FIBER

Inleiding 

FIBER Festival omschrijft zichzelf als een meerdaags, avontuurlijk festival voor audiovisuele kunstvormen dat de stad Amsterdam verbindt aan futuristische artistieke toepassingen van geavanceerde technologie. Met het programma wil FIBER een ontmoetingsplek bieden aan bezoekers en een nieuwe generatie grensverleggende kunstenaars. Het festival zegt op een creatieve, inclusieve en toegankelijke manier op urgente vraagstukken van deze tijd te reflecteren. FIBER wil publieksgroepen, makers, ontwikkelinstellingen en sectoren buiten de kunsten verbinden. De belangrijkste activiteit van FIBER, het jaarlijkse festival, dankt zijn bestaansrecht volgens de organisatie aan de open benadering van onderwerpen en een sterke lokale inbedding in het culturele veld. Zowel kenners, liefhebbers als nieuwkomers zijn daarbij welkom. Lokaal wil FIBER een facilitator zijn voor creatieve gemeenschappen, studenten en net afgestudeerden die werkzaam zijn in de creatieve industrie. FIBER wil daarnaast de doorstroom van nieuwe producties in samenwerking met ontwikkelinstellingen stimuleren.

Het activiteitenoverzicht bestaat uit twee programmalijnen: allereerst het FIBER festival, dat uit vier onderdelen bestaat: Tentoonstelling, Audiovisuele Performances & Muziek, Conference - Kennis & Verdieping en Workshops & Educatie. Met het festival wil FIBER een brug staan tussen enerzijds de audiovisuele kunsten, die tot stand komen via kruisbestuivingen tussen creative coding, design en de ontwikkeling van hard/software, en anderzijds het veld van kritische digitale cultuur, waarbij in een mix van design, engineering en academisch onderzoek wordt gereflecteerd op de implementatie in en impact van technologie op onze leefomgeving. De tweede programmalijn, de Plug-In, is een serie activiteiten binnen de programmering van culturele partners in verschillende stadsdelen buiten het festival om. Met het meerjaren thema 'Nieuwe Verbindingen Tussen Mens en Materie' zal FIBER onderzoeken op welke manier kunst en ontwerpen kunnen bijdragen aan nieuwe perspectieven op de mens in het tijdperk van planetaire instabiliteit, onder invloed van de klimaatverandering.

FIBER ontvangt een vierjarige subsidie 2017-2020 binnen het Kunstenplan van € 47.742 per jaar (incl. indexatie 2020).
Voor de periode 2021-2024 vraagt de organisatie bij het AFK een bijdrage van gemiddeld 
€ 100.000 per jaar in het kader van het Kunstenplan.

Artistiek belang

De commissie beoordeelt het artistiek belang als goed.
FIBER is volgens de commissie een organisatie met een grote eigenheid die met behulp van kunst, technologie en wetenschap de mogelijkheden van futuristische technologie op creatieve wijze weet te verbeelden en tegelijkertijd de impact ervan kritisch volgt. Met ‘Nieuwe verbindingen tussen mens en materie’, zoals de titel van het plan van FIBER luidt, wil de organisatie inspelen op een gevoel van instabiliteit in de maatschappij, waarin de menselijke maat van de technologische ontwikkelingen verdwenen lijkt. FIBER beschrijft bijvoorbeeld de negatieve invloed van digitale technologieën als algoritmische automatisering en artificiële intelligentie op de sociale verhoudingen, economie en natuur. De commissie vindt de thema’s als Sensory Storytelling & (Non)Human Performativity - dat de interactie tussen de mens en zelflerende software onderzoekt en Hyper Literacy - dat focust op digitale, ecologische, zintuiglijke en systeemgeletterdheid - zeer actueel, verrassend en goedgekozen. Met dit laatste thema spitst het programma zich toe op het gereedschap van de technologie, op het leren lezen en gebruiken ervan. De commissie heeft bewondering voor de manier waarop FIBER erin slaagt deze toch wat complexe begrippen te vertalen in aansprekende en soms zelfs spectaculaire audiovisuele en interactieve presentaties met een theatrale kwaliteit. Hiermee stuurt het festival de discussie over techniek volgens de commissie naar een discussie over menselijke waarden, en dat geeft het programma een grote artistieke eigenheid.

