Imagine IC

Inleiding

Stichting Imagine Identity & Culture (hierna: Imagine IC) kenschetst zichzelf als dé gespreksplek over erfgoed. Zij streeft naar erfgoeddemocratie en wil met betrokkenen het gesprek aan over wat erfgoed is of zou moeten zijn. Meerstemmigheid is daarbij niet zozeer een doel, maar vooral een middel om mensen meerdere perspectieven aan te reiken en de wereld te laten zien door de ogen van een ander.
Imagine IC bouwt via haar netwerk aan een collectief buurtgeheugen van Zuidoost, bijvoorbeeld over de Bijlmerrramp. Daaraan gekoppeld verzorgt zij presentaties en educatieactiviteiten. Imagine IC ontwikkelt een erfgoedmethodologie die zij actief deelt en uitdraagt in het erfgoedveld. De organisatie zegt de culturele sector de inclusieve expertise te kunnen bieden waar momenteel veel vraag naar is. 
De komende jaren werkt Imagine IC in het programma Gesprekken aan innovatie en doorontwikkeling van de gespreksformules. Daarmee wil zij betekenis geven aan het geheugen van Zuidoost en bouwen aan de collectie Amsterdam. De tentoonstellingen zijn bedoeld om de gesprekken daarover te voeden. Het aantal nieuwe tentoonstellingen wordt teruggebracht naar drie per jaar om per productie meer verdieping te bewerkstelligen. Leerlingen in het primair onderwijs, vmbo, praktijkonderwijs en mbo krijgen een actieve rol in de gesprekken. Imagine IC wil hen erfgoedwijsheid bijbrengen: de vaardigheid om de veranderlijke betekenissen van erfgoed te herkennen en begrijpen en zo tot het inzicht te komen dat erfgoed betekenisgeving is.
Het programma Methodes richt zich op (inter-)nationale partnerschappen met wetenschappelijke, culturele en maatschappelijke partijen ten behoeve van het doorontwikkelen van de methodologie. Het programma omvat onderzoeksprojecten, adviestrajecten en expertmeetings.
Binnen Cultuurconsortium Zuidoost werkt Imagine IC mee aan de culturele versterking van Amsterdam Zuidoost met SHEBANG, een hybride maak- en belevingsplek die urgente thema’s wil adresseren op het snijvlak van cultuur, maatschappij en diversiteit. 

Imagine IC ontvangt een vierjarige subsidie 2017-2020 binnen het Kunstenplan van € 334.192 per jaar (incl. indexatie 2020). 
Voor de periode 2021-2024 vraagt de organisatie bij het AFK een bijdrage aan van gemiddeld € 550.208 per jaar in het kader van het Kunstenplan.

Artistiek belang 

De commissie beoordeelt het artistiek belang als goed.
Imagine IC heeft volgens de commissie een zeer eigen manier van omgaan met erfgoed, die teruggaat naar de kern van het begrip: datgene wat men van de voorouders erft en wil bewaren voor toekomstige generaties. Imagine IC gaat uit van de opvatting dat het verzamelen van en betekenisgeven aan erfgoed niet kan zonder participatie en eigenaarschap. Die opvatting en de methodologie die Imagine IC heeft ontwikkeld om daadwerkelijk vorm te geven aan die actieve rol van erflaters en erfgenamen, worden door steeds meer erfgoedinstellingen in Amsterdam en (ver) daarbuiten omarmd. Daarmee draagt Imagine IC bij aan het versterken van diversiteit en inclusie in de erfgoedsector. De commissie vindt dat van grote waarde. In het programma voor 2021-2024 neemt de methodologische doorontwikkeling een prominente plek in. De intentie is om de gespreksformules te innoveren, de eigen tentoonstellingen als gespreksplek te versterken en de afname van de erfgoededucatie uit te breiden. Het tweesporenbeleid, met enerzijds de functie van buurtarchief en anderzijds de rol op het gebied van research & development voor de erfgoedsector, is in het ondernemingsplan helder vertaald in de programma’s Gesprekken en Methodes. De commissie vindt dat Imagine IC in de afgelopen jaren heeft laten zien dat de combinatie van deze twee functies grote meerwaarde heeft. De methode is vanuit het werk als buurtarchief gegroeid en sluit daardoor goed aan bij de praktijk. Dat is goed zichtbaar in de manier waarop Imagine IC recent het gesprek over parkeergarage Kempering heeft aangejaagd, gevoed en gedeeld. Door de gevolgde werkwijze te beschrijven en er in samenwerking met kennis- en opleidingsinstituten een meer theoretische basis onder te leggen is er een onderbouwde en overdraagbare methode van gemaakt. 

