KIP Republic

Inleiding

Stichting KIP Republic heeft als doel erfgoedverhalen onder de aandacht te brengen op een multidisciplinaire en multidimensionale manier. De organisatie zegt zich vooral te richten op de trans-Atlantische diaspora en de culturen en verhalen die daaruit ontstaan zijn. Zij wil de diepte en schoonheid van zwart erfgoed laten zien en ervaren.  KIP Republic heeft naar eigen zeggen een unieke positie in het culturele veld, omdat ze (interactie met) erfgoed op bijzondere manieren tastbaar maakt. De organisatie wil niet alleen culturele erfenissen beschermen, maar ook gemeenschappen in staat stellen zich te presenteren en te zorgen dat zij gerepresenteerd zijn in het Amsterdamse erfgoedaanbod. 

De komende jaren wil KIP Republic de relatie tussen de stad en zwart erfgoed blijven onderzoeken om meer zicht te krijgen op en meer aandacht te genereren voor de invloed van erfgoed op het dagelijks leven. Ook wil de organisatie innovatieve orale en expressieve vormen ontwikkelen om erfgoed te presenteren en daaromheen interactie teweeg te brengen. Het programma omvat onderzoeksprojecten, theater- en dansproducties, kennisbijeenkomsten en de jaarlijkse maaltijd Free Heri Heri for All ter gelegenheid van Keti Koti. Met het oog op deze activiteiten wil de organisatie partners zoeken voor verdiepende samenwerkingsverbanden. Ook wil ze een digitale collectie aanleggen van het werk. Het is de bedoeling om onder de naam KIP Creators derden kansen te geven om nieuwe projecten te ontwikkelen en KIP Republic te verrijken met nieuwe perspectieven, inzichten en verhalen. 

Kip Republic ontving een tweejarige subsidie 2022-2023 uit de Regeling Ontwikkeling van € 100.000 per jaar (toekenningsbedrag 2021) en ontvangt een eenjarige subsidie 2024 uit de Regeling Ontwikkeling voor € 98.203 per jaar (toekenningsbedrag 2024).

Voor de periode 2025-2028 vraagt de organisatie bij het AFK een bijdrage van gemiddeld € 375.000 per jaar in het kader van het Kunstenplan.

Artistiek belang

De commissie beoordeelt het artistiek belang als goed.

De commissie vindt de artistieke signatuur van KIP Republic zeer herkenbaar. KIP Republic onderscheidt zich zowel in de aard van haar activiteiten als in haar werkwijze van collectiehoudende erfgoedinstellingen. De organisatie fungeert meer als een productiehuis dat via multidisciplinaire projecten en vanuit persoonlijke geschiedenissen en ervaringen uiting en betekenis geeft aan allerlei vormen van erfgoed van de zwarte gemeenschappen van de trans-Atlantische diaspora. Daarbij gaat het veelal om immaterieel erfgoed, waaronder taal, verhalen, eetcultuur en spiritualiteit. 

Volgens de commissie sluiten de voorgenomen activiteiten goed aan op zowel de signatuur als op de eerdere ervaringen van de organisatie. Zij ziet in het plan dat elk jaarprogramma een verhalend-theatrale, onderzoekende en een culinaire component heeft. In 2026 bijvoorbeeld staat er behalve Free Heri Heri een theaterproductie op het programma die aan de hand van historische verwikkelingen rondom het standbeeld van koningin Wilhelmina in Paramaribo verhalen vertelt over onderdrukking, opstand en doorwerking. In datzelfde jaar is het verhaal van een jonge Haïtiaanse vrouw op Aruba de aanleiding tot een onderzoek naar de relatie tussen de slechte sociaaleconomische positie van huishoudelijke hulpen op Aruba en de gewoonte uit de koloniale tijd om huisslaven in te zetten. De commissie vindt dat de producties van KIP Republic tot de verbeelding spreken omdat juist kleine, persoonlijke verhalen inzichtelijk en invoelbaar maken wat historische fenomenen zoals (verzet tegen) slavernij en kolonialisme betekenen in en voor de levens van mensen toen en nu.  De commissie ziet dat de zussen Kip een groot aandeel in de programmering hebben, maar dat er via de KIP Creators ook ruimte wordt gemaakt voor vernieuwing en verbreding van het perspectief. Zo brengt de organisatie uit het hele land makers met Curaçaose wortels samen in een onderzoeksproject over de tweestrijd waar zij door hun duale identiteit dagelijks mee te maken hebben. KIP Creator en choreograaf/danser Faizah Grootens zal in 2007 met de Curaçaose dichter Pierre Lauffer en de Arubaanse muziekproducent Michael Lampe een multidisciplinaire voorstelling maken over de periode van opvlammende culturele trots en emancipatie op het Curaçao van de jaren 40 van de vorige eeuw. De commissie vindt deze ontwikkeling passend in dit stadium van artistieke ontwikkeling, professionalisering en groei. 

