Ricciotti Ensemble

Inleiding

Het Ricciotti Ensemble (hierna: Ricciotti) is een straatsymfonieorkest dat bestaat uit 42 jonge musici, met de missie overal en voor iedereen live symfonische muziek te brengen. Ricciotti gelooft dat muziek een diepe vorm van communicatie tot stand brengt met een inspirerende en verbroederende werking. Het ensemble stimuleert zijn orkestleden dan ook om zich muzikaal-technisch en artistiek-sociaal te ontwikkelen en te leren hoe je met muziek wezenlijk contact met het publiek kunt maken. Op die manier biedt het ensemble de orkestleden een ontwikkelingstraject dat complementair is aan het conservatorium of een andere opleiding. Daarmee bevindt Ricciotti zich naar eigen zeggen op het snijvlak van talentontwikkelingsorganisatie, producerende instelling en het sociale domein. Het ensemble zoekt zijn diverse publiek actief op daar waar het werkt, woont of recreëert. Elk concertprogramma bestaat uit korte werken in verschillende muziekgenres. Jaarlijks worden drie tournees georganiseerd, waarvan een buitenlandse, voorafgegaan door een intensieve repetitieperiode. 

De komende jaren wil Ricciotti zijn orkestleden in staat stellen inclusief te denken en handelen. De organisatie start daarom met twee pilots: de orkestleden gaan experimenteren met interactieve werkvormen en interculturele ontmoetingen tot stand brengen. Daarnaast gaat de organisatie het debat aan om de kennis over een kosmopolitische samenleving te vergroten en samen met de orkestleden hieraan invulling te geven binnen de uitvoeringspraktijk van het ensemble. Het ensemble wil een toegankelijk straatorkest zijn en verlegt zijn focus van ‘overal en voor iedereen’ naar ‘overal en met iedereen’. Jaarlijks verzorgt het ensemble gemiddeld honderd optredens, waarvan 25 in Amsterdam, voor bezoekers die niet zo snel in aanraking komen met een live symfonieorkest. 

Het Ricciotti Ensemble ontvangt een vierjarige subsidie binnen het Kunstenplan 2017-2020 van gemiddeld € 47.742 per jaar (incl. indexatie 2020). 
Voor de periode 2021-2024 vraagt de organisatie bij het AFK een bijdrage van gemiddeld 
€ 53.000 per jaar in het kader van het Kunstenplan.

Artistiek belang

De commissie beoordeelt het artistiek belang als goed.
Ricciotti is volgens de commissie een bevlogen, energiek en sympathiek straatsymfonieorkest van jonge professionele en amateurmusici. Het combineert talentontwikkeling en producerende activiteiten met een grote maatschappelijke betrokkenheid. Het repertoire van het ensemble reikt van barok tot hedendaags klassiek, pop, jazz, rock en wereldmuziekrepertoire. De commissie waardeert dat het ensemble zich op een guerrilla-achtige manier altijd buiten de gebaande paden beweegt en de jonge orkestleden zo bijbrengt dat er alternatieve manieren zijn om een breed publiek te bereiken. Ricciotti vindt het belangrijk om uit te dragen dat klassieke muziek springlevend is en dat er voortdurend nieuwe muziek geschreven wordt. De commissie is positief over dit uitgangspunt en het daaruit voortvloeiende actieve compositiebeleid. Ricciotti besteedt daarin speciale aandacht aan jonge componisten en arrangeurs die via Ricciotti de gelegenheid krijgen ‘werkervaring’ op te doen en zich te ontwikkelen. Vast onderdeel van de buitenlandse tournees is de intensieve samenwerking met componisten, solisten en jonge musici uit het land van bestemming die al in Nederland met Ricciotti repeteren en toeren. Ook daarover is de commissie positief, omdat de Ricciotti-musici en de buitenlandse gasten door die samenwerking kennismaken met elkaars cultuur.
Ricciotti plant de tourneethema’s en daarmee ook de muziekprogrammering niet meer dan een jaar vooruit om altijd te kunnen inspelen op de actualiteit. De commissie heeft daar begrip voor en ziet de inhoudelijke waarde van die werkwijze, maar stelt dat dit het wel bemoeilijkt om het artistieke belang van de concrete programma’s voor de komende jaren te beoordelen. Niettemin heeft de commissie er op basis van de interessante thema’s en programma’s uit het verleden voldoende vertrouwen in dat die ook in de toekomst zullen worden geleverd. De commissie vindt dat Ricciotti, als enige straatsymfonieorkest in Nederland, getuigt van een stevige artistieke eigenheid die wordt gekenmerkt door muzikale veelzijdigheid, een avontuurlijke programmering, het spelen op locaties waar praktisch geen ander orkest komt en een sterke maatschappelijke betrokkenheid. 

