Felix Meritis

Inleiding

Felix Meritis is een cultuurhuis dat gericht is op de toekomst, en is gevestigd in het centrum van Amsterdam. De organisatie programmeert multidisciplinair en presenteert eigentijdse en meerstemmige verhalen voor een breed publiek. Verbeelding en experiment staan centraal op een plek die allereerst inclusief wil zijn. In het centrum van de hedendaagse, fluïde samenleving, rijk aan variatie en diversiteit, wil Felix Meritis de plek zijn om gezamenlijk nieuwe verhalen te creëren en de toekomst te verrijken. 

Makers, denkers, verhalenvertellers en gemeenschappen geven samen de toekomst vorm, in het hart van de stad, binnen twee programmalijnen: Digitale Cultuur en Onvoltooid Verleden. Het cultuurhuis geeft daarbij ruimte aan experiment en innovatie voor divers talent en wil daarmee een springplankfunctie hebben voor deze makers en mogelijkmakers. Multidisciplinaire, ervaringsgerichte, diverse en gelaagde programmering vormen de kern van Felix Meritis, dat een inclusieve vrijplaats wil zijn en een drijvende kracht voor vernieuwing. Om diversiteit in de programmering te garanderen en een inclusief aanbod aan te kunnen bieden, krijgen externe curatoren (‘disruptors’) de ruimte om elk op hun eigen manier een publieksprogramma samen te stellen rond een door hen gekozen thema, binnen de genoemde programmalijnen. De programmaformats van Felix Meritis, waar ook de disruptors gebruik van maken, bestaan uit: Felix Film, Performances, Talks, een festival en expositie per jaar, Oplaadsessies en Feedbacksessies.

Felix Meritis ontvangt geen meerjarige subsidie binnen het Kunstenplan 2021-2024.

Voor de periode 2025-2028 vraagt de organisatie bij het AFK een bijdrage van gemiddeld € 150.000 per jaar in het kader van het Kunstenplan.

Artistiek belang

De commissie beoordeelt het artistiek belang als goed.

De commissie vindt dat er een herkenbare artistieke signatuur spreekt uit de wijze waarop Felix Meritis verhalen wil vertellen over vraagstukken van de 21ste eeuw, in een open dialoog tussen makers en het publiek. De artistieke signatuur wordt volgens de commissie logisch uiteengezet in artistieke uitgangspunten voor het programma: multidisciplinair, ervaringsgericht, divers en gelaagd. Deze uitgangspunten sluiten aan bij de open dialoog die Felix Meritis met de stad en zijn publiek wil voeren.  De organisatie vertaalt deze uitgangspunten naar herkenbare programmalijnen: Onvoltooid Verleden en Digitale Cultuur. De commissie vindt deze programmalijnen helder en tot de verbeelding spreken: ze doen recht aan het gebouw waar Felix Meritis huist en aan het onderzoeken van de (mogelijke) toekomst. De beoogde programmaformats vindt de commissie helder beschreven: Felix Film, Performances, Talks, festivals en exposities en Felix Feedback geven volgens de commissie duidelijke kaders waarbinnen de twee programmalijnen vorm krijgen.  De commissie vindt de beoogde werkwijze waarmee het programma wordt vormgegeven interessant. Het programmateam benadert curatoren en kunstenaars (‘disruptors’) die het programma inhoudelijk vormgeven. De commissie vindt de democratie van een programmateam passend bij de artistieke signatuur van Felix Meritis. Daarnaast ziet ze tot de verbeelding sprekende kunstenaars onder de beoogde disruptors, zoals Djuwa Mroivili, Cheroney Pelupessy, Lennox Schmidt en Cherella Gessel. Het is de commissie echter niet duidelijk wie de eindverantwoordelijkheid voor de artistieke keuzes binnen de programma’s heeft. Het wordt de commissie bovendien uit het plan niet helder of Felix Meritis behalve programmeert ook produceert. De commissie zou het aansprekend vinden voor publiek als producties in Felix Meritis voor het eerst te zien zijn. 

