Over het IJ

Theater
Aangevraagd: € 500.000
Toegekend: € 350.000

Inleiding

Stichting IJ Producties (Over het IJ) maakt middels kunst en cultuur zichtbaar wat speelt binnen de maatschappij. Dat gebeurt in de vorm van het initiëren en faciliteren van locatieproducties geworteld in een stedelijke context tijdens Over het IJ Festival, maar ook in andere projecten van de Stichting zoals binnen het Over het IJ Theater/Makershuis en de programmalijn in de wijken van Amsterdam-Noord in samenwerking met de Tolhuistuin. Binnen het brede culturele veld wil Over het IJ een verbindende rol spelen; binnen Amsterdam én Nederland. Over het IJ werkt samen met verschillende culturele partners en is naar eigen zeggen een motor in het gezamenlijk dragen van verantwoordelijkheid voor talentontwikkeling. De komende periode wil Over het IJ haar expertise op het gebied van werken op locatie in de wijk delen met het veld. Om dat te bereiken richt de organisatie een kenniscentrum in waar kennis en werkmethodieken gedeeld worden en makers geholpen worden om hier wegwijs in te worden. Ook voor bezoekers wil Over het IJ een vaste waarde in het culturele landschap zijn. 

Stichting IJ Producties werkt in het nieuwe Kunstenplan vier pijlers verder uit.
Allereerst is er het Over het IJ Festival, het locatietheaterfestival met talentontwikkeling als belangrijke focus. Daarnaast wil de organisatie komen tot het Over het IJ Theater: een werkplaats, makershuis en presentatieplek voor locatietheater met een publieke functie. De basis bestaat uit de talentontwikkelingstrajecten van Stichting IJ Producties, aangevuld met samenwerkingen met culturele partners. Tevens koppelt de organisatie hieraan jaarlijks naast het Over Het IJ Festival LAB nog twee LAB's (in de herfst en het voorjaar). De derde pijler is Over het IJ Jaarrond: sociaal-artistieke projecten in Amsterdam-Noord. Nieuw is een programmalijn in alle wijken van Amsterdam-Noord, ontwikkeld samen met Stichting Tolhuistuin. En tenslotte zijn er de duurzame en structurele samenwerkingspartners: culturele partners in talentontwikkeling, partners in locatietheater, programmapartners, locatiepartners, sociale, maatschappelijke, culturele en commerciële/ondernemende partners.

Stichting IJ Producties (Over het IJ) ontvangt een vierjarige subsidie 2017-2020 binnen het Kunstenplan van € 206.880 per jaar (incl. indexatie 2020).
Voor de periode 2021-2024 vraagt de organisatie bij het AFK een bijdrage van gemiddeld 
€ 500.000 per jaar in het kader van het Kunstenplan.


Artistiek belang

De commissie beoordeelt het artistiek belang als goed.
De commissie is zeer positief over de artistieke eigenheid van het Over het IJ Festival. Het is het enige festival in Nederland met een expliciete focus op (de ontwikkeling van) locatietheater in een stedelijke context. Over het IJ programmeert daarbij prikkelende, verrassende voorstellingen, die garant staan voor een bijzondere publiekservaring. 
Het festival kent daarnaast een uitgebreid talentontwikkelprogramma, bestaande uit verschillende onderdelen zoals bijvoorbeeld het Over het IJ LAB, het Zeecontainerprogramma en Nieuwe Makers Programma, waarin de doorstroming van nieuwe makers en de ontwikkeling van reeds verbonden makers centraal staan. De organisatie weet welke begeleiding makers nodig hebben, maar  zou volgens de commissie nog wel explicieter kunnen maken waar haar bijdrage in de ontwikkeling van talenten exact uit bestaat. 
Vanuit de signatuur van de organisatie om een duurzame bijdrage te willen leveren aan de talent-ontwikkeling van de betrokken makers vindt de commissie het begrijpelijk dat de organisatie ambi-eert een programma te maken dat het hele jaar doorloopt. Met het Over het IJ Theater wil de orga-nisatie hier de fysieke plek voor creëren. Daarbij wil de organisatie met het theater tevens huisves-ting en een werkplaats bieden voor de sociaal-artistieke projecten van Over het IJ. De commissie vindt prikkelend dat hiermee makers ook de gelegenheid krijgen nog meer in verbinding te treden met de buurt. Dit past ook bij de artistieke signatuur van Over het IJ, die zich nadrukkelijk positio-neert als verbinder van makers, publiek en bewoners. 
Hoewel de vier pijlers Over het IJ Festival, Over het IJ Theater, Over het IJ Jaarrond en de pijler ‘Duurzame en structurele samenwerkingspartners’ in elkaars verlengde liggen, vindt de commissie dat de veelheid aan activiteiten de artistieke signatuur van de organisatie in gevaar  brengen. Door de grote ideeënrijkheid in het plan ontbreekt het volgens de commissie overzicht en samenhang in het totale artistieke programma. 

