Nieuw Dakota

Inleiding

Nieuw Dakota, gevestigd op de NDSM-werf in Amsterdam, ziet zichzelf als een centraal ontmoetingspunt voor hedendaagse kunst. Het platform, ontstaan uit de ambitie om kunst en samenleving te verbinden, ambieert de dynamiek van Amsterdam-Noord met kunst te stimuleren. Als reactie op groeiende culturele instellingen en demografische veranderingen wil Nieuw Dakota tentoonstellingen, randprogrammering en educatieve activiteiten organiseren die diverse perspectieven op maatschappelijke vraagstukken ruimte geven. Nieuw Dakota streeft naar toegankelijkheid voor iedereen, door kunstdisciplines te overstijgen en ruimte te bieden aan kunstenaars van diverse achtergronden. De organisatie wil zo een inclusieve thuisbasis zijn voor alle bezoekers, waar zij zichzelf kunnen zijn, anderen kunnen ontmoeten en hedendaagse kunst met maatschappelijke betekenis kunnen bespreken. Vanuit samenwerkingen met andere partijen en programma's op externe locaties wil zij meer Amsterdammers bekendmaken met het programma en de missie van Nieuw Dakota. 

Nieuw Dakota prijst zichzelf als een thuishaven voor kunstenaars en hun publiek. Met een mogelijke uitbreiding in vierkante meters kijkt Nieuw Dakota uit naar de toekomst. In de periode 2025-2028 zet Nieuw Dakota haar exposities voort met de presentatie van thematische tweeluiken. Gedurende deze periode organiseert Nieuw Dakota vier tentoonstellingen per jaar, waarbij elk tweeluik simultaan de verschillende facetten van een specifiek thema belicht in contrasterende exposities. Dit vormt de kern van de activiteiten. De randprogrammering van Nieuw Dakota bestaat uit onder andere artist talks, lezingen en terugkerende performance-avonden. In 2025 wil Nieuw Dakota een beeldentuin ontwikkelen en jaarlijks een gratis toegankelijke openluchttentoonstelling presenteren. Met educatieve projecten, uitbreiding van workshops voor scholieren en studenten en een community building programma poogt Nieuw Dakota bewoners uit de buurt aan haar te verbinden. Na de uitbreiding in ruimte, vanaf 2026, ziet de organisatie kansen voor een intensiever programma. Nieuw Dakota wil de artist talks een vast onderdeel laten zijn bij elke tentoonstelling, waardoor bezoekers een dieper inzicht kunnen krijgen in de kunstenaars en werken. Nieuw Dakota werkt samen met externe partijen als Amsterdam Ferry Festival en Lowlands. Deze initiatieven weerspiegelen volgens de organisatie de toewijding van Nieuw Dakota aan kunsteducatie, het vergroten van toegankelijkheid en diversiteit, en het betrekken van de gemeenschap bij culturele evenementen.

Nieuw Dakota ontvangt een vierjarige subsidie 2021-2024 binnen het Kunstenplan van € 76.249 per jaar (incl. indexatie 2024).

Voor de periode 2025-2028 vraagt de organisatie bij het AFK een bijdrage van gemiddeld € 250.000 per jaar in het kader van het Kunstenplan.

Artistiek belang

De commissie beoordeelt het artistiek belang als voldoende.

Nieuw Dakota is een kunstruimte die kunst, kunstenaars en publiek wil samenbrengen voor innovatieve reflectie op maatschappelijke thema’s en waarden. Met de komst van een nieuwe directeur, Ellis Kat, heeft de organisatie ingezet op een aanscherping van de artistieke koers. Sinds 2023 is er speciale aandacht voor universele waarden, vanuit een tentoonstellingsbeleid waarin tegenstrijdige perspectieven worden gepresenteerd. De commissie vindt deze ontwikkeling aansprekend waarbij het gedachtegoed van Nieuw Dakota in een fris jasje is gestoken. Dit vertaalt zich volgens de commissie naar een overtuigende nieuwe artistieke signatuur en programma. 