Om deze productieve wisselwerking gaande te houden, is het volgens de commissie van belang beide sporen goed in te blijven vullen. Wat betreft de methodiekontwikkeling wekt het ondernemingsplan vertrouwen. De commissie vindt het een interessant idee om meer en andere disciplines te betrekken bij de doorontwikkeling van de aanpak van de emotienetwerken. De commissie vindt het ondernemingsplan ten aanzien van het functioneren als buurtarchief minder sterk uitgewerkt. Het ondernemingsplan besteedt vooral aandacht aan het proces van collectievorming maar gaat nauwelijks in op de omgang met de reeds gevormde collectie. Wat er in de verzamelgesprekken en tentoonstellingen aan de orde komt, wordt in sterke mate door de deelnemers geagendeerd en is nog niet concreet. De commissie begrijpt dat dat inherent is aan de werkwijze. Zij vindt echter dat het plan wel concreter had kunnen zijn op het punt van de fysieke en digitale zichtbaarheid, ontsluiting en bruikbaarheid van de collectie verhalen, beelden en documenten voor de bewoners en voor derden. Wat al verzameld is, is immers ook van waarde voor de stad. 

Imagine IC is primair gericht op actieve deelname aan de gesprekken en activiteiten. De deelnemers worden door Imagine IC nauw bij de activiteiten betrokken en hebben inspraak, sterker nog: de keuze voor onderwerpen en thema's komt volledig voort uit gesprekken die met hen gevoerd worden. Erfgoed wordt daardoor persoonlijk en bovendien veranderen de ‘erflaters’ en de ‘erfgenamen’ op deze manier zelf de zienswijze van erfgoedprofessionals en instellingen. De commissie vindt dat deze ultieme manier van toe-eigening de beste garantie is dat de organisatie en haar werk van artistieke betekenis is en blijft voor het beoogde publiek. Dat bestaat de komende jaren vooral uit kleinere minderheidsgroepen, ouderen en leerlingen van het basis- en voortgezet onderwijs. Dat Imagine IC zelf meer zicht en grip op de artistieke betekenis voor het publiek probeert te krijgen door impactdoelen te formuleren en te meten in hoeverre die worden behaald, vindt de commissie een goede zaak. 
Imagine IC benadert zijn tentoonstellingen als fase in de verzamelgesprekken die dient om het deelnemersveld verder uit te breiden met mensen die de tentoonstelling bezoeken. Met het oog daarop is het van belang dat de vitrines in de OBA daadwerkelijk gezien worden en uitnodigen tot deelname aan de verzamelgesprekken. De commissie constateert dat de routing in de OBA Zuidoost wat dat betreft niet optimaal is en dat veel mensen de vitrines passeren zonder ze actief te bekijken. 

Imagine IC kiest de komende periode voor artistiek-inhoudelijke ontwikkeling boven groei. De organisatie wil niet uitbreiden in activiteiten, maar kiest ervoor ruimte te creëren om verder te werken aan de verfijning en verbetering van de eigen erfgoedmethodiek. De commissie onderschrijft die keuze. Imagine IC heeft een ruime selectie aan samenwerkingspartners uit de stad en het wetenschappelijke veld aan zich verbonden. Het valt de commissie op dat het merendeel van deze partners bestaat uit instellingen die vooral iets te halen hebben bij Imagine IC. Daarentegen is er veel minder sprake van partners zoals het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis met zijn lange ervaring en combinatie van archief en wetenschappelijk onderzoek en The Black Archives met zijn eigen participatieve ervaring en aanpak. Dergelijke instellingen kunnen bijdragen aan de professionele ontwikkeling van het team en de erfgoedmethodiek verrijken door deze kritisch en met kennis van zaken te bevragen. 

