Stichting De Nieuwe Liefde

Inleiding

Stichting De Nieuwe Liefde heeft zich ten doel gesteld uit te groeien tot een herkenbare plek en permanent podium in Amsterdam waar taal en literatuur voor een breed en inclusief publiek centraal staan. Vanuit deze ambitie heeft de organisatie in 2019 de keuze gemaakt om zich geheel toe te leggen op literaire programmering, met als visie om literatuur en taal vanuit een veelzijdig en maatschappelijk perspectief te bezien, en met als doelstelling om het letterenaanbod te verbreden met nieuwe genres en nieuwe stemmen. 

In de periode 2021-2024 wil De Nieuwe Liefde haar programmering zowel verbreden als verdiepen. De organisatie wil jaarlijks 55 producties (eigen en coproducties), vijf presentaties en tien talentontwikkelingsactiviteiten ontplooien en doet dit langs drie programmalijnen. In de Literary Society staat literatuur als sociaal commentaar centraal. Doel is om met de woordkunst van uitgesproken en originele stemmen als beginpunt, maatschappelijke onderwerpen te bespreken. In de programmalijn Wat je zegt, ben je zelf, staat alledaagse taal en de woordkunst van het samenleven centraal, waarbij taalgebruik als cultuursociologisch fenomeen wordt onderzocht. Binnen de derde programmalijn Big Shots & Rising Stars, wordt gevestigd en jong literair en woordkunsttalent een podium geboden.  

In de komende periode wil De Nieuwe Liefde zich verder profileren als dé plek voor alles wat rondom taal en (nieuwe) literatuur leeft, een publieksgroei realiseren door hogere zaalbezetting en hoger herhaalbezoek, en een jonger publiek blijven bereiken en aan zich binden. 

De Nieuwe Liefde ontvangt geen meerjarige subsidie binnen het Kunstenplan 2017-2020. Voor de periode 2021-2024 vraagt de organisatie bij het AFK een bijdrage van gemiddeld 
€ 129.354 per jaar in het kader van het Kunstenplan.

Artistiek belang

De commissie beoordeelt het artistiek belang als zeer goed.
De Nieuwe Liefde heeft naar mening van de commissie een onderscheidend artistiek profiel voor ogen en kiest met een bredere focus op taal en woordkunst voor een eigen richting die de letteren nadrukkelijk aan de maatschappij verbindt. De helder geformuleerde artistieke visie vertaalt zich in het plan op overtuigende wijze in de voorgestelde programmeringslijnen. Genoemde programma’s als Ode aan het scheldwoord, Ingekleurd en Wat zeg je?! Mokums vindt de commissie verrassend, prikkelend en de diversiteit weerspiegelen die De Nieuwe Liefde voorstaat. De organisatie wil meerstemmig programmeren en slaagt daar naar mening van de commissie met het voorgestelde activiteitenplan goed in. Mede dankzij de originele keuzes in samenwerkingspartners variërend van Top Notch tot de Oude Kerk, en de bredere focus op taal binnen de programmalijn Wat je zegt, ben je zelf levert dat een onderscheidend literair aanbod op.

De commissie is van mening dat De Nieuwe Liefde een heldere visie heeft op wat zij maakt en voor wie. In haar publieksbenadering onderscheidt de organisatie zeven gedefinieerde persona die inzicht tonen in de culturele interesses van de achterliggende doelgroepen. De Nieuwe Liefde is ambitieus met betrekking tot de beoogde artistieke betekenis van haar programma’s voor het publiek en heeft dit naar mening van de commissie helder verwoord in zowel haar visie en strategie als in de door de organisatie benoemde programmeringsdoelstellingen. Dat er vervolgens ook zogenoemde ‘programmeringsregels’ zijn geformuleerd vindt de commissie getuigen van consequente keuzes die er worden gemaakt om de beoogde impact te bewerkstelligen. De organisatie wil dat een breder publiek zich welkom, aangesproken en (h)erkend voelt in de programmering. Een bredere benadering van taal en woordkunst vindt de commissie in dit opzicht passend, evenals de keuze om dichter aan te sluiten bij de dagelijkse leefwereld van het publiek. Een programma over voetbaltaal in samenwerking met Ajax vindt de commissie hier een sterk voorbeeld van. Positief vindt de commissie dat De Nieuwe Liefde aangeeft haar eigen begrip van kwaliteit aan te scherpen door de waardering van het publiek, en de referentiekaders van de benoemde publieksgroepen centraal te stellen in de programmering en te toetsen via een klankbordgroep. 