Het onderscheidende kernaspect hiervan is het 1 x 2 principe, waarbij één thema verkend wordt in twee tentoonstellingen met radicaal tegengestelde (artistieke) perspectieven. Nieuw Dakota neemt hier zelf geen stelling bij in, ook niet wanneer de ideeën radicaal zijn, zoals bleek uit Pigs and Sheeps and Beasts, een expositie over dierenmishandeling vanuit het perspectief van de dieren. De commissie vindt dit een spannende en onderscheidende vormbenadering. Daarbij vindt de commissie de inspanningen om de traditionele grenzen tussen hoog- en laagdrempelig gewaardeerde kunst te doorbreken aansprekend. Bijvoorbeeld door het gelijkwaardig tonen van social media content creators en gevestigde kunstenaars. 

Waar de tentoonstellingsvorm vastligt voor de komende beleidsperiode, is de invulling nog relatief open. Dit beargumenteert Nieuw Dakota vanuit ruimte om in te kunnen spelen op de actualiteit, wat de commissie begrijpelijk vindt. Nieuw Dakota stelt enkele voorbeelden met de voor haar kenmerkende humoristische ondertoon voor zoals I have a question, can you handle the truth en Beauty and the Nerd. Hoewel de commissie de thema’s op zichzelf tot de verbeelding vindt spreken, vindt zij het een gemis dat nog niet wordt prijsgegeven welke kunstenaars of creatieven hierbij passen. Hiermee krijgt de vertaalslag van concept naar daadwerkelijke tentoonstelling nog te weinig handen en voeten. Ook de community-activiteiten en educatieve programma’s behoeven nog verdere inhoudelijke uitwerking, deze worden vooral op vorm beschreven. Nieuw is de openluchttentoonstelling in de beeldentuin. Hoewel de commissie dit in de basis aansprekend vindt, behoeft ook dit verdere uitwerking om op artistieke waarde te kunnen schatten. 

Nieuw Dakota is expliciet over de artistieke en inhoudelijke impact die zij wil hebben op haar publiek: ‘Het doel is niet om de bezoeker een genuanceerd en uitgebalanceerd beeld te bieden, maar om een krachtig standpunt in te nemen dat één zijde van de medaille belicht’. Door twee uitersten te presenteren wil zij haar publiek stimuleren te reflecteren en een eigen standpunt te bepalen. De commissie vindt de tentoonstellingen aansprekend voor het publiek van Nieuw Dakota. De invalshoek van universele waarde maakt het mogelijk voor een uiteenlopend publiek om verbinding aan te gaan met de werken. Daarbij vindt de commissie dat het 1 x 2 principe zich uiterst goed leent voor het openen van dialoog en stimuleren van eigen kritisch denken. Ook is de commissie positief over de feedbacksessies, waarbij geïnteresseerden uitgenodigd worden te reflecteren op de programmering. 

De andere activiteiten, zoals de beeldentuin en de samenwerkingen met Ferry Festival alsook educatie- en communityprojecten in de omliggende wijken Tuindorp Oostzaan en Molenwijk hebben verdere inhoudelijke uitwerking nodig om de aansluiting van de activiteiten op het betreffende publiek op waarde te duiden. De commissie is dan ook niet overtuigd van de artistieke betekenis voor de buurt.

Belang voor de stad

De commissie beoordeelt het belang voor de stad als voldoende.

Nieuw Dakota onderscheidt vijf doelgroepen in de stad: kunstliefhebbers en cultuurminnaars, jeugd, buurtbewoners van NDSM, Molenwijk, Kadoelen en Tuindorp, toeristen en Amsterdammers met beperkte financiële middelen. Hoewel de commissie de doelgroepen breed geformuleerd vindt, ziet de commissie een overtuigende presentatie van de aansluiting op de verschillende programma’s van Nieuw Dakota. Als voorbeeld noemt zij de focus op jeugd en jongeren. Met workshops als de Kunstclub en de Wijkclub, Dakota by Night, en het programma bij Lowlands Festival ziet de commissie dat Nieuw Dakota actief inzet op het aansluiten op de leefwereld van jongeren. Ook is de tone of voice aangepast, om hen aan te spreken. 

