Grachtenfestival

Muziek / muziektheater
Aangevraagd: € 275.000
Toegekend: € 188.000

Inleiding

Het Grachtenfestival is naar eigen zeggen het grootste klassieke muziekfestival van Nederland en richt zich als enige festival in Europa volledig op de presentatie en ontwikkeling van jong talent. Daarnaast biedt het professionele musici een podium in de vorm van optredens door de stad, waarvan een aantal gratis toegankelijk is voor het publiek. Voor het Grachtenfestival is de relatie tot Amsterdam belangrijk en de activiteiten proberen een verbinding te leggen met het (historisch) erfgoed van de stad en haar bewoners. Buiten het festival is de organisatie gedurende het hele jaar actief in de vorm van opdrachten aan jonge makers, coproducties en het Grachtenfestival Conservatorium Concours.

Voor de periode 2021-2024 wil het Grachtenfestival het programma diversifiëren door op het festival meer ruimte te geven aan jazz en klassieke muziek uit niet-westerse werelddelen. Om dat doel te realiseren wil de stichting brede nationale en internationale samenwerkingen opzoeken met jonge creatieve makers uit andere sectoren. Door het nieuwe muzikale aanbod hoopt men nieuwe publieksgroepen te bereiken en die beter te betrekken bij het festival. Het Grachtenfestival wil daarnaast professionaliseren en de organisatiestructuur versterken. Hierdoor denkt de organisatie kerntaken zoals talentontwikkeling, coaching en het stimuleren van makerschap beter te kunnen uitvoeren. De stichting streeft met deze ontwikkelingen naar het vergroten van haar impact op haar publiek en de makers waarmee wordt samengewerkt.

Stichting Grachtenfestival ontvangt een vierjarige subsidie 2017-2020 binnen het Kunstenplan van gemiddeld € 184.600 per jaar (incl. indexatie 2020).
Voor de periode 2021-2024 vraagt de organisatie bij het AFK een bijdrage van gemiddeld 
€ 275.000 per jaar in het kader van het Kunstenplan.


Artistiek belang

De commissie beoordeelt het artistiek belang als goed.
Volgens de commissie heeft het Grachtenfestival een sterke en herkenbare artistieke signatuur. Het concept van het evenement is uniek. Het festival presenteert klassieke muziek en jazz op een bijzondere manier door optredens te situeren op iconische plekken in Amsterdam die toegankelijk zijn voor een breed publiek. Op ruim honderd locaties verspreid over alle stadsdelen, variërend van intieme huiskamers tot aan monumentale panden aan de gracht, wordt een groot aantal concerten uitgevoerd. De commissie vindt het festival inspirerend omdat het bezoekers en muzikanten een verrassend podium biedt waar ze midden in de stad boven het alledaagse worden uitgetild. Het festival creëert zo een gemeenschappelijke ruimte waar het publiek en de bewoners met elkaar worden verbonden door middel van muziek en in de komende periode wil de organisatie dat blijven doen. In de ogen van de commissie heeft het Grachtenfestival ook een onderscheidende positie door zich intensief te richten op talentontwikkeling binnen een opvallende en toegankelijke festivalsetting. Dat doet de aanvrager door het scouten, selecteren en programmeren van talentvolle jonge musici en hen vervolgens een aantrekkelijk podium aan te bieden dat past bij hun ontwikkeling.

De artistieke betekenis van het Grachtenfestival voor het beoogde publiek is volgens de commissie groot. Uit een publieksonderzoek dat in het ondernemingsplan wordt genoemd, blijkt dat het festival onder meer bezoekers aantrekt die zelden of nooit naar een klassiek concert gaan. Door het festival laagdrempelig te houden wordt volgens de commissie overtuigend rekening gehouden met deze doelgroep. Het festival trekt daarnaast liefhebbers van klassieke muziek en jazz door een nieuwe lichting van getalenteerde musici te presenteren op verrassende locaties. Volgens de commissie heeft het openstellen van historisch erfgoed en nieuwe architectuur ook een meerwaarde doordat het nieuwsgierige bewoners en toeristen aantrekt die zo optredens op bijzondere locaties kunnen bijwonen. Verder houdt de aanvrager zich volgens de commissie serieus bezig met de behoeften van specifieke doelgroepen zoals dove en blinde personen en mensen met een verstandelijke beperking door daarvoor speciale programma’s te ontwikkelen. In de voorstelling Journey bijvoorbeeld, smelten gebarentaal, mime, trillingen, dans en muziek samen.