De commissie is van mening dat Felix Meritis met dit plan artistiek voortbouwt op de ontwikkeling die de organisatie de afgelopen jaren heeft doorgemaakt. Het plan vermeldt dat het de ambitie was en is om het podium relevant te maken voor de toekomst, met programma’s van en door diverse gemeenschappen. Dat lukt ondanks de groei van afgelopen jaren niet altijd vanwege de letterlijke en figuurlijke drempels van het pand. Het podium heeft dat onderzoek naar de toekomst heel helder vertaald in activiteiten en het pand onderdeel van die programmering gemaakt. Dat vindt de commissie sterk.  

Dat het plan artistieke betekenis voor het beoogd publiek heeft, vindt de commissie overtuigend. Het is de commissie duidelijk wat Felix Meritis bij het publiek teweeg wil brengen: door verhalen vanuit een veelheid aan perspectieven te vertellen wil Felix Meritis bijdragen aan een gevoel van gedeeld eigenaarschap van diverse gemeenschappen. De commissie vindt de multidisciplinaire aanpak, de focus op nieuwe makers en ervaringsgerichte programmering aansprekend voor het beoogde publiek. De combinatie van creatief experiment in een programmering die de levendigheid en diversiteit van Amsterdam weerspiegelt, vindt de commissie bijdragen aan de artistieke betekenis voor publiek. Met name de programmalijn Digitale Cultuur vindt de commissie daarbij een verbindende lijn, waarbij zowel makers als publiek onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn.

De commissie vindt daarnaast dat Felix Meritis ook van artistieke betekenis is voor deze makers. Dat komt vooral door de aanpak waarbij zelfstandige makers met een diverse achtergrond uitgenodigd worden het programma vorm te geven. Deze manier van werken heeft ook artistieke betekenis voor de stad, in de zin dat het een stimulans is voor het makersklimaat in de stad en een bijdrage levert aan doorstroommogelijkheden voor zelfstandige makers. Felix Meritis heeft een historisch soms complexe betekenis voor de stad. De organisatie is zich daar bewust van en wil verborgen verhalen die de nalatenschap van de koloniale geschiedenis herbergen zichtbaar maken. De commissie vindt dat een lovenswaardig uitgangspunt, dat bijdraagt aan de artistieke betekenis van Felix Meritis voor de stad.

Belang voor de stad

De commissie beoordeelt het belang voor de stad als voldoende.

De commissie vindt dat uit het plan een realistische visie op het bereik in de stad blijkt. Felix Meritis beschrijft duidelijk welke doelgroep het voor zijn programmering voor ogen heeft. Het gaat om een doelgroep van mensen tussen de 18 en 40 jaar uit alle stadsdelen van Amsterdam, die de organisatie ‘young urbans’ noemt. De commissie vindt deze doelgroep passend bij de activiteiten van Felix Meritis. Het is een doelgroep die zich, ook blijkens de publiekscijfers van de afgelopen periode, nu al thuis voelt bij Felix Meritis. De commissie vindt het beoogde publieksbereik passend bij de aard en omvang van de activiteiten, waarbij de commissie de doelstellingen van het bereiken van veertig procent nieuw publiek en zestig procent herhaalbezoek realistisch acht op basis van de groeiende publiekscijfers van afgelopen periode. 

De aanpak om de beoogde doelgroepen te bereiken vindt de commissie realistisch. Felix Meritis zet namelijk weloverwogen strategieën en marketing- en communicatieuitingen in voor communitybuilding. De programmering, de makers, onderwerpen en de formats vormen het uitgangspunt voor de marketingaanpak. Hoe Felix Meritis specifieke community’s voor zijn programma’s wil bereiken, met name uit de stadsdelen die verder van het centrum af liggen, is voor de commissie niet duidelijk.  Het online bereik is in de afgelopen periode gegroeid. De commissie vindt het dan ook een goede zaak dat social media een essentieel onderdeel is van de marketingaanpak. Dit past bij de jonge doelgroep.

De commissie constateert dat Felix Meritis geen bijdrage levert aan de spreiding van activiteiten en bereik in de stadsdelen Noord, Nieuw-West en Zuidoost. Alle activiteiten vinden plaats in stadsdeel Centrum waar ook alle bezoekers worden bereikt. De commissie ziet wel dat de verbinding met andere stadsdelen wordt gezocht door ook met makers/disruptors en/of partners uit deze stadsdelen te werken, zoals Heesterveld Creative Community. Zij programmeert echter in Felix Meritis. Zodoende realiseert Felix Meritis ondanks deze samenwerkingen geen programma in de stadsdelen, waardoor het daar ook geen publiek bereikt.