Bij FIBER krijgt de bezoeker volgens de organisatie toegang tot kennis over de vaak complexe en onzichtbare technische systemen die onze moderne wereld beïnvloeden, via de lens van de kunst. De commissie vindt dat FIBER een uitgebalanceerd programma presenteert en door middel van subthema’s een helder raamwerk schept. Hierdoor kunnen de bezoekers van het festival de verschillende onderdelen van het programma makkelijk identificeren en kiezen voor een onderdeel dat hen interesseert en dat past bij hun niveau. Naast exposities en optredens zijn er workshops voor kennisdeling en verdieping, en debatten waardoor er een breed palet aan activiteiten wordt geboden. Hoewel dit niet uitzonderlijk is voor een festival, vindt de commissie dat FIBER zich goed bewust is van de verschillende kennisniveaus binnen hun publiek en hierop inspeelt met het aanbod. Op deze manier is FIBER in staat om via de soms speculatieve verbeelding van maatschappelijke onderwerpen een kritische en geïnformeerde houding ten opzichte van technologische groei te laten ontstaan. De commissie vindt dat FIBER hiermee grote artistieke betekenis heeft voor het beoogde publiek dat zich op verschillende kennisniveaus bevindt.

De komende jaren gaat de aandacht van FIBER niet primair uit naar verdere artistieke ontwikkeling, maar naar professionalisering van de organisatie en focus binnen de programmering om te komen tot gecontroleerde groei. De artistieke focus vindt de commissie een logische en goede keuze: niet meer programmeren, maar beter. De commissie vindt dat de focus binnen de programmering kan helpen bij de toekomstige ontwikkeling van de artistieke signatuur. De commissie vindt het positief dat FIBER zich de komende vier jaar gaat inspannen om zijn online kennisarchief, met verslagen van de evenementen en van de aangeboden kennis, toegankelijk te maken, zodat deze kennis beter vindbaar wordt. Wat betreft de artistieke ontwikkeling van het team wil de organisatie investeren door reizen van het team naar andere festivals te bekostigen. De commissie vindt dit een gebruikelijke, maar ook reële aanpak. Medewerkers kunnen zo kennis opdoen over andere festivalformules en nieuwe werken en kunstenaars ontdekken, waardoor de medewerkers, en daarmee het eigen festival, zich artistiek ontwikkelt. Bovendien vergroot het reizen het netwerk van de medewerkers en van het festival. De commissie vindt het positief dat de directeur het programma Leiderschap in Cultuur volgt.

Belang voor de stad

De commissie beoordeelt het belang voor de stad als goed.
De commissie is positief over de manier waarop FIBER stedelijke onderwerpen aankaart. Het plan spreekt over maatschappelijke en stedelijke onderwerpen die de menselijke maat overstijgen. FIBER wil onder meer de aantasting van het ecosysteem onderzoeken en wil deze onderwerpen door middel van kunst verkennen en toegankelijk maken. Kunstenaars gebruiken daarbij bijvoorbeeld de verbeelding van speculatieve hypermoderne steden of een creatieve visualisatie van luchtvervuiling. FIBER werkt hiervoor samen met diverse maatschappelijke kennispartners, zoals universiteiten. In de ogen van de commissie zijn dit onderwerpen die steden in het algemeen aangaan, en daarmee ook belangrijk zijn voor Amsterdam. De commissie signaleert wel dat er geen specifieke Amsterdamse situaties zijn uitgewerkt, waardoor de stedelijke inbedding nog aan kracht zou kunnen winnen.

Het festival FIBER speelt zich af op locaties in Amsterdam Noord en Centrum, de Plug-In activiteiten verspreiden zich over een groter gedeelte van de stad. Uitgangspunt hierbij is dat een activiteit binnen een programma van een partner wordt gepresenteerd. FIBER legt hierbij nadruk op de stadsdelen West en Nieuw-West, omdat logische partners als STEIM, LAB111 en OT301 daar gehuisvest zijn. De commissie heeft vertrouwen dat door de samenwerking met deze partners ook een passend publiek bereikt wordt. In aanvulling op de vaste programmaonderdelen organiseert FIBER incidentele evenementen in bijvoorbeeld Tolhuistuin. Daarmee draagt FIBER volgens de commissie voldoende bij aan spreiding van culturele activiteiten over de stad.   

