Parels voor de Zwijnen

Inleiding

Parels voor de Zwijnen maakt community theater over maatschappelijke thema's. De wisselwerking tussen professionele acteurs en onervaren amateurs is onderdeel van zowel de aanpak als de theaterstijl van het gezelschap. Sinds 2017 werkt artistiek leider Saskia Huybrechtse in en vanuit Amsterdam-Noord. Vanwege de groeiende tweedeling tussen arm en rijk in dit stadsdeel vindt Parels voor de Zwijnen het urgent om de mensen die in Noord volgens het gezelschap langs elkaar leven, bij elkaar te brengen: de nieuwe Noord-bewoners die door de gentrificatie dit stadsdeel steeds meer bevolken en de oude bewoners van wie een groot deel onder de armoedegrens leeft. Dat doet het gezelschap met locatieprojecten waarin het de levenssituatie en de persoonlijke verhalen van de ‘oude Noorderlingen’ in het spotlicht zet. Met De Koningin van de Voedselbank en VETARM creëerde Parels voor de Zwijnen naar eigen zeggen nieuwerwets volkstheater waarin alles bij elkaar komt waar de groep zich sinds haar oprichting in 2001 mee heeft beziggehouden: documentaire verhalen, toneeldrama en interactie met het publiek. Parels voor de Zwijnen brengt haar projecten, die over grootstedelijke thema’s gaan, ook buiten Amsterdam-Noord op de planken, met in 2020 een ‘roadshow’ van VETARM, en in stadsdeel Zuidoost een remake van De Koningin van de Voedselbank.
Voor de periode 2021-2024 bouwt Parels voor de Zwijnen door op haar community-projecten in Amsterdam-Noord. Nieuw in SNIKHEET, over de aankomende energietransitie, is dat er ook bewoners van ‘groene’ projecten als Schoonschip en De Ceuvel meespelen. Vanuit haar ervaringen met publieksparticipatie zet de organisatie hier een stap verder. De Spullenbaas van Noord, een volksdrama over een bedrijfs-/huisuitzetting, ‘viert wat er verloren gaat nu nieuwbouwappartementen in het Hamerkwartier kleine bedrijfjes wegvagen. Naast amateurs uit de volkswijken speelt er ook een uit Syrië afkomstig muzikaal gezin in mee. Parels voor de Zwijnen plant ook een jaarlijkse Nooit Meer Zo Noord Show, met als vast onderdeel een inburgeringscursus voor nieuwe Noord-bewoners. 
De groep wil onderzoeken hoe zij haar werkwijze en projecten overdraagbaar kan maken, zodat ook andere theatermakers er in andere steden mee aan de slag kunnen.

Parels voor de Zwijnen ontvangt geen meerjarige subsidie binnen het Kunstenplan 2017-2020. Voor de periode 2021-2024 vraagt de organisatie bij het AFK een bijdrage van gemiddeld €113.129 per jaar in het kader van het Kunstenplan.

Artistiek belang

De commissie beoordeelt het artistiek belang als voldoende.
Parels voor de Zwijnen heeft een duidelijke eigen artistieke signatuur als gezelschap voor community theater waarin persoonlijke, alledaagse verhalen worden verteld door amateurs en professionele acteurs. De vergaande en oprechte inbedding van Parels voor de Zwijnen in Amsterdam-Noord maakt de voorstellingen inhoudelijk sterk en toont een deel van de samenleving dat in de podiumkunst over het algemeen weinig zichtbaar is. Het ontstaansproces, de motivatie en de opzet van de voorstellingen voor de komende periode weet Parels voor de Zwijnen telkens goed te omschrijven. In deze beschrijvingen herkent de commissie de artistieke signatuur van het gezelschap: de projecten overstijgen het kleinschalige wijktheater doordat ze verhalen koppelen aan grotere stadsvraagstukken. 
De commissie vindt de urgentie van de thema’s die het gezelschap aansnijdt groot, maar mist een uitwerking die op artistiek-inhoudelijk vlak ook prikkelend of ideeënrijk is. De nadruk ligt volgens de commissie meer op het maatschappelijke en minder op het artistieke aspect van community theater. Het plan licht toe hoe contact wordt gelegd met de spelers, en dat er openbare onderzoekmiddagen zijn die de amateurspelers ervaring opleveren, en de makers zicht geeft op bruikbaar materiaal. Maar hoe de artistieke begeleiding plaatsvindt en de amateurs en professionals samen tot een overtuigend professioneel artistiek resultaat komen blijft in het plan onderbelicht, al ziet de commissie dat het in afgelopen periode tot aansprekende resultaten heeft geleid zoals in De Koningin van de Voedselbank.