Diversiteit & Inclusie

De commissie beoordeelt de bijdrage aan diversiteit en inclusie als voldoende. 

De commissie leest geen concrete visie op diversiteit en inclusie, maar ziet wel dat Felix Meritis vanuit de artistieke uitgangspunten die het hanteert een diverse en inclusieve blik op het podium heeft. 

In het plan reflecteert Felix Meritis kort op wat afgelopen periode op gebied van diversiteit en inclusie is bereikt. De afgelopen periode zijn de deuren meer opengezet voor diverse gemeenschappen en geeft Felix Meritis aan ook divers publiek uit diverse subculturen te hebben bereikt. De commissie ziet dat in de programmering en de samenwerkingspartners terug. Felix Meritis geeft aan dat nog stappen moeten worden gemaakt op personeelsbeleid om bewustzijn op gebied van diversiteit en inclusie te vergroten. Omdat personeelsbeleid onderdeel is van Amerpodia, is het voor de commissie niet helder welke rol Felix Meritis daar zelf in speelt.

Felix Meritis heeft als doelstelling de organisatie in de komende periode relevant te maken voor de toekomst met programma’s van en door diverse gemeenschappen. Felix Meritis geeft zelf aan dat er uitdaging zit in het bereiken en betrekken van gemeenschappen die de toegang tot dergelijke instituten niet als vanzelfsprekend ervaren. Het zijn gemeenschappen die zich bewust zijn van bestaande machtssystemen en van het koloniale verleden, die in de geschiedenis van het pand uitgesloten werden op basis van gender, etniciteit, religie en sociale klasse. Dat Felix Meritis zich hiervan bewust toont vindt de commissie positief. De doelstellingen voor de komende jaren vloeien logisch voort uit de artistiekinhoudelijke plannen, zoals het verlagen van de letterlijke en figuurlijke drempels van het pand. De commissie vindt het positief dat Felix Meritis herkenning en erkenning wil creëren bij diverse gemeenschappen en dat het podium steeds meer met mensen van buiten werkt om die diverse gemeenschappen een plek te bieden in het programma. 

De commissie vindt dat uit het plan een aanpak spreekt voor een bijdrage aan diversiteit en inclusie op het gebied van aanbod. Dit blijkt uit de beschrijvingen van het programma, waaronder de programmalijn Onvoltooid Verleden en de betrokken makers die verschillende culturele achtergronden hebben. De focus op verhalen die de nalatenschap van het koloniale verleden vertellen en de aandacht voor inclusieve activiteiten zijn daar vertalingen van. De commissie heeft op basis van dit programma en de selectie van makers het vertrouwen dat deze programmalijn ook een divers publiek zal aanspreken. In de aanpak op het gebied van marketing en communicatie staan representatie en herkenbaarheid voor verschillende gemeenschappen centraal. Dit geeft de commissie vertrouwen in de verdere uitwerking op het gebied van publiek, al had de commissie hier een gerichtere aanpak op willen lezen. Een kanttekening maakt de commissie bij het feit dat Felix Meritis zelf benoemt dat een divers meerstemmig publiek alleen bereikt kan worden als de organisatie dit vanbinnen ook is en uitstraalt. In dat kader had de commissie ook meer willen lezen over de aanpak om de organisatie zelf te diversifiëren. Het plan geeft aan dat er vanuit Amerpodia een actieplan ligt om de komende jaren verder te bouwen aan een inclusieve organisatie. De commissie leest in de aanvraag echter geen reflectie op het plan van aanpak van Amerpodia; het wordt niet concreet hoe Felix Meritis zich hiertoe verhoudt en hoe de plannen om diversiteit en inclusie te bevorderen naar de eigen organisatie vertaald worden.  

Uitvoerbaarheid

De commissie beoordeelt de uitvoerbaarheid als voldoende. 