Over het IJ schetst volgens de commissie een overtuigend beeld van haar artistieke betekenis voor het beoogde publiek. Zij vindt bij alle onderdelen terug dat de organisatie een verbinding maakt met het bezoekend publiek en met de plek in de stad. Van makers wordt verwacht dat ze met hun werk interactie aangaan met de locatie, waarbij vaak gezocht wordt naar nieuwe en bijzondere publiekservaringen vanuit een artistieke impuls en betekenis. 
De projecten bedienen meerdere afzonderlijke niveaus van publiek: theaterfijnproevers, wijkbewoners en culturele omnivoren. Daarbij wordt in de ogen van de commissie op een doeltreffende manier gezocht naar artistieke thema’s waarin de stadsbewoner zich herkent. Talentontwikkeling is kerntaak voor Over het IJ waardoor het beoogd publiek ook bestaat uit de makers die worden betrokken. De artistieke betekenis voor het publiek van makers is volgens de commissie voornamelijk gelegen in het feit dat Over het IJ zich positioneert als verbinder van makers, publiek en bewoners. 

De aanvrager ontwikkelt zich in artistiek opzicht steeds meer van een tiendaags festival naar een organisatie die het hele jaar rond actief is. Hiermee biedt zij gezichtsbepalende makers en groepen die aan Over het IJ verbonden zijn, de kans door te groeien in zichtbaarheid en ontwikkeling. Zij reflecteert helder op de artistieke groei van de organisatie en breidt de plannen in lijn met deze ontwikkeling ambitieus uit. De commissie vindt het daarbij van belang dat de organisatie haar activiteiten scherp blijft monitoren en evalueren en op basis van die uitkomsten haar keuzes bepaalt. De commissie vindt het positief dat Over het IJ festival stevig inzet op talentontwikkeling en de begeleiding van nieuwe makers in een combinatie van jong en meer gevestigd talent. Het festival heeft een zeer uitgebreid ontwikkelingstraject waarin doorstroming van nieuwe makers en ontwikkeling van reeds aan het festival verbonden makers centraal staat. Binnen de organisatie is er ook oog voor ontwikkeling door de zorg voor in- en doorstroming van ‘oude’ en ‘nieuwe’ teamleden, met ruimte voor coaching en inbreng van nieuwe frisse ideeën. 


Belang voor de stad 

De commissie beoordeelt het belang voor de stad als goed.
Stichting IJ Producties heeft met haar sociaal-artistieke projecten een hele sterke, duurzame binding met de stedelijke samenleving in het stadsdeel Amsterdam-Noord. Samen met kunstenaars en andere partners, zoals DEGASTEN, Alexandra Broeder, Marjolijn van Heemstra en Massih Hutak ontwikkelt zij projecten waar de bewoners participeren. In de plannen voor de komende jaren sneeuwen deze kleinere, volgens de commissie zeer relevante, projecten ietwat onder door de aandacht voor grotere ambities. De commissie denkt dat er juist winst te behalen valt op het gebied van de verdere versterking en uitbreiding van deze activiteiten in de wijken van Amsterdam-Noord. 

