Stichting Nieuwe Helden

Theater
Aangevraagd: € 150.000
Toegekend: € 140.000

Inleiding

‘Multidisciplinary storytelling’ is de artistieke kern van Nieuwe Helden. Zij zet actuele thema’s om in begrijpelijke verhalen door middel van verbeelding en doet dit met grote en kleine internationale voorstellingen tot installaties, documentaires, podcasts, scenografieën, tv-programma’s, massaperformances en literaire uitgaven. De definitie van een voorstelling is volgens Nieuwe Helden een verhaal (story) dat zij live met een publiek aangaat in het hier en nu. Hierbij zet Nieuwe Helden telkens de mens en zijn kwetsbaarheid op de kaart.  
Per project kiest Nieuwe Helden een (maatschappelijk) thema, doet ze onderzoek waarbij partners en stakeholders betrokken worden, bepaalt vervolgens de juiste vorm(en) van de verhalen en stelt zij het team van creators samen die dit project uitvoeren. Zo veroorzaken Nieuwe Helden-projecten volgens eigen zeggen een serieuze verdieping en een echte impact bij een zeer divers publiek. Nieuwe Helden doorkruist disciplines en circuits en neemt een bijzondere positie in als verbinder van theatrale, maatschappelijke en andere werelden.

Nieuwe Helden maakt zich zorgen over de toenemende ongelijkheid en het groeiende taboe op kwetsbaarheid in de verstedelijkende samenleving. Daarom gaat ze een inclusieve, praktisch-ethische dialoog over de toekomst voeren. Om maximale impact, verdieping en bereik te veroorzaken bundelt ze alle activiteiten van 2021-2024 in een overkoepelend project: New Heroes, a project about the possibilities and responsibilities of upcoming generations.
Het krijgt vorm in drie soorten theatervoorstellingen: fictieve ‘character creations’, vier transmediale personages waarmee voorstellingen gemaakt worden; een groeiende serie liveshows met als titel Mensen onder de 40, waarin vragen van mensen onder de veertig over de heel nabije toekomst beantwoord worden; en Villages, twee interactieve theatrale tentoonstellingen in Utrecht en Amsterdam. Nieuwe Helden maakt haar onderzoek zichtbaar in een online platform en vertaalt het in een podcastserie. Met spin-offs - zoals die voor het Amsterdam Light Festival - en haar repertoire, hoopt zij nog meer impact te veroorzaken.

Nieuwe Helden ontvangt een vierjarige subsidie 2017-2020 binnen het Kunstenplan van € 137.920 per jaar (incl. indexatie 2020). 
Voor de periode 2021-2024 vraagt de organisatie bij het AFK een bijdrage van gemiddeld €150.000 per jaar in het kader van het Kunstenplan. 


Artistiek belang

De commissie beoordeelt het artistiek belang als zeer goed.
Nieuwe Helden heeft volgens de commissie een duidelijk herkenbare, specifieke artistieke signatuur, die te herkennen is in alle activiteiten in het plan. De artistieke signatuur blijkt volgens de commissie uit de volstrekt eigen werkwijze waarmee Nieuwe Helden actuele thema’s omzet in begrijpelijke, modulaire verhalen door middel van verbeelding. Deze verhalen worden los van elkaar en op diverse platforms, soms zelfs tegelijkertijd, op verschillende manieren verteld. Zo heeft De Man in Azië bijvoorbeeld een theaterversie en een lezingversie. De grote diversiteit van activiteiten wordt samengevat onder de noemer multidisciplinary storytelling. Dit artistieke uitgangspunt is een prikkelende onderlegger die als rode draad fungeert tussen alle activiteiten en samen het vierjarige project New Heroes vormt. De commissie vindt dat Nieuwe Helden hiermee zoekt naar originele en spannende manieren om de theatrale conventies op te rekken. 
De commissie is onder de indruk van het plan voor komende periode van Nieuwe Helden. De bevlogenheid spat volgens de commissie van het papier en het is zeer ideeënrijk. Met name de keuze voor de fictieve character creations, waarin vier personages gecreëerd worden die hun verhaal via verschillende media en op verschillende manieren vertellen, vindt de commissie origineel. Dat komt onder meer doordat het gezelschap via deze weg zoekt naar cross-overs tussen kunstdisciplines, media en naar verbindingen tussen verschillende vertoningsmomenten in de tijd. En doordat zij speelt met de scheidslijn tussen fictie en non-fictie, waarbij het gecreëerde personage ook in het echte leven verschijnt, als was hij een daadwerkelijk persoon. 