De commissie stelt vast dat een eigen visie op de bedrijfsvoering van Felix Meritis slechts beperkt in het plan aanwezig is en dat deze niet geheel overtuigend is. De bedrijfsvoering van Felix Meritis is onderdeel van Amerpodia bv, dat op zijn beurt deel uitmaakt van Amerborgh nv. Al het personeel is in dienst van Amerpodia bv; de bv draagt alle bedrijfsvoeringsrisico’s. Felix Meritis is daardoor gelieerd aan de stichtingen De Nieuwe Liefde en De Rode Hoed, die ook deel uitmaken van de Amerpodia en die daarmee een grotendeels vergelijkbare bedrijfsvoeringsconstructie hebben.  Amerborgh verwacht dat Amerpodia uiterlijk in 2026 in staat is om met de structurele inkomsten uit verhuur, horeca en kaartverkoop de exploitatie volledig te dekken. Amerborgh wil daarna alleen en indien nodig nog werkkapitaalfinanciering verschaffen. De commissie vermoedt dat dit mogelijk van indirecte invloed kan zijn op de artistieke speelruimte, keuzes en belangen van Felix Meritis omdat de financiële speelruimte kleiner wordt. Sinds 2021 draaien Felix Meritis en De Nieuwe Liefde samen ieder jaar aanzienlijke exploitatietekorten, die weliswaar jaar na jaar gestaag afnemen, maar nog niet zijn opgelost. Amerpodia heeft dus een flinke stap te maken. Als dat niet lukt, levert dat volgens de commissie een risico op voor Felix Meritis en De Nieuwe Liefde, omdat die sterk afhankelijk zijn van Amerpodia. Felix Meritis benoemt desondanks geen risico’s in zijn ondernemingsplan en geeft ook niet aan hoe met mogelijke risico’s wordt omgegaan. De commissie is van mening dat in de verwevenheid met Amerpodia wel degelijk een risico ligt en dat dit consequenties kan hebben en kwetsbaarheden kan geven voor de totale bedrijfsvoering. Hier had de commissie reflectie op verwacht. De commissie merkt op dat De Nieuwe Liefde, Felix Meritis en De Rode Hoed weliswaar een elk een eigen bestuur hebben, maar dat deze besturen bestaan uit dezelfde personen. De algemeen directeur-bestuurder van Amerpodia vergadert minimaal vier keer per jaar met het bestuur van Felix Meritis. Dat alles roept bij de commissie de vraag op of en op welke wijze het bestuur van Felix Meritis zelfstandig kan handelen en beslissingen kan nemen om de doelen van Felix Meritis te bereiken. De commissie leest in de aanvraag niet terug hoe de stichtingen zich inhoudelijk en artistiek tot elkaar verhouden en/of in hoeverre de bv invloed heeft op de artistieke koers door de invloed die de bv heeft op de financiën. Zij is er daarom niet van overtuigd dat het een zuiver bedrijfsmatige constructie is. Het plan van Felix Meritis staat nauwelijks stil bij de wijze waarop de stichting de Governance Code Cultuur toepast. De commissie vindt dat een tekortkoming.

De commissie ziet tegelijkertijd in dat deze constructie ook voordelen heeft. Felix Meritis geeft aan dat het op deze manier niet nodig is voor elk van de drie individuele instellingen een volledige organisatie op te tuigen. Van alle medewerkers die in dienst zijn bij Amerpodia, is ongeveer een derde werkzaam voor Felix Meritis. Backofficefuncties worden gedeeld met de andere stichtingen. De commissie ziet dat Amerpodia serieus werk maakt van de Fair Practice Code. Amerpodia investeert ten behoeve van duurzame arbeidsrelaties in al zijn medewerkers. Dat ziet de commissie doordat er in het plan aandacht is voor duurzame inzetbaarheid (uitwisseling wordt gestimuleerd, zodat medewerkers binnen de organisatie kunnen groeien) en Amerpodia streeft naar maatwerk op het gebied van scholing (in een persoonlijk ontwikkelplan hebben coaching, training en doorleermogelijkheden een plek). De bv heeft een eigen arbeidsvoorwaardenpakket, dat gebaseerd is op cao Toneel en Dans en de cao Zorg en Welzijn. De commissie ziet dat er binnen Amerpodia ook veel aandacht is voor de sociale veiligheid binnen de organisatie: er is een gedragscode, jaarlijks wordt een tevredenheidsonderzoek uitgevoerd, er is een extern vertrouwenspersoon en het managementteam doet trainingen om te kunnen zorgen voor een veilige werkomgeving. 