Voor wat betreft de spreiding focust Over het IJ zich terecht op Amsterdam-Noord. Zij is van oudsher stevig geworteld in het stadsdeel. Door haar ervaring en het netwerk van samenwerkingspartners, gaat de organisatie op een niet-conventionele manier in dialoog met haar publiek. Op deze manier draagt het plan bij aan stedelijke spreiding van het cultuuraanbod en het publieksbereik daarvan. 

Over het IJ heeft voor wat betreft het eigen accent gekozen voor het thema Leefbare stad. De uitwerking van dit thema past bij haar profiel, want haar activiteiten richten zich nadrukkelijk op de kwaliteitsverbetering van de leefomgeving. Met haar sociaal-artistieke projecten en met bijvoorbeeld het Stadskunstenaarsprogramma trekt de organisatie actief de wijken in en creëert ze volgens de commissie geëngageerde kunstprojecten vanuit een artistieke impuls. De commissie vindt dat deze activiteiten bijdragen aan de aantrekkelijkheid van de leefomgeving.


Uitvoerbaarheid

De commissie beoordeelt de uitvoerbaarheid als voldoende.
De commissie is niet geheel overtuigd dat het plan voor wat betreft de organisatie en de werkwijze realistisch en uitvoerbaar is, vooral vanwege de veelheid van activiteiten. Het Over het IJ Theater en Over het IJ Jaarrond zullen volgens de commissie erg veel aandacht en energie van de medewerkers opeisen. De commissie meent dat dit de organisatie van een duurzaam, inhoudelijk Over het IJ Festival onder druk zet, terwijl er voor het festival in de ogen van de commissie een aantal verbeterpunten zijn. Zo acht de commissie een professionaliseringsslag in de aansturing en de begeleiding van talent binnen het festival noodzakelijk. Daarnaast vragen de extra activiteiten die het festival in samenwerking met partners in Amsterdam-Noord organiseert om aandacht. De commissie heeft er alle vertrouwen in dat het team deze verbeterslag binnen het festival zal kunnen maken, ze heeft immers jarenlange ervaring met het programmeren, coachen en ondersteunen van talentontwikkeling. Daarbij werkt Over het IJ Festival met goede makers van buiten de organisatie. De commissie is er niet van overtuigd dat de organisatie ook voldoende is toegerust om de plannen rond het Over het IJ Theater en Over het IJ Jaarrond te realiseren. 

Over het IJ heeft een redelijk gezonde bedrijfsvoering. De organisatie is stabiel. Er is een klein eigen vermogen om eventuele financiële tegenvallers beperkt mee op te kunnen vangen. De financiële positie van de organisatie is tegelijkertijd kwetsbaar doordat er vrijwel altijd te weinig middelen zijn om de ambities te kunnen waarmaken. De commissie heeft er vertrouwen in dat de organisatie grip heeft op de risico’s die de organisatie loopt in de bedrijfsvoering van het festival en dat ze de nodige focus in de activiteiten aanbrengt om het risico beheersbaar te houden. De jaarrekeningen en het ondernemingsplan bevatten volgens de commissie heldere analyses van de sterkten, zwakten, kansen en bedreigingen, waardoor de commissie constateert dat de organisatie van het festival redelijk in staat is om op lange termijn te functioneren. De commissie vindt met het oog op de risico’s binnen de bedrijfsvoering de beoogde uitbreiding van Over het IJ met Over het IJ Theater en Over het IJ Jaarrond niet realistisch.  

De begroting van Stichting IJ Producties is volgens de commissie ambitieus en risicovol en mede daardoor niet erg realistisch. Aan de inkomstenkant vindt zij de enorme stijging in sponsorinkomsten niet reëel, evenmin als de sterke groei van de publieksinkomsten vanwege de in haar ogen zeer hoog ingeschatte bezoekersaantallen. Deze gaan enerzijds uit van een stijging van het bezoek aan Over het IJ Festival ten opzichte van voorgaande periode en daarnaast van publieksaantallen voor het Over het IJ Theater die volgens de commissie niet passend zijn voor het wijkgerichte karakter en de focus op talentontwikkeling van het theater. De organisatie leunt bovendien sterk op een toename van subsidies. 
Over het IJ is van plan de Fair Practice Code in te voeren, maar de begroting geeft geen inzicht in de financiële gevolgen hiervan. 