Het grootste succes van KIP Republic tot dusver is volgens de commissie Free Heri Heri for All. Deze herdenkingsmaaltijd heeft ook in de komende jaren een prominente plek in het programma. De commissie vindt dat hierin de eigenheid van KIP Republic goed tot uiting komt: culinair erfgoed als vertrekpunt, bewustwording, dialoog en kennisdeling als doel, cocreatie en participatie als werkwijze en cultureel ondernemerschap als succesfactor. 

De commissie is overwegend positief over de artistieke betekenis van KIP Republic voor het publiek en voor de stad. KIP Republic wil verborgen geschiedenissen zichtbaar, tastbaar, beleefbaar en bespreekbaar maken voor zijn publiek. Daarbij zegt de organisatie zich te willen richten op zowel publiek dat zich kan identificeren met de verhalen als op publiek voor wie deze verhalen juist ongekende perspectieven bieden op de geschiedenis van de stad. De commissie denkt dat de voorgenomen activiteiten aansprekend en impactvol zullen zijn, omdat KIP verhalen op andere, meer theatrale manieren vertelt dan andere erfgoedinstellingen. De commissie vindt wel dat KIP Republic haar artistieke profiel te weinig uitdraagt en daardoor voor het publiek nog te weinig herkenbaar is. Free Heri Heri for All geniet veel meer bekendheid dan KIP Republic zelf. De commissie denkt dat het publiek zich eerder aangesproken zal voelen door de programmering als het weet waar de organisatie voor staat.  Voor en in de stad wil de organisatie tonen dat er een symbiotische relatie bestaat tussen de stad en de zwarte gemeenschappen van de trans-Atlantische diaspora. De commissie is van mening dat de multidisciplinaire en cocreatieve benadering die KIP Republic in alles toepast zeer geschikt zijn om die beoogde impact te maken en de inwoners van de stad aan te spreken. Zij vindt dat de organisatie dat met Free Heri Heri for all overtuigend heeft laten zien. Tot in de keuken van het Paleis op de Dam kwamen mensen samen om deze maaltijd te bereiden. De commissie vindt het positief dat KIP Republic de maaltijd ook wil gebruiken om met en tussen vrijwilligers en tafelgenoten inhoudelijke thema’s ter sprake te brengen.

Belang voor de stad

De commissie beoordeelt het belang voor de stad als voldoende.

De commissie vindt de visie van KIP Republic op het bereik in de stad voldoende duidelijk en onderbouwd. KIP Republic wil naar eigen zeggen geen wijken segregeren en zich niet beperken tot stadsdelen, soorten publiek en doelgroepen. De commissie ziet niettemin dat het plan twee duidelijke, zij het erg generieke doelgroepen beschrijft. Als eerste de groep die zich zal herkennen in de verhalen die KIP Republic wil vertellen. De commissie ziet dit als de ‘natuurlijke achterban’ van de organisatie en vindt het vanzelfsprekend dat de organisatie voor deze doelgroep kiest. Als tweede benoemt het plan de brede groep die zich niet zal identificeren met hetgeen KIP Republic brengt en juist nieuwe inzichten verwacht aangereikt te krijgen. De onderbouwing van de keuze voor deze doelgroep ligt in de wens van KIP om mensen en groepen met verschillende achtergronden te verbinden door het invoelbaar maken van persoonlijke geschiedenissen. 

KIP Republic rekent op 40.000 à 55.000 fysieke bezoekers per jaar. De commissie kan niet met zekerheid vaststellen of het beoogde bereik vergelijkbaar is met voorgaande jaren en past bij de aard en omvang van de activiteiten, omdat in de bereikcijfers over de afgelopen jaren het digitaal bereik via sociale media en persuitingen niet goed te onderscheiden is van het feitelijke publieksbereik van producties en activiteiten. Een groot deel van het bereik is, net als voorgaande jaren, terug te voeren op Free Heri Heri for All. Het aandeel daarvan in het beoogde bereik beloopt tussen de 66 en 90 procent per jaar, waarvan ruim de helft buiten Amsterdam. De andere activiteiten zijn kleinschaliger en vinden grotendeels in Amsterdam plaats. De commissie vindt de verhouding tussen Free Heri Heri en de andere activiteiten enigszins onevenwichtig en acht het wenselijk dat daar verandering in komt.