Belang voor de stad 

De commissie beoordeelt het belang voor de stad als zeer goed.
De missie en de werkwijze van Imagine IC zijn gestoeld op een sterke verbinding met de stedelijke samenleving. De organisatie zoekt voortdurend het gesprek met bewoners, van jong tot oud, over hoe ze hun stad zien en wat voor hen van belang is om vast te leggen en te bewaren. De commissie vindt dat de term erfgoeddemocratie goed verwoordt wat Imagine IC beoogt: deze erfgoedinstelling vertelt niet zozeer verhalen over mensen maar nodigt mensen vooral uit om hun eigen verhalen te vertellen en vast te leggen. Door deze sterk participatieve werkwijze verbindt de instelling zich als geen ander met de stedelijke samenleving. Bovendien draagt Imagine IC door het delen van kennis, inzichten en methodiek met andere instellingen bij aan een sterkere verbinding van de hele cultuursector met de stedelijke samenleving.

Imagine IC is ontstaan en geworteld in Amsterdam Zuidoost, waar ook een groot deel van de activiteiten plaatsvindt. Daarmee draagt het in grote mate bij aan de spreiding van het cultuuraanbod en het publieksbereik daarvan buiten de stadsdelen Centrum en Zuid. De organisatie is daarnaast ook actief in alle andere stadsdelen. De educatietool Erfgoedmakers bereikt een toenemend aantal basisscholen en leerlingen in heel Amsterdam, onder andere door de samenwerking met de UNESCO-scholen. Veel culturele instellingen, waaronder Museum Van Loon, het Meertens Instituut, het Tropenmuseum, het Stadsarchief en NiNSee werken met Imagine IC samen in het co-collectielab. Daar wordt in gesprekken en seminars verkend hoe participatief verzamelen en collectief beheer het beste vorm kan krijgen. Ook langs die weg leidt het werk van Imagine IC op vele plekken in de stad tot nauwere betrokkenheid van bewoners bij het erfgoed van hun stad.

Imagine IC koos voor het thema Leefbare Stad als lange termijn ontwikkeling waar de instelling een bijdrage aan wil leveren. De commissie is van mening dat het ondernemingsplan overtuigend laat zien dat de methodiek van Imagine IC en alle activiteiten naadloos op dit thema aansluiten en daaraan een betekenisvolle bijdrage kunnen leveren. Imagine IC zet mensen aan tot nadenken over hun erfgoed en brengt hen daarover met elkaar in gesprek. De organisatie stelt haar deelnemers op die manier in staat om hun verhaal toe te voegen aan het verhaal van de stad en kennis te nemen van elkaars verhalen. Dat versterkt de sociale cohesie in de stad en stimuleert de meerstemmigheid van het Amsterdamse erfgoed. Imagine IC werkt samen met het Cultuur Consortium Zuidoost aan de totstandkoming van de cultuurhal SHEBANG. De commissie denkt dat deze voorziening de culturele infrastructuur van Zuidoost zal versterken en daardoor een belangrijke bijdrage zal leveren aan de leefbaarheid van dit specifieke stadsdeel. 

Uitvoerbaarheid 

De commissie beoordeelt de uitvoerbaarheid als voldoende.
Imagine IC stelt de komende jaren de kwaliteit boven de kwantiteit van activiteiten en wil tegelijkertijd de bezetting uitbreiden. De commissie vindt dat een verstandige keuze. De methodiek die Imagine IC ontwikkelt en toepast voor het verzamelen van en betekenis geven aan erfgoed, is gebaseerd op participatie en dialoog en is daardoor tijdrovend en arbeidsintensief. De huidige bezetting is daar onvoldoende op toegesneden. De commissie constateert dat de voorgenomen personeelsuitbreiding ten goede komt aan het vakmanschap, met name op het gebied van de ontwikkeling van de gespreksredactie en de opbouw en het onderhoud van de (verzamel)netwerken van de organisatie. 
Ook wat betreft de educatie-activiteiten kiest Imagine IC volgens de commissie voor een realistische koers. Reflecterend op de ervaringen in de afgelopen jaren stuurt de organisatie aan op een zeer geleidelijke groei van het aantal te bereiken leerlingen. De commissie concludeert dat Imagine IC een realistisch en uitvoerbaar plan heeft ingediend. Wel kijkt zij met enige zorg naar de plannen voor SHEBANG en de belasting die dat met zich mee kan brengen voor Imagine IC. 

