Flamenco Biënnale Nederland
Inleiding
De Flamenco Biënnale Nederland (hierna: FBN) is een podiumkunstenfestival gericht op flamenco als hedendaagse kunstvorm en als vitale volkskunst. Hierin is het haar doel om een zo groot en divers mogelijk publiek kennis te laten maken met flamenco en dit publiek te laten zien hoe flamenco in de maatschappij van nu staat. Ook ontwikkelt FBN een inclusie-, participatie- en educatieprogramma samen met internationale en Nederlandse artiesten, onder het motto ‘Flamenco voor iedereen’. FBN wil veelzijdig, multidisciplinair en toonaangevend zijn, met een focus op hoge artistiek-inhoudelijke kwaliteit.
Voor de periode 2025-2028 hanteert FBN een aantal doelstellingen. Artistiekinhoudelijk kijkt FBN naar het realiseren van dit kunstenfestival waarbij zij zich richt op een meerstemmig profiel met diversiteit en interdisciplinariteit, met een uitbreiding van contextprogramma’s. Het doel is om het Amsterdamse festivalpallet te verrijken. Ook wil FBN talentontwikkelingstrajecten en residenties ontwikkelen voor jonge Nederlandse makers. Daarnaast is FBN graag een kweekvijver voor de internationale flamencoscene en zoekt zij daar ook samenwerkingsverbanden op uit.
In Amsterdam richt zij zich op een breed publiek, waarbinnen zij verschillende Amsterdamse doelgroepen benadert. Ook stelt FBN zich ten doel om lokale samenwerkingen in de wijken te versterken. Het ontwikkelen van programma’s die het karakter en de diversiteit van Amsterdam weerspiegelen staat voorop, met focus op perspectieven en verhalen van bewoners.
De Flamenco Biënnale ontvangt een vierjarige subsidie 2021-2024 binnen het Kunstenplan van € 101.729 per jaar (incl. indexatie 2024).
Voor de periode 2025-2028 vraagt de organisatie bij het AFK een bijdrage van gemiddeld € 112.000 per jaar in het kader van het Kunstenplan.
Artistiek belang
De commissie beoordeelt het artistiek belang als voldoende.
De commissie leest in het plan een heldere artistieke signatuur terug, namelijk het presenteren en cureren van flamenco middels een biënnalefestival, zowel vanuit traditie als naar nieuwe vormen, gericht op diverse disciplines en voor alle leeftijden. De commissie vindt het een sterke eigenheid aan het festival geven dat FBN deze kunstvorm zo breed uitmeet. De commissie vindt dat de brede artistieke uitgangspunten van het festival een duidelijke samenhang krijgen door de vertaling naar drie thema’s, die volgens de commissie passen bij de artistieke signatuur, namelijk ‘de kracht van flamenco’, ‘de verleiding van de smeltkroes’ en ‘innovatie vanuit traditie’. De commissie vindt de vormgeving van de programma’s langs deze gekozen thematieken interessant. De commissie leest naast deze thema’s als heldere artistieke uitgangspunten echter nog wel een veelvoud aan pijlers, subthema’s, inclusieprogramma’s en contextprogramma’s die vervolgens weer aan deze artistieke thema’s worden opgehangen. Dit maakt de vertaling van de artistieke signatuur naar de activiteiten in komende periode naar mening van de commissie diffuus. De commissie kan bijvoorbeeld de inclusieprogrammering Flamenco ‘All-Inclusive’, een flamencotraject gericht op publiek en makers met en zonder beperking, niet goed artistiek-inhoudelijk koppelen aan een eenduidige artistieke signatuur.
De commissie ziet de drie artistieke hoofdthema’s wel duidelijk terug in de activiteiten, met name in de keuzes voor de artiesten die optreden op het festival. Zij vertegenwoordigen zowel de levende traditie, als het geven van hedendaagse theatrale vertolkingen. De commissie vindt dat FBN daarbij diverse dwarsverbanden toont die tot de verbeelding spreken, zoals het combineren van westerse gecomponeerde muziek met ongeschreven, Iberische muziek met onder anderen zangers Mayte Martín en Tomas de Perrate.
