Strijkkwartet Biënnale Amsterdam

Inleiding 

Strijkkwartet Biënnale Amsterdam is een tweejaarlijks, grootschalig internationaal festival waar musici, liefhebbers en nieuwsgierige luisteraars het ‘genre’ strijkkwartet kunnen ervaren. Het festival is naar eigen zeggen niet alleen gericht op het rijke verleden van het genre, maar ook de actualiteit krijgt een prominente plek. Zo bevat de programmering een internationale line-up, worden er niet-traditionele presentatievormen ontwikkeld en krijgt de volle breedte van het strijkkwartetrepertoire de ruimte. Van belang daarbij zijn het scouten, presenteren en ontwikkelen van jong talent in binnen- en buitenland. Daarnaast is het geven van compositieopdrachten en het mogelijk maken van samenwerkingen met makers uit andere disciplines belangrijk voor Strijkkwartet Biënnale Amsterdam. Het Muziekgebouw is het kloppende festivalhart. Ook zal er worden samengewerkt met andere instellingen om het strijkkwartet op nieuwe plekken en bij nieuw publiek te brengen. 

In de periode 2021-2024 zullen de derde en vierde editie van de Strijkkwartet Biënnale Amsterdam plaatsvinden. Gedurende acht dagen worden er in het Muziekgebouw ruim 25 kwartetten met diverse solisten, meerdere componisten en een variatie aan sprekers uit de hele wereld gepresenteerd. Strijkkwartet Biënnale Amsterdam wil ook ruimte bieden aan kwartetten die het genre vanuit andere perspectieven benaderen. Het hoogtepunt in 2022 is voor Strijkkwartet Biënnale Amsterdam het 50 for the Future-project met het Kronos Quartet. Wat betreft publieksbereik verschuift de focus naar jong publiek, internationaal publiek, meer divers publiek en doelgroepen die niet vanzelfsprekend naar een concertzaal komen. In de komende periode worden er gerichte samenwerkingsprojecten en campagnes geïnitieerd om deze groepen langdurig te betrekken bij het festival. Verder worden diversiteit en de Fair Practice Code speerpunten binnen de organisatie waarbij het voornemen is om een vast dienstverband voor het kernteam van vier medewerkers te creëren. 

Strijkkwartet Biënnale Amsterdam ontvangt geen meerjarige subsidie binnen het Kunstenplan 2017-2020. 
Voor de periode 2021-2024 vraagt de organisatie bij het AFK een bijdrage van gemiddeld 
€ 62.500 per jaar in het kader van het Kunstenplan. 

Artistiek belang

De commissie beoordeelt het artistiek belang als zeer goed. 
Strijkkwartet Biënnale Amsterdam is volgens de commissie het enige festival ter wereld waar het genre strijkkwartet in al zijn vormen te beleven is. Het festival focust op ruim 250 jaar bestaande strijkkwartetliteratuur en op nieuw repertoire dat voor deze klassieke bezetting wordt geschreven. Strijkkwartet Biënnale Amsterdam creëert in de ogen van de commissie met de voorgenomen plannen een context voor excellentie in een informele en eigentijdse festivalsfeer. Daarmee heeft Strijkkwartet Biënnale Amsterdam volgens de commissie een eigen herkenbare signatuur. De commissie is positief over de prikkelende programmering zoals het omvangrijke 50 for the Future-project. Dat bestaat uit vijftig nieuwe composities voor strijkkwartet geïnitieerd door het wereldberoemde Kronos Quartet. De integrale presentatie hiervan tijdens de Strijkkwartet Biënnale Amsterdam vindt de commissie indrukwekkend en origineel. Ook worden er verrassende samenwerkingen aangegaan met zowel Nederlandse als internationale topensembles en instituten, zoals met het Canadese Lute Legends ensemble, een ensemble met tokkelinstrumenten uit vele windstreken. Ook het programma met het Kitgut Quartet en het Orkest van de Achttiende Eeuw, waarbij het allereerste concerto voor strijkkwartet en orkest uit de muziekgeschiedenis wordt uitgevoerd, vindt de commissie bijzonder. Daarbij vindt de commissie het positief dat er ook aandacht wordt besteed aan talentontwikkeling en educatie. Zo krijgen jonge strijkkwartetten een serieuze kans zich te presenteren via bijvoorbeeld een voorprogramma, showcaseprogramma of een residency. 