Nieuwe Helden heeft in de ogen van de commissie een heldere en overtuigende visie op wat zij voor wie maakt. Ze richt zich op een publiek onder de veertig: millennials, Generatie Z (opgegroeid met internet, technologie en social media) en de opkomende Generatie A (geboren vanaf 2016). Dit zijn de generaties die Nieuwe Helden met haar projecten wil uitnodigen naar de toekomst te kijken en deze vorm te geven. De inhoudelijke impact van de activiteiten op haar publiek is een essentieel aspect van haar projecten en die impact is volgens de commissie groot. Bij elk verhaal vraagt Nieuwe Helden zich af bij wie ze wat wil veroorzaken. Nieuwe Helden hanteert bij haar projecten als richtlijn de vraag op welke manier zij zo goed mogelijk aan kan sluiten bij de (culturele) interesses van haar doelgroepen, zowel voor wat betreft inhoud en vorm als ontmoetingsplek. Dat begint al in de fase van onderzoek, dat ook voor publiek wordt ontsloten. Via haar aanpak van multidisciplinaire storytelling wil zij creëren, verbinden en ontmoeten. Zij zoekt dit publiek via allerlei kanalen op, ook buiten het theater. Met haar focus op de dialoog over de ongewisse toekomst laat Nieuwe Helden daarbij zien dat ze de tijdgeest goed aanvoelt, waarmee de projecten actueel zijn voor het beoogde publiek. Een voorbeeld daarvan is een serie liveshows getiteld Mensen onder de 40 beantwoorden vragen van mensen onder de 40 over de heel nabije toekomst. De activiteiten sluiten naar het oordeel van de commissie goed aan bij de interesses van en zijn aansprekend en van artistieke betekenis voor het beoogde publiek.  

Uit de volgens de commissie heldere reflectie op de eerste tien jaar van het bestaan van het gezelschap vloeit een specifieke artistieke ontwikkeling en ambitie voort die goed aansluit bij de voorgaande periode. Deze concentreert zich op de wens om alle projecten van de komende vier jaar te vangen onder één overkoepelend artistiek thema - New Heroes, a project about the possibilities and responsibilities of upcoming generations - met verschillende cross-overs tussen de activiteiten. Zo zullen deze projecten elkaar allemaal gaan beïnvloeden, bijvoorbeeld in dat er spin-offs ontstaan vanuit theatervoorstellingen in de vorm van workshops die buiten een theatersetting worden getoond zoals bij In Search of Democracy. Daarbij heeft het plan ruimschoots aandacht voor de professionele ontwikkeling van de belangrijkste artistieke medewerkers. Binnen het proces krijgen zij steeds nieuwe rollen toebedeeld, van projectleider tot dramaturg. Zo kan iedereen in het team zich verder ontwikkelen en nieuwe taken uitproberen en kan daarnaast onderzocht worden welke vorm het beste past bij welk project. 


