Amsterdam Alternative

Inleiding

Amsterdam Alternative is een collectief van vrijwilligers dat ontstaan is vanuit de vrijplaatsen/tegencultuur van Amsterdam. Een deel van haar basis ligt in de kunst & (sub)cultuur maar ze is inmiddels actief op veel verschillende vlakken. Ze maakt onder andere al ruim 8,5 jaar een gratis tweemaandelijkse krant, organiseert verschillende soorten events (debat, muziek, film etc.), is bezig met de realisatie van nieuwe vrijplaatsen, heeft onlangs een webdocumentaire over collectief eigendom gemaakt en runt een bijna dagelijks programma van culturele activiteiten in de Ventilator Cinema. Amsterdam Alternative wil een belangrijke rol in het culturele veld spelen omdat het collectief voor een groot deel bestaat uit kunstenaars en andere creatieven, omdat het een podium wil bieden (zowel op papier, online als fysiek) aan kunstenaars, denkers, schrijvers en andere creatieven en omdat ze zich wil inzetten voor verbinding tussen verschillende organisaties en het ‘collectiviseren’ en bundelen van krachten.

De plannen voor de jaren 2025-2028 zijn voornamelijk het voortzetten en uitbouwen van hetgeen nu al plaatsvindt. Het verstevigen van de basis, waarborgen van de continuïteit en het ontwikkelen van nieuwe programma’s zijn de prioriteiten voor de komende periode. In grote lijnen zal dit bestaan uit huisvesting, programmaontwikkeling, coördinatie, promotie en het Vrije Ruimte Festival.

Amsterdam Alternative ontvangt geen meerjarige subsidie binnen het Kunstenplan 2021-2024.

Voor de periode 2025-2028 vraagt de organisatie bij het AFK een bijdrage van gemiddeld € 45.000 per jaar in het kader van het Kunstenplan.

Artistiek belang

De commissie beoordeelt het artistiek belang als zwak.

Amsterdam Alternative is een collectief project van verschillende vrijplaatsen in Amsterdam waar zich inmiddels 34 vrijplaatsen bij hebben aangesloten. Het collectief publiceert een gratis krant, waarin ze schrijft over onder andere kunst, film, vrijplaatsen, activisme, huisvesting, klimaat en andere voor haar relevante onderwerpen. Naast het inzetten op eventueel nieuwe vrijplaatsen in collectief eigendom (Vrij Beton) wil Amsterdam Alternative culturele, kunstzinnige en maatschappelijke onderwerpen programmeren en bediscussiëren. Ze hoopt hiermee culturele, sociale, politieke en financiële alternatieven te bieden aan het Amsterdam van nu. De organisatie streeft autonomie na en beargumenteert de noodzaak van het voortbestaan van alternatieve leef- en voorstellingsvormen en plekken. De commissie vindt dat de organisatie met deze insteek een duidelijke eigenheid laat zien, maar dat een heldere artistieke signatuur of koers daarbij niet uit de verf komt. De missie van Amsterdam Alternative vindt zij nobel en misschien zelfs noodzakelijk in het licht van de toenemende gentrificatie van de stad en bijbehorende winstoptimalisatie. De kunstvormen zijn in de ogen van de commissie echter een middel om de maatschappelijke of politieke overtuiging over te brengen. De agendering van de onderwerpen krijgt hierbij meer aandacht dan de artistieke benadering van deze activiteiten.

De activiteiten die Amsterdam Alternative organiseert zijn uiteenlopend, zoals publicaties, filmvoorstellingen, performances en discussies. In het plan wordt verwezen naar reeds georganiseerde activiteiten of programma’s die (verder) ontwikkeld gaan worden in de periode 2025-2028. De algemene omschrijving van bijvoorbeeld de Film Avonden, Documentaire Avonden of Workshops geeft echter weinig prijs van het soort films die getoond gaan worden. Zo wordt in het plan niet duidelijk welke artistieke selectiecriteria of uitgangspunten gehanteerd worden voor de programmering van deze avonden. Amsterdam Alternative geeft daarnaast aan een kweekvijver te zijn voor jong talent, autodidacten en geschoolde schrijvers, fotografen, illustratoren, muzikanten en andere creatieven. 

De commissie ziet de waarde van een vrije en veilige broedplaats-kweekvijver voor kunstenaars in de stad maar het is voor de commissie niet duidelijk wat de term kweekvijver hier inhoudt en welke rol Amsterdam Alternative precies inneemt. De plannen voor de komende jaren richten zich voornamelijk op het intensiveren van bestaande activiteiten. Amsterdam Alternative gaat daarbij niet in op de artistieke ontwikkeling van de afgelopen jaren. In het plan komt naar mening van de commissie niet duidelijk naar voor hoe de artistieke eigenheid van het collectief is gegroeid en wat dit betekent voor het komende programma. 

