Orkater

Inleiding 

Orkater ontwikkelt en presenteert hedendaags muziektheater van aanstormend en gevestigd talent. Orkater vervult zowel een productiefunctie als een ontwikkelfunctie voor het genre.
Orkater wil zich niet afhankelijk maken van een enkele maker of makersgroep; het is een collectief van makers waar nieuw en gevestigd talent elkaar kan inspireren en elkaars voorstellingen mogelijk maakt. Vrijwel alle voorstellingen zijn nieuw geschreven en nieuw gecomponeerd. Daarnaast begeleidt Orkater een nieuwe generatie muziektheatermakers onder de noemer Orkater/De Nieuwkomers. 

In de periode 2021-2024 realiseert Orkater acht producties per jaar. Daarvan zijn er twee in het kader van het talentontwikkelingsprogramma Orkater/De Nieuwkomers; waaronder in 2021 de tweede voorstelling van collectief Konvooi, dat in 2019 als Nieuwkomer bij Orkater startte. Er is jaarlijks één schouwburgproductie: o.a. Op bezoek bij Oma van Mattias Van de Vijver en Esther Duysker over het thema eenzaamheid en Ali, een voorstelling vol tegenstellingen over de legendarische bokser Mohammed Ali. Drie producties per jaar zijn voor de kleine/middenzaal, o.a. in coproductie met Bijlmer Parktheater en theatergezelschap BonteHond. Er wordt jaarlijks één locatie-/festivalproductie geproduceerd, o.a. de Oerol-samenwerking met De Collectieven, een samenwerkingsverband van de theatercollectieven BOG, Urland en Nineties Productions (2021). Tenslotte realiseert Orkater jaarlijks een locatieproject, o.a. in coproductie met Amsterdamse Bostheater Verhalen uit een stad (2023), Het verdriet van de Zuiderzee (2022) en de locatievoorstellingen Amsterdam 749 (2024).
Orkater ambieert ook komende periode nieuw en gevestigd talent te stimuleren, te ontwikkelen en te begeleiden, en zo doorstroom te bevorderen van een nieuwe generatie muziektheatermakers en nieuw publiek naar de grote schouwburgzalen. Orkater wil tenslotte nieuwe samenwerkingsprojecten initiëren en uitvoeren; randprogrammering en educatieve activiteiten uitbreiden gericht op kennismaking met hedendaags muziektheater; en structurele leer- en stageplekken creëren. 

Orkater ontvangt een vierjarige subsidie 2017-2020 binnen het Kunstenplan van € 572.898 per jaar (incl. indexatie 2020).  
Voor de periode 2021-2024 vraagt de organisatie bij het AFK een bijdrage van gemiddeld 
€ 650.000 per jaar in het kader van het Kunstenplan. 

Artistiek belang

De commissie beoordeelt het artistiek belang als goed.
Orkater heeft een duidelijke artistieke eigenheid als productiehuis van voorstellingen binnen het genre hedendaags muziektheater. De commissie vindt de artistieke signatuur ook zichtbaar in de wijze waarop Orkater ruimte biedt aan artistieke ontwikkelingen binnen muziektheater. De organisatie investeert daarbij fors in jonge makers en nieuw talent door het delen van zijn brede artistieke kennis en expertise. De thema’s, die de basis van de voorstellingen vormen, vindt de commissie niet altijd per se origineel, omdat de thema’s ook door andere makers worden gebruikt, maar wel altijd actueel. De artistieke eigenheid van Orkater herkent de commissie ook in de vorm, waarbij muziek de inhoudelijke motor en de onmisbare kracht binnen de dramaturgie is. 
Als productiehuis en als broedplaats voor jong talent beoordeelt Orkater mogelijke projecten op originaliteit, productionele haalbaarheid, afzetmogelijkheden en vakmatige kwaliteit van de betrokkenen. Het resultaat voor komende periode is een verzameling uiteenlopende activiteiten die in hun diversiteit de interesse van de commissie wekken, zoals De Vreemdeling (de reconstructie van een roadtrip door de Sahara), Waarheid (een poging om de wereld te begrijpen in een tijd waarin opinie belangrijker is geworden dan feiten), Bijlmertrilogie (een drieluik waarin vergeten verhalen en diversiteit centraal staan) en De Gedachtenlezeres (een hedendaags sprookje in een postapocalyptische wereld). In de woorden van Orkater zijn het energieke, muzikale, performatieve, (en veelal) montage-voorstellingen die makers op hun eigen manier vormgeven. De kwaliteit van de producties van de nieuwe makers die begeleid worden is wisselend, maar dat is inherent aan het feit dat de nadruk in het proces ligt op ruimte voor innovatie en oorspronkelijkheid. Uit de variëteit in de plannen wordt in de ogen van de commissie duidelijk dat Orkater steeds op zoek is naar nieuwe manieren om verhalen te vertellen en dat de organisatie daarin ideeënrijk is. 

