde vlekken te voorkomen vindt de commissie positief.

Ten aanzien van het bereik hanteert Orkater een gedifferentieerd prijsbeleid om sociaal-economische kansengelijkheid te bevorderen. Ook gaat Orkater voorstellingen aanbieden voor mensen met een visuele beperking bij alle grote zaalproducties in samenwerking met Stichting Komt het Zien! De commissie had echter een concretere aanpak willen lezen op het bereiken van bicultureel publiek.

De commissie vindt positief dat er in de organisatie blijvend aandacht is voor een inclusieve werksfeer, met trainingen voor personeel en ruimte voor inspiratiesessies en intervisie. Er wordt in komende periode een werknemerstevredenheidsonderzoek op uitgevoerd. Orkater wil de komende periode werken aan een cultureel diversere raad van toezicht, met een betere verhouding in genderdiversiteit. Daarbij heeft het aandacht voor het inwerken en opleiden van nieuwe rvt-leden. 

Uitvoerbaarheid

De commissie beoordeelt de uitvoerbaarheid als goed.

Orkater geeft in het plan een heldere reflectie op de bedrijfsvoering in afgelopen periode, waar de visie op de bedrijfsvoering in komende periode overtuigend uit voortvloeit. De structuren binnen Orkater zijn stevig onder de loep genomen, waarbij Orkater constateerde meer te moeten investeren in een inclusieve werkcultuur, met meer duurzame banden tussen makers en de organisatie. De commissie vindt sterk hoe collectiviteit terug op de agenda is gebracht en is gewerkt aan meer interactie met de makers met veel ruimte voor evaluatie van werkprocessen. De komende periode wil de organisatie nog meer tijd en geld vrijmaken voor meer inhoudelijke voorbereidingstijd voor de makers. De commissie vindt hieruit helder hoe Orkater met mensen en middelen wil omgaan. De commissie vindt daarbij sterk dat de algemeen directeur niet-regisserend optreedt en zo alle Orkater-projecten overkoepelend kan begeleiden. De commissie vindt de keuze voor een kleiner, vaster kerncollectief hier logisch uit voortvloeien. Wel had de commissie willen lezen hoe dit kerncollectief medeverantwoordelijkheid krijgt in de organisatie zodat dit ook wederkerigheid borgt. De organisatie is verder versterkt op gebied van marketing en met een programmamaker; het team zal per productie aangevuld worden met productiemedewerkers en externe technici. Dit vindt de commissie solide.  Op de Governance Code Cultuur is summier maar adequaat gereflecteerd, waarbij komende periode aandacht wordt besteed aan het inwerken en opleiden van (nieuwe) raad-van-toezichtleden.

Ook hoe de Fair Practice Code wordt toegepast is duidelijk, met zorg voor fair pay in het hanteren van de cao Toneel en Dans voor medewerkers en zzp’ers en Nieuw Geneco als leidraad voor compositieopdrachten. Orkater heeft daarbij goed oog voor ontwikkelingsmogelijkheden en secundaire arbeidsvoorwaarden. In dat licht is de commissie positief over de extra voorbereidingstijd die Orkater voor de makers gaat inbouwen nu het met een jonger team gaat werken. Orkater heeft passende interne maatregelen om de sociale veiligheid van medewerkers te garanderen, zoals een vertrouwenspersoon en een protocol ongewenst gedrag.  

Orkater reflecteert summier op hoe omgegaan wordt met risico’s. Dit doet het door te koersen op een realistische bedrijfsvoering en gezond eigen vermogen. Dit vindt de commissie gezien het trackrecord van Orkater geloofwaardig, maar ze had hier graag wel iets meer over gelezen.

De commissie vindt het plan op organisatorisch vlak realistisch en uitvoerbaar.  Orkater heeft binnen de organisatie een goede organisatiestructuur om de producties te realiseren. Er is daarbij een mooie balans in grote en kleine producties en hernemingen, die de commissie qua schaalgrootte realiseerbaar acht met deze omvang van de organisatie. Daarbij kan Orkater bouwen op een duurzaam netwerk van productiemedewerkers en technici die, afhankelijk van wat de productie vraagt, kunnen worden ingezet. Daarnaast heeft Orkater met veel speelplekken een overtuigend trackrecord opgebouwd, zodat de commissie vertrouwen heeft in de verkoop van de voorstellingen. 

Ook over de financiële haalbaarheid van het plan is de commissie positief. Orkater is een financieel gezonde organisatie met ruime reserves, waarmee het plan voor komende periode gedragen kan worden. De komende jaren zullen middelen geput worden uit de reserves om te investeren in nieuwe producties, maar Orkater houdt daarbij in het oog dat een gezond eigen vermogen wordt behouden. 

De begroting is realistisch en passend bij het plan en goed toegelicht. De personele lasten en materiële lasten zijn gestegen ten opzichte van de voorgaande periode en daar is in de begroting goed rekening mee gehouden. De publieksinkomsten zijn realistisch begroot op basis van de te verwachten garantieafspraken.  Er is een diverse financieringsmix met onder meer publieksinkomsten, verhuurinkomsten en substantiële bijdragen van coproducenten, waarmee de commissie het verdienvermogen sterk vindt en risico’s worden gespreid. Het gevraagde bedrag aan het AFK is helder onderbouwd. Het is echter in de regeling

Vierjarige subsidies opgenomen dat aanvragers die in 2023 € 600.000 per jaar of meer ontvingen, het aangevraagd bedrag aan het AFK met maximaal vijf procent mogen verhogen ten opzichte van het subsidiebedrag dat in 2023 is ontvangen. Dat betekent dat Orkater een maximaal bedrag bij het AFK kon aanvragen van € 667.225. Dat komt nu niet overeen met het op de begroting opgenomen bedrag.  

Conclusie

De commissie adviseert op grond van bovenstaande overwegingen de aanvraag van Orkater gedeeltelijk te honoreren met een bedrag van € 667.225 per jaar. 

Het is in de regeling Vierjarige subsidies opgenomen dat aanvragers die in 2023  € 600.000 per jaar of meer ontvingen, het aangevraagde bedrag aan het AFK met maximaal vijf procent mogen verhogen ten opzichte van het subsidiebedrag dat in 2023 is ontvangen. Dat betekent dat Orkater een maximaal bedrag bij het AFK kon aanvragen van € 667.225. 

De aanvraag is beoordeeld binnen de adviescommissie Theater.