Cello Biënnale Amsterdam

Inleiding

De Cello Biënnale Amsterdam (hierna: Cello Biënnale) heeft zich naar eigen zeggen in vijftien jaar ontwikkeld tot een internationaal muziekfestival van wereldklasse. Tien dagen lang is de Cello Biënnale met meer dan honderd evenementen en ruim 35.000 bezoekers in 2018) een ontmoetingsplaats en bron van inspiratie voor cellisten en muziekliefhebbers uit de hele wereld. Van de vroege ochtend tot de late avond klinkt in alle ruimtes van het Muziekgebouw en BIMHUIS een breed programma met zowel klassieke als nieuwe gecomponeerde muziek, pop, jazz, impro en muziek uit andere culturen. Het Nationaal Cello Concours vormt een belangrijk onderdeel van het festival als ijkpunt in de ontwikkeling van jong Nederlands en in Nederland studerend buitenlands toptalent. Het educatietraject Hello Cello dat de afgelopen jaren werd ontwikkeld, betrekt inmiddels duizenden kinderen, jongeren én volwassenen in Amsterdam en in het hele land bij de cello en de levende muziek.

De Cello Biënnale wil de komende jaren nieuw artistiek terrein exploreren door het initiëren van nieuw repertoire, nieuwe artistieke samenwerkingen en presentatievormen, en nieuwe muziek- en muziektheaterproducties. Ook wil de Cello Biënnale meer muziek uit verschillende muziekculturen exploreren en presenteren, onder meer met CELLOFEST: een podium in het BIMHUIS voor de nieuwste ontwikkelingen in de wereldwijde niet-klassieke en multiculturele cello-underground. Daarnaast wil de Cello Biënnale kansen bieden aan nieuwe makers en jonge talentvolle spelers. De laureaten van het Nationaal Cello Concours ondersteunt de Cello Biënnale in het vormgeven van hun carrière, mede door het begeleidingsprogramma ‘cellist van de toekomst’. De Cello Biënnale wil het educatieve programma Hello Cello versterken, vooral op Amsterdamse basisscholen in wijken waar kinderen niet snel met levende en klassieke muziek in aanraking komen, en uitbreiden naar nieuwe doelgroepen: kinderen met een visuele beperking (vanaf 2022) en de onderbouw van het vmbo (vanaf 2024).

De Cello Biënnale Amsterdam ontvangt een meerjarige subsidie 2017-2020 binnen het Kunstenplan van gemiddeld € 116.701 per jaar (incl. indexatie 2020). 
Voor de periode 2021-2024 vraagt de organisatie bij het AFK een bijdrage van gemiddeld 
€ 125.000 per jaar in het kader van het Kunstenplan.

Artistiek belang

De commissie beoordeelt het artistiek belang als zeer goed.
De Cello Biënnale beperkt zich niet tot klassieke muziek maar richt zich op een ‘wereldprogrammering’ die ook pop, jazz, impro, muziek uit andere culturen en cross-disciplinaire programma’s met film, theater en dans omvat. Met de vier pijlers van hoofdprogramma (topkwaliteit), concours (talentontwikkeling), het podium CELLOFEST (vernieuwend en toegankelijk) en Hello Cello (educatieprogramma) biedt de Cello Biënnale in de ogen van de commissie steeds weer een programma dat bijzonder is in zijn breedte, diepte en bereik. De commissie constateert dat de Cello Biënnale, altijd met de cello als middelpunt, elke editie nieuwe verrassende invalshoeken en aandachtspunten weet te bedenken. Dat geldt ook voor de plannen voor de editie 2022, waarin onder het thema The Cello Moves de relatie tussen de cello en dans langs verschillende wegen wordt onderzocht. In 2024 viert de Cello Biënnale het jubileum van de tiende editie met het thema Ten. De plannen daarvoor spreken volgens de commissie ook tot de verbeelding maar zijn, begrijpelijkerwijs, nog prematuur. Met CELLOFEST biedt de organisatie in de ogen van de commissie een spannend podium aan voor vernieuwers van het cello-repertoire. De commissie is van mening dat de Cello Biënnale met dit alles blijvend getuigt van een grote artistieke eigenheid.

De commissie constateert dat de Cello Biënnale met zijn programmering en de levendige festivalambiance waarbinnen die plaatsvindt, een groot en divers publiek bereikt: van beroepsmusici tot amateurs, van traditionele klassieke-muziekliefhebbers tot liefhebbers van nieuwe en avontuurlijke muziek, van vaste klanten tot nieuwkomers, van piepjong tot stokoud. De commissie is van mening dat de organisatie hierin slaagt door samen met zijn vele artistieke partners vanuit een intrinsieke artistieke gedrevenheid te programmeren zonder daarbij de verwachtingen van de verschillende beoogde doelgroepen uit het oog te verliezen. De commissie is er door die werkwijze van overtuigd dat de programma’s van de Cello Biënnale van grote artistieke betekenis voor het publiek zijn. De commissie heeft ook waardering en respect voor het educatieproject Hello Cello dat er met zijn verschillende programmaonderdelen in slaagt vele (school)kinderen en hun ouders/verzorgers in aanraking te brengen met levende muziek in het algemeen en de cello in het bijzonder. De uitbreiding van de doelgroepen naar kinderen met een visuele beperking en de onderbouw van het vmbo vindt de commissie waardevol. 