FIBER kiest voor Hightech stad als eigen accent. Dat vindt de commissie, gezien het programma waarin artistieke toepassingen van experimentele en innovatieve technologie een podium krijgen, een logische keuze. De afgelopen jaren heeft de organisatie veel jong talent een springplank kunnen bieden met events als Coded Matter(s). Daarmee draagt de organisatie volgens de commissie bij aan een kritische reflectie op de technologische ontwikkelingen en aan kennisdeling voor publiek en professionals in Amsterdam.

Uitvoerbaarheid

De commissie beoordeelt de uitvoerbaarheid als voldoende.
FIBER heeft in de ogen van de commissie een klein team met een flexibele schil van freelancers, dat het vakmanschap in huis heeft om artistiek en productioneel een bijzonder programma uit te voeren. Op zakelijk gebied is er echter nog veel te winnen voor de organisatie, aldus de commissie. FIBER is in het eerste jaar van het lopende kunstenplan voortvarend van start gegaan, zonder dat er voldoende financiële middelen waren om alle plannen te realiseren. Dit heeft grote consequenties gehad voor de financiën van de organisatie en voor de activiteiten in de daaropvolgende jaren. De commissie waardeert het dat de organisatie hierop heeft gereflecteerd en bijgestuurd. De organisatie wordt nu anders ingericht met een betere balans tussen financiële en artistieke functies. Dat FIBER een zakelijk leider wil aanstellen beschouwt de commissie als een gezonde eerste stap. Ook de recente aanstelling van een tijdelijke business manager en het inschakelen van adviseurs op het gebied van fondsenwerving tekent volgens de commissie de goede intenties. De commissie heeft daarom vertrouwen in het gegroeide financiële bewustzijn van de organisatie.

De bedrijfsvoering van FIBER was de afgelopen jaren precair: het negatieve eigen vermogen vroeg om grote ingrepen vanuit de stichting. FIBER is daarom van een raad van toezicht overgestapt naar een bestuursmodel om de grip op de organisatie te verstevigen en de medewerkers beter te begeleiden. Dit heeft geresulteerd in grote, maar noodzakelijke veranderingen. De commissie constateert dat de staf inmiddels het inzicht heeft dat een goede bedrijfsvoering de artistieke ambities kan helpen verwezenlijken. Het eigen vermogen is inmiddels bescheiden positief, en zal de komende jaren verder groeien. Dat vindt de commissie in beginsel positief, maar ze vindt de groei te bescheiden, gezien de risico’s die een festival met zich meebrengt. Bovendien komen er enkele medewerkers in vaste dienst en dan is volgens de commissie een groter eigen vermogen nodig om ook de risico’s daarvan te kunnen dragen. Behalve op de financiële situatie heeft het nieuwe bestuur ook gestuurd op het aanbrengen van artistieke focus, zodat de organisatie de verleiding kan weerstaan om te veel te doen. De commissie vindt dat het bestuur zijn rol hiermee goed heeft opgepakt. Wel vindt de commissie het kwalijk dat de bestuursverandering nog niet formeel is vastgelegd. De commissie vindt het een risico dat de rol die het bestuur in de praktijk inneemt, nog niet is geborgd.  

De commissie vindt dat FIBER een realistische begroting met toelichting heeft voorgelegd, waarin de gevraagde AFK-subsidie verdubbeld is. De afgelopen periode hebben de directeur en het bestuur veel extra tijd geïnvesteerd om orde op zaken te stellen. Het ondernemingsplan bevat een uitgebreide toelichting op de subsidieverhoging met voorstellen om tot fair pay voor de betrokken medewerkers en kunstenaars te komen, met onder meer vaste aanstellingen, pensioenopbouw en een broodfonds. De commissie vindt het goed dat deze verbeteringen onderbouwd zijn en gefaseerd worden ingevoerd. Er is sprake van een bescheiden toename van de verwachte projectsubsidies, waarmee een passende financieringsmix ontstaat. Hierbij anticipeert FIBER op eventuele mee- en tegenvallers zodat het de omvang van de festivaltentoonstelling afhankelijk van succesvolle fondsenwerving kan uitbreiden of bij tegenvallende projectinkomsten kan verkleinen. De commissie vindt deze aanpak realistisch en de begroting passend bij de activiteiten. 