Het artistieke plan van Parels voor de Zwijnen is naar verwachting aansprekend voor de beoogde toeschouwers en sluit aan op hun culturele interesses. Parels voor de Zwijnen ontwikkelt zijn activiteiten voor theaterpubliek, voor bewoners en lokaal betrokkenen en voor mensen die begaan zijn met de thema’s die zij aan de orde stelt. Het plan toont een duidelijke visie waarbij verbinding tussen deze verschillende bezoekers centraal staat en publieksparticipatie een steeds belangrijker rol krijgt in de projecten. De commissie is van mening dat een duurzame relatie met de bewoners van Amsterdam-Noord de artistieke impact voor het publiek versterkt, doordat zij zich herkennen in wat wordt getoond. Parels voor de Zwijnen heeft ook een visie op de betekenis van de speellocaties: zij kiest voor locaties die vertrouwd zijn voor de ene doelgroep en de andere juist uitdaagt, zoals een buurthuis of een museum. Omdat de research periode en de pilots van voorstellingen samen met buurtbewoners en de amateurspelers tot stand komen, zijn de plannen van grote artistieke betekenis voor dat deel van de bewoners en hun achterban. 

De organisatie heeft de afgelopen vier jaar een theatervorm ontwikkeld die is gebaseerd op een aantal beproefde elementen: het samenwerken met professionele acteurs en amateurs, het theatermaken dicht op de werkelijkheid, het spelen op een specifieke locatie en een levendige interactie tussen verschillende publieksgroepen. De organisatie licht deze elementen helder en uitgebreid toe in het plan. De commissie ziet een ambitie voor artistieke ontwikkeling met name in de wijze waarop het gezelschap zich in deze elementen verder wil verdiepen. De voorgenomen overdracht van de werkmethode van Parels voor de Zwijnen aan nieuwe theatermakers zou op indirecte wijze mogelijk bij kunnen dragen aan de artistieke ontwikkeling, maar is vooral gericht op andere steden en het buitenland. In het plan leest de commissie daarnaast geen mogelijkheden voor de artistieke leiding, uitvoerenden en makers om zich op het artistieke vlak professioneel te ontwikkelen.

Belang voor de stad

De commissie beoordeelt het belang voor de stad als goed.
De commissie vindt dat Parels voor de Zwijnen zich op overtuigende wijze verbindt met Amsterdam-Noord en de vraagstukken die daar spelen. De onderwerpen van de voorstellingen komen uit de directe samenleving, zoals De Spullenbaas van Noord over een handelaar in tweedehands spullen in een omgeving van gentrificatie of SNIKHEET over de energietransitie in Noord. Het materiaal van de voorstellingen bestaat uit verhalen van verschillende bewoners. Een groot deel van de amateurspelers komt uit de directe omgeving en de voorstellingen bereiken een publiek dat voor een groot deel niet te vinden is in de Amsterdamse theaters. Ook spelen de projecten zich af op niet-traditionele theaterlocaties in Noord. De organisatie betrekt veel verschillende lokale samenwerkingspartners bij haar projecten, waaronder sociaal-maatschappelijke organisaties als Gaasperdam Groen Gas en Eigen Haard, buurthuizen en broedplaatsen.

Alle activiteiten en bezoeken vinden plaats in Amsterdam-Noord. Hoewel dit maar één stadsdeel betreft, draagt het gezelschap daarmee overtuigend bij aan spreiding van het Amsterdamse cultuuraanbod en het publiek buiten de stadsdelen Centrum en Zuid. Alle activiteiten voor komende periode vinden plaats in Stadsdeel Noord en zijn ook specifiek gericht op publiek daar. De organisatie streeft ernaar om haar voorstellingen ook in andere stadsdelen uit te voeren, maar dat is in de plannen voor 2021-2024 nog niet vertaald in concrete activiteiten of locaties. De remake van De Koningin van de Voedselbank in Zuidoost waar de organisatie naar verwijst, staat in het plan namelijk gepland voor 2020. De commissie is er daarom niet van overtuigd dat de organisatie in korte tijd met partners in een ander stadsdeel een plan voor 2021-2024 zal realiseren. 