Daarentegen plaatst de commissie vraagtekens bij het communicatieplan. Nieuw Dakota wil met de activiteiten het publiek verbreden en vergroten, maar er ontbreekt een visie en plan hoe deze doelgroepen te bereiken. Er worden enkele strategieën voorgelegd om de betrokkenheid bij Nieuw Dakota te vergroten, zoals bijvoorbeeld de genoemde jeugdprogramma’s, maar er wordt geen overkoepelend plan van aanpak gepresenteerd. Hierdoor vindt de commissie de inzet van de communicatiemiddelen diffuus en weinig gericht. De commissie verwacht dat met de komst van de nieuwe communicatiemedewerker dit meer aandacht krijgt. Immers heeft Nieuw Dakota sinds 2021 actief ingezet op het versterken van haar online aanwezigheid via sociale media en nieuwsbrieven, met positief effect. Op basis van de voorgaande kanttekeningen vindt de commissie de aanpak voor het bereiken en betrekken van de doelgroepen nog beperkt en niet geheel realistisch. 

Nieuw Dakota is gevestigd in Noord. De commissie ziet dat Nieuw Dakota werkt aan haar inbedding in het stadsdeel door middel van samenwerkingen met Ferry Festival dat kunst presenteert op de ponten van Amsterdam en The Hmm, met educatiepartners Stichting Noordje en Stichting Wijsneus. Nieuw Dakota wil de educatie inspanningen intensiveren en in samenwerking met buurthuizen in Tuindorp en Molenwijk programma ontwikkelen voor mensen die minder of niet in aanraking komen met kunst. De commissie vindt de motivatie om de verbinding met het stadsdeel aan te gaan sterk doorvlochten in de aanvraag en passend bij de organisatie. De insteek dat Nieuw Dakota Noordelingen in een tijd van verandering in het stadsdeel houvast wil bieden waardeert de commissie. De commissie vindt de samenwerkingen met de lokale partners passend om het bereik onder en de betrokkenheid van Noorderlingen te vergroten. Echter moeten sommige programma’s nog ontwikkeld worden, zoals de samenwerking met Ferry Festival of het programma voor de workshops in de buurthuizen, waardoor de verdere verankering van Nieuw Dakota in Noord en de lokale gemeenschap zich nog uit moet wijzen. De intentieverklaringen onderschrijven voor de commissie in ieder geval de interesse van de partners, waarmee al enig draagvlak in het stadsdeel gegarandeerd is. De commissie vindt dat Nieuw Dakota een bijdrage levert aan de spreiding van activiteiten in stadsdeel Noord. Er ligt ook een goede intentie om het publiek uit Noord te betrekken, maar de haalbaarheid overtuigt haar nog niet helemaal vanwege de beperkte uitwerking. 

Diversiteit & inclusie

De commissie beoordeelt de bijdrage aan diversiteit en inclusie als voldoende.

Nieuw Dakota streeft naar een inclusieve en diverse omgeving waarin iedereen zich welkom voelt en gelijke kansen krijgt om deel te nemen aan kunst en cultuur. Sociale of culturele achtergrond, gender, leeftijd, (geloofs)overtuiging, fysieke beperking of neurodiversiteit mogen hier geen rol in spelen, aldus Nieuw Dakota. Dit vindt de commissie een sympathieke, maar nog generiek geformuleerde visie op diversiteit en inclusie. Het plan is volgens de commissie het meest uitgesproken over de keuze om bij te dragen aan culturele diversiteit en sociaal-economische kansengelijkheid. Nieuw Dakota wil in de komende periode meer kinderen met een taalachterstand of met afstand tot de kunstwereld bereiken, ingegeven vanuit het willen bijdragen aan de sociaal-economische kansengelijkheid. Dat vindt de commissie een waardevolle keuze.

De commissie waardeert de transparantie van Nieuw Dakota over de huidige stand van zaken, waarbij zij reflecteert op de doelstellingen van de voorgaande jaren en welke daarvan al wel of nog niet zijn behaald. De commissie is positief over de stappen die gezet zijn om de culturele diversiteit in de relatief kleine organisatie te vergroten. De afgelopen periode heeft Nieuw Dakota hard gewerkt aan een meer gemêleerd team en flexibele schil. Dit ziet de commissie terug op verschillende niveaus, bij de educatiemedewerkers, de community medewerker, en in de samenstelling van de adviesraad. Voor de komende periode wil Nieuw Dakota dit ook op bestuursniveau verwezenlijken. Daarnaast benoemt Nieuw Dakota een aantal nieuwe doelstellingen. Ze wil het de culturele diversiteit in het programma en publiek vergroten en een rolstoeltoegankelijk toilet realiseren. Deze doelstellingen zijn voor de commissie een logisch vervolg, maar weinig concreet en meetbaar gemaakt.