De aanpak die KIP toepast om zich te verzekeren van het beoogde bereik bestaat vooral uit cocreatie met makers uit verschillende gemeenschappen. De commissie ziet dat dit zorgt voor een sterke binding en een goed bereik, in de eerste plaats onder de zwarte gemeenschappen in de stad maar ook in andere groepen in en buiten de stad. Het succes van Free Heri Heri for All toont volgens de commissie aan dat deze aanpak passend en effectief is. De herdenkingsmaaltijd heeft in een paar jaar tijd een grote vlucht genomen en is door allerlei gemeenschappen omarmd. Dit succes heeft KIP ook een aantal interessante samenwerkingspartners binnen en buiten de stad opgeleverd, waaronder het Rijksmuseum en ITA. De commissie verwacht dat deze partnerschappen ook voor de andere activiteiten van KIP Republic waardevol zullen zijn. De commissie denkt dat de organisatie daarnaast ook een uitgewerkte en afgewogen marketing- en communicatiestrategie nodig heeft, zeker als het gaat om het bereik van andere dan de zwarte doelgroepen. Op dat vlak vindt zij het plan weinig specifiek en daardoor minder overtuigend. 

De commissie is van mening dat de activiteiten van KIP Republic in enige mate bijdragen aan de spreiding van het culturele aanbod en het publieksbereik in Noord, Nieuw-West en Zuidoost. KIP Republic geeft aan dat de organisatie geen eigen plek heeft voor publieksactiviteiten en dat zij programmeert daar waar het publiek te vinden is. Afgaande op de spreidingscijfers in de aanvraag vindt meer dan vijftig procent van de activiteiten in Nieuw-West, Noord en Zuidoost plaats en wordt daar 35% van de bezoekers bereikt. De commissie ziet de becijferde spreiding echter niet goed onderbouwd in het plan. Onderbouwd is wel dat KIP Republic met Free Heri Heri for All al meerdere jaren in de hele stad aanwezig is en daar draagvlak heeft; ook in Noord, Nieuw-West en Zuidoost. Het plan geeft echter niet aan waar de andere programmaonderdelen zullen plaatsvinden en op welke manier de organisatie zorgt voor draagvlak daarvoor in andere stadsdelen. Zodoende kan de commissie niet beoordelen of de kwantitatieve voornemens op het gebied van spreiding helemaal realistisch en haalbaar zijn.

Diversiteit & inclusie

De commissie beoordeelt de diversiteit en inclusie als goed.

De commissie vindt de visie van KIP Republic op diversiteit duidelijk, confronterend en overtuigend. KIP stelt in zijn ondernemingsplan dat antwoorden op de complexe vraagstukken van diversiteit en inclusie pas gevonden kunnen worden als er een gesprek mogelijk is over de systemische raciale verschillen in de cultuursector. De initiatiefnemers zijn grootgebracht met het bewustzijn en de eigen ervaring van die verschillen. Voor hen is het adresseren daarvan een vanzelfsprekend onderdeel van hun denken, werkwijze, netwerk en taal. Het is de reden waarom de organisatie bestaat en de essentie van alles wat zij doet. KIP stelt dat de last van verantwoording en actie ten aanzien van diversiteit en inclusie niet hoort te liggen bij hen die diversiteit en inclusie belichamen. De commissie onderschrijft dat. Zij stelt vast dat het functioneren en het hele plan van KIP Republic in het teken staat van diversiteit en inclusie. De primaire gerichtheid op de zwarte gemeenschappen van de transAtlantische diaspora vindt zij passend bij de organisatie. 

Terugblikkend geeft KIP Republic aan dat haar bereik dankzij de vele partnerschappen sterk vergroot en verbreed is. In bijna alle provincies doen organisaties mee aan Free Heri Heri for All; 56 partnerorganisaties treden op als coproducent. Daardoor is de aandacht voor zwart erfgoed en de zichtbaarheid van zwarte makers ver buiten het eigen netwerk en ver buiten de randstad toegenomen. Allerlei bevolkingsgroepen en sectoren komen daarmee nu in aanraking. De commissie concludeert hieruit dat Kip Republic een belangrijke bijdrage levert aan de diversiteit en inclusie van andere (culturele) spelers. 