FIBER maakt in het marketingplan een onderscheid tussen de doorlopende marketing en communicatie en de intensieve festivalcommunicatie, met een belangrijke rol voor de festivalcampagne. De commissie vindt dat FIBER aansprekende campagnes heeft, die door de nadruk op ‘visual storytelling’ inhoudelijk goed aansluiten bij de missie van de organisatie. FIBER maakt al jaren korte documentaires van de meeste activiteiten, waarmee het festival in de ogen van de commissie in staat is om een groot online publiek buiten het festival om te bereiken. In het plan worden vier doelgroepen benoemd en uitgediept, te weten de Amsterdammer met interesse in kunst en technologie, de liefhebber van elektronische muziek en cross-over, de bezoeker met een kritische blik op de ontwikkeling van de stad onder invloed van technologie en de professionals. Voor elke doelgroep heeft de organisatie een aparte strategie ontwikkeld met bijbehorende communicatiekanalen. De commissie vindt dat de kanalen zeer goed gekozen zijn en getuigen van inzicht in het mediagebruik van de doelgroepen. Zo zet FIBER zowel mainstream media als online (inter)nationale niches voor kleine specialistische groepen in. Op basis van de vele samenwerkingen met onder meer We Are Public, Hyperallergic, de Groene Amsterdammer en Gizmodo heeft de commissie er vertrouwen in dat FIBER in staat zal zijn de naamsbekendheid en het publieksbereik de komende jaren verder uit te bouwen. 

Diversiteit en inclusie

De commissie beoordeelt de bijdrage aan diversiteit en inclusie als voldoende.
Fiber constateert zelf een aantal tekortkomingen op het gebied van diversiteit en inclusie en doet concrete voorstellen om de diversiteit van het programma, publiek en personeel te verbeteren. De commissie is positief dat voor dit traject posten op de begroting staan en er een subsidie van het Stimuleringsfonds voor de Creatieve Industrie voor is ontvangen. Daarmee geeft FIBER in de ogen van de commissie aan dit onderwerp serieus te nemen. 
De afgelopen jaren is er bewust gewerkt aan een diverser programma, en de commissie ziet dat hierin positieve stappen zijn gezet. Zo is ‘bias’ bijvoorbeeld onderwerp geweest van een Coded Matter(s) programma. Alhoewel enkele namen in het programma, zoals Dark Nights Collective, blijk geven van deze inspanningen, merkt de commissie op dat culturele diversiteit door FIBER soms nog wordt verward met internationaliteit. Met de subsidie wil FIBER een proactief beleid gaan voeren. De organisatie onderzoekt de mogelijkheden om cultureel diverse jongeren in Amsterdam-Noord inbreng te geven in de programmering. FIBER gaat hiervoor samenwerken met o.a. Right About Now Inc, New Radicalism, Unsound, CTM en Atlas Electronics. De commissie is positief over deze partners en acht FIBER in staat om de culturele diversiteit van het programma de komende jaren te laten groeien. 

Om een groter divers publiek te bereiken wil FIBER de komende jaren focussen op de jonge doelgroep, met name in Noord, omdat de organisatie daar gevestigd is. FIBER wil met een externe adviseur een plan van aanpak gaan opstellen om deze groep beter te leren kennen. De commissie is positief over deze voornemens, maar constateert ook dat deze zich nog in een beginstadium bevinden. Zo zijn de partners nog niet bevestigd en is nog niet duidelijk met welke adviseur zal worden samengewerkt. Daarmee levert dit onderdeel van het plan volgens de commissie enigszins bij aan het bereiken van een cultureel divers publiek.

Op dit moment heeft de organisatie geen diverse samenstelling. Met steun van Binoq Atana probeert FIBER hier al enige tijd verandering in te brengen. Ook zijn er ambities om de raad van advies en de raad van toezicht anders samen te stellen. Dit stemt de commissie positief. Tegelijkertijd constateert zij dat dit ten tijde van de omslag van de raad van toezicht naar het bestuur niet tot concrete resultaten heeft geleid. De commissie concludeert dat er recentelijk enkele kansen gemist zijn om hier een begin mee te maken. De commissie is positief over de intenties om met curatoren met een andere culturele achtergrond te gaan samenwerken. Omdat het plan nog geen namen geeft, concludeert de commissie dat het plan in beperkte mate bijdraagt aan een cultureel diverse organisatie. 

Conclusie

De commissie adviseert de aanvraag van FIBER te honoreren met het gevraagde subsidiebedrag van € 100.000 per jaar.

De aanvraag is beoordeeld binnen de adviescommissie BFNA.