De commissie constateert dat het Grachtenfestival voor de komende periode een duidelijke artistieke ontwikkelrichting voor ogen heeft. Het wil meer diversiteit in de programmering aanbrengen door naast klassiek en jazz meer aandacht te geven aan muziek die buiten Europa wordt gemaakt. Als motivatie voor deze keuze schrijft de aanvrager dat een diverser muziekaanbod past bij de inclusie die het Grachtenfestival nastreeft als groots stadsevenement dat voor iedereen toegankelijk en aantrekkelijk moet zijn. Het Grachtenfestival wil daarom door middel van samenwerkingen en cross-overs muziekgenres meer met elkaar verbinden op het festival. De commissie vindt dit een goede koers die ook blijk geeft van reflectie op het verleden van het festival, maar vindt deze niet geheel overtuigend uitgewerkt omdat het plan op dit punt weinig concreet wordt. In het ondernemingsplan worden bijvoorbeeld geen artiesten of componisten genoemd die in de periode 2021-2024 op het programma staan, waardoor de commissie niet goed kan beoordelen hoe het voornemen om diverser te programmeren in de praktijk wordt gerealiseerd. Op het gebied van de professionele ontwikkeling van de makers vindt de commissie dat het Grachtenfestival de artistieke, zakelijke en persoonlijke ontwikkeling van jong muzikaal talent overtuigend faciliteert. Dat is terug te zien in verschillende activiteiten die het Grachtenfestival organiseert, zoals compositieopdrachten, competities en residencies.


Belang voor de stad

De commissie beoordeelt het belang voor de stad als goed.
De verbinding tussen het Grachtenfestival en de stedelijke samenleving is naar de mening van de commissie sterk. Het Grachtenfestival organiseert concerten op zeer uiteenlopende locaties verspreid door Amsterdam waardoor de aanvrager samenwerkt en in contact staat met veel verschillende bewoners en organisaties. Vanaf 2018 geeft het Grachtenfestival buurtconcerten die worden opgezet in samenwerking met initiatieven die zijn ingebed in de wijk zoals Heesterveld Creative Community en het Zonnehuis. Deze activiteiten worden in de periode 2021-2024 voortgezet. De commissie ziet in het ondernemingsplan ook terug dat het Grachtenfestival specifieke doelgroepen zoals vluchtelingen en mensen met een lichamelijke of verstandelijke beperking probeert te betrekken binnen de samenleving door hen als bezoekers een plek te geven op het festival. De organisatie werkt daartoe samen met maatschappelijke organisaties zoals The Refugee Company, Stichting Blinden-Penning en Stichting Prisma.

De commissie vindt dat de activiteiten van het Grachtenfestival goed zijn verspreid over Amsterdam en zodoende een bijdrage leveren aan de stedelijke spreiding van het cultuuraanbod. Het festival vindt weliswaar vooral plaats in het centrum, maar de laatste jaren heeft de organisatie in toenemende mate aandacht besteed aan het organiseren van activiteiten in de stadsdelen Nieuw-West, Zuidoost en Noord. Voor de komende periode wil de aanvrager deze lijn voortzetten. Met grotere gratis toegankelijke concerten, zoals een mogelijk ponton-concert op de Sloterplas, wil de organisatie haar activiteiten en het publieksbereik daarvan nog meer spreiden en daarmee de reikwijdte van het festival vergroten.

Het Grachtenfestival kiest als eigen accent Leefbare stad. De commissie vindt dat dit accent goed aansluit bij de missie van het festival, maar vindt dat dit beter had kunnen worden toegelicht en onderbouwd in het ondernemingsplan. Specifieke activiteiten die betrekking hebben op het eigen accent worden niet genoemd of uitgewerkt. Wel ziet de commissie in dat het Grachtenfestival door middel van muziek nieuwe ontmoetingen in de Amsterdamse wijken wil bewerkstelligen. Door buurtgenoten met elkaar in contact te brengen en iedereen deelgenoot te laten zijn van het festival levert het festival volgens de commissie een bijdrage aan een leefbare stad.


Uitvoerbaarheid

De commissie beoordeelt de uitvoerbaarheid als goed.
Volgens de commissie beschikt het Grachtenfestival over genoeg vakmanschap en deskundigheid om het plan uit te voeren. Zij constateert dat de aanvrager al jaren met succes het grootste klassieke muziekfestival van Nederland organiseert en dat de activiteiten voor de periode 2021-2024 vergelijkbaar zijn met voorgaande jaren. Om het festival te realiseren heeft de organisatie een groot netwerk aan samenwerkingspartners opgebouwd die er mede voor zorgen dat het Grachtenfestival elke editie succesvol is en zich verder kan verspreiden door de stad. Verder heeft de aanvrager zich ook bewezen als een overtuigende talentontwikkelaar die veel jonge getalenteerde musici scout en vervolgens helpt om te excelleren in de vorm van competities, summerschools, masterclasses en presentatietrainingen.

De bedrijfsvoering van het Grachtenfestival is in de ogen van de commissie gezond. Eventuele tegenvallers kunnen makkelijk opgevangen worden wegens de sterke vermogenspositie van de aanvrager. Omdat het Grachtenfestival zijn koers niet ingrijpend wijzigt en er geen drastische veranderingen voorzien zijn binnen de organisatie, ziet de commissie geen grote financiële risico’s. Daardoor heeft de commissie het vertrouwen dat de bedrijfsvoering gezond blijft in de komende periode.

