Centrum Beeldende Kunst Zuidoost

Inleiding

Centrum Beeldende Kunst Zuidoost (hierna: CBKZO) is een middelgrote beeldende kunstinstelling gevestigd midden in Amsterdam Zuidoost. CBKZO programmeert actuele beeldende kunst voor een divers publiek en levert met zijn activiteiten een bijdrage aan het bestaan van kunstenaars en de ontwikkeling van hun oeuvre. Als platform en maakplek voedt CBK Zuidoost discussies over relevante maatschappelijke ontwikkelingen. CBKZO is actief binnen de volgende schakels van de culturele keten: productie, presentatie, cultuureducatie en publieksparticipatie. Intercultureel handelen en publieksgericht programmeren zit van oudsher in het DNA van CBKZO. De locatie, de Amsterdamse Bijlmermeer, en haar Afro-Caribische, Afrikaanse en Zuid-Amerikaanse identiteit is inspiratiebron, katalysator en voedingsbodem. Gelegen in de veelkleurige Bijlmermeer verbindt CBKZO lokale, grootstedelijke en internationale kunstproductie en kunstbeleving. 

De komende vier jaar bouwt CBKZO voort op de ontwikkelingen van de afgelopen jaren. En is zijn programma gebaseerd op vier vaste producten; ‘tentoonstellingen’, ‘educatie & participatie’, ‘kunstuitleen & giftshop’ en ‘opdrachten & artist in residence’. Er is een publieke programmering die óf aansluit bij de eigen producten van CBKZO óf bij grootstedelijke evenementen als Amsterdam Art, Keti Koti en Museumnacht. CBKZO werkt voor het realiseren van zijn programma samen met vele instellingen waaronder, voor ongeveer de helft, onderwijsgerelateerde instellingen. Er is internationale uitwisseling in het BijlmAIR-programma met KNUST in Ghana, de realisatie van geïntegreerde contextgebonden kunst in de openbare ruimte in de vernieuwingsgebieden van Zuidoost, er worden talentvolle startende curatoren begeleid via het NEXT-programma, en de collectie van de kunstuitleen wordt op onverwachtse plekken gepresenteerd.

Centrum Beeldende Kunst Zuidoost ontvangt een meerjarige subsidie van € 815.717 per jaar binnen het Kunstenplan 2021-2024 (incl. indexatie 2024).

Voor de periode 2025-2028 vraagt de organisatie bij het AFK een bijdrage van gemiddeld € 814.166 per jaar in het kader van het Kunstenplan.

Artistiek belang

De commissie beoordeelt het artistiek belang als zeer goed.

De commissie vindt de aanvraag op het gebied van artistieke kwaliteit zeer overtuigend. De commissie vindt dat CBKZO een uniek intercultureel perspectief en beeldproductie heeft. Ze is van mening dat de stad en de kunstwereld, veelal opererend binnen een overwegend Europese kunstgemeenschap, hiermee zichtbaar wordt verrijkt. De commissie ziet in het CBKZO een van de meest vooraanstaande instellingen in Nederland op het gebied van maatschappelijk programmeren rondom de

kernactiviteit beeldende kunst, waarbij de sterke integratie van interculturaliteit in elk onderdeel van de programmaketen aanwezig is. De commissie spreekt van een

‘autonome’ artistieke kwaliteit bij CBKZO. Daarnaast vindt de commissie dat het CBKZO zich onderscheidt van andere kunstuitlenen met de reframing van zijn collectie door kunstwerken te verwerven met een interculturele beeldtaal. 

De artistieke signatuur krijgt een vertaling in vrijwel alle activiteiten; van exposities die worden aangedragen voor de Open Space Heesterveld tot aan programmering in gebouw SHEBANG met de curatoriële uitwerking van museale tentoonstellingen, maar ook bij het interdisciplinair onderzoek naar actuele onderwerpen in co-creatie met publiek onder leiding van gastcuratoren uit verschillende domeinen. 

Ook in de opdrachten die het CBKZO begeleidt is de eigen artistieke signatuur terug te vinden door de gekozen thema’s voor de programmering van de Bijlmer Artist in Residence (BijlmAIR). De door het CBKZO geselecteerde jonge lokale kunstenaars groeien, onder goede begeleiding, in hun carrière en komen vaak terecht bij andere instellingen. 

De commissie ziet dat CBKZO publieksgericht programmeert en op verschillende artistieke niveaus de verbinding opzoekt met de stad, vaak met de mogelijkheid tot dialoog. Een dialoog die zich niet beperkt tot de kunst zelf, maar verder gaat op het maatschappelijk vlak. Hierdoor is de commissie van mening dat CBKZO een interculturele kruisbestuiving teweegbrengt in Amsterdam, nationaal en zelfs internationaal. 

Belang voor de stad

De commissie beoordeelt het belang voor de stad als zeer goed.