Parels voor de Zwijnen heeft als eigen accent gekozen voor het thema Leefbare stad. De commissie vindt dat het plan daar duidelijk bij aansluit. De werkwijze van de organisatie is gericht op het verbinden van verschillende bewoners en de projecten sluiten inhoudelijk aan bij wat er speelt in de stad, specifiek in stadsdeel Noord. Het community theater dat Parels voor de Zwijnen maakt levert daarnaast een sterke bijdrage aan de leefbaarheid in het stadsdeel door de oprechte interesse in wat onder de bewoners van Noord leeft, de juiste toon die het gezelschap bij deze doelgroep weet te treffen, en de actieve wijze waarop deelnemers en publiek betrokken worden. 

Uitvoerbaarheid

De commissie beoordeelt de uitvoerbaarheid als voldoende.
De commissie vindt de plannen in organisatorische zin en werkwijze over het algemeen realistisch en uitvoerbaar. De artistiek leider is er al sinds de oprichting en heeft in kaart wat wel en niet werkt voor het gezelschap en de betrokkenen uit de buurt. De projecten zijn daardoor wel sterk van haar afhankelijk. De artistiek leider wil komende periode onderzoeken hoe zij haar werkwijze en vakmanschap overdraagbaar kan maken voor andere theatermakers, maar de commissie ziet niet hoe dat in de wekwijze binnen de eigen organisatie tot zijn recht komt. 
De projecten en de werkwijze van de organisatie zijn overzichtelijk en passen bij hetgeen de organisatie goed in is. De organisatie kampt echter, zoals ze zelf aangeeft, al langer met onderbezetting: een beperkt aantal medewerkers is belast met een veelheid aan verschillende taken. Hierdoor is het volgens de organisatie moeilijk om alle taken te overzien en te controleren. Parels voor de Zwijnen wil daarom de zakelijke en administratieve ondersteuning uitbreiden en investeren in het PR- en communicatiebeleid. De commissie is positief over deze beoogde stappen, maar ziet hier in het plan verder geen uitwerking van, anders dan dat een zakelijk leider zal worden aangetrokken.  
De bedrijfsvoering van Parels voor de Zwijnen is volgens de commissie redelijk gezond. Parels voor de Zwijnen heeft de afgelopen jaren steeds gewerkt met projectfinanciering, en is daar redelijk in geslaagd. De jaarverslagen tonen een bedrijfsvoering die past bij een kleine projectorganisatie die flexibel is en weet mee te bewegen met de omstandigheden. Het gezelschap neemt geen grote risico's maar ziet ook geen kans een reserve op te bouwen. Op dit moment kent de organisatie nog vrij veel onbetaald werk, onder andere door een bestuurslid die het financiële beheer verzorgt. De organisatie geeft aan naar fair practice en good governance te streven, maar de commissie ziet dat niet concreet gemaakt: de stijging in de personele lasten wordt vooral verklaard vanuit de uitbreiding van het team. 
De begroting is in grote lijnen passend en realistisch. Toch kijkt de commissie kritisch naar de kostenstijging. Volgens de plannen gaat die naar de versterking van de organisatie, de verdieping van de werkwijze en het vergroten van de impact van de voorstellingen. De commissie vindt de versterking van de organisatie een logische keuze. Dat de kosten per bezoeker erg hoog zijn is bij community art op zichzelf niet verwonderlijk, gezien de intensieve voorbereiding en begeleiding van de betrokken amateurspelers, waardoor het maakproces relatief veel tijd en geld kost. De commissie vindt dat Parels voor de Zwijnen zich juist vanwege die relatief kostbare voorbereiding van community theater, bij stijgende organisatiekosten ook meer in zou mogen zetten voor een toename van het aantal speelbeurten per productie. De commissie vindt de financieringsmix erg eenzijdig. De begroting leunt voor een groot deel op de bijdrage van het AFK en daarnaast op private fondsen. Aangezien de activiteiten zich komende periode alleen in Noord afspelen zou volgens de commissie een substantiële bijdrage van het Stadsdeel Noord op zijn plaats zijn. Ze leest in het plan geen ambitie om de publieksinkomsten te vergroten. De commissie leest wel een doelstelling om de sponsorinkomsten te laten oplopen naar gemiddeld 25%, zoals door het benaderen van energiebedrijven voor SNIKHEET en bieden van ‘steunkaarten’ voor donateurs, hetgeen de commissie vanwege het sociaal-maatschappelijke karakter van de projecten wel haalbaar lijkt.