De complexiteit van de bedrijfsvoering heeft ook invloed op de manier waarop de commissie aankijkt tegen de organisatorische en financiële realiteitszin en uitvoerbaarheid van de plannen. De commissie is daarvan niet volledig overtuigd. De commissie stelt vast dat de werkwijze, de omvang van de programmering en de schaalgrootte van de activiteiten in lijn ligt met de voorgaande periode. In die zin acht zij het plan organisatorisch realistisch en uitvoerbaar. Wel merkt zij op dat er sprake is van een overkoepelende programmaraad van Amerpodia waarvan niet duidelijk is hoe deze is samengesteld, welke rol deze heeft bij het bepalen van de artistieke koers en bij het bepalen of toetsen van de activiteiten en resultaten van Felix Meritis. Felix Meritis geeft geen toelichting op de achtergrond en ervaring van de voor Felix Meritis in te zetten mensen. Het plan vermeldt slechts dat Amerpodia 3 fte aan mensen inzet om de activiteiten van Felix Meritis te realiseren. De uitvoering van de programma’s in Felix Meritis wordt verzorgd door Amerpodia. Felix Meritis betaalt geen zaalhuur aan Amerpodia, waardoor het voor de commissie duidelijk is dat de kosten die Amerpodia maakt voor deze programma’s niet allemaal bij Felix Meritis in rekening worden gebracht. Daarnaast zorgt Amerpodia voor een constante inkomstenstroom uit verhuur van zalen en horeca-activiteiten, wat nodig is om de volledige kosten voor de programma’s van Felix Meritis te dekken. De begroting bevat een post ‘bijdrage vanuit exploitatie Amerpodia’ die niet nader is gespecificeerd. De commissie krijgt daardoor geen inzicht in het aandeel zaalhuur, het aandeel horeca-inkomsten en het aandeel exploitatie-ondersteuning daarin. De commissie vindt dat het beeld van de financiële stromen daardoor minder transparant is dan zij nodig acht om goed zicht te krijgen op de financiële haalbaarheid van de plannen en de eventuele risico’s die aan deze constructie verbonden zijn.

Felix Meritis gaat in de begroting uit van een gedurende de hele periode 2025-2028 constant blijvende bijdrage van Amerpodia. Dat lijkt de commissie niet geheel realistisch gezien het voornemen van Amerborgh om te stoppen met het ondersteunen van de exploitatie van Amerpodia. De commissie heeft er in verband met de toename van de activiteiten vertrouwen in dat de publieksinkomsten zullen stijgen en ziet in de begroting ook dat er een stijging wordt verwacht van de opbrengsten uit fondsenwerving. Het plan maakt echter niet overtuigend duidelijk dat dit een afdoende strategie is waarmee Felix Meritis als onderdeel van Amerpodia binnen twee jaar tot een sluitende exploitatie kan komen. Daardoor is de commissie er niet volledig van overtuigd dat het plan zonder het vangnet van Amerborgh uitgevoerd kan worden. De commissie vindt dat er een stevige brede financieringsmix is waar risico’s mee kunnen worden gespreid, bestaande uit publieke en private subsidies en publieksinkomsten. Waar eerder het grootste deel van de begroting ondervangen werd door private middelen, is de gevraagde bijdrage aan het AFK ook een strategie om voor te sorteren op de financiële situatie in 2026. De commissie vindt dat daarmee een groot deel van het risico van de nieuwe koers van Amerborgh bij het AFK wordt neergelegd.

De commissie heeft er vertrouwen in dat de publieksinkomsten zullen stijgen, omdat het aantal activiteiten toeneemt, maar ziet nog geen overtuigende strategie waarmee Felix Meritis binnen twee jaar ook de overige eigen inkomsten zelf kan genereren. De financiële huishouding is op orde: afgaande op de balans is de organisatie in staat financiële tegenvallers op te vangen en het plan financieel te dragen.

Conclusie

De commissie adviseert op grond van bovenstaande overwegingen de aanvraag van Felix Meritis te honoreren met het gevraagde bedrag van € 150.000 per jaar.

De aanvraag is beoordeeld binnen de adviescommissie Podia voor Podiumkunsten en Debat.