De commissie ziet in het CBKZO een van de pioniers die een publieksbereik realiseren aansluitend bij de bevolkingssamenstelling van de hele stad en specifiek Zuidoost. De commissie is positief over de focus van CBKZO op het bereiken van publiek dat nog niet veel met kunst heeft. CBKZO bereikt dit door naast tentoonstellingen ook veel workshops en activiteiten te organiseren. Hierbij richt CBKZO zich niet primair op kunst maar ook op relevante maatschappelijke onderwerpen en de directe leef- en belevingswereld van het publiek. Met deze activiteiten worden bezoekers aangetrokken die, in tweede instantie, met kunst in aanraking komen. De kunstuitleen en shop geeft ook minder bekende lokale makers kansen hun werk te verspreiden. Ook het brengen van diverse werken naar de buitenruimte, door CBKZO, zorgt wederom voor een laagdrempelige aanraking met kunst. De commissie heeft waardering voor deze verschillende manieren waarop de organisatie bezoekers kennis laat maken met kunst.

In de aanvraag heeft het CBKZO de doelgroepen goed beschreven waarbij er volgens de commissie sprake is van gelaagdheid in de keuzes voor publieksbenadering. Hierbij maakt de organisatie gebruik van verschillende instrumenten om de verschillende publieksgroepen te identificeren en te bereiken (bijvoorbeeld de podcasts voor CBKZO-Young en er wordt per Kunstenplancyclus minimaal één keer aan al haar relaties een enquête met vragen rondgestuurd voor feedback). Het CBKZO laat zien dat ze voldoende zicht heeft op wie zijn publiek is en waar ze vandaan komen. De commissie constateert dat de marketing- en communicatiestrategie van CBKZO zich sterk ontwikkeld heeft. De strategische keuzes die het CBKZO heeft gemaakt om dit brede publieksbereik te realiseren, zijn voor de commissie lovenswaardig. Een voorbeeld is de bijdrage die het CBKZO levert aan de verschillende platforms in Zuidoost om de culturele infrastructuur van Zuidoost te helpen verstevigen. Hierbij wordt samengewerkt met onderwijsinstellingen voor zowel lesinhoud als stageplekken en workshopprogramma’s en werkt het CBKZO mee aan kunstopdrachten voor een inclusieve buitenruimte. CBKZO toont hiermee een directe actieve betrokkenheid bij de culturele ontwikkeling van een ‘nieuwe’ generatie en vergroot hiermee zijn zichtbaarheid in de buurten voor de toekomst. 

De activiteiten van CBKZO leveren een grote bijdrage aan de spreiding van het culturele aanbod in Amsterdam. CBKZO is dermate verankerd in Zuidoost dat partners en instellingen uit heel Amsterdam die samenwerking zoeken in Zuidoost hierin worden geholpen. CBKZO werkt met veel partners samen, van lokaal, stedelijk, nationaal tot internationaal. Nieuw zijn samenwerkingen met Amsterdamse instellingen zoals NDSM-werf, W139 en Rijksakademie. De commissie is overtuigd van de sterke relatie die het CBKZO hierdoor tot stand brengt tussen de interculturele samenstelling van Amsterdam Zuidoost en (inter)nationale netwerken in de beeldende kunst. De commissie ziet dit als een directe bijdrage aan de versteviging van de culturele infrastructuur van het stadsdeel Zuidoost.

Diversiteit & inclusie

De commissie beoordeelt de bijdrage aan diversiteit en inclusie als zeer goed.

De visie in het plan voor diversiteit en inclusie wordt in het plan door CBKZO als volgt omschreven: ‘Inclusief denken en handelen vraagt een ontwikkeld bewustzijn ten aanzien van de ‘eigen’ uitgangspositie en een sensitiviteit ten opzichte van de positie van ‘de ander’. Het vereist het durven bevragen en bediscussiëren van ogenschijnlijk vaststaande persoonlijke, sociaal-maatschappelijke en werkgerelateerde inhoudelijke kaders. Het gaat hierbij om een kritische attitude die je kunt activeren.’ De commissie constateert bij het CBKZO de voortdurende noodzaak om de culturele diversiteit van het kunstlandschap te vergroten en ziet in de aanvraag hiervoor een heldere strategie en aanpak. In de aanvraag toont het CBKZO zich bewust van zijn voorhoedepositie en de groeiende aandacht voor diversiteit en inclusie binnen de culturele sector in Amsterdam. De commissie waardeert de vasthoudendheid en intrinsieke motivatie van het CBKZO om diversiteit en inclusie blijvend aandacht te geven, binnen en buiten de organisatie. Binnen de voorgestelde programmering ziet de commissie in het format NEXT, waarbij wordt gewerkt met jonge curatoren met een migratieachtergrond, hiervan een schoolvoorbeeld. Het CBKZO draagt nieuwe ervaringen en kennis, opgedaan binnen haar activiteiten, over aan bijvoorbeeld W139 en de Nederlandse Museumvereniging.