Belang voor de stad

De commissie beoordeelt het belang voor de stad als goed.
Nieuwe Helden gaat een overtuigende verbinding aan met de stedelijke samenleving. Alle projecten en activiteiten die Nieuwe Helden ontwikkelt, komen voor wat betreft de thematiek en de wijze van presenteren tot stand in verbinding met de bewoners van de stad. De onderwerpkeuze draait om thema’s en verhalen rond de onzekerheden van mensen onder de veertig over de toekomst binnen de stedelijke samenleving. Een goed voorbeeld hiervan vindt de commissie het project Villages, waarin het gezelschap aan de hand van vier dillema’s de positie van de (jonge) mens in de stad en de sociale cohesie van de stedelijke samenleving in de (nabije) toekomst aan de kaak stelt. 
De verbinding met de bewoners van de stad staat ook centraal in de manier van presenteren. Nieuwe Helden zoekt de bewoners in de stad actief op met haar activiteiten door hen te laten participeren in de voorbereiding en de uitvoering van de activiteiten. In de serie Mensen onder de 40 beantwoordt zij vragen van het publiek over de (nabije) toekomst in de vorm van een live-latenightshow met een interactieve uitwisseling, die al vooraf (online) tot stand wordt gebracht. 
Nieuwe Helden verbindt zich in het plan volgens de commissie ook in enige mate met maatschappelijke organisaties in de stad, zoals buurthuizen en organisaties voor jongerenwerk. Voor haar voorstellingen en projecten zoekt zij partners die actief kunnen participeren in de projecten en een wezenlijke inhoudelijke bijdrage kunnen leveren. In de onderzoeksfase voor haar nieuwe plannen betrekt zij relevante stakeholders met haar projecten en voor presentatieplekken kijkt ze verder dan de theaterzalen, maar is ook te zien in bijvoorbeeld Het Concertgebouw, op de Parade, op wijkfeesten en in zorginstellingen. 

Het merendeel van de activiteiten vindt plaats in stadsdeel Centrum, waar ook het meeste publiek wordt bereikt. Nieuwe Helden zoekt haar doelgroepen echter met verschillende typen activiteiten als workshops en lezingen ook verspreid over de stad op. Nieuwe Helden is aanwezig in de hele stad, bijvoorbeeld ook in Pakhuis de Zwijger, Holland Festival, de Parade, en buiten Centrum en Zuid in Meervaart Theater, buurthuizen, opleidingen, zorginstellingen, bedrijven en bibliotheken over de stad. Nieuwe Helden draagt daardoor naar het oordeel van de commissie in redelijke mate bij aan de stedelijke spreiding van het cultuuraanbod en het publieksbereik daarvan. 

Voor wat betreft het eigen accent heeft Nieuwe Helden gekozen voor het thema Leefbare stad. Het plan sluit hier volgens de commissie goed op aan. Nieuwe Helden is in al haar projecten constant bezig met vraagstukken rondom het vormgeven van de toekomst en de mogelijkheden en verantwoordelijkheid van opkomende generaties voor stad en wereld. Samenleven in de stad is een hoofdthema voor de organisatie. De uitwerking hiervan in het plan is overtuigend en prikkelend, omdat dit thema door alle voorstellingen verweven zit en ook in de interactieve werkwijze gestalte krijgt. Dit komt voort vanuit het uitgangspunt ‘creëer-verbind-ontmoet’, dat gestalte krijgt in activiteiten die thema’s aansnijden als ongelijkheid en de toekomst van de democratie. Daarmee draagt Nieuwe Helden overtuigend bij aan de leefbaarheid van de stad. 


Uitvoerbaarheid

De commissie beoordeelt de uitvoerbaarheid als voldoende.
De commissie vindt het plan realistisch en uitvoerbaar wat betreft werkwijze, organisatie en vakmanschap van de medewerkers. Nieuwe Helden heeft volgens de commissie een team met mensen die goed op elkaar ingespeeld zijn en zowel op artistiek als zakelijk-productioneel vlak de deskundigheid en ervaring hebben om de beoogde plannen te kunnen uitvoeren. Nieuwe Helden wil gaan werken met meerdere zelfstandige teams die autonoom functioneren. Binnen de teams worden rollen en taken verdeeld, die per fase van het project weer kunnen wisselen. Een relatief nieuwe functie is die van creatief producent, die zich bevindt op het snijvlak van inhoudelijke research, artistieke ontwikkeling en productionele ondersteuning. Met deze werkwijze is de afgelopen jaren ervaring opgedaan en Nieuwe Helden heeft vijf van deze creatief producenten opgeleid. Doordat de werkwijze goed wordt gemonitord en geëvalueerd heeft de commissie er vertrouwen in dat de organisatie het overzicht houdt, ondanks het ambitieuze programma van de voorgenomen twaalf coproducties en twee eigen producties per jaar. 