De commissie vindt dat de Cello Biënnale zich artistiek voortdurend blijft ontwikkelen. De biënnale heeft een inmiddels beproefd programmeringsconcept als uitgangspunt, waarbij vaste en succesvolle programmaonderdelen terugkeren en de Cello Biënnale er in elke editie nieuwe prikkelende elementen aan toevoegt. Daarnaast ziet de commissie ontwikkeling in de activiteiten op het gebied van educatie en talentontwikkeling: de Cello Biënnale versterkt het educatieve programma Hello Cello en breidt dit uit naar nieuwe doelgroepen. In de komende periode krijgen de laureaten van het Nationaal Cello Concours artistieke en praktische begeleiding in het vormgeven van hun carrière in het traject ‘cellist in de toekomst’. Op deze wijze biedt het plan ook mogelijkheden aan nieuwe makers om zich professioneel te ontwikkelen. 

Belang voor de stad

De commissie beoordeelt het belang voor de stad als zeer goed.
De commissie constateert dat Cello Biënnale sociaal-maatschappelijke contacten legt in de stedelijke omgeving, altijd met muziek en de cello als verbindend element. Zo helpt de organisatie kinderen van vluchtelingen met integreren in de Nederlandse samenleving via het project De Cello als Welkom. De komende jaren zet Cello Biënnale ook het educatieproject De Bestorming voort, waarmee ze vele kinderen in het basisonderwijs in alle uithoeken van de stad bereikt. Cello Biënnale verbindt zich niet alleen met de belangrijke musici, ensembles en podiuminstellingen van de stad, maar zoekt ook nadrukkelijk contact met kinderen op de basisscholen. De komende periode zet Cello Biënnale het Hello Cello Leerorkest op in vier Amsterdamse wijken, in samenwerking met Het Leerorkest. Daarin krijgen kinderen die niet als vanzelf met klassieke muziek in aanraking komen, de kans om kennis te maken met de cello, waarbij het project wordt afgesloten met een optreden in het grote Hello Cello Orkest tijdens de biënnale. De commissie vindt dat de Cello Biënnale daarmee een stevige verbinding met de stedelijke samenleving heeft.

De activiteiten van de Cello Biënnale Amsterdam vinden, uit de aard van een locatie gebonden festival, grotendeels plaats in Oost in het Muziekgebouw en het BIMHUIS, waar een publiek uit alle wijken van de stad en daarbuiten op afkomt. De educatieve activiteiten van Hello Cello waaieren uit over bijna alle stadsdelen. De commissie constateert dat hierdoor sprake is van aanzienlijke bijdrage aan de spreiding van het cultuuraanbod en het publieksbereik daarvan over de stad.

De Cello Biënnale kiest als groot internationaal muziekfestival voor het eigen accent Wereldstad. Als motivatie geeft de organisatie dat het festival past bij de creatieve, multiculturele wereldstad die Amsterdam is en dat het aanbod van de Cello Biënnale de stad verrijkt en versterkt. De commissie vindt het eigen accent goed gekozen. Het festival haalt grote musici, ensembles en orkesten uit vele landen en culturen naar de stad en creëert samenwerkingsverbanden tussen die internationale grootheden en musici en ensembles uit Nederland en Amsterdam. Tegelijkertijd legt de organisatie verbindingen met Amsterdamse musici en kunstenaars én met een groot gedifferentieerd Amsterdams publiek. De commissie vindt de combinatie van een hoogwaardig internationaal muziekprogramma met een ontwikkelingsprogramma voor toptalent en een uitgebreid educatieprogramma voor kinderen en jongeren als (inter)nationaal voorbeeldstellend. 

Uitvoerbaarheid

De commissie beoordeelt de uitvoerbaarheid als zeer goed.
De commissie is van mening dat het plan realistisch en uitvoerbaar is voor wat betreft de werkwijze, grootte en vakmanschap van de organisatie. De opzet en omvang van het festival zijn min of meer vergelijkbaar met voorgaande edities. De Cello Biënnale heeft bewezen dit met een vakkundig artistiek en organisatorisch team goed te kunnen verwezenlijken. De commissie heeft daarom vertrouwen in het realisme van de plannen voor komende edities. 

De Cello Biënnale heeft een in omvang bescheiden kernteam dat er volgens de commissie in slaagt een groot festival met een strak financieel kader te realiseren. De organisatie houdt een eigen vermogen van tien procent aan om tegenvallende inkomsten te kunnen opvangen. De organisatie is ervaren en bedreven in het organiseren van de biënnale en aanpalende activiteiten. De commissie beoordeelt de bedrijfsvoering als gezond.

