Uitdagingen in de wijken: wat typeert de stadsdelen van nu?

In de tweede ronde werden de Cultuurverkenners ingedeeld per stadsdeel. In de conclusies per tafel tekent zich een duidelijke tweedeling af. Enerzijds zijn er de stadsdelen waar zich grote veranderingen hebben voltrokken. In Oost, West en Noord hebben stormachtige ontwikkelingen plaatsgevonden – die de dynamiek in de wijken heeft veranderd en zijn weerslag heeft op de rol van de Cultuurverkenners. Hier is het zaak om op een andere manier verbindingen aan te gaan binnen het stadsdeel – denk bijvoorbeeld aan het veranderend aanbod voor ‘oude’ en ‘nieuwe’ bewoners in de wijken. Daarnaast is het zaak voor hen het overzicht te behouden in de enorme hoeveelheid en verscheidenheid aan culturele activiteiten in het desbetreffende stadsgebied.

Anderzijds zijn er Nieuw-West en Zuidoost waar het werk nog steeds een redelijk pionierend karakter heeft en de Cultuurverkenner voor een groot deel ontdekt, signaleert en aanjaagt. Zodoende draagt de verkenner bij aan het onder de aandacht brengen van de potentie in het stadsgebied. Deze tweedeling binnen de stadsdelen zorgt voor een onderscheid tussen de manier waarop de kernwaarden van de Cultuurverkenner aan de orde komen, en welke prioriteiten er per stadsgebied gesteld worden.

Nieuw-West en Zuidoost: Pionieren en verbinden

In de uitgestrekte gebieden van Nieuw-West en Zuidoost heeft het werk van de Cultuurverkenner deels een pionierend karakter. Er is, ondanks de inspanningen vanuit het AFK en de Cultuurverkenners ter plaatse, in verhouding een lager percentage aanvragers dat het AFK bereikt dan in de andere stadsdelen. Tegelijkertijd zijn er de afgelopen jaren in deze stadsdelen veel (underground) initiatieven ontstaan op het gebied van kunst en cultuur. Zowel in Nieuw-West als Zuidoost spelen de broedplaatsen een belangrijke rol in de productie van nieuw werk. Bijzonder aan deze plekken waar makers van verschillende disciplines wonen en/of werken, is dat het kunstenaars stimuleert om interdisciplinair samen te werken. Waar dit in andere stadsdelen een sporadisch gegeven is, lijkt dit in Zuidoost en Nieuw-West binnen de broedplaatsen eerder gemeengoed. Aan de Cultuurverkenner de uitdaging om deze makers vervolgens aan het AFK te verbinden, en hen te wijzen op de mogelijkheden van het fonds. Zo kunnen zij in staat worden gesteld een extra professionaliseringsslag te maken in hun praktijk.

Zowel in Nieuw-West als Zuidoost bevinden zich grote presentatieplekken als De Meervaart en het Bijlmerparktheater, maar daarnaast is de infrastructuur voor jonge of beginnende makers om zichzelf te presenteren nog beperkt. Vaak heeft dit tot gevolg dat ambitieuze makers die succes krijgen, al snel naar het centrum trekken om zich daar verder te kunnen ontwikkelen en hun werk te kunnen presenteren.

“In Nieuw- West wordt veel gemaakt, maar weinig getoond. Er zijn veel broedplaatsen en andere werkplaatsen voor makers bijgekomen, maar er zijn nog weinig ruimtes om werk ook te tónen. De Meervaart als toonzaal is erg groot, maar in het segment daaronder zijn er erg weinig plekken. Hierdoor is er weinig verbinding tussen wat er gebeurt in de broedplaatsen en daarbuiten, en ontbreekt het contact met de bewoners.”

- Dieuwertje Tromp (Cultuurverkenner Nieuw-West)

Zuidoost heeft een geheel eigen signatuur op het gebied van kunst en cultuur. Het is een kleurrijk stadsdeel met een eigen sfeer. Dit komt omdat het stadsdeel relatief ver van de stad af ligt en door de multiculturele bevolkingssamenstelling. Het stadsdeel is echter onderling verdeeld en deze segmentatie loopt met name langs etnische lijnen. De kunst die gemaakt wordt in het stadsdeel richt zich vaak op een (etnisch) bepaalde doelgroep in het stadsdeel. De Cultuurverkenner fungeert in dit stadsdeel dan ook bij uitstek als verbinder.

In Nieuw-West tenslotte wordt er vanuit beleidsmakers in het stadsdeel actief ondersteuning gegeven aan maatschappelijke en/of culturele (bewoners)initiatieven. In Zuidoost wordt deze steun minder gevoeld en node gemist. Hier zou de Cultuurverkenner op kunnen inspelen in zijn rol als verbinder. Daarnaast zou de uitbreiding van het lokale Fonds voor Oost naar de overige stadsdelen hier een interessante rol in kunnen spelen.