In het plan wordt helder gereflecteerd op de in 2017 ingezette koerswijziging waarbij De Nieuwe Liefde na het vertrek van Huub Oosterhuis heeft gekozen om de focus op ethiek en zingeving los te laten en zich volledig toe te leggen op taal en literatuur vanuit een veelzijdig en maatschappelijk perspectief. Deze koerswijzing komt zoals de organisatie zelf ook aangeeft pas sinds 2019 duidelijk tot uiting in de programmering. Dat de komende periode dan ook vooral gericht is op het bestendigen van het gekozen artistieke profiel en het aanbrengen van consistentie in de programmering vindt de commissie passend. De programma’s die De Nieuwe Liefde vanuit dit profiel gerealiseerd heeft in de afgelopen jaren geven de commissie vertrouwen in deze ingeslagen weg. 
De programmamakers zijn in dienst van Amerpodia en programmeren voor meerdere podia. Dit biedt hen in de optiek van de commissie de mogelijkheid om zich in bredere zin te ontwikkelen. Uit de aanvraag blijkt dat jaarlijks 1,7% van de loonsom is gereserveerd voor opleiding en ontwikkeling van de medewerkers. Dit geeft de commissie vertrouwen dat de organisatie aandacht heeft voor het ontwikkelingspotentieel van de artistiek uitvoerenden.

Belang voor de stad

De commissie beoordeelt het belang voor de stad als goed.
De commissie is van mening dat De Nieuwe Liefde zich op overtuigende wijze inhoudelijk verbindt met de bewoners van de stad. Uit het plan en de missie van de organisatie spreekt een nadrukkelijke wens om een huis voor taal en literatuur te zijn in het hart van de samenleving, voor een breed en inclusief publiek, met een aanbod waarin de stad weerklinkt. Dit vertaalt zich naar mening van de commissie op heldere wijze in een maatschappelijke taalprogrammering, waarin De Nieuwe Liefde inhoudelijk wil reflecteren op de grootstedelijke samenleving. In de programmalijn Literary Society wordt gekozen voor een focus op literatuur als sociaal commentaar en als startpunt om maatschappelijke onderwerpen rondom bredere stedelijke thema’s als culturele diversiteit, gender en straattaal te bespreken. De samenwerking die De Nieuwe Liefde aangaat met maatschappelijk partner Next Generation Speaks, een ontwikkeltraject dat woordkunst inzet als middel voor emancipatie en verandering, vindt de commissie hier goed bij aansluiten. Ook de programmalijn ‘Wat je zegt, ben je zelf’, waarin taal als cultuursociologisch fenomeen wordt onderzocht, overtuigt. De partners met wie De Nieuwe Liefde hierbinnen samenwerkt, zoals bijvoorbeeld Ajax of FunX, staan dicht bij de dagelijkse leefwereld van de bezoekers en midden in de maatschappij. 
De Nieuwe Liefde wil een herkenbare plek en permanent podium in West zijn, een stadsdeel dat zich profileert als hét literaire stadsdeel van Amsterdam. Hoe dit precies vorm krijgt wordt uit het plan niet helder, maar de commissie is wel positief over het beoogde maandelijkse Makerslab waarin de buurt wordt uitgenodigd en verhalen uit West centraal staan in workshops, voorleessessies en publieksprogrammering. 

De activiteiten van De Nieuwe Liefde vanuit het podium in stadsdeel West dragen bij aan de stedelijke spreiding van het cultuuraanbod en het publieksbereik daarvan. De organisatie kiest er niet voor om ook activiteiten of samenwerkingen aan te gaan buiten het eigen podium in andere stadsdelen. Dit vindt de commissie een begrijpelijke keuze, aangezien de organisatie zich ten doel heeft gesteld om de zichtbaarheid en bekendheid van de eigen plek verder te ontwikkelen. 