De commissie leest een beknopte reflectie op afgelopen edities en ziet dat FBN bijvoorbeeld in de komende periode voortbouwt op de artistieke ontwikkeling van afgelopen periode in de hybride (deels online) festivalvormen die in de coronaperiode zijn ontwikkeld. De commissie vindt dat FBN daarmee overtuigend de opgedane kennis en ervaring uit afgelopen periode meeneemt.
De commissie vindt overtuigend wat FBN artistiek teweeg wil brengen bij haar publiek. FBN gelooft in de intrinsieke, verbindende waarde van flamenco en betoogt dat de ‘heilzame kracht van de kunsten noodzakelijker is dan ooit’ in ‘een steeds grimmiger en polariserende maatschappij’. De commissie vindt dit aansluiten bij FBN’s artistieke identiteit.
De commissie ziet dat de activiteiten gericht zijn op verschillende groepen, mede door de vele artistieke mengvormen, waarin dans, muziek en contextprogramma’s worden gekoppeld. Echter leest de commissie in de hoge verscheidenheid aan activiteiten weinig eenduidigheid en diepgang terug in de beschrijvingen in het plan. Dit maakt het voor de commissie moeilijk om te beoordelen hoe aansprekend de activiteiten daadwerkelijk zullen zijn voor het publiek. Verder ziet de commissie dat FBN verschillende activiteiten uitzet op het gebied van educatie en talentontwikkeling en zo artistieke betekenis voor een nieuwe doelgroep en makers genereert. De commissie vindt dat FBN artistieke betekenis heeft voor de stad door de verbindende kracht van de organisatie in een veelvoud van (nieuwe) interdisciplinaire artistieke samenwerkingen en residenties in de stad, onder meer met de Cello Biënnale, al is deze vooral op de programmering gedurende de festivalperiode gericht en is de artistiek betekenis voor de stad daardoor nog beperkt.
Belang voor de stad
De commissie beoordeelt het belang voor de stad als goed.
Het plan geeft volgens de commissie een duidelijke en onderbouwde visie op het bereik in de stad. De beoogde doelgroepen in de stad zijn helder geformuleerd voor de verschillende type activiteiten. FBN heeft een helder beeld wie ze bereikt en wie ze wil bereiken in Amsterdam, namelijk nieuwe bezoekers, ‘aficionados’ en vaste bezoekers, avontuurlijke cultuurliefhebbers, nieuwkomers en Nederlanders met een migratieachtergrond, internationaal publiek, (inter)nationale professionals en mensen met een beperking. De commissie ziet dat FBN hier doelstellingen stelt en dat zij haar doelgroepen middels haar activiteiten wil verbreden naar een jonger en diverser publiek. De commissie vindt de stappen om de doelgroepen te bereiken realistisch. Zo beschrijft het plan per doelgroep de marketinginsteek, zoals een focus op festivalbeleving voor ‘incidentele’ bezoekers en een online strategie voor Gen-Z. De beschrijving van de marketing- en communicatieaanpak en ingezette middelen geeft de commissie vertrouwen dat de beoogde doelgroepen bereikt kunnen worden. De commissie vindt het marketingplan gedegen, waarbij bewuste en goede stappen gezet worden op online strategieën.
Voor het benaderen van nieuwe doelgroepen werkt FBN met diverse podia, samenwerkingspartners en via diverse programma’s om zo impactprojecten op te zetten. Zij beschrijft onder andere de Flamenco Club Partout (Solidario), gericht op statushouders en asielzoekers, en Flamenco Social in samenwerking met Cinedans. De commissie vindt deze aanpak realistisch en passend bij FBN. Wel had de commissie graag een reflectie willen lezen op het spanningsveld tussen het aantrekken van loyaal bestaand publiek en nieuwe doelgroepen, en hoe dit de marketingaanpak beïnvloedt.