De organisatie heeft volgens de commissie een gezonde bedrijfsvoering om de beoogde voornemens uit te voeren. Nieuwe Helden heeft flinke reserves opgebouwd en toont daarmee aan dat het ondernemerschap sterk is ontwikkeld. De commissie vindt dat de aanvrager goed en inhoudelijk motiveert waarom de medewerkers niet in loondienst zijn. Juist deze ondernemende werkwijze, waarin wordt ingegaan op de grote flexibiliteit van het werken met wisselende creatieve professionals in steeds andere rollen, laat zien hoe ondernemend en innovatief de organisatie is. 
De organisatie heeft in 2019 een uitgebreide risicoanalyse laten doen en heeft goed in beeld welke bedrijfsmatige risico’s zij loopt, bijvoorbeeld het ontbreken van een financiële buffer voor de projecten en uitval van belangrijke schakels in de organisatie. Zij heeft vervolgens een aantal maatregelen genomen die volgens de commissie passend zijn om de risico’s te verkleinen, zoals het opbouwen van een algemene reserve en het overdraagbaar maken van processen. Deze moeten echter nog voor een groot deel worden geïmplementeerd. De commissie mist in deze analyse de kwetsbaarheid van de kleine omvang van de artistieke en zakelijke kern van het gezelschap in verhouding met het aantal projecten en activiteiten. Hierdoor heeft bijvoorbeeld de artistiek leider een wel erg vol takenpakket waar de uitvoering van projecten onder te lijden zou kunnen krijgen. De commissie vindt dat dit een risico voor het effectief kunnen functioneren van de organisatie op langere termijn. 

De begroting is naar het oordeel van de commissie grotendeels realistisch en passend bij de plannen. De begrote kosten zijn passend en terug te herleiden tot de voorgenomen activiteiten en de inkomsten niet overambitieus. Dankzij de focus op één groter multidisciplinair project is de begroting overzichtelijker dan voorgaande jaren. De personeelskosten zijn in verhouding met de activiteitenlasten. Wel ontbreekt een specifieke verdeling over de medewerkers, waardoor niet duidelijk wordt hoe de uren over de verschillende functies verdeeld zijn. Voor dit onderdeel kan de commissie daarom niet goed beoordelen of de personele inzet en kosten passend zijn bij ieders takenpakket. 
Er is sprake van een aanzienlijke terugloop in publieksinkomsten ten opzichte van de vorige periode. Die terugloop is bovendien groter dan de verwachte terugloop van het totale aantal bezoeken, terwijl er wel meer bezoeken in Amsterdam worden verwacht. Dit wordt bij de begroting niet toegelicht, waardoor de commissie er niet van overtuigd is dat dit passend is.   
Uit de gevarieerde financieringsmix valt goed op te maken dat Nieuwe Helden voor wat betreft het aanspreken van andere financieringsbronnen dan subsidies erg ondernemend is. Zij weet naast publieksinkomsten relatief veel andere eigen inkomsten te genereren, zoals inkomsten uit lezingen en curatorschap van festivals. De hoogte van de gevraagde subsidie bij het AFK is in het licht van de totale inkomsten dan ook bescheiden, maar hoger dan in het verleden. Dit komt doordat Nieuwe Helden de huurverhoging die Gemeente Amsterdam vanaf 2021 oplegt voor de huur van het kantoor en werkruimte in de Tolhuistuin, heeft doorberekend in het gevraagde subsidiebedrag. De commissie vindt dit echter, zeker gezien de mogelijkheden van Nieuwe Helden om andere eigen inkomsten te verwerven en gezien de positieve exploitatieresultaten waar geen duidelijke bestemmingsreserve aan is gekoppeld, onvoldoende onderbouwing voor een verhoging van de subsidie van het AFK ten opzichte van voorgaande periode. 