De commissie ziet in het plan wel doelstellingen terug op het gebied van diversiteit en inclusie, maar vindt deze te weinig concreet. In de komende jaren wil KIP Republic in haar programma’s vanuit de perspectieven van ‘verschillende culturen’ aandacht blijven geven aan ‘diverse tradities, kunstvormen en uitingen’. Op het gebied van publiek stelt de organisatie zich ten doel verbinding te zoeken tussen ‘de verschillende groepen waar Amsterdam uit opgemaakt is’, maar welke doelgroepen dat zijn wordt niet benoemd. KIP bouwt verder aan haar netwerk van partners binnen en buiten de zwarte gemeenschappen en wil ontwikkelmogelijkheden bieden aan de leden van het eigen divers samengestelde team. 

De commissie ziet dat de aanpak voor een divers en inclusief aanbod, bereik, organisatie en partners in hele plan verweven is en volkomen geïntegreerd is in de aard en werkwijze van KIP Republic. Daarmee vindt zij deze aanpak overtuigend en realistisch, maar ook op dit punt had zij graag een meer concrete uitwerking gezien. De thematiek en makers van de voorgenomen programmering en de verbondenheid met de zwarte gemeenschappen van de trans-Atlantische diaspora staan volgens de commissie garant voor een divers aanbod en bereik. KIP Republic werkt veelvuldig samen met zeer uiteenlopende stedelijke, nationale en internationale partners. De commissie vindt het krachtige van de aanpak van KIP Republic dat de organisatie niet alleen partners kiest uit of met aansluiting in de zwarte gemeenschappen van de transAtlantische diaspora. De organisatie slaat, vooral met Free Heri Heri for All ook de brug naar partners uit het culturele establishment. Samenwerking met KIP Republic kan partners volgens de commissie opener en gastvrijer maken voor andere doelgroepen. In welke richting en op welke schaal de organisatie deze partnerschappen de komende jaren wil uitbreiden, kan de commissie op basis van het plan niet vaststellen.  KIP Republic is volgens de commissie een zeer divers samengestelde organisatie. De organisatie heeft het voornemen om dat te blijven door de medewerkers en betrokkenen ruimte te geven voor eigenaarschap en professionele en persoonlijke ontwikkeling. De commissie denkt dat dat een goede aanpak is die ook past bij een jonge organisatie in de groei. 

Uitvoerbaarheid

De commissie beoordeelt de uitvoerbaarheid als voldoende.

KIP Republic reflecteert op de afgelopen jaren van maximale groei met minimale middelen, die volgens haar een zware wissel op het team hebben getrokken. Uit die reflectie vloeit een naar het oordeel van de commissie heldere en overtuigende visie voort die gericht is op de financiële verduurzaming van de organisatie. KIP Republic wil in de komende jaren de basis leggen voor continuïteit, een langetermijnplanning, talentontwikkeling, gezonde werkomstandigheden en passende beloningsstructuren die in overeenstemming zijn met de Fair Practice Code. Dat lijken de commissie doelen die passend en belangrijk zijn. Gezien het ontwikkelstadium waarin KIP Republic verkeert, vindt de commissie consolidatie en professionalisering nodig met het oog op een goede toekomst voor de organisatie.

KIP Republic stelt dat de hechte familiecultuur van de organisatie zorgt voor een ‘safe space’. De commissie merkt op dat een familiaire organisatiecultuur ook aandachtspunten en risico’s met zich mee kan brengen, bijvoorbeeld met betrekking tot het werkklimaat. Daarmee zou rekening kunnen worden gehouden, bijvoorbeeld bij de voorgenomen keuze voor een vertrouwenspersoon. 

Het ondernemingsplan gaat uit van verdergaande groei in personele en financiële zin. De commissie vindt dat op zich een begrijpelijk vervolg op de sterke groei en ontwikkeling die KIP Republic de afgelopen jaren heeft doorgemaakt. De organisatie heeft deze groeispurt personeel en financieel goed gemanaged. Het ontwikkelbudget van het AFK is benut om de organisatie organisatorisch en zakelijk te versterken. Dat alles geeft de commissie het nodige vertrouwen in de bedrijfsvoering van de organisatie. 

Toch is de commissie kritisch als het gaat om de realiteitszin en de uitvoerbaarheid van het plan. De begroting roept veel vragen op die noch in het ondernemingsplan noch in de toelichting op de begroting worden beantwoord. De organisatie gaat uit van 44% meer lasten in 2025 ten opzichte van 2023. Die stijging wordt vooral veroorzaakt door de activiteitenlasten, die in 2025 zowel personeel als materieel meer dan zeventig procent hoger zijn dan in 2023. De commissie kan dat moeilijk rijmen met de ontwikkeling van het activiteitenniveau, dat veel geleidelijker stijgt. De commissie kan bovendien niet goed vaststellen hoe de ontwikkeling van de activiteitenlasten zich verhoudt tot de verwachte ontwikkeling van het bereik, omdat massaal digitaal bereik niet altijd duidelijk wordt onderscheiden van de meer bescheiden omvang van het fysieke bezoek aan projecten en producties. Omdat de in de begroting vermelde bedragen niet zijn toegelicht of onderbouwd, kan de commissie haar oordeel alleen baseren op de cijfermatige ontwikkeling. In het licht van bovenstaande is zij er niet van overtuigd dat die realistisch is.