Orkater heeft een heldere en overtuigende visie op voor wie ze welke voorstellingen maakt, en waarom. Het plan geeft blijk van bewustzijn van de artistieke betekenis van die voorstellingen voor de verschillende publieksgroepen. Wat daarbij opvalt is dat leeftijd, afkomst en opleidingsniveau van het publiek sterk samenhangen met het onderwerp en de samenstelling van de cast. Orkater bepaalt heel bewust en thematisch welke maker op welke plek optreedt. Een bijkomend risico is wel dat de makers binnen Orkater eigen eilandjes worden en het publiek van Orkater gesegmenteerd blijft. Orkater concludeert dat de relatie tussen makers en publiek toe is aan een nieuw elan. Orkater heeft een trouwe publieksgroep die regelmatig kaarten koopt op grond van de goede naam van het gezelschap. De voorstellingen sluiten blijkens het succes dat Orkater heeft goed aan bij de culturele interesses van die trouwe achterban. Om nog meer van betekenis te zijn zoekt de organisatie artistieke aansluiting bij een breder, nieuw publiek. Bijvoorbeeld via de samenwerking met het Bijlmer Parktheater bij de totstandkoming van een trilogie met verhalen uit de Bijlmer. Doordat een bezoek aan Orkater in het jaarprogramma van de IMC Weekendschool wordt opgenomen, kunnen kinderen kennismaken met het gezelschap. In de samenwerking met de Jeugdtheaterschool Zuidoost maakt Orkater gebruik van de expertise van de docenten en educatiemedewerkers. De school maakt op haar beurt gebruik van het werk van Orkater, haar makers, haar kennis (o.a. in werkgeverschap), expertise en waar mogelijk faciliteiten. De commissie leest hier een oprechte nieuwsgierigheid van de organisatie naar andere verhalen van nieuwe doelgroepen uit af.  

Orkater reflecteert op de voorgaande periode en koppelt daar een heldere artistieke ontwikkeling en ambitie aan, met zicht op de langere termijn. Orkater ontwikkelt zich continu in artistieke zin. 
De aangekondigde artistieke projecten borduren voort op eerdere patronen. Orkater neemt steeds meer een faciliterende rol aan: het gezelschap kiest interessante makers uit en biedt hen veel mogelijkheden. Hierdoor blijft Orkater zelf ook in beweging in artistieke ontwikkeling en ambitie. Er worden interessante keuzes gemaakt bij de selectie van te begeleiden talenten. Zij worden intensief ondersteund en doordat er ruimte wordt gemaakt om de oude garde te laten leren van de perspectieven van een nieuwe lichting makers, is er merkbaar sprake van een wisselwerking tussen de talenten en organisatie. Ook nieuwe samenwerkingen, zoals met jeugdtheatergezelschap BonteHond, bieden kansen voor ontwikkeling op artistiek vlak. Dit alles resulteert in de ogen van de commissie in een herkenbare ontwikkeling in artistiek opzicht: Orkater slaagt er goed in om makers die iets toevoegen aan het collectief aan zich te binden. 