Ricciotti speelt altijd op locatie, in onder meer gevangenissen, verzorgingshuizen, instellingen voor gehandicapten, scholen, azc’s en in de publieke ruimte. Men zoekt het publiek actief op waar het werkt, woont of recreëert, en bereikt zo doelgroepen met zeer uiteenlopende achtergronden en leeftijden, met of zonder toegang tot het openbare leven en in alle delen van Nederland en daarbuiten. Ricciotti stemt de optredens en programma’s altijd af op de interesses en mogelijkheden van de doelgroep waarvoor het ensemble speelt. De commissie constateert dat die aanpak werkt, omdat Ricciotti vaak teruggevraagd wordt door de instellingen en organisaties waar het ensemble optreedt. De commissie vindt daarom dat Ricciotti een grote artistieke betekenis heeft voor de verschillende doelgroepen die het ensemble bereikt en die met elkaar gemeen hebben dat ze zelden in aanraking komen met live klassieke muziek. 

Ricciotti reflecteert op het verleden en stelt vast, vanuit zijn missie waarin diversiteit en inclusie altijd belangrijke uitgangspunten zijn geweest, dat het ensemble geen weerspiegeling vormt van de huidige samenleving. Ricciotti wil dat veranderen, maar realiseert zich dat een intrinsiek veranderingsproces tijd kost en vooral een investering vereist in jonge musici als cultuurmakers van de toekomst. In de komende periode wil Ricciotti dit proces starten met en een aantal pilots. Zo wil het ensemble onder meer een diepere (inter)culturele uitwisseling en verbinding met het publiek aangaan. Om die te bereiken gaat het ensemble, samen met Sounds of Change, nieuwe muzikale vormen ontwikkelen waarin publieksparticipatie een intrinsiek onderdeel van de optredens wordt. De commissie vindt dit een positieve en relevante artistieke ontwikkeling die past bij het artistieke verleden van Ricciotti en aansluit bij de huidige tijdgeest. 
Ricciotti ensemble presenteert daarnaast een aantal nieuwe projecten: de start van een masterclass voor directiestudenten samen met het Koninklijk Conservatorium Den Haag; een vernieuwde opzet van het Junior Ricciotti waarmee Ricciotti de binding met mogelijke toekomstige instromers versterkt; de uitbreiding van de samenwerking met de IMC Weekendschool in het IMC on Tour programma met workshops en participatieconcerten om de interculturele ontmoeting tussen orkestleden en jonge nieuwkomers in Nederland te intensiveren. De commissie vindt deze nieuwe plannen inspirerend, omdat zij erop gericht zijn Ricciotti muzikaal te verbinden met zowel jonge aankomende professionele musici als met kinderen uit alle lagen van de bevolking. 
Ricciotti is niet alleen een ensemble, maar evenzeer een talentontwikkelingsorganisatie die haar jonge leden volgens de commissie in staat stelt zich muzikaal-artistiek én sociaal-cultureel te ontwikkelen tot waardevolle musici die zich bewust zijn van hun leefomgeving en daaraan een inspirerende artistieke bijdrage kunnen leveren.

Belang voor de stad

De commissie beoordeelt het belang voor de stad als zeer goed.
Het Ricciotti ensemble speelt overal in de stad, binnen en buiten, van azc tot daklozenopvang. Verbinding met de stedelijke samenleving en specifieke bewonersgroepen is Ricciotti’s kernactiviteit. Om die te kunnen uitvoeren, werkt het ensemble samen met vele (sociaal-)maatschappelijke organisaties, scholen, zorginstellingen, wijkcentra en buurtinitiatieven. De commissie vindt daarom dat Ricciotti veel en sterke verbindingen met de stedelijke samenleving en specifieke bewonersgroepen laat zien.