De omvang van het bereik in de stad vindt de commissie passend bij de omvang en aard van de activiteiten in de stad.
De commissie ziet in het plan dat FBN bijdraagt aan de spreiding van de activiteiten en publiek in de stadsdelen Nieuw-West en Noord. In Nieuw-West werkt FBN samen met Meervaart Theater en ICK, en in Noord zijn er samenwerkingen met Cinedans en Taartrovers. De commissie ziet dat FBN draagvlak heeft in deze stadsdelen, zo bestaat de samenwerking met Taartrovers bijvoorbeeld uit een wijkproject met bewoners. FBN geeft aan zich de komende periode te richten op de relatie met bezoekers op wijk- en communityniveau. Dit vindt de commissie passend en haalbaar in het licht van onder meer de kennis en ervaring van de aanvrager in haar, in het plan aangetoonde, relatie met de wijken, en de bestendigheid van de partners.
Diversiteit & Inclusie
De commissie beoordeelt de bijdrage aan diversiteit en inclusie als goed.
FBN spreekt in een beknopte visie op diversiteit en inclusie volgens de commissie van een viering van afkomst en achtergrond. Dit vindt de commissie nog niet zozeer overtuigend als overkoepelende visie. Het plan onderbouwt welke keuzes worden gemaakt en er is sprake van duidelijk geformuleerde doelstellingen. Deze vindt de commissie integer en aansluitend op de artistieke identiteit van FBN. Zo wil FBN bijvoorbeeld traditionele publiekscategorieën doorbreken, verhalen vertellen die de invalshoek van de ander belichten, en specifieke programma’s maken met relevante partners, afgestemd op specifieke inclusieve doelgroepen. Ook stelt FBN tot doel om aandacht te besteden aan genderdiversiteit en om tweejaarlijks tenminste drie projecten te doen ‘buiten een westerse invalshoek’ in het kader van culturele diversiteit. Dit vindt de commissie concrete doelstellingen. FBN schetst volgens de commissie met een klein team veel doelen op het gebied van diversiteit en inclusie. De commissie acht dit ambitieus, maar vanuit de kennis en ervaring van FBN wel haalbaar.
De commissie leest dat FBN reflecteert op de stappen die zij hierin de voorgaande jaren heeft gezet. Het plan stelt dat FBN de afgelopen periode het voortouw nam in inclusie- en participatieprojecten. De commissie ziet hierin het initiatief dat FBN heeft genomen en vindt dat de doelstellingen voor de komende periode logisch voorvloeien uit de voorgaande periode.
De aanpak om de doelstellingen te bereiken ten aanzien van een divers en inclusief aanbod, bereik en organisatie vindt de commissie overtuigend. De commissie ziet in het plan van FBN diversiteit en inclusie goed terug in programma, personeel, partners en publiek. Er is een sterk beschreven plan van aanpak voor alle punten.
De concrete ambities op het gebied van personeel, vindt de commissie lovenswaardig, zij streeft naar een meer diverse bezetting in de huidige organisatie en wil hiervoor twee personeelsleden met een cultureel diverse achtergrond aannemen. In het programma ziet de commissie bijvoorbeeld de samenwerkingen met UD Festival en Talentenhuis Nieuw-West, waarin gefocust wordt op jonge musici met een migratieachtergrond. Onder de partners met wie FBN samenwerkt, bevinden zich volgens de commissie diverse programmapartners op het gebied van culturele en sociaaleconomische diversiteit en inclusie, en op het gebied van het vergroten van toegankelijkheid voor mensen met een beperking. Zo benoemt FBN bijvoorbeeld samenwerkingen met Stichting de Vrolijkheid die gericht is op projecten in azc’s, en Rediscoverme die dansprojecten organiseert voor mensen met fysieke uitdagingen. Ook in het publiek ziet de commissie diversiteit terug, mede door de aansluiting met de benoemde partners en door FBN’s aanwezigheid op communityniveau in de stad. Daarbij vindt de commissie het positief dat FBN benoemt dat de uitwisseling met diverse publieksgroepen ‘een wederkerig proces’ is, waar input uit de community’s waar FBN aanwezig is expliciet wordt meegenomen.