De begroting laat bescheiden beheerslasten zien; het merendeel van de kosten bestaat uit activiteitenlasten. De commissie vindt de financieringsmix gezond. De Cello Biënnale slaagt erin om onder meer via de Casalskring particuliere sponsors aan zich te binden. De subsidie-inkomsten uit private fondsen zijn aanzienlijk, maar blijven door hun incidentele karakter altijd een risicopost, zoals Cello Biënnale zelf onderkent. Vanwege de vrijwel maximale zaalbezetting zijn de publieksinkomsten nauwelijks nog te verhogen. De commissie is op grond daarvan van mening dat de begroting realistisch en passend is. 

De commissie constateert dat het staande marketingbeleid van de Cello Biënnale tot nu toe zijn vruchten heeft afgeworpen: er is sprake van grote publieke belangstelling en nagenoeg uitverkochte zalen. De organisatie wil de komende edities het bestaande publiek behouden en tegelijkertijd een nieuw, jonger en breder publiek werven. Zij wil dat bereiken door het aangaan van coproducties, samenwerking met nieuwe partners, uitbreiding van het programma rond Hello Cello en uitbreiding van het programma buiten de festivalperiode. Om haar ambities verder te realiseren, wil de organisatie zich, naast continuering van de tot nu toe gevoerde marketing, ook intensiever richten op onlinecampagnes. Daarmee kunnen de bestaande en nieuwe doelgroepen bij specifieke programmaonderdelen gericht benaderd worden. De commissie is van mening dat het verleggen van accenten in het programma, zoals de Cello Biënnale doet, een effectieve manier is om een nieuw publiek te werven, evenals het voeren van onlinecampagnes voor specifieke programmaonderdelen. De commissie is er daarom van overtuigd dat het marketingplan van de Cello Biënnale realistisch en passend is.

Diversiteit en inclusie

De commissie beoordeelt de bijdrage aan diversiteit en inclusie als voldoende.
De Cello Biënnale biedt in de ogen van de commissie een divers en breed programma, dat in de nabije toekomst verschillende (muziek)disciplines en muziek uit onder meer Algerije, Marokko, Turkije, Iran en Zuid-Afrika presenteert. Producties met muziek uit andere culturen komen tot stand in samenwerking met musici en ensembles uit die culturen, waaronder Yassir Bousselam (Marokko), Abdelhadi Baaddi (Amsterdam), Abel Selaocoe (Zuid-Afrika), Amsterdams Andalusisch Orkest, Ud Festival en Musicians without Borders.

Het programma CELLOFEST biedt een podium aan de nieuwste ontwikkelingen in de wereldwijde niet-klassieke en cultureel diverse cello-underground en zorgt voor uitbreiding van het Cello Biënnale-netwerk en expertise op het gebied van muziek en musici uit andere muziekculturen in de wereld. De commissie concludeert dat de Cello Biënnale met zijn programmering een bijdrage levert aan een cultureel divers aanbod in de stad.

Op zijn hoofdlocatie aan het IJ bereikt de Cello Biënnale slechts voor een gering deel cultureel divers publiek. Er zijn plannen om dat te veranderen door de verdere ontwikkeling van CELLOFEST met meer cultureel diverse muziek en musici. Daarnaast wil de Cello Biënnale nieuwe samenwerkingsverbanden aangaan met cultureel diverse ensembles van Nederlandse bodem, bijvoorbeeld het Amsterdams Andalusisch Orkest. Daarmee verwacht de organisatie een cultureel divers publiek te kunnen werven. Het educatieprogramma Hello Cello bereikt in de wijken van Amsterdam, vooral op de basisscholen in Zuidoost en 
Nieuw-West, een aanzienlijke hoeveelheid jong cultureel divers publiek. Dit wil de organisatie de komende jaren nog uitbreiden door het toevoegen van niet-westerse elementen in de programmering, een grotere bijdrage van ‘De cello als welkom’ en de start van het Hello Cello Leerorkest. De commissie vindt dat de Cello Biënnale met die activiteiten een bijdrage levert aan het bereiken van een cultureel divers publiek.

De commissie constateert dat de Cello Biënnale nog geen overtuigend plan presenteert voor de diversiteit van het personeelsbestand en het bestuur. Het team is klein en er is niet veel verloop. In de afgelopen jaren waren er daarom weinig mogelijkheden om de culturele diversiteit binnen het team te vergroten. Die kans doet zich pas voor op het moment dat er vacatures ontstaan. Hetzelfde geldt voor het toezichthoudend bestuur. De Cello Biënnale is wel concreet op zoek naar mensen met een cultureel diverse achtergrond om bij te dragen aan de organisatie van de educatieve projecten. Sinds enige jaren is er een werknemer van Syrische afkomst bij Hello Cello betrokken als assistent, docent en coleider. Daarmee heeft de Cello Biënnale in de ogen van de commissie een bescheiden start gemaakt met de culturele diversiteit in de organisatie.

Conclusie

De commissie adviseert de aanvraag van de Cello Biënnale Amsterdam te honoreren met het gevraagde subsidiebedrag van € 125.000 per jaar.

De aanvraag is beoordeeld binnen de adviescommissie Muziek en Muziektheater.