Vanwege het gebrek aan concrete uitwerking van de activiteiten is de artistieke betekenis voor het publiek niet te duiden. Wel ziet de commissie de toegevoegde waarde van een gecoördineerd bottom-up collectief voor de stad. De manier waarop het collectief de nog bestaande vrijplaatsen met elkaar verbindt en kennis bundelt maakt dat het een specifiek platform vormt dat afwijkt van de meer gecureerde instellingen. Als netwerk biedt het een vorm van organische cocreatie die waarde voor de stad Amsterdam heeft vanwege de snelheid, flexibiliteit en laagdrempeligheid waarmee kunstuitingen hun podium en publiek kunnen vinden.  

Belang voor de stad

De commissie beoordeelt het belang voor de stad als onvoldoende.

De commissie vindt dat Amsterdam Alternative geen onderbouwde visie heeft op het bereik in de stad en mist een plan van aanpak om het publiek te bereiken. Amsterdam Alternative benoemt geen specifieke doelgroepen in haar plan. Ze geeft aan enkele kanalen te gebruiken voor het bereik van het publiek: de krant, de website, de locatie Ventilator Cinema en de aangesloten vrijplaatsen die ieder hun eigen achterban hebben. Welke mensen op welke manier uiteindelijk bereikt worden kan de commissie niet opmaken uit het plan. De krant van Amsterdam Alternative bereikt naar eigen zeggen veel mensen in de stad. Ook de website heeft volgens haar met 20.000 unieke bezoekers een groot bereik. De commissie vindt dat daar potentie uit blijkt, maar ze mist hierbij welk profiel de bezoekers hebben naar bijvoorbeeld leeftijd, gender, afkomst, locatie in of buiten Amsterdam. Zo wordt ook niet duidelijk welk publiek welke activiteit bezoekt. De commissie mist daarom onderbouwde kennis en inzicht in de doelgroepen in het plan. 

Amsterdam Alternative geeft aan meer mensen te willen bereiken, met name via de eigen krant, de website en socials en ook via de kanalen van OT301. De commissie ziet hierin vooral een wens tot groei, die niet gestaafd wordt door een strategie of plan. Daarnaast wil Amsterdam Alternative een campagne opzetten voor de promotie van de Ventilator Cinema-bar. Wat deze campagne in zal houden wordt niet toegelicht. De commissie ziet dat Amsterdam Alternative voor de komende jaren een groei in bezoekers verwacht. Ze ziet echter niet waar deze verwachting op gebaseerd is, omdat een goed plan hiervoor ontbreekt.

Amsterdam Alternative heeft sinds 2022 een eigen ruimte in OT301, stadsdeel West, waar haar activiteiten en programma´s plaatsvinden. Dit is ook de plek waar de Ventilator Cinema zich bevindt. In de aanvraag geeft Amsterdam Alternative aan dat haar activiteiten, in samenwerking met partners, gespreid zijn over alle stadsdelen van Amsterdam. De commissie ziet deze spreiding niet terug in het plan. Er is geen toelichting aanwezig op welke activiteiten waar plaats vinden. Amsterdam Alternative geeft daarnaast aan dat haar krant naar alle hoeken van de stad verspreid wordt. Echter, ook hier zijn geen verduidelijkende data aanwezig, behalve de oplage  aantallen. Op basis hiervan concludeert de commissie dat Amsterdam Alternative niet bijdraagt aan de spreiding van het culturele aanbod in de stadsdelen Noord, NieuwWest en Zuidoost.

Diversiteit & inclusie

De commissie beoordeelt de diversiteit en inclusie als onvoldoende.

Amsterdam Alternative zegt in haar plan dat alles wat zij doet en waar ze voor staat gepaard gaat met een diep geloof in het belang van diversiteit en inclusie. Deze overtuiging wordt volgens de commissie niet vertaald naar een overtuigende visie op diversiteit en inclusie.  

Amsterdam Alternative beschrijft zichzelf als een collectief dat bestaat uit mensen van alle leeftijden, nationaliteiten, kleuren, formaten, klassen, genders en geaardheden. Het publiek wordt beschreven als een vrij brede groep qua gender, afkomst, leeftijd, inkomen. Amsterdam Alternative geeft in het plan aan dat de diversiteit en inclusie in het collectief en haar activiteiten verbeterd kan worden. Welke verbetering zij hierbij voor ogen heeft wordt niet verder benoemd. Als gevolg daarvan leest de commissie geen concrete doelstellingen ten aanzien van het verbeteren van diversiteit en inclusie voor de komende periode. 