De commissie constateert dat de bedrijfsvoering van Imagine IC bijzonder smalle marges kent. De organisatie heeft weinig reserves en werkte tot dusver met een minimale bezetting. Misschien juist daardoor opereert zij jaar na jaar zorgvuldig, flexibel en voorzichtig. Op die manier weet Imagine IC zich niet alleen te redden maar lukt het om zichzelf inhoudelijk voortdurend te blijven ontwikkelen. De commissie vindt dat bewonderenswaardig. Op basis van het ingediende ondernemingsplan verwacht de commissie dat de bedrijfsvoering de komende jaren enige verbeteringen zal laten zien doordat de bezetting wat ruimer wordt bij een min of meer gelijkblijvend activiteitenniveau. 

De commissie vindt dat de omvang van de begroting grotendeels goed in verhouding is met de beoogde ambities, doelstellingen en activiteiten. De personeelskosten vertonen een opvallende stijging. De commissie stelt vast dat het ondernemingsplan overtuigend laat zien dat dit nodig is vanwege de succesvolle maar arbeidsintensieve werkwijze van Imagine IC. De commissie constateert een onevenwichtige financieringsmix. Het bij het AFK aangevraagde bedrag is ruim het dubbele van de subsidie die Imagine IC in de afgelopen jaren ontving en beslaat 65% van de begroting. Deels wordt dat veroorzaakt doordat het stadsdeel Zuidoost niet meer meebetaalt en Imagine IC het wegvallen van deze financiering wil laten compenseren door het AFK. Deze afhankelijkheid van één inkomstenbron in combinatie met de smalle marges waarbinnen Imagine IC moet opereren, brengt volgens de commissie continuïteitsrisico’s met zich mee. In het plan wordt daar niet op gereflecteerd. De commissie begrijpt dat de functie van buurtarchief vooral geld kost en nauwelijks inkomsten oplevert. Dat de organisatie nauwelijks verdient aan de inzet van de deskundigheid en de erfgoedmethode van Imagine IC voor derden, vindt de commissie moeilijker te begrijpen, aangezien de belangstelling daarvoor groot en groeiend is, niet alleen binnen de cultuursector maar ook in de private sector. 

In het marketing- en communicatiebeleid van Imagine IC ligt de nadruk op communicatie, omdat de instelling vooral gericht is op actieve deelnemers die iets komen bijdragen en veel minder op publiek dat wat komt halen. Imagine IC levert per doelgroep nauwgezet maatwerk en besteedt veel aandacht aan het onderhoud van de verschillende netwerken waar de organisatie deel van uitmaakt. Het werven van actieve deelnemers is tijdrovend en uitdagend, niet in de laatste plaats omdat de doelgroepen verschillende talen spreken en alle leeftijdscategorieën omvatten. De commissie constateert dat het Imagine IC over het algemeen goed lukt om de beoogde doelgroepen te mobiliseren en tot actieve deelname te bewegen. 
Hoewel de commissie de nadruk op de communicatie richting actieve deelnemers begrijpt, vindt zij het wel van belang dat Imagine IC ook inzet op marketing ten behoeve van het publieksbereik van de (digitale) collectie en de presentaties in de OBA Bijlmerplein. De commissie constateert dat dat in het ondernemingsplan onderbelicht blijft. Hetzelfde geldt voor de marketing in relatie tot de R&D- en adviesfunctie van Imagine IC. Hierover wordt alleen vermeld dat de organisatie een reeks podcasts en webinars gaat maken voor het professionele netwerk. Onbesproken blijft of en in hoeverre die producten voorzien in een behoefte en of ze ook bijdragen aan het vergroten van de verdiencapaciteit.