De commissie vindt de artistieke betekenis voor het publiek groot. Strijkkwartet Biënnale Amsterdam toont in het plan inzicht in de culturele interesses van de doelgroepen en verrast het publiek met nieuwe ideeën, waardoor het werk in de ogen van de commissie aansprekend zal zijn voor het beoogde publiek. Het genre strijkkwartet kent vanouds een eigen publiek dat op klassieke muziek is georiënteerd. Strijkkwartet Biënnale Amsterdam hanteert in zijn plannen een gedifferentieerde aanpak om zo gericht mogelijk verschillende publieksgroepen deelgenoot te maken van het aanbod. Er wordt onderscheid gemaakt tussen liefhebbers, ‘insiders’ en nieuwkomers, waarbij vanuit een duidelijke visie wordt aangegeven wat Strijkkwartet Biënnale Amsterdam voor wie maakt. De liefhebbers worden volgens de commissie goed bediend via de kwalitatieve en veelzijdige programmering en zij worden gestimuleerd verder te kijken dan hun reguliere concertkeuzes binnen het festival. De insiders zijn de vakmensen: musici, musicologen en podiumkunsten professionals. Zij zoeken onder andere verdieping en context. Hier is naar het oordeel van de commissie gedurende het festival ruim aandacht voor, bijvoorbeeld via masterclasses door kwartetten of gerenommeerde muziekdocenten. De nieuwkomers zijn een grote, veelzijdige, potentiële publieksgroep. Voor deze groep is er een gedifferentieerd en geselecteerd aanbod, zoals concertbezoeken met introductie voor vluchteling-studenten. 

De oprichter en artistiek directeur van Strijkkwartet Biënnale Amsterdam is de drijvende kracht achter het succes en de vernieuwing van het festival. Samen met een vakkundige kring van artistieke ambassadeurs die helpen bij het ontwikkelen van nieuwe formats en het toetsen van de artistieke doelstellingen, zetten zij de missie van Strijkkwartet Biënnale Amsterdam uit: een zo groot en divers mogelijk publiek inspireren om het strijkkwartet in al zijn facetten te beleven en verder te ontdekken. Er is in relatief korte tijd een breed artistiek programma ontwikkeld en in de ogen van de commissie formuleert Strijkkwartet Biënnale Amsterdam heldere focuspunten voor de komende periode. Voor de toekomstige programma’s kiest Strijkkwartet Biënnale Amsterdam expliciet voor aan aantal elementen zoals onder andere nieuw repertoire, de canon van het strijkkwartet, jong talent, samenwerking met solisten, andere ensembles of kunstdisciplines en verdieping door lezingen, inleidingen en masterclasses. Deze voornemens voor de edities 2022 en 2024 borduren naar het oordeel van de commissie op een doordachte manier voort op de eerdere edities. Dat is bijvoorbeeld zichtbaar in het voornemen om nog meer ruimte te maken voor talentontwikkeling van jonge kwartetten, via nieuwe compositieopdrachten die verstrekt worden aan prominente componisten als Jonathan Dove en Caroline Shaw en via de verdere samenwerking met het Leerorkest, waarbij meer jonge professionals aan leerorkest kwartetten gekoppeld worden. Het hoogtepunt van de derde editie van de Strijkkwartet Biënnale Amsterdam zal het internationale 50 for the Future-samenwerkingsproject zijn, waarbij vijftig nieuw geschreven kwartetten op een dag uitgevoerd zullen worden door verschillende (internationale) kwartetten. Dit vindt de commissie blijk geven van ambitie en bijdragen aan verdere artistieke ontwikkeling van Strijkkwartet Biënnale Amsterdam. 

Belang voor de stad

De commissie beoordeelt het belang voor de stad als voldoende. 
De commissie ziet de verbinding met de stedelijke samenleving terug via de initiatieven van de werkgroep Changemakers. Dat is een werkgroep gecreëerd door Strijkkwartet Biënnale Amsterdam die bestaat uit experts op het gebied van diversiteit en inclusie en die Strijkkwartet Biënnale Amsterdam daarin adviseert. De commissie is positief over de initiatieven van de werkgroep zoals de pilot samenwerking taalschool Taal & COAST op Maat en het project Geef een Toegift voor het Leerorkest. Via deze onderdelen zoekt Strijkkwartet Biënnale Amsterdam de connectie met Amsterdamse bewoners die niet vanzelfsprekend naar een concertzaal komen. Daarnaast gaat Strijkkwartet Biënnale Amsterdam veel inhoudelijke samenwerkingen aan met Amsterdamse culturele organisaties zoals met de Muziekschool Amsterdam en via de schoolconcerten met Oorkaan. Deze samenwerkingen zijn waardevol, maar hoofdzakelijk artistiek en educatief van aard en vindt de commissie daarom in mindere mate bijdragen aan verbinding met de stedelijke samenleving. 