De commissie vindt het marketingplan realistisch en passend. Het plan onderscheidt de bestaande en beoogde doelgroepen van generaties onder de veertig, die passend zijn bij de verschillende typen activiteiten en de vier gecreëerde fictieve personages, van waaruit de verhalen in verschillende vormen verteld gaan worden. In feite leest volgens de commissie het hele ondernemingsplan als een marketingplan. Het beoogd publiek wordt bij elke activiteit heel direct opgezocht op de plekken waar dit zich bevindt, van theaterzalen, tot congressen, in bedrijven of op festivals. Alle projecten dienen ook als marketingtools en vormen met elkaar een zeer gedifferentieerde aanpak. Partners worden bewust op hun achterban gekozen, zoals School of Life, en er worden interessante mediapartners aangetrokken als Happinez. Er wordt vanuit de inhoud marketingcontent gecreëerd. Door de diverse aan elkaar gekoppelde verschijningsvormen (bijvoorbeeld voorstelling, lezing, installatie en magazine) is een project van Nieuwe Helden volgens de commissie bijna onontkoombaar voor het gekozen publiek. Dit zorgt ervoor dat de commissie het realistisch vindt dat de beoogde bezoekers bereikt worden. 


Diversiteit en inclusie

De commissie beoordeelt de bijdrage aan diversiteit en inclusie als onvoldoende.
Het plan draagt in artistieke zin nauwelijks bij aan culturele diversiteit van het Amsterdamse cultuuraanbod. Nieuwe Helden gaat ervan uit dat de culturele diversiteit van het cultuuraanbod organisch voort zal gaan komen uit het gekozen projectonderwerp en werkwijze van ‘creëer-verbind-ontmoet’. De commissie verwacht dat dit waarschijnlijk wel zal gelden voor inclusie in brede zin, omdat de onderwerpen gaan over actuele thema’s van de jongere generaties en inclusie daar een belangrijk onderdeel van is. Maar om een daadwerkelijk bijdrage te kunnen leveren aan de culturele diversiteit van het cultuuraanbod in Amsterdam is naar het oordeel van de commissie meer nodig. Dit vraagt om een specifieke, expliciete focus op dit onderwerp in het soort projecten, de uitwerking en de inhoud van de thematiek, hetgeen niet in het plan terug te lezen is. Overigens wordt wel samengewerkt met organisaties die culturele diversiteit hoog in het vaandel hebben staan, als Theater RAST, maar in het plan is deze samenwerking op dit punt niet verder uitgewerkt. 

Het plan draagt volgens de commissie zeer beperkt bij aan het bereiken van een cultureel divers samengesteld publiek in de stad. Nieuwe Helden spant zich weliswaar in om haar publiek actief op te zoeken, maar geeft in het plan geen onderbouwde keuzes voor het bereiken van specifiek cultureel diverse publieksgroepen. De organisatie omschrijft niet hoe cultureel diverse groepen effectief bereikt en benaderd kunnen gaan worden. Bij de keuzes van de thema’s wordt niet expliciet stilgestaan bij de manier waarop deze aansluiten bij mensen met een biculturele achtergrond. De organisatie geeft aan dat de vier fictieve personages, die de organisatie benut om vanuit hen op verschillende wijze verhalen te vertellen, fluïde zijn en die door iedereen gespeeld kunnen worden en iedereen aan kunnen spreken. De commissie vindt dat de organisatie er daarmee te vanzelfsprekend vanuit gaat een cultureel divers publiek aan te kunnen spreken, temeer omdat de omschrijvingen bij de al uitgewerkte personages Robin en Chris daar ook niet aanleiding toe geven.

De organisatie heeft naar het oordeel van de commissie geen visie op en geen overtuigend plan voor diversiteit van het personeelsbestand en toezicht. Nieuwe Helden schrijft in haar plan dat een divers personeelsbestand belangrijk is, maar zet dit niet om naar een concrete visie of doelstellingen. Ook is er geen plan van aanpak om de Raad van Toezicht meer cultureel divers te maken. 


Conclusie

De commissie ziet, zeker gezien de mogelijkheden van Nieuwe Helden om andere eigen inkomsten te verwerven, en in het licht van de laag ingeschatte publieksinkomsten en de positieve exploitatieresultaten, een verhoging van de subsidie van het AFK ten opzichte van voorgaande periode niet voldoende onderbouwd. De commissie adviseert om de aanvraag van Nieuwe Helden te honoreren met een bedrag dat meer in lijn staat met voorgaande periode.
De commissie adviseert daarom de aanvraag van Nieuwe Helden gedeeltelijk te honoreren met een bedrag van € 140.000 per jaar.

De aanvraag is behandeld binnen de adviescommissie Theater.