Diversiteit en inclusie

De commissie beoordeelt de bijdrage aan diversiteit en inclusie als zeer goed.
Het bijdragen aan de (culturele) diversiteit van het stedelijke cultuuraanbod is de bestaansgrond en essentie van Imagine IC. De programmalijn Gesprekken wordt bottom-up van gespreksonderwerpen en deelnemers voorzien. Imagine IC gaat in deze programmalijn met cultureel diverse gemeenschappen in gesprek over wat zij zien als hun erfgoed in relatie tot de stad. Imagine IC zegt daarbij voorbij de grens te gaan van groepen die al goed geïntegreerd zijn en al bereikt worden door anderen. De afgelopen jaren heeft de organisatie bijvoorbeeld gewerkt aan de opbouw van een netwerk in de Ghanese en de Armeense gemeenschap zodat ook deze groepen betrokken worden in de erfgoedgesprekken en hun erfgoed toegevoegd kan worden aan de collectie van de stad. Door in de programmalijn Methodes met haar aanpak ook andere instellingen aan het denken en doen te zetten, heeft Imagine IC bovendien een positieve invloed op de culturele diversiteit van de programmering in de stad als geheel en in de erfgoedsector, zowel stedelijk als landelijk. 

Wat betreft de samenstelling van het publiek heeft Imagine IC als motto: 100% divers. De organisatie weet dit al vele jaren achtereen waar te maken en draagt daarmee volgens de commissie structureel bij aan het bereiken van een cultureel divers samengesteld publiek in de stad. Toch wil zij de komende jaren het deelnemersveld nóg diverser proberen te maken. Imagine IC wil eigenlijk af van het apart bedienen van specifieke cultureel gedefinieerde groepen en streeft er vooral naar om zoveel mogelijk mensen van zoveel mogelijk achtergronden en culturen met elkaar in contact te brengen, niet alleen in maar ook buiten Zuidoost. De commissie vindt het waardevol dat Imagine IC ontmoetingen tot stand brengt tussen mensen met uiteenlopende culturele achtergronden en perspectieven en hen uitdaagt hun omgeving te gaan zien door de ogen van de ander. 

Imagine IC heeft in de ogen van de commissie een heldere visie op en een goede aanpak voor de vergroting van de culturele diversiteit van het personeelsbestand en bestuur/toezicht. De organisatie geeft aan een divers samengesteld team en bestuur te hebben. De helft van de betrokken en heeft een niet-Nederlandse komaf, maar men blijft aandacht besteden aan de diversiteit van de bemensing. De commissie stelt vast dat de beoogde personele uitbreiding hiervoor mogelijkheden biedt. Om te zorgen dat wervings- en selectieprocedures een optimaal diverse groep kandidaten opleveren kiest Imagine IC voor passende recruitmentkanalen en maakt men gebruik van advertenties in buurtmedia. 

Conclusie

De aanvraag van Imagine IC voor de periode 2021-2024 omvat ook de € 90.000 die de organisatie de afgelopen periode jaarlijks ontving van het stadsdeel Zuidoost. De structurele stadsdeelsubsidie van een ton is eigenlijk met ingang van 2017 al vervallen, maar het stadsdeel heeft toch ieder jaar opnieuw besloten deze korting grotendeels te repareren. Het was Imagine IC niettemin al geruime tijd bekend dat deze cofinanciering in 2020 definitief zou stoppen. De organisatie had zodoende tijd en gelegenheid om maatregelen te treffen om deze korting op te vangen. Het AFK heeft geen middelen ter beschikking gekregen om wegvallende stadsdeelgelden te compenseren. Het voor de vierjarige erfgoedsubsidies beschikbare budget van het AFK is beperkt en zwaar overvraagd. Toekenning van het volledige subsidiebedrag aan Imagine IC zou ten koste gaan van de veelzijdigheid en samenhang van het aanbod in de erfgoedsector en daarmee het in artikel 1.2 van de subsidieregeling geformuleerde in de weg staan. Daarom adviseert de commissie om Imagine IC het gevraagde subsidiebedrag toe te kennen minus de € 90.000 die bedoeld was om de wegvallende stadsdeelsubsidie te compenseren. 
De commissie adviseert daarom de aanvraag van Imagine IC gedeeltelijk te honoreren met een bedrag van € 440.000 per jaar.

De aanvraag is beoordeeld binnen de adviescommissie Erfgoed.