Het marketingplan is realistisch en passend met betrekking tot het Over het IJ Festival. Het festival presenteert zich als een herkenbaar merk. Over het IJ Festival zoekt naar manieren om alle voorstellingen en doelgroepen met elkaar te verbinden. Naast theaterkenners en omnivoren richt de marketing zich op buurtbewoners. Volgens de commissie kan de organisatie op de doelgroep van buurtbewonersechter pro-actiever marketingstrategieën toepassen. Zij leunt voor het bereik van buurtbewoners nu nog veel op de publieksgroepen die voorkomen uit de participatieprojecten. Voor wat betreft de onderdelen Over het IJ Theater en Over het IJ Jaarrond vindt de commissie de marketingstrategie veel minder passend en overtuigend. Doordat het plan niet is toegespitst op deze onderdelen, is het voor de commissie niet inzichtelijk hoe de verschillende onderdelen van Stichting IJ Producties zich tot elkaar verhouden en op welke manier de organisatie de beoogde groei in publiekbereik zal gaan bewerkstelligen.


Diversiteit en inclusie 

De commissie beoordeelt de bijdrage aan diversiteit en inclusie als voldoende.
Over het IJ levert een zichtbare bijdrage aan de culturele diversiteit van het Amsterdamse cultuuraanbod. Dit geldt voor het talentontwikkelingstraject, voor de programmering van het festival en voor de sociaal-artistieke projecten in de wijken. De organisatie werkt namelijk samen met makers en organisaties met een cultureel diverse achtergrond als Massih Hutak en DEGASTEN. Hierin wil zij verdere stappen zetten, al ontbreekt het op dat punt volgens de commissie aan een gedegen plan. 

Over het IJ levert volgens de commissie een bijdrage aan het bereiken van een cultureel divers publiek door middel van cultureel divers samengestelde groep van makers, die aansprekende thema’s hanteren. Via de sociaal-artistieke projecten in de buurten in Amsterdam-Noord bereikt ze de inwoners van het stadsdeel, waarvan een deel ook cultureel divers is. Een publieksverkenner wordt ingezet om toenadering tot publiek uit de wijk te zoeken, waar de producties plaats vinden en ook te zorgen voor culturele inclusie. De commissie ziet dat Over het IJ gebruik daarnaast effectief gebruik maakt van passende samenwerkingspartners als Likeminds en DEGASTEN om cultureel divers publiek te bereiken. 

Een visie op en een overtuigend plan voor diversiteit van het personeelsbestand ontbreekt. Hoewel het bestuur cultureel divers is, laat de aandacht voor de cultureel diverse samenstelling van het personeel te wensen over. Over het IJ heeft het een concrete doelstelling benoemd voor wat betreft de beoogde samenstelling van de organisatie, waarbij overigens het niet puur over culturele maar ook over genderdiversiteit gaat. Over het IJ heeft daarmee het voornemen om ook meer culturele diversiteit in het personeelsbestand te brengen, maar de commissie mist een concreet plan van aanpak hiervoor. 


Conclusie

De commissie vindt met het oog op de uitvoerbaarheid van de plannen de beoogde uitbreiding van Over het IJ met Over het IJ Theater en Over het IJ Jaarrond niet realistisch. Hoewel zij de vraag naar meer continuïteit voor de makers gedurende het gehele jaar begrijpt, is zij van mening dat hiervoor effectievere wegen zijn in de vorm van samenwerking met andere initiatieven en partijen die actief zijn in Amsterdam-Noord. 
De commissie adviseert daarom de aanvraag van Over het IJ gedeeltelijk te honoreren met een bedrag van € 350.000 per jaar, dat is geoormerkt voor het Over het IJ Festival.

De aanvraag is beoordeeld binnen de adviescommissie Theater.