Het plan van aanpak om de doelstellingen omtrent diversiteit en inclusie te behalen vindt de commissie afwisselend concreet en generiek. De commissie ziet dat er veel intenties zijn, die zij waardeert, maar het plan van aanpak schiet op sommige punten nog tekort. Als voorbeeld noemt de commissie het publieksbeleid dat zich richt op het verwelkomen van een ‘breed en divers’ publiek, zonder toespitsing wie Nieuw Dakota hierbij voor ogen heeft. Daarentegen leest de commissie wel enkele concrete acties en intenties, waarmee Nieuw Dakota meer de verbinding zoekt, zoals de deelname aan

NDSM Let’s get Lost en de samenwerkingen met twee buurthuizen. In potentie kan dit leiden tot een cultureel diverser publiek, maar de commissie is van mening dat hier een grotere en meer gerichte inspanning voor nodig is. Ook op programmaniveau is de commissie van mening dat er nog stappen te zetten zijn. Het 1 x 2 principe en de focus op universele waarden lenen zich volgens haar goed om kwesties rondom diversiteit te agenderen. Dit vertaalt zich volgens Nieuw Dakota in de diverse selectie van de kunstenaars. De kunstenaars zijn echter nog niet geselecteerd, waardoor ook de precieze invalshoeken nog niet vastliggen en de commissie nog niet overtuigd is of deze manier van werken resulteert in de gewenste doelstellingen. Wel vindt de commissie het positief dat deze geselecteerd worden in overleg met een cultureel diverse adviesraad. Dit geeft de commissie vertrouwen dat er rekening wordt gehouden met diverse selectie van kunstenaars. Voor de eigen organisatie stelt Nieuw Dakota zich tot doel de diversiteit te vergroten, door het bestuur nog verder te diversifiëren. Dit vindt de commissie passend en de ontwikkeling van de organisatie in de huidige periode geeft haar vertrouwen dat dit kan lukken.

Wat betreft partners gaat Nieuw Dakota verschillende samenwerkingen aan. Met oog op diversiteit en inclusie springen de educatieprogramma’s en de workshops in de buurthuizen in het oog voor de commissie. Hierin ziet de commissie de nadruk op kinderen en volwassenen met een afstand tot cultuur. Dat vindt zij positief. Daarbij wil de kunstruimte toegankelijk blijven voor mensen met beperkte financiële middelen. Nieuw Dakota is kosteloos te bezoeken voor Stadspashouders, jongeren onder de 18 jaar en studenten. Dit vindt de commissie een begrijpelijke, maar ook nog vrij algemene manier om bij te dragen aan de sociaal-economische kansengelijkheid. 

Uitvoerbaarheid

De commissie beoordeelt de uitvoerbaarheid als voldoende.

Nieuw Dakota is volgens de commissie transparant over de wel en niet behaalde doelstellingen van de voorgaande periode. Dat waardeert de commissie, en geeft haar een goede inkijk in de huidige stand van zaken. Nieuw Dakota is een kleine organisatie. Dit heeft tot gevolg dat het kleine team veel zelf doet, zoals productie, curatorschap, publiekscampagnes, aanvragen van subsidies. De commissie ziet dat met het aantreden van de nieuwe directeur - in 2021 - een professionaliseringsslag is gemaakt op bedrijfsvoering, waaronder een effectief bestuursmodel, overgang naar vaste contracten, ontwikkelbudget voor de medewerkers, verhoging van salarissen, langere presentaties met oog op het verlagen van de werkdruk en het instellen van een intern en extern vertrouwenspersoon. De commissie vindt het mooi te zien dat er de afgelopen jaren meer rust in de organisatie is gebracht, ondanks een roerige pandemie. Dat vindt zij een compliment waard. De komende periode wil Nieuw Dakota de professionaliseringslag voortzetten, en de organisatie daar verder voor oplijnen. De periode 2025-2028 staat voor Nieuw Dakota in het teken van groei. Zij wil het aantal vierkante meters vergroten door de aangrenzende ruimte zelf te gaan gebruiken, de buitenruimte te herinrichten en het team uit te breiden.