De Nieuwe Liefde heeft gekozen voor het accent Wereldstad. Naast het programmeren van internationale gasten is de belangrijkste uiting hiervan het nieuwe internationale festival voor spoken word Unbound dat De Nieuwe Liefde in samenwerking met SLAA en Babs Gons wil organiseren met curatoren uit Brazilië, Zuid-Afrika en India. Hoewel de uitwerking in het plan nog beperkt is, vindt de commissie dit een prikkelend en veelbelovend initiatief. Het festival wil de enorme rijkdom en diversiteit van gesproken woordkunst uit andere continenten laten zien. Dit vindt de commissie goed passen in het geheel van activiteiten van De Nieuwe Liefde. Bovendien vindt ze internationale uitwisseling op het vlak van spoken word van betekenis voor de stad, omdat dit genre in Amsterdam sterk in ontwikkeling is. 

Uitvoerbaarheid 

De commissie beoordeelt de uitvoerbaarheid als zwak. 
De voorgenomen programmering van De Nieuwe Liefde is in omvang in lijn met voorgaande jaren. Organisatorisch is er sinds 2018 veel veranderd. De stichting heeft haar verantwoordelijkheid beperkt tot de totstandkoming en uitvoering van het programma en het bereiken van publiek. Om de activiteiten uit te voeren en onder de aandacht van het publiek te brengen, verstrekt de stichting opdrachten aan Amerpodia bv, dat als een soort productiebureau voor verschillende podia fungeert. Zelf heeft de stichting geen medewerkers meer in dienst. De commissie is in beginsel positief over deze werkwijze, omdat het delen van personeel en backoffice van meerwaarde kan zijn in termen van efficiëntie en vakmanschap. In het ondernemingsplan geeft De Nieuwe Liefde geen toelichting op de omvang van het personeel, de achtergrond en ervaring van de in te zetten mensen en de werkwijze van de organisatie. Het plan vermeldt slechts dat Amerpodia voldoende inzet van mensen en middelen garandeert om de activiteiten van De Nieuwe Liefde te realiseren. 
Uit de aanvraag blijkt daarnaast dat meer dan twee derde van de producties van De Nieuwe Liefde bestaat uit coproducties. Het ondernemingsplan maakt niet duidelijk hoe de samenwerkingen die hieraan ten grondslag liggen inhoudelijk en productioneel worden vormgegeven. Hetzelfde geldt voor de inzet van zogenaamde ‘Lettertypes’ die volgens de organisatie een belangrijke rol spelen in de totstandkoming van de programmering. Het gaat hier om makers die al enige bekendheid genieten. Het ondernemingsplan maakt niet duidelijk of deze makers begeleid worden door De Nieuwe Liefde en welke werkwijze hierbij gehanteerd wordt. Of de omvang van de organisatie in verhouding is met de voorgenomen programmering en of er voldoende kennis en ervaring in huis is om de beoogde plannen te realiseren, kan de commissie op grond van de beperkte informatie in het ondernemingsplan niet vaststellen. De commissie is er daarom niet van overtuigd dat de voornemens realistisch en uitvoerbaar zijn.

De bedrijfsvoering van de stichting oogt op het eerste gezicht gezond. De bedrijfsvoering is beperkt omdat de stichting zijn activiteiten via een derde partij laat uitvoeren. Doordat de stichting bijna geen vaste lasten meer heeft, is ze financieel wendbaar en kan zij eventuele tegenvallers vrij makkelijk opvangen. Deze werkwijze heeft echter ook een keerzijde, omdat de afhankelijkheid van Amerpodia bv groot is. Het is voor de commissie onvoldoende duidelijk hoe de activiteiten van de stichting worden beschermd in het geval dat Amerpodia bv in zwaar weer komt. De commissie kan op basis van de aanvraag niet beoordelen in hoeverre Amerpodia bv de benoemde garanties daadwerkelijk kan bieden. De informatie in het plan vindt de commissie op dit vlak onvoldoende verhelderend. 
De Nieuwe Liefde is gelieerd aan het Compagnietheater en de Rode Hoed. Deze drie stichtingen hebben een identiek bestuur en maken allemaal gebruik van de diensten van Amerpodia bv. De commissie ziet bedrijfsvoeringsrisico’s in de gelieerdheid tussen de drie stichtingen. Zij vraagt zich af of de belangen en doelstellingen van De Nieuwe Liefde voldoende beschermd zijn in relatie tot de andere podia. De commissie vindt het daarom een goede stap dat er binnen de personele unie voor elke stichting een bestuurslid is aangewezen dat hier voor de desbetreffende stichting extra op toe ziet. Door bovengenoemde constateringen is de commissie er niet van overtuigd dat de bedrijfsvoering van De Nieuwe Liefde voldoende basis geeft om de beoogde voornemens tot uitvoer te brengen en de organisatie op langere termijn effectief te laten functioneren. 