Het plan onderbouwt volgens de commissie goed wat het beoogde effect van de visie is op het aanbod, het bereik van mensen en de organisatie. Het is volgens de commissie goed te lezen hoe FBN dit per punt aanpakt en er worden concrete stappen ondernomen.
Uitvoerbaarheid
De commissie beoordeelt de uitvoerbaarheid als voldoende.
Uit het plan spreekt volgens de commissie een overtuigende visie op de bedrijfsvoering. De commissie vindt dat het plan adequaat reflecteert op de bedrijfsvoering van de afgelopen periode en dat de genomen stappen voor professionalisering binnen het team worden benoemd. De commissie ziet dat de visie op de komende periode hier logisch uit voortkomt. Zo beschrijft FBN bijvoorbeeld op heldere wijze welke rollen er zijn binnen het kernteam, wie deze vervullen, en hoe dit team op ‘spitsmomenten’ wordt aangevuld.
Hoe de Governance Code Cultuur wordt toegepast vindt de commissie summier toegelicht. De commissie vindt dat er bij de toepassing van de Fair Practice Code onduidelijkheden zijn op gebied van fair pay. Zo begroot FBN voor het kernteam een maandelijks vast honorarium, maar de commissie leest niet hoe de uurtarieven zijn bepaald en of de cao Toneel en Dans daarin daadwerkelijk wordt toegepast. Hier mist de commissie inzichtelijkheid in. De commissie vindt dat FBN goede acties onderneemt op het gebied van sociale veiligheid; er wordt een externe vertrouwenspersoon aangenomen en er is een gedragscode. De commissie ziet deze stappen goed ingebed in het werkproces, zo is de gedragscode gepubliceerd op de website en onderdeel van contracten met medewerkers en artiesten.
Ook reflecteert FBN op de risico’s, maar maakt te weinig duidelijk welke stappen FBN onderneemt bij financiële tegenslagen. De commissie ziet kwetsbaarheden in de organisatorische haalbaarheid, maar ziet ook dat de organisatie zich daar voldoende bewust van is en hier de komende periode stappen in zet.
FBN erkent dat de organisatie kwetsbaar is vanwege het kleine kernteam. De commissie ziet deze kwetsbaarheid vooral ten opzichte van het hoge aantal programmadoelstellingen en de veelheid aan plannen. De commissie ziet goede stappen om dit te verbeteren, onder meer door de uitbreiding van het kernteam met een contextcoördinator en een junior curator. Ook ziet de commissie dat FBN genoeg ervaring heeft binnen haar organisatie om het plan uit te voeren, al ligt er nog steeds veel op de schouders van de artistiek directeur. Dit vindt de commissie een risico ten aanzien van de werkdruk.
De commissie acht het plan in financiële zin realistisch en uitvoerbaar. Uit de balans concludeert de commissie dat de financiële huishouding voldoende op orde is om dit plan te dragen. Ook de begroting vindt de commissie solide, passend bij het plan en haalbaar. De commissie ziet daarnaast een passende financieringsmix van structurele subsidie, private fondsen en publieksinkomsten. Wel heeft de commissie moeite met het duiden van de overige inkomsten. Zo vindt de commissie de sponsors niet inzichtelijk, omdat hier in het plan en in de toelichting op de begroting onvoldoende op wordt gereflecteerd.
Conclusie
De commissie adviseert op grond van bovenstaande overwegingen de aanvraag van De Flamenco Biënnale te honoreren met het gevraagde bedrag van € 112.000 per jaar.
De aanvraag is beoordeeld binnen de adviescommissie Dans. Daarbij heeft de commissie gebruik gemaakt van een co-advies van de adviescommissie Muziek.