Belang voor de stad 

De commissie beoordeelt het belang voor de stad als voldoende.
Orkater verbindt zich volgens de commissie niet geheel overtuigend met de bewoners of maatschappelijke organisaties van de stad. Hoewel zij een duidelijke ambitie heeft op dit punt, wordt deze slechts summier uitgewerkt in concrete plannen. Er wordt weliswaar geïnvesteerd in een uiteenlopende groep makers en in de grootstedelijke verhalen die zij meebrengen, waardoor er potentie aanwezig is voor een verbinding met Amsterdam. Maar tegelijkertijd sluiten de voorstellingsideeën die uit deze begeleiding voortkomen niet navolgbaar aan op thema’s die voor Amsterdam actueel zijn. Er zijn wel voornemens om voorstellingen te maken op basis van voor de stad relevante onderwerpen, zoals Verhalen uit een stad dat in het Amsterdamse Bostheater zal staan en waarin acteurs, dansers en muzikanten uit alle hoeken van de stad verhalen delen. De commissie acht de kans zeker aanwezig dat bewoners van de stad zich bij zo’n opzet in de verhalen zullen herkennen, al geeft het plan verder nog geen handen en voeten aan de inhoudelijke keuzes. De vele samenwerkingen en de coöperatieve houding van Orkater maken dat de commissie er vertrouwen in heeft dat zij nog stappen zal gaan zetten om de verbinding met de stad, haar bewoners en haar maatschappelijke organisaties steviger te maken. 

Het plan draagt bij aan de stedelijke spreiding van het cultuuraanbod en het publieksbereik daarvan. De activiteiten van Orkater zijn verspreid over de hele stad. De organisatie is met meerdere projecten te zien in Centrum, Nieuw-West, Noord, Oost, West, Zuid en Zuidoost. Orkater werkt hierbij samen met organisaties die in die stadsdelen actief zijn, zoals Bijlmer Parktheater, Meervaart Theater en Over het IJ. Veel van deze samenwerkingen bestaan al langere tijd, zoals de tienjarige samenwerking met het Bijlmer Parktheater en het Amsterdamse Bostheater, waarmee in het verleden reeds voorstellingen werden gemaakt. De concreet uitgewerkte plannen borduren voort op eerdere ervaringen. Door deze intensieve samenwerkingen en doordat Orkater heel bewust en thematisch bepaalt welke maker waar optreedt, wordt het publiek uit de stadsdelen bereikt.

Orkater heeft voor wat betreft het eigen accent gekozen voor het thema Leefbare stad. Zij wil onderzoeken in wat voor stad we willen leven en hoe we met elkaar omgaan. Orkater geeft volgens de commissie in het plan een heldere visie op wat dit voor haar betekent en welke activiteiten hierop aansluiten. Dit levert een rijk palet aan prikkelende ideeën op, waarin het onderzoek naar de sociale cohesie via verhalen uit de stad centraal staat. Een voorbeeld hiervan is de grote productie Amsterdam 749, waarin Orkater als uitgangspunt neemt: alle bewoners van de stad een mooie viering van 750 jaar Amsterdam bezorgen, hoe doe je dat? De commissie vindt het thema goed aansluiten bij het geheel van activiteiten van Orkater en de uitwerking ervan overtuigend. 

Uitvoerbaarheid 

De commissie beoordeelt de uitvoerbaarheid als goed.
Het plan is realistisch en uitvoerbaar voor wat betreft organisatie, werkwijze en vakmanschap. De commissie is ervan overtuigd dat de organisatie stevig genoeg is en de juiste kennis in huis heeft om uitvoering te geven aan de plannen. De nieuwe plannen borduren voort op de ervaring en ingezette lijn van Orkater, waarin het gezelschap zich reeds bewezen heeft. Er is een nieuwe zakelijk leider aangesteld, die in lijn met de talentontwikkelingsfilosofie van Orkater intern is opgeleid en klaar is voor de taak. Successen in het verleden hebben aangetoond dat er sprake is van groot vakmanschap op alle vlakken, ook het organisatorische. De plannen op het gebied van publieksbereik, educatie en personeelsbeleid, zijn goed uitgewerkt en concreet. 