De commissie vindt de stedelijke spreiding van de activiteiten en het publieksbereik daarvan zeer goed. Het ensemble speelt in alle stadsdelen en vrijwel gelijkelijk verdeeld over de hele stad. In Nieuw-West gaat het ensemble in nauwe samenwerking met de verschillende broedplaatsen daar vooral optreden op pleinen, in winkelcentra en andere locaties waar de buurtbewoners bereikt kunnen worden. 

Het Ricciotti ensemble kiest voor Leefbare Stad als eigen accent. De commissie meent dat dit accent goedgekozen is en in het plan een overtuigende uitwerking krijgt die naadloos past binnen de activiteiten van de aanvrager. Ricciotti gaat maatschappelijke samenwerkingen aan vanuit de overtuiging dat het ensemble op buurtniveau een verbindende rol kan spelen. Het ensemble is in de ogen van de commissie een geliefde gast bij sociale instellingen: ongeveer de helft van de optredens vindt op dergelijke locaties plaats. Door op te treden op zulke plekken draagt het ensemble bij aan de leefbaarheid en sociale cohesie in Amsterdam. 

Uitvoerbaarheid

De commissie beoordeelt de uitvoerbaarheid als goed.
De plannen van Ricciotti voor de komende periode laten enige nieuwe ontwikkelingen zien maar bouwen in aard en omvang vooral voort op de werkwijze die de organisatie met vijftig jaar ervaring heeft opgebouwd en die naar het oordeel van de commissie uitstekend werkt. Recentelijk zijn een nieuwe artistiek en zakelijk leider aangetreden. Hun competenties geven de commissie vertrouwen dat er voldoende vakmanschap in huis is voor de artistieke en zakelijk-organisatorische uitvoering van de plannen. De commissie is er daarom van overtuigd dat het plan voor de komende periode met de beoogde werkwijze en organisatie realistisch en uitvoerbaar is.

De commissie vindt de bedrijfsvoering gezond. De financiële huishouding van Ricciotti is op orde en de organisatie heeft een stevige buffer om eventuele tegenvallers op te vangen. Het Ricciotti reflecteert op mogelijke risico’s en geeft helder aan hoe eventuele problemen voorkomen of opgelost kunnen worden. Dat geeft de commissie het vertrouwen dat de organisatie in staat zal zijn de beoogde voornemens uit te voeren en ook op langere termijn effectief te functioneren.

Ricciotti heeft volgens de commissie een behoedzame meerjarenbegroting opgesteld en de bescheiden financiële consequenties van fair pay zijn helder. De begroting laat iets minder eigen inkomsten zien dan voorheen, maar dat wordt gecompenseerd door sponsoring en subsidies. De financieringsmix is evenwichtig, mede dankzij stevige inkomsten uit donaties. Op basis daarvan constateert de commissie dat de begroting past bij het plan en realistisch is. 

Ricciotti presenteert in de ogen van de commissie een helder en passend marketingplan op het terrein van meer naamsbekendheid en het versterken van de band met de samenwerkende organisaties enerzijds en met de achterban van vrienden en donateurs anderzijds. Op het gebied van het publieksbereik is de commissie kritischer. Ricciotti benoemt negen doelgroepen die Ricciotti bereikt door daar te spelen waar de doelgroep zich bevindt: acht doelgroepen (80% van het totale publieksbereik) via de organisaties en instellingen waarmee wordt samengewerkt en een negende doelgroep van buurtbewoners en passanten (de resterende 20%) via de optredens in de publieke ruimte. In relatie tot dat publieksbereik stelt Ricciotti een aantal concrete doelen. De organisatie bereikt naar eigen schatting nu ongeveer 25% cultureel divers publiek en zij wil dat aandeel vergroten naar 35% door meer te gaan spelen op locaties waar dit cultureel diverse publiek zich bevindt, zoals in stadsdeel Nieuw-West. Daarnaast wil de organisatie onder meer nieuw publiek werven voor de optredens in de buitenruimte en het aandeel van het publiek van buitenaf bij de sociaal-openbare optredens vergroten. De commissie constateert dat Ricciotti jaarlijks aanzienlijke bezoekersaantallen weet te realiseren. Dat waardeert zij, evenals de gestelde doelen. De commissie vindt echter dat uit het plan niet duidelijk wordt hoe Ricciotti die nieuwe doelen in concreto met welke middelen en acties denkt te kunnen behalen. Zij is er daarom niet van overtuigd dat het plan realistisch is waar het gaat om het verwezenlijken van de doelen in relatie tot het publieksbereik.