De programmering van CBKZO komt voort uit de thema’s en onderwerpen die leven in de interculturele samenleving van Amsterdam (Zuidoost). De commissie spreekt bij CBKZO van een intrinsieke aandacht voor en integratie van culturele diversiteit. CBKZO beschrijft in de aanvraag duidelijk de wijze waarop artistiek inhoudelijke keuzes mede gemaakt worden vanuit reflectie op (culturele) diversiteit. De commissie constateert dat gezien het grote interculturele publieksbereik, het publiek in Zuidoost, maar ook daarbuiten, zich hierin herkent en zich daardoor duidelijk uitgenodigd voelt om deel te nemen aan de activiteiten van CBKZO.

De commissie vindt in de aanvraag ook een duidelijke visie op diversiteit van gender, seksualiteit en sociaaleconomische kansenongelijkheid. Zo is de toegang bewust gratis voor het publiek en worden de entreegelden voor workshops relatief laag gehouden. Ook is er aandacht voor het vergroten van de toegankelijkheid voor mensen met een beperkingen bij het project SHEBANG. De organisatie is divers en inclusief van samenstelling. De commissie is positief over het beleid van de organisatie voor werving van medewerkers, waarbij aandacht is voor representatie bij culturele achtergrond, gender, opleiding en seksuele voorkeur. Binnen de programmering was er in 2024 een participatieproject tussen kunstenaars en vertegenwoordigers van de trans- en queercommunity en mensen verbonden aan het Amsterdamse

Regenbooghuis. Voor de komende periode is voorzien in de uitwerking van een meer inclusief programma voor mensen met een visuele en auditieve handicap. De keuze voor CBKZO om het inclusiebeleid te verbreden en zich daarom te richten op deze doelgroep is, volgens het CBKZO organisch gegroeid én ingegeven vanuit inhoudelijke interesse. CBKZO stelt zichzelf de vraag hoe je zoiets visueels als beeldende kunst intrinsiek is, op een goede manier kan ontsluiten voor mensen die bijvoorbeeld slecht of niet kunnen zien.

Uitvoerbaarheid

De commissie beoordeelt de uitvoerbaarheid als goed.

Met de visie op de bedrijfsvoering, zoals beschreven in de aanvraag, getuigt het CBKZO van onderlinge solidariteit binnen de organisatie. CBKZO wil transparant zijn over het beleid en haar bedrijfsvoering, duurzaam zijn in de samenwerkverbanden en zet in op de ontwikkeling van menselijk kapitaal in de creatieve sector. Hiermee genereert CBKZO, naar eigen zeggen, vertrouwen door makers met wie gewerkt wordt en wordt hun eigenaarschap erkend. Het CBKZO wil niet alleen oog hebben voor kwantiteit (output) maar ook voor zaken als toewijding, kwaliteit en intentie (outcome).

Er is duidelijk sprake van professionele aandacht voor Cultural Governance, Fair Practice en sociale veiligheid. Het CBKZO geeft blijk van zelfkennis en reflectie op de bedrijfsvoering en is bereid tot vergaande kennisuitwisseling en samenwerking met andere instellingen. De commissie constateert dat er een sterke onderlinge solidariteit is bij de teamleden bij een rechtvaardig loonbeleid voor de komende periode. De voorgenomen focus om meer vaste arbeidscontracten af te sluiten en de herijkte Regeling Kunstenaarshonoraria 2025 als uitgangspunt te nemen voor de beloning van de makers getuigt volgens de commissie van goed werkgeverschap. De Raad van Toezicht heeft aandacht voor risicoanalyse en reflectie en er is sprake van actieve betrokkenheid bij visieontwikkeling. 

De commissie constateert wel enkele aandachtspunten. Zo is er sprake van een beperkt budget voor opleiding en scholing binnen de begroting en is er, weliswaar in overleg met het team, gekozen om af te wijken van indexering, zoals opgenomen in de geldende cao voor 2025.

De commissie vindt het voorgestelde programma realistisch en goed uitvoerbaar door de huidige omvang van de organisatie. Er is voorzien in een passende begroting, waarbij de subsidiebehoefte goed is beschreven. Er is in het dekkingsplan sprake van een goede mix in financiering. De stijging in de komende periode van het aandeel eigen inkomsten via kunstuitleen, educatie, begeleiding kunstopdrachten, verhuur en donaties ziet de commissie als een goede ontwikkeling in het financieel beleid van het CBKZO. De commissie ziet nog wel kansen voor aanvullende financiering door maatschappelijke fondsen. De commissie waardeert de inspanningen van het CBKZO om de toekomst van de collectie te waarborgen.  

Conclusie

De commissie adviseert op grond van bovenstaande overwegingen de aanvraag van de Centrum Beeldende Kunst Zuid Oost te honoreren met het gevraagde bedrag van  € 814.166 per jaar.

De aanvraag is beoordeeld binnen de adviescommissie Beeldende Kunst en Creatieve Industrie.