De commissie is van mening dat de bedrijfsvoering van Orkater gezond is. De organisatie heeft blijk gegeven van een goed oog voor een realistische schaalgrootte van producties, met een daarbij passende werkwijze. Daardoor slaagt zij er steeds opnieuw in een goede financiële balans te vinden in de verschillende soorten producties. Tegenslagen heeft zij op weten te vangen door hier en daar wat in te krimpen. De financiële situatie geeft voldoende basis voor uitvoering van de plannen en er is afgelopen tijd wat eigen vermogen opgebouwd wat de organisatie weerbaarder maakt.
Orkater heeft in de ogen van de commissie risico’s goed in beeld en weet een juiste balans te vinden in minder en meer risicovolle producties. Orkater heeft nagedacht over het feit dat wat in een productie wordt geïnvesteerd in verhouding moet staan tot het publiek dat wordt bereikt. Dit is dan ook als een van de uitgangspunten voor een gezonde bedrijfsvoering geformuleerd. Goed werkgeverschap is voor de organisatie een belangrijke waarde. Professionele arbeidsvoorwaarden volgens de cao, transparantie en vertrouwen liggen aan de basis van de bedrijfsvoering en zorgen voor een stabiele interne omgeving, waarin Orkater volgens de commissie ook een voortrekkersrol vervult. 

De begroting is in de ogen van de commissie realistisch en passend. Er is sprake van een stijging in de kosten die helder is onderbouwd vanuit de inzet van Orkater op vernieuwing. Er wordt tegelijkertijd rekening gehouden met een terugloop van de inkomsten. De commissie vindt dit realistisch, omdat er met meer nieuwe, nog onbekende makers gewerkt gaat worden.
De financieringsmix is in balans. Er is gezorgd voor een goede spreiding van inkomstenbronnen over publieke en private fondsen. Daarbij valt op dat er sprake is van een voorzichtige programmering: er zijn minder hoge garanties begroot en men verwacht minder speelbeurten dan in het verleden. Dit heeft te maken met het feit dat schouwburgen ten gevolge van een kleiner programmeringsbudget de theatertoeslag ophogen en steeds terughoudender programmeren. De terugloop van inkomsten wordt vooral opgevangen door een verhoogd aandeel in begrote publieke subsidies. De  commissie vindt het aandeel Amsterdamse subsidie in de begroting niet goed in verhouding met het aandeel Amsterdams bezoek. Daarmee vindt zij de verhoging van de gevraagde subsidie aan het AFK ten opzichte van voorgaande periode niet voldoende onderbouwd. 

De commissie vindt het marketingplan realistisch en passend om het beoogde publiek te bereiken. Orkater doet doorlopend publieksonderzoek waarvan de uitkomsten zijn meegenomen in de nieuwe strategische plannen. De organisatie heeft daardoor bijvoorbeeld goed in beeld welke publieksgroepen zij wil bereiken en hoe ze dat wil doen: het oude vertrouwde publiek, dat vooral afkomt op de merknaam van het gezelschap en een jonger, nieuw publiek dat bereikt wordt via samenwerkingen met relevante partijen en thema’s die de makers aansnijden. Het plan geeft aan dat via een strategische denktank marketeers worden ingezet voor het verfijnen en verder uitdiepen van marketinginstrumenten, waardoor de commissie de indruk krijgt dat er een constante actuele aandacht voor marketing is. Met tools als bijvoorbeeld een podcast wordt gestreefd naar meer publieksbinding. Uit nagesprekken tussen de makers en het publiek zullen acties voor specifieke doelgroepen gedestilleerd worden. Zo wordt bijvoorbeeld gezocht naar manieren om het ‘merk Orkater’ bij een jong publiek onder de aandacht te brengen. Welke acties de organisatie hiervoor in gedachten heeft is nog niet expliciet gemaakt. 