Verbinding in veelvoud: West, Oost en Noord

Waar in Zuidoost en Nieuw-West de Cultuurverkenner echt nog een aanjager is, is het in de andere drie stadsdelen een kunst om zicht te houden op de veelheid aan culturele activiteiten. West en Oost lijken onderdeel van het centrum te worden en Noord is steeds meer in trek bij Amsterdammers van de andere kant van het IJ. Binnen de veelvoud aan culturele activiteiten lijken zich ‘eilandjes’ te hebben afgetekend in de stadsdelen. Veel culturele initiatieven doen voorkomen dat ze zich in de eerste plaats op bepaalde wijken van het stadsdeel te richten, en de voormalige samenwerkingsinitiatieven tussen de oorspronkelijke culturele pioniers in deze gebieden lijken minder hecht dan voorheen.

“Veel partijen opereren naast elkaar, waardoor er ontzettend veel aanbod is. Dit maakt het zowel voor de Cultuurverkenner als voor de bewoners moeilijk om het overzicht te bewaren en om keuzes te maken. Het maakt het daarnaast moeilijker om met bepaalde initiatieven in aanraking te komen.”

- Priscilla Macintosh (oud-Cultuurverkenner West)

Tegelijkertijd ontstaan er ook nieuwe verbindende initiatieven zoals bijvoorbeeld West Wednesdays; een maandelijkse kunstroute door Oud-West. Lokale bewegingen als deze slagen erin een andere, vaak jonge doelgroep te enthousiasmeren voor cultuur in de wijk. Hoop voor de toekomst is dat deze veelbelovende initiatieven hun publieksbereik verbreden, en ook aansluiting vinden bij de (oorspronkelijke) bewoners die de weg naar lokale kunst en cultuur minder goed kennen. Er wordt met name in de stadsdelen Oost en West ontzettend veel georganiseerd. Dat is op zich goed nieuws, maar het leidt wel tot een zekere versnippering van het publiek waardoor de impact van sommige initiatieven klein blijft. Het aanbod is in het geheel gegroeid, maar niet altijd lijken makers en initiatiefnemers van elkaars bestaan af te weten of een goed beeld te hebben van wat zich bij de diverse culturele organisaties in de buurt afspeelt. Een bundeling van activiteiten zou de zichtbaarheid van veel initiatieven kunnen vergroten.

De Cultuurverkenner fungeert hier als verbinder tussen de veelvoud aan culturele initiatieven. De lokale bewoners hoeven het stadsdeel niet meer uit om kunst en cultuur te ervaren, maar desondanks blijkt er op het gebied van publieksbereik nog veel te behalen. De Cultuurverkenner kan organisaties wijzen op overlap in activiteiten en potentie qua samenwerking. In Oost zijn er vanuit Fonds voor Oost veel activiteiten gericht op de oorspronkelijke bewoners. Het is interessant voor de Cultuurverkenner om dit te volgen, onderling kennis uit te wisselen en/of naar de mogelijkheden van beide fondsen door te verwijzen.

In Noord lijkt het publiek zich in tegengestelde richting te bewegen. Waar het pontje tien jaar geleden nog een onneembare barrière was voor Amsterdammers van over het IJ, weten zij Noord nu zeer goed te vinden. De rest van de stad heeft in het bijzonder de IJ-oever omarmd als het gaat om bezoek van culturele activiteiten. Nadeel van deze ontwikkeling is de snelle commercialisering van dit gebied. Daarnaast moet Noord ervoor waken dat het de eigen unieke identiteit als stadsgebied niet verliest binnen al deze snelle en ingrijpende ontwikkelingen.

De (oorspronkelijke) bewoners worden ook in Noord te weinig bereikt. Er tekent zicht een scheidslijn af tussen deze groep en de nieuwe bewoners. Onder zijn culturele pioniers, destijds beeldbepalend voor het culturele veld in het stadsdeel, kende Noord voorheen een meer hechte structuur. In de laatste jaren zijn ook hier meer losse eilandjes ontstaan. Samenwerking is minder noodzakelijk nu zij zelfstandig een almaar groeiend publiek bereiken. Potentieel gevaar is dat met deze schaalvergroting er minder ruimte overblijft voor experiment en jonge makers. Er ligt een grote uitdaging voor de Cultuurverkenner om grip te krijgen op het aanbod van makers en de continue beweging in het lokale kunstaanbod.

Meer weten? Lees hier het hele Cultuurverkenners report >