De commissie vindt het marketingplan van Parels voor de Zwijnen slechts ten dele realistisch en passend om het beoogde publiek te bereiken. Het marketingplan is met name passend bij het kleine publieksbereik dat het gezelschap nu al heeft en de doelgroepen in Noord die de organisatie onderscheidt als nieuwe (jonge) bewoners: millennials, nieuwe gezinnen en oud noorderlingen. Een groot deel van de publiekswerving gebeurt via de achterban van de participanten, onder meer via sleutelfiguren, het vooronderzoek en de pilot-bijeenkomsten. Het plan mist in de ogen van de commissie echter een concept dat het publieksbereik of het aantal speelbeurten structureel kan vergroten. De commissie is enthousiast over het consequent inzetten van enquêtes om publieksonderzoek te doen. Ze ziet het feit dat uit de enquêtes en online kaartverkoop naar voren kwam dat het publiek ook uit heel Amsterdam en de regio komt vervolgens niet vertaald naar een daarop toegesneden marketingplan. Er is geen overtuigende specificatie van doelgroepen en hun behoeften en geen gedifferentieerde aanpak om verschillende doelgroepen te bereiken. De gehanteerde communicatiemiddelen, zoals sociale media en persbenadering, zijn vrij algemeen en niet specifiek gericht op het beoogde publiek in stadsdeel Noord.  

Diversiteit en inclusie

De commissie beoordeelt de bijdrage aan diversiteit en inclusie als zwak.
De commissie vindt dat Parels voor de Zwijnen een beperkte bijdrage levert aan het vergroten van de culturele diversiteit van het Amsterdamse cultuuraanbod. Het streven naar diversiteit is volgens de organisatie vanzelfsprekend, omdat dit een logisch gevolg is van het werken in de wijken en buurten van Noord en het bieden van een podium aan de ‘ongeziene’ mens. De commissie herkent dit echter weinig terug in de plannen voor komende periode: op het podium is er enkel een cultureel diverse representatie te zien met een professionele Syrische acteur, zijn twee dochters en cultureel diverse amateurspelers in De Spullenbaas van Noord. Ook de thema’s voor de voorstellingen zijn in thematiek of vorm niet cultureel divers. Ze gaan bijvoorbeeld over gentrificatie en de kloof tussen de oorspronkelijke bewoners van Noord en de meer kapitaalkrachtige nieuwe kopers. Hiermee levert het gezelschap volgens de commissie slechts een beperkte bijdrage aan de representatie van de verschillende culturele achtergronden en verhalen van de Amsterdamse bevolking.

Parels voor de Zwijnen vindt zelf dat het nu nog weinig bijdrage levert aan het bereik van een cultureel divers publiek. De organisatie reflecteert hierop en wil dit oplossen door intensief contact te houden met organisaties, sleutelfiguren, en maatschappelijke partnerorganisaties als Huizen in de Wijk. Ook noemt ze een concreet streefgetal: de organisatie wil 25 procent bezoekers met een niet-westerse achtergrond bereiken. Ondanks deze lovenswaardige doelstelling, vindt de commissie niet concreet gemaakt op welke wijze Parels voor de Zwijnen deze samenwerkingspartijen in gaat zetten, en hoe dit daadwerkelijk zal leiden tot een cultureel divers samengesteld publiek. 
Parels voor de Zwijnen heeft slechts in beperkte mate een visie op en plan voor de diversiteit van het personeelsbestand en bestuur. De commissie vindt het positief dat er een plan is voor het meer cultureel divers maken van de groep vrijwilligers en amateurs. Ze ziet geen plan dat gericht is op de (kern)organisatie of bestuur. In het plan staat weliswaar dat het gezelschap in de werving van medewerkers streeft naar een diverse samenstelling van het personeelsbestand, maar het bevat geen doelstelling of duidelijke aanpak waarmee dit ook realiseerbaar wordt. 

Conclusie

De commissie adviseert de aanvraag van Parels voor de Zwijnen te honoreren met het gevraagde subsidiebedrag van € 113.129 per jaar. De commissie constateert dat er na beoordeling van alle aanvragen onvoldoende budget beschikbaar is om de aanvraag te honoreren. 

De aanvraag is beoordeeld binnen de adviescommissie Theater.