Diversiteit en inclusie

De commissie beoordeelt de bijdrage aan diversiteit en inclusie als goed.
Het plan van Orkater draagt volgens de commissie bij aan culturele diversiteit van het Amsterdamse cultuuraanbod. Hoewel dit volgens Orkater bij de vorm begint, waarin muziek als universele taal wordt ingezet, is de commissie van mening dat de komende periode met name ook de meer specifieke inhoudelijke keuzes van het gezelschap kunnen leiden tot een cultureel divers aanbod. In de thema’s voor voorgenomen producties neemt culturele diversiteit een centrale plek in. Dat is bijvoorbeeld herkenbaar in de productie De Gliphoeve, over een grote bevolkingsgroep Surinamers die in de jaren ’70 in Amsterdam kwam wonen. Er wordt in die productie gewerkt met een cast en schrijver met een biculturele makers en hun verhalen. Dit alles vanuit een open houding ten aanzien van elkaars zienswijze. Dit alles maakt volgens de commissie duidelijk dat Orkater in de plannen voor komende periode haar bijdrage aan de culturele diversiteit van het aanbod in Amsterdam wil vergroten.  

De commissie vindt dat het plan van Orkater bijdraagt aan het bereiken van een cultureel divers samengesteld publiek in de stad. De organisatie werkt hard aan het bereiken van diverse doelgroepen. Specifieke marketingcampagnes rondom een voorstelling zoals Jean Michel, over de Afro-Amerikaanse schilder Basquiat, zijn erop gericht om een meer cultureel divers publiek te bereiken. Met haar programma’s in de stadsdelen, waaraan randprogrammering verbonden is (zoals de podcasts bij Pawel, de Poolse Plukker en Radio Merkel en de tentoonstelling rondom Hatta & De Kom in samenwerking met The Black Archives), werkt zij aan haar toegankelijkheid voor nieuwe doelgroepen. Doordat de samenwerkingspartijen onder andere werken met nieuwkomers met niet-Nederlandse roots, wordt hun achterban, en daarmee een ander publiek, aangesproken. Door eerdere genoemde samenwerkingen met de IMC Weekendschool, Jeugdtheaterschool Zuidoost en een voortzetting van de samenwerking met Bijlmer Parktheater (zoals voorgaande periode in de voorstelling Woiski vs Woiski), wordt ook een jong cultureel divers publiek bereikt, net zoals via de cultureel divers samengestelde middelbare scholen, waar met lespakketten aandacht wordt geschonken aan de geschiedenis van het gezelschap Orkater. 

De diversiteit van het personeelsbestand en de raad van toezicht heeft de aandacht van de organisatie. Orkater heeft wel beschreven dat bij nieuwe vacatures rekening gehouden wordt met een evenwichtige samenstelling van het personeel voor wat betreft onder andere gender, afkomst, en leeftijd, maar daarmee volgens de commissie geen expliciete visie voor een bijdrage aan een cultureel divers personeelsbestand en raad van toezicht geformuleerd. De huidige kernorganisatie en de raad van toezicht zijn nu wel enigszins cultureel divers samengesteld. Voor de bij Orkater betrokken makers geldt dat ze afkomstig zijn uit alle windstreken. Hiermee is enige mate van culturele diversiteit in de organisatie zichtbaar.  

Conclusie

De commissie vindt de verhoging van de gevraagde subsidie aan het AFK ten opzichte van voorgaande periode niet voldoende onderbouwd en vindt deze niet in verhouding staan met het aandeel Amsterdamse bezoeken. 
Hierom adviseert de commissie de aanvraag van Orkater te honoreren met een bedrag dat vergelijkbaar is met voorgaande periode. 
De commissie adviseert daarom de aanvraag van Orkater gedeeltelijk te honoreren met een subsidiebedrag van € 575.000 per jaar.  

De aanvraag is behandeld in de adviescommissie Theater. 

Adviseur Abdel Daoudi heeft niet deelgenomen aan de beraadslaging.