Nieuw Dakota heeft volgens de commissie grote ambities, al vloeien deze wel logisch voort uit de reflectie op de voorgaande jaren. Om dit goed te laten verlopen wil Nieuw Dakota 2025 als een overgangsjaar benutten, zodat de verdubbeling van de oppervlakte en de uitbreiding van het team niet in één keer plaatsvindt. Nieuw Dakota wil de groei in kleinere stappen laten plaatsvinden, voor controle op het proces en het klaarstomen van het volledige team. Dit ziet de commissie echter niet terug in de geplande activiteiten, die in alle jaren onverminderd hoog zijn. 

Tevens merkt zij op dat Nieuw Dakota weinig concrete houvast geeft hoe zij de professionalisering en groei precies wil vormgeven en begeleiden. Dit vraagt volgens de commissie minder om een beschrijvende uitleg, en meer om een plan van aanpak. Op basis hiervan vindt de commissie de visie op de bedrijfsvoering voor de periode 2025-2028 nog niet geheel overtuigend.

Nieuw Dakota heeft voor de commissie bewezen wat zij met een klein team en relatief weinig middelen kan realiseren. Dit geeft haar in de basis vertrouwen in de organisatorische uitvoerbaarheid. Dat Nieuw Dakota het team uit wil breiden, vindt de commissie een goede stap. Ook heeft zij begrip voor het voornemen om rekening te houden met een langere inwerkperiode van de nieuwe krachten. Daarentegen plaatst de commissie vraagtekens bij de concrete invulling van het overgangsjaar voor de organisatie. De commissie ziet slechts een kleine afname van het aantal rondleidingen en een toename van de publieksaantallen. Dit is voor haar niet in lijn met het idee van een gedegen overgangsjaar. Hiermee heeft de commissie slechts voorzichtig vertrouwen in de organisatorische uitvoerbaarheid. 

De begroting vloeit voor de commissie logisch voort uit het ondernemingsplan. Met betrekking tot de financieringsmix merkt de commissie een minder grote spreiding van subsidies ten opzichte van voorgaande jaren op. Nieuw Dakota legt zich toe op twee grote structurele fondsbijdragen, van het Mondriaan Fonds en het AFK. Dit vult zij aan met eigen inkomsten, een incidentele subsidie van de gemeente Amsterdam en donaties. Hoewel de commissie begrijpt dat incidentele subsidieaanvragen veel tijd en energie vragen van een kleine organisatie, vindt zij deze meer beperkte financieringsmix ook kwetsbaar. Door slechts op twee grote fondsen te focussen zijn de risico’s minder gespreid ten opzichte van voorgaande jaren. Dit risico wordt versterkt door het wegvallen van de huurinkomsten van de aangrenzende ruimte, en de volgens de commissie optimistisch ingeschatte publieksinkomsten. De vergroting van de ruimte, de nieuwe initiatieven in de buurt, het heffen van een lage entree en een extra openingsdag bieden een basis voor hogere publiekinkomsten, maar vragen volgens de commissie een gerichte strategie, die op dit moment nog niet overtuigt. Hierdoor concludeert de commissie dat de financieringsmix niet geheel passend is, omdat de commissie meent dat de stichting ook middels andere wegen projectfinanciering zou kunnen verkrijgen. Tot slot merkt de commissie op dat de financiële huishouding zich positief heeft ontwikkeld, na een turbulente tijd met onduidelijkheid over het onderhoud en een pandemie. Dat vindt zij mooi om te zien. Wel raadt de commissie aan te waken voor, en aansterken van, het eigen vermogen.

Er worden geen nieuwe dotaties voorzien in de komende jaren, terwijl deze minder dan 10% bedraagt van de totale lasten. De commissie vindt het eigen vermogen daarom niet in lijn met de ambities voor de komende periode. 

Conclusie

De commissie adviseert op grond van bovenstaande overwegingen de aanvraag van Nieuw Dakota gedeeltelijk te honoreren met een bedrag van € 200.000 per jaar. De commissie vindt een hogere bijdrage op zijn plaats, maar is kritisch over de beperkte financieringsmix ten opzichte van voorgaande jaren. De commissie vindt dat het genereren van extra inkomsten ook in de komende jaren haalbaar moet zijn. Zij baseert zich daarbij op het gemiddelde van eerder behaalde incidentele subsidies.

De commissie constateert dat er na beoordeling van alle aanvragen onvoldoende budget beschikbaar is om de aanvraag te honoreren. 

De aanvraag is beoordeeld binnen de adviescommissie Beeldende Kunst en Creatieve Industrie.