Amsterdam Alternative zegt dat ze diversiteit en inclusie op natuurlijke wijze wil laten ontstaan door open te staan voor iedereen. Ze hanteert daarom geen beleid dat aanstuurt op inclusie of diversiteit. De commissie concludeert dat Amsterdam Alternative bewust geen plan van aanpak heeft en vindt het geloof in een organische groei ontoereikend om echt verandering teweeg te brengen. Amsterdam Alternative hecht als vrijplaats veel belang aan betaalbaarheid en toegankelijkheid en biedt naar eigen zeggen een programma van betaalbare activiteiten dat bijna nergens meer in de stad te vinden is. De commissie is kritisch op deze aanname omdat er elders ook betaalbare en gratis activiteiten in de stad zijn. Ze vindt dat de organisatie een veel te beperkte blik heeft op wat diversiteit en inclusie is en wat ervoor nodig is om hier concreet aan bij te dragen.  

Uitvoerbaarheid

De commissie beoordeelt de uitvoerbaarheid als onvoldoende.

De commissie leest in het plan geen duidelijke visie op de bedrijfsvoering. Amsterdam Alternative is een vrijwilligersorganisatie met drie bestuursleden. Het is voor haar vanzelfsprekend dat alles zo democratisch en eerlijk mogelijk verloopt. Als vrijwilligersorganisatie is zij naar eigen zeggen niet bezig met de verschillende codes, omdat die niet op haar van toepassing zijn. De commissie vindt democratie en eerlijkheid belangrijke waarden, maar vindt dat deze vertaald moeten worden naar een concrete visie op hoe de organisatie omgaat met mensen en middelen. Ze is kritisch over het niet naleven van de codes aangezien een heldere werkwijze, duidelijke besluitvorming, waarborging van inspraak en sociale veiligheid van essentieel belang zijn voor een gezonde bedrijfsvoering, ook als er enkel met vrijwilligers gewerkt wordt.  Amsterdam Alternative reflecteert nauwelijks op de afgelopen periode, ze geeft slechts aan dat ze al jaren op dezelfde manier werkt en dat dat goed gaat. De commissie had graag meer gelezen over hoe het collectief werkt en hoe de verschillende taken verdeeld zijn. Ook had ze graag meer willen weten over de ontwikkelingen in bedrijfsvoering die door een ruimere financiering mogelijk worden. Uit het plan valt op te maken dat Amsterdam Alternative een aantal kernvrijwilligers financieel wil gaan compenseren. De commissie vindt dat de organisatie te makkelijk voorbijgaat aan wat het voor een collectief betekent als zij overgaat naar incidenteel betaalde functies, omdat zo’n overgang de collectiviteit ook kan ondermijnen. Ze ziet dat dit risico niet in beeld is bij de organisatie en vindt het toekomstbeeld voor de bedrijfsvoering mede daarom weinig overtuigend.

De commissie vindt het bijzonder om te zien dat het huidige bestuur samen met de vrijwilligers een hechte eenheid van vrijplaatsen heeft gecreëerd. De organisatie heeft met weinig middelen en een activistische insteek veel voor elkaar gekregen. Amsterdam Alternative stelt dat de interne organisatie op organische en natuurlijke wijze verder wil groeien. De commissie vindt dat te vrijblijvend en had ten minste willen lezen hoe de organisatie er aan het begin van deze vierjarige periode uit zal zien.  Over de begroting is de commissie kritisch, omdat cijfers inconsistent zijn of ontbreken. Er is een begroting voor de aangevraagde kosten bij het AFK van € 45.000 en een begroting overige kosten van € 39.000. Deze beide begrotingen hebben geen dekkingsplan. In het aanvraagformulier is er sprake van een totaalbegroting van € 65.000. Nog los van de inconsistentie in de optelling, concludeert de commissie dat een goede financieringsmix ontbreekt. Het aangevraagde AFK-bedrag en de kosten voor de aangevraagde programmering komen volledig overeen. Er zijn dus geen andere financiers of publieksinkomsten voorzien. De commissie vindt de bedragen in de begroting ook niet overeenkomen met Fair Practice. Ze ziet dat er wel kosten voor de organisatie worden opgevoerd, maar de bedragen voor bijvoorbeeld de muziekgerelateerde avonden zijn zo laag dat ze concludeert dat deze kunstenaars helaas geen reële vergoeding krijgen. Amsterdam Alternative heeft een redelijk eigen vermogen opgebouwd. Omdat de organisatie weinig vaste lasten heeft, vindt de commissie dit vermogen toereikend om eventuele tegenvallers op te vangen.

Conclusie

De commissie adviseert de aanvraag van Amsterdam Alternative niet te honoreren omdat deze tien of minder punten heeft behaald en omdat deze een onvoldoende heeft behaald op het criterium Uitvoerbaarheid.

De aanvraag is beoordeeld binnen de adviescommissie Film. Daarbij heeft de commissie gebruik gemaakt van een co-advies van de adviescommissie Podia.