De commissie vindt de begroting realistisch en passend. Zij constateert dat het Grachtenfestival de opbrengsten uit de publieksinkomsten, sponsoring en overige inkomsten voorzichtig en iets lager heeft ingeschat voor de komende periode. De bijdragen uit publieke en private middelen, waarvan de bijdrage van het AFK het grootste deel vormt, zijn daarom wat hoger begroot. De commissie vindt dit een realistische financieringsmix die past in een periode waarin de organisatie een bescheiden groei verwacht en meer projectmatig wil organiseren. De wens is dat hierdoor meer private inkomsten geworven kunnen worden en de commissie juicht dat voornemen daarom toe.

Het marketingplan van het Grachtenfestival is volgens de commissie vooral gericht op bestaande bezoekers. Hoewel het festival de intentie en de wens heeft om nieuwe doelgroepen aan te spreken, wordt het marketingplan op dit punt niet concreet uitgewerkt. Het Grachtenfestival wil free en paid publicity inzetten en de online aanwezigheid vergroten om meer aandacht voor het festival te genereren. Deze generieke middelen zijn in de ogen van de commissie weliswaar geschikt voor het vergroten van het totale publieksbereik, maar niet zozeer voor het bereiken van nieuwe, cultureel diverse publieksgroepen voor de diversere programmering die het festival in 2021-2024 wil presenteren. De commissie acht het marketingplan dan ook niet in alle opzichten realistisch en passend om het beoogde publiek te bereiken.


Diversiteit en inclusie

De commissie beoordeelt de bijdrage aan diversiteit en inclusie als zwak.
De culturele diversiteit van het aanbod van het Grachtenfestival vindt de commissie nog te beperkt, ondanks de voornemens om in de komende periode een diverser programma te presenteren. De commissie vindt het opvallend dat, hoewel het traject van deze innovatie nog loopt, de beoogde doelstellingen voor de innovatiesubsidie die door het AFK is gehonoreerd voor het project Diversiteit in Muziek en Publiek, niet concreet worden beschreven in de aanvraag. De commissie ziet daarvan, zoals hierboven al opgemerkt, te weinig concreets terug in het ondernemingsplan. Voor de komende periode zoekt de aanvrager de samenwerking met Amsterdam Roots, NewLands Festival, City Collective en de artiesten Yannick Hiwat en Maru Asmellash. Het ondernemingsplan beschrijft echter niet hoe die samenwerkingen gestalte krijgen in de programmering voor 2021-2024. Verder geeft de aanvrager aan dat het Grachtenfestival vaker (jonge) sterren uit andere continenten met een bestaande internationale achterban wil uitnodigen, maar er worden geen namen van muzikanten genoemd. De commissie is er daardoor niet van overtuigd dat het Grachtenfestival de komende jaren in artistieke zin bij zal dragen aan de culturele diversiteit van het Amsterdamse cultuuraanbod.

Omdat het Grachtenfestival door de hele stad plaatsvindt en laagdrempelig is, zou het volgens de commissie een breed en cultureel divers publiek moeten kunnen trekken. In het plan leest de commissie echter weinig concrete voornemens over cultureel diverse publieksgroepen en hoe de aanvrager die via programmering, marketing en samenwerkingspartners wil bereiken. De commissie vindt dat een gemiste kans omdat de aanvrager wel de ambitie zegt te hebben om in te zetten op een cultureel diverser publiek en daarvoor eerder ook een innovatiesubsidie heeft ontvangen.

Wat betreft de culturele diversiteit binnen het personeelsbestand en het bestuur van het Grachtenfestival heeft de organisatie naar de mening van de commissie nog veel te doen. De aanvrager geeft aan dat er op dit moment wel ideeën zijn betreffende diversiteit binnen de organisatie, maar dat er voor een echt inclusiever beleid meer nodig is. De commissie had graag willen lezen welke ideeën het Grachtenfestival heeft en wat er precies nodig is om het beleid inclusiever te maken. Omdat dit niet wordt vermeld concludeert de commissie dat het Grachtenfestival nog geen overtuigend plan heeft om te werken aan een cultureel meer diverse samenstelling van het personeel en het bestuur.


Conclusie

De commissie adviseert op grond van bovenstaande overwegingen de aanvraag van het Grachtenfestival gedeeltelijk te honoreren met een bedrag van € 188.000 per jaar. De ambi-ties voor de komende periode zijn volgens de commissie nog niet concreet uitgewerkt en de commissie ziet vooral een voortzetting van de bestaande programmering terug in het onder-nemingsplan.

De aanvraag is beoordeeld binnen de adviescommissie Muziek en Muziektheater.