Diversiteit en inclusie

De commissie beoordeelt de bijdrage aan diversiteit en inclusie als voldoende.
Ricciotti maakt jaarlijks een buitenlandse tournee - in de afgelopen jaren reisde het ensemble naar onder meer Georgië, Brazilië, Cuba, Bosnië en Herzegovina en Turkije - en het programma daarvoor wordt altijd geënt op de muziek van dat land. Voor die tournees wordt ook samengewerkt met solisten, componisten en musici uit dat land. De muziek die dan klinkt is volgens de commissie altijd een zeer diverse mix van westers, ‘werelds’ en cultureel divers. Die programma’s zijn voorafgaand aan de tournee altijd in Amsterdam te horen. De bestemmingen en de artistieke plannen voor de tournees in de komende jaren zijn nog niet geheel vastgelegd. De commissie heeft er echter vertrouwen in dat ook voor die tournees dezelfde artistieke uitgangspunten zullen gelden en dat zodoende een deel van het aanbod cultureel divers zal zijn. Daarmee levert Ricciotti volgens de commissie naar verwachting tenminste enige bijdrage aan een cultureel divers aanbod in Amsterdam.

Vanuit zijn maatschappelijke bevlogenheid en bewustzijn speelt het Ricciotti al decennia op elke denkbare locatie - van asielzoekerscentra tot scholen, van gevangenissen tot verzorgingshuizen en van parken tot pleinen - en vindt daar als vanzelfsprekend ook een cultureel divers publiek. Volgens Ricciotti is ongeveer een kwart van het totale publieksbereik als cultureel divers te beschouwen. De commissie is daar positief over. In de toekomst streeft de organisatie naar meer publieksparticipatie, projecten met jonge nieuwkomers en het opzoeken van plekken waar nieuwkomers wonen. De commissie vindt die voornemens interessant met het oog op het bereik van een cultureel divers samengesteld publiek. Omdat de uitwerking ervan summier is, kan zij echter niet vaststellen of daarmee daadwerkelijk een specifiek cultureel divers publiek bereikt zal worden. De commissie vindt niettemin dat het ensemble vanuit zijn straatuitvoeringspraktijk een bijdrage levert aan het bereiken van een cultureel divers publiek. Zij onderschrijft de mening van de aanvrager dat groei daarvan mogelijk is, maar is er op basis van het plan niet geheel van overtuigd dat de organisatie die zal weten te realiseren.

Hoewel het Ricciotti ensemble zeer internationaal is samengesteld, melden er zich volgens de organisatie te weinig jonge musici met een achtergrond die representatief is voor de verschillende culturele achtergronden in de stad. Het ensemble wil die situatie veranderen en heeft daarvoor een plan gemaakt. Ricciotti geeft echter aan dat het veranderingsproces een kwestie van lange adem is. De commissie heeft hiervoor begrip en ziet dat dit probleem zich in de hele klassieke-muziekwereld voordoet. De organisatie werkt met een klein, niet cultureel divers team, maar heeft wel recentelijk een nieuwe zakelijke leider aangesteld met een achtergrond in diversiteitsmanagement. De commissie verwacht dat die de organisatie kan meenemen in het veranderingsproces. Het bestuur kent een lid met een biculturele achtergrond die eveneens een bijdrage levert aan de begeleiding van de organisatie in het proces naar meer culturele diversiteit en inclusie. De commissie concludeert dat het ensemble een visie en een plan heeft om de culturele diversiteit binnen het orkest en de organisatie te verbeteren.

Conclusie

De commissie adviseert de aanvraag van het Ricciotti Ensemble te honoreren met het gevraagde subsidiebedrag van € 53.000 per jaar.

De aanvraag is beoordeeld binnen de adviescommissie Muziek en Muziektheater.