Door het ontbreken van een specificatie van de baten kan de commissie niet goed beoordelen of de financieringsmix voldoende gespreid is. Zij stelt wel vast dat KIP Republic een bedrag aanvraagt dat aanzienlijk hoger is dan de ontwikkelsubsidie van de afgelopen jaren. De gevraagde subsidie dekt vrijwel de hele toename van de lasten.

Het subsidiebedrag is net als de andere baten niet onderbouwd.

De commissie kan op basis van het plan en de begroting niet zien aan welke knoppen de organisatie kan en wil draaien als de baten tegenvallen. Zij kan hierdoor niet goed beoordelen hoe KIP Republic om zal gaan met eventuele tegenvallers en of de financiële plannen geheel realistisch en uitvoerbaar zijn.

De commissie verwacht dat de organisatie en de bedrijfsvoering gebaat zijn bij de samenwerking met The Black Archives, Well Made Productions en Oscam binnen De Kondre Alliantie. Deze samenwerking is met name gericht op de zakelijke versterking van de partners.

Conclusie

De commissie is van oordeel dat KIP Republic een inhoudelijk sterke aanvraag heeft ingediend. De groei van het subsidiebedrag, bijna een verviervoudiging van de huidige subsidie die KIP ontvangt vanuit de regeling Ontwikkeling van het AFK, is echter niet onderbouwd. Het gevraagde bedrag komt nagenoeg overeen met de begrote toename van de lasten. De commissie vindt het niet reëel om het AFK de groei van KIP Republic volledig te laten bekostigen. Het ondernemingsplan laat bovendien niet overtuigend zien dat de beoogde groei van de organisatie en de begroting in verhouding is met de groei van het publieksbereik van de activiteiten en producties. Dit alles overziend vindt de commissie het niet passend om de aanvraag van KIP Republic volledig te honoreren. 

De commissie adviseerde daarom in eerste instantie om de subsidiehoogte te bepalen op basis van het gemiddelde van de in 2024 verstrekte ontwikkelsubsidie en het nu aangevraagde bedrag en kwam daarmee uit op een subsidiebedrag van € 237.500. Het budget voor erfgoed is echter niet toereikend om alle subsidiabele aanvragen te honoreren. KIP Republic scoort net als Museum Het Schip veertien punten en eindigt daarmee samen met Het Schip op de grens van de budgettaire mogelijkheden. Beide aanvragers scoren bovendien gelijk op zowel Artistiek belang als Belang voor de stad, zodat ook op die twee conform de regeling doorslaggevende criteria de een niet boven de ander uitstijgt. 

Het Schip en KIP Republic voegen volgens de commissie beiden iets geheel eigens toe aan het culturele aanbod in de stad. Beiden zijn op geen enkele manier te vergelijken met de andere erfgoedaanvragers die gehonoreerd worden. Pluriformiteit is daarom in dit geval geen bruikbaar argument om slechts een van beide aanvragen te honoreren.

Daarom adviseert de commissie om op de in eerste instantie geadviseerde bedragen voor alle aanvragers met veertien punten en hoger een korting van vier procent toe te passen. Op die manier krijgen al deze aanvragers een weliswaar iets lager, maar nog steeds reëel subsidiebedrag, dat voldoende ruimte biedt om de ondernemingsplannen uit te voeren. 

Na toepassing van deze korting resteert nog steeds een klein tekort van € 3.359 op het budget. De commissie adviseert om dit bedrag ten laste te brengen van de subsidiebedragen van KIP Republic en Het Schip. Daarbij is gekeken naar ieders aandeel in het totale bedrag dat de commissie in eerste instantie aan deze twee samen wilde toekennen. KIP Republic is goed voor 32% van dit bedrag en draagt daarom 32% van het resterende tekort (€ 1.075). 

De commissie adviseert op grond van bovenstaande overwegingen de aanvraag van KIP Republic gedeeltelijk te honoreren met een bedrag van € 226.925 per jaar.

De aanvraag is beoordeeld binnen de adviescommissie Erfgoed.