De begroting van De Nieuwe Liefde roept veel vragen op. Aan de kostenkant valt het de commissie op dat de begroting diverse posten honoraria bevat, die samen goed zijn voor ongeveer de helft van de totale lasten. Het gaat daarbij om inzet van programmamakers, technici en receptiemedewerkers. De commissie kan dat echter niet rijmen met het ondernemingsplan waarin gesteld wordt dat de begroting van De Nieuwe Liefde zich beperkt tot materiële activiteitenlasten en dat Amerpodia bv verantwoordelijk is voor de personele en facilitaire inzet en de kosten hiervoor niet doorbelast aan de stichting. 
Met betrekking tot de inkomsten concludeert de commissie dat de financieringsmix van de stichting tamelijk eenzijdig is. Alle inkomsten uit horeca en verhuur vallen buiten de stichting en lopen via Amerpodia bv. De publieksinkomsten zijn niet gespecificeerd maar lijken de commissie realistisch met het oog op het aantal producties en de zaalcapaciteit. Opvallend vindt de commissie dat 37 van de 55 activiteiten in coproductie tot stand komen, maar dat er geen melding wordt gemaakt van bijdragen van de partners. Ook vindt zij de begrote inkomsten uit incidentele subsidies erg bescheiden. De commissie is van mening dat een organisatie als deze in staat moet zijn om meer fondsen aan zich te verbinden en zo financiële risico’s meer te spreiden. Het bij het AFK aangevraagde bedrag is daarnaast hoog in verhouding tot de enkele kleine projectsubsidie van het AFK waarmee de organisatie blijkens de aanvraag in 2018 en 2019 eenzelfde aantal activiteiten per jaar heeft gerealiseerd als nu wordt beoogd voor de periode 2021-2024. Dit grote verschil wordt in de aanvraag niet onderbouwd, en de commissie begrijpt in dit licht niet waarom de subsidiebehoefte zo sterk is toegenomen ten opzichte van eerdere jaren. De commissie is er op basis van de aangeleverde informatie niet van overtuigd dat de begroting realistisch is en passend bij het plan.

De Nieuwe Liefde staat gezien de recente koerswijziging met betrekking tot de programmering aan het begin van het opbouwen en binden van een nieuw publiek dat hoort bij de nieuwe missie en visie. Er is in de ogen van de commissie goed nagedacht over de marketingdoelstellingen en deze zijn zowel kwalitatief als kwantitatief geformuleerd. De aanpak vanuit zeven persona maakt goed duidelijk welke type bezoekers De Nieuwe Liefde de komende periode wil bereiken. Waar de gemiddelde leeftijd van de bezoeker nu circa 50 jaar is, wil de organisatie zich in de komende periode sterker richten op een jonger publiek van 18-34 jaar. De commissie vindt dat De Nieuwe Liefde daarvoor goede marketingplannen heeft. Dat de organisatie zich focust op het aangaan van partnerships waarmee de beoogde doelgroepen reeds zijn verbonden vindt de commissie sterk. Partijen als Noisey, FunX en Daily Paper spreken het jonge publiek aan en hebben zelf een groot bereik. Maar ook de partnerships met bijvoorbeeld Ajax en De Groene Amsterdammer zorgen naar verwachting van de commissie voor een groot bereik. Wat betreft marketingmiddelen wordt er vooral gekozen voor sociale media. Dit vindt de commissie passend bij de jonge doelgroep.