De Strijkkwartet Biënnale Amsterdam speelt zich af in het Muziekgebouw in stadsdeel Oost. Daarmee draagt de organisatie bij aan de stedelijke spreiding van cultuuraanbod en het publieksbereik daarvan. Op een enkele presentatie in Amsterdam-Zuidoost na is er verder geen sprake van spreiding van activiteiten en publiek in de stad, naast de kernlocatie in het Muziekgebouw. De commissie vindt dit op zichzelf passend bij het type organisatie dat Strijkkwartet Biënnale Amsterdam is, met een duidelijk festivalhart in het Muziekgebouw waar de activiteiten geconcentreerd zijn. 

Strijkkwartet Biënnale Amsterdam heeft als eigen accent het thema Wereldstad gekozen. De commissie vindt dat het thema goed aansluit bij de activiteiten van de organisatie en is positief over de invulling van het thema. Strijkkwartet Biënnale Amsterdam heeft zich bewust genesteld in de hoofdstad als makkelijk te bereiken internationaal verkeersknooppunt en een van de meest geliefde steden ter wereld. In de ogen van de commissie wordt er een kwalitatief en voor Amsterdam relevant festival aangeboden, waarbij tegelijkertijd een sterke focus ligt op internationale uitwisseling en samenwerking. Strijkkwartetten en andere professionals vanuit de hele wereld komen naar Amsterdam om deel te nemen en expertise te delen. Daarmee fungeert het festival volgens de commissie als betekenisvol, internationaal platform voor het genre strijkkwartet. 

Uitvoerbaarheid

De commissie beoordeelt de uitvoerbaarheid als goed. 
Zowel op artistiek als zakelijk vlak heeft de commissie vertrouwen in de werkwijze, het vakmanschap, de kennis en ervaring van het vaste team om de beoogde plannen te kunnen uitvoeren. Strijkkwartet Biënnale Amsterdam heeft bewezen een groot, veelomvattend internationaal festival te kunnen realiseren. De ambities voor de komende twee edities vloeien logisch voort uit de twee eerste edities, waardoor de commissie overtuigd is van het realisme van het plan. Daarnaast waardeert de commissie de samenwerking met gedegen partners zoals het Muziekgebouw en de wijze waarop artistieke ambassadeurs betrokken worden bij het selecteren van strijkkwartetten en het ontwikkelen van nieuwe formats, hetgeen de uitvoerbaarheid van de plannen nog verder ten goede zal komen. 

Naar de mening van de commissie heeft Strijkkwartet Biënnale Amsterdam een gezonde bedrijfsvoering en is de organisatie in zijn huidige bedrijfsmatige staat stevig genoeg om de plannen uit te voeren. De aanvrager is financieel gezien in staat gebleken op een succesvolle manier grote, meerdaagse evenementen te realiseren, waarbij de budgetten streng werden bewaakt. Het eigen vermogen is jarenlang op hetzelfde niveau gebleven. Aandachtspunt is wel de hoogte van het eigen vermogen, die nu in het licht van de totale lasten een magere buffer vormt om mogelijke tegenvallers op te vangen. 

De commissie vindt de begroting passend in relatie tot de voorgenomen activiteiten. De opzet en toelichting op de begroting zijn helder. Gezien de professionele aanpak van de biënnales in 2018 en 2020 is er voldoende vertrouwen in het realiteitsgehalte van de begroting. De personeelslasten komen in 2022 en 2024 duidelijk hoger uit dan in 2018. Dit komt door de relatief gematigde beloning van het kernteam (vier medewerkers) uit de opstartjaren. De AFK en FPK-subsidies zijn volgens de aanvrager nodig om naar een verantwoord beloningsbeleid te komen en de organisatie volgt hiervoor de cao Toneel en Dans. De commissie vindt de stijging van de personeelskosten reëel in het licht van deze plannen en bovendien een goede ontwikkeling. De commissie is ook positief over de financieringsmix en vindt het indrukwekkend hoeveel eigen inkomsten Strijkkwartet Biënnale Amsterdam weet te genereren. Het dekkingsplan bevat een hoog percentage particuliere bijdragen, sponsoring en particuliere fondsen, waardoor de risico’s goed gespreid worden. 