Diversiteit en inclusie

De commissie beoordeelt de bijdrage aan diversiteit en inclusie als goed. 
De Nieuwe Liefde benoemt ‘meerstemmigheid’ als pijler voor de programmering en wil daarmee de diversiteit van de stad weerspiegelen in haar producties. Dit resulteert naar mening van de commissie in een cultureel divers programma, waarin (sub)culturen centraal worden gesteld die doorgaans onderbelicht blijven en waarin ook taal wordt gesproken die gewoonlijk alleen op straat klinkt. Het weerspiegelen van de cultureel diverse samenleving van Amsterdam is niet alleen leidend bij de keuze voor taalkunstenaars, maar is ook inhoudelijk onderwerp van gesprek in de programma’s. Zoals de organisatie uitlegt geven de taalkunstenaars uitdrukking aan de diversiteit; zij vertellen de verhalen van hun stad; hun groep; hun (sub)cultuur en hun uitdagingen. Deze insteek vindt de commissie sterk, en eerdere geslaagde programma’s als Smibanese en Enter the Wu-Tang en voorgenomen programma’s als Ingekleurd geven vertrouwen dat De Nieuwe Liefde dit kan ook daadwerkelijk kan bewerkstelligen.   

De commissie is van mening dat het plan van De Nieuwe Liefde op overtuigende wijze bijdraagt aan het bereiken van een cultureel divers samengesteld publiek in de stad. De organisatie is concreet in haar doelstellingen op dit gebied, zowel kwantitatief als kwalitatief. Van de zeven gedefinieerde persona hebben er twee een biculturele achtergrond, en de organisatie heeft als doelstelling dat dit minimaal 20% van haar publiek betreft. Dit percentage vindt de commissie nog wel aan de voorzichtige kant, met het oog op de stevige ambities van de organisatie om een podium te zijn voor inclusieve literatuur als stem voor en verhalen van elke inwoner in de stad. De commissie heeft vertrouwen dat De Nieuwe Liefde met de beoogde programmering en het marketingplan een cultureel divers samengesteld publiek zal bereiken.  

Ook met betrekking tot het personeelsbestand getuigt het plan van een heldere visie op culturele diversiteit. Naar eigen zeggen is in de afgelopen drie jaar de teamsamenstelling gewijzigd, waarbij inmiddels meer dan de helft van het inhoudelijk team een niet-westerse achtergrond heeft. Deze transformatie vindt de commissie bewonderingswaardig. Opvallend vindt de commissie de bevinding dat dit nog lastiger is voor het front-of-house personeel zoals horecapersoneel, zaalwachten, floormanagers en receptionisten, maar de stichting heeft hier een wervingsplan voor opgesteld in samenwerking met relevante partners waaronder City Collective Amsterdam en diverse mbo’s. Wel mist de commissie een visie op en plan voor de diversiteit van het bestuur. De culturele diversiteit van het huidige bestuur is beperkt en het bestuur zal in de komende periode aftreden of worden herbenoemd. Hier wordt in het plan geen aandacht aan besteed.  

Conclusie 

De commissie is positief over de voorgestelde plannen van De Nieuwe Liefde, maar vindt het gevraagde subsidiebedrag onvoldoende onderbouwd. Zij mist een toelichting waarom de stichting haar activiteiten in de afgelopen periode vrijwel zonder subsidie heeft kunnen realiseren en nu dit hoge bedrag aanvraagt. De aanvraag geeft bovendien alleen op hoofdlijnen inzicht in hoeveel Amerpodia bijdraagt, zonder verdere toelichting die de hoogte van het gevraagde bedrag verklaart. Het plan stelt dat Amerpodia verantwoordelijk is voor inzet van personeel en faciliteiten, en de kosten hiervoor niet doorbelast aan de stichting. Desondanks bevat de begroting van De Nieuwe Liefde nu diverse posten honoraria voor personele en facilitaire inzet. De commissie vindt voorts dat de inkomsten uit incidentele subsidies te bescheiden zijn begroot, en weegt ook mee dat bijdragen van coproducenten ontbreken op de begroting, waar die wel verwacht mogen worden. De commissie adviseert daarom de aanvraag van De Nieuwe Liefde gedeeltelijk te honoreren met een bedrag van 
€ 50.000 per jaar.

De aanvraag is beoordeeld binnen de adviescommissie Letteren.