De commissie vindt het marketingplan realistisch en passend om het beoogde publiek te bereiken en is positief over de gekozen marketingaanpak. Het marketingplan is goed uitgewerkt met specifieke marketingacties voor de diverse doelgroepen. De commissie vindt het daarbij vertrouwenwekkend dat Strijkkwartet Biënnale Amsterdam de eerste editie al een aanzienlijk bezoekersaantal bereikt heeft en de bezoekersaantallen de tweede editie zijn gestegen. De publieksdoelstellingen concentreren zich de komende periode vooral op het bereiken van meer jonge bezoekers en internationaal publiek. Voor dit doel wordt er naar het oordeel van de commissie met geschikte organisaties samen gewerkt, zoals met de marketingbureau’s Trendwolves en ForArtists. 

Diversiteit en inclusie

De commissie beoordeelt de bijdrage aan diversiteit en inclusie als voldoende.
In de ogen van de commissie draagt het plan in redelijke mate bij aan de culturele diversiteit van het Amsterdamse cultuuraanbod. Zo ziet de commissie culturele diversiteit in beperkte mate terug in het totale aanbod. Zo krijgt het cultureel diverse aanbod gestalte in onderdelen van het internationale 50 for the Future-project en in de programmering met de Afro-Amerikaanse bariton en curator Davone Tines. Daarnaast worden de samenwerkingen benoemd met SPHINXconnect, een platform voor Afro-Amerikaanse musici, maar hoe die samenwerking zich vertaalt naar de programmering is niet nader uitgewerkt. 

Strijkkwartet Biënnale Amsterdam is zich ervan bewust dat het niet vanzelfsprekend is dat cultureel divers publiek de weg naar het festival weet te vinden. De commissie is positief over de strategie om daarom samen te werken met anderen en via die weg verschillende cultureel diverse doelgroepen te bereiken. Dit uit zich onder andere in de aanpak van de werkgroep Changemakers, waarbij de focus ligt op het benaderen van specifieke cultureel diverse doelgroepen. Deze doelgroepen zijn mensen met een niet-westerse migratieachtergrond en/of zwakkere sociaaleconomische status, nieuwkomers/statushouders, internationals en expats. De organisaties waarmee deze doelgroepen bereikt zullen worden zijn onder andere het Leerorkest, de Begeleider Statushouders bij de Gemeente Amsterdam en The Student Hotel, maar verdere toelichting over de aanpak om hen te bereiken ontbreekt. Ook de continuering van de samenwerking met partijen die in 2020 bij het festival betrokken waren zal bijdragen aan een meer cultureel diverse publiekssamenstelling, zoals het Leerorkest. Overige initiatieven, zoals de samenwerking met UAF en ZID Theater worden genoemd en kunnen zeker waardevol zijn om een cultureel divers publiek te bereiken, maar een nadere toelichting bij deze samenwerkingen ontbreekt. De commissie vindt dat de stappen die gezet worden nog pril zijn, maar naar verwachting met name door de beoogde samenwerkingen in enige mate bijdragen aan het bereiken van een cultureel divers publiek. 

Strijkkwartet Biënnale Amsterdam heeft naar het oordeel van de commissie een zich ontwikkelende visie op culturele diversiteit van het personeelsbestand en bestuur/toezicht. Het kleine kernteam heeft één cultureel diverse medewerker. In de periode 2021-2024 speelt culturele diversiteit een rol bij de gewenste samenstelling van het bestuur. Van de zeven bestuursleden heeft momenteel één bestuurslid een niet-westerse migratieachtergrond. De komende periode wordt gestreefd naar tenminste drie bestuursleden met een niet-westerse migratieachtergrond. 
Bij de werving van vrijwilligers zal het werven van vrijwilligers met een niet-westerse migratieachtergrond ook een expliciet uitgangspunt zijn. De commissie is positief over deze voornemens, maar constateert ook dat de culturele diversiteit onder het personeel op dit moment nog minimaal is. Veel is dus afhankelijk van de inspanningen op dit vlak de komende tijd.

Conclusie

De commissie adviseert de aanvraag van Strijkkwartet Biënnale Amsterdam te honoreren met het gevraagde subsidiebedrag van € 62.500 per jaar.

De aanvraag is beoordeeld binnen de adviescommissie Muziek en Muziektheater.