AGALAB

Inleiding 

Stichting AGA LAB (hierna ook: AGA LAB) is een grafische werkplaats en laboratorium voor experimenten met techniek, beeld en materiaal in Amsterdam-West. (Aankomend) kunstenaars, ontwerpers en fotografen werken er aan hun eigen artistiek experiment, onderzoek en productie. Via het Artist in Residence-programma ontvangt de organisatie ieder jaar circa 35 internationale en lokale kunstenaars. Ook organiseert AGA LAB (educatieve) workshops, masterclasses, projecten en debatten. Landelijk onderscheidt de organisatie zich naar eigen zeggen door het experiment aan te gaan, een breed aanbod van grafische faciliteiten en haar circulaire ecologische attitude, bijvoorbeeld in de ontwikkeling van plantaardige inkten en pigmenten. AGA LAB ziet zichzelf als aanvulling op het kunstonderwijs en complementair aan postacademische opleidingen in de stad.

Naast het continueren van activiteiten richt AGA LAB zich de komende periode verder op de talentontwikkeling van nieuw en bewezen talent. Het Artist in Residence-programma wordt verbreed en verdiept met gerichte calls en samenwerkingen. Voorbeelden hiervan zijn de Binnenlandateliers (samen met STEIM), het EU-samenwerkingsproject In from the Margins, Growing Matters (samen met Zone2Source) en nieuwe calls voor onderzoeksresidenties vanuit AGA LAB. AGA LAB wil de verbinding met de buurt versterken en bijdragen aan de leefbaarheid in samenwerking met Cascoland via De Eendagszaak en met Podium Mozaïek in het programma Wees Onzichtbaar met persoonlijke verhalen uit de wijk en educatieworkshops. De organisatie start een pilot om live-events in de nachtcultuur te organiseren, Print-in met DJ Field Marshal Fred, om print en het zelf maken dichterbij jonger publiek te brengen en haar doelgroep uit te breiden. 

Stichting AGALAB ontvangt een vierjarige subsidie 2017-2020 binnen het Kunstenplan van € 74.265 per jaar (incl. indexatie 2020). 
Voor de periode 2021-2024 vraagt de organisatie bij het AFK een bijdrage van gemiddeld 
€ 87.500 per jaar in het kader van het Kunstenplan.

Artistiek belang

De commissie beoordeelt het artistiek belang als goed.
AGA LAB stelt zichzelf ten doel om, naast het faciliteren van een werkplaats, het grafische medium tot het uiterste op te rekken. Daarbij onderzoekt de organisatie het printmedium vanuit verschillende perspectieven. Ze brengt de historische relevantie van het ambacht en de vertaling naar het nu met digitale toepassingen en cross-overs met andere kunstdisciplines in kaart. Daarnaast onderzoekt ze social design - zoals bijvoorbeeld in het project De Eendagszaak in samenwerking met Cascoland, waarbij buurtbewoners met een goed idee voor een sociale onderneming lege winkelruimtes in Amsterdam Nieuw West betrekken. Ook biodesign - bijvoorbeeld bij het printen met plantaardige inkten en het onderzoek naar de rol van andere zintuigen zoals reuk in relatie tot drukwerk - is onderdeel van het onderzoek. De commissie meent dat AGA LAB hiermee prikkelende keuzes maakt die tot de verbeelding spreken. De verschillende technieken en invalshoeken tot het medium die AGA LAB onderzoekt en presenteert, worden door de commissie gewaardeerd als grensverleggend binnen het grafische domein en karakteristiek voor de eigen artistieke signatuur van de organisatie. Ook de plannen voor talentontwikkeling via het residentieprogramma maken de commissie enthousiast. De werkwijze en begeleiding van deelnemers past volgens hen naadloos bij de andere activiteiten van AGA LAB. Ze daagt namelijk makers uit om buiten de normatieve kaders van printwerk te stappen en daarmee hun originele idee op te rekken. De commissie vindt deze insteek getuigen van een originele signatuur van AGA LAB. Interessant daarbij vindt de commissie de uitbreiding van het curriculum van AGA LAB met atelierbezoeken van gastcuratoren, die met een blik van buiten reflecteren op het werk van de makers. 

De commissie is positief over de artistieke keuzes die AGA LAB maakt in het plan en vindt dat de organisatie aansluit op de behoefte van het beoogde publiek. Met haar expertise op het gebied van verschillende druktechnieken en meer experimentele benaderingen tot het medium weet AGA LAB (pre-)professionele makers uit te dagen om nieuwe vormen van werk en inhoud te ontdekken. Tegelijkertijd wil de organisatie van artistieke betekenis zijn voor een breder publiek zoals jongeren en kinderen en mensen uit de buurt. Daarbij heeft de organisatie volgens de commissie goed in beeld waarin zij artistiek kan voorzien. Met uiteenlopende samenwerkingspartners komt de organisatie tot nieuwe formats die inspelen op de culturele interesses van de doelgroep. De commissie vindt het Print-in met DJ Field Marshal Fred project, waarbij jongeren tijdens clubavonden van De School en Radion kleding en tassen bedrukken in aansluiting op de beeldtaal van underground- en popcultuur hierbij een aansprekend voorbeeld. De commissie waardeert bovendien het artistiek experimentele en het laagdrempelige karakter van dit project.

AGA LAB maakt volgens de commissie in de aanvraag helder inzichtelijk in welke richting ze zich wil ontwikkelen. Naast het continueren van lopende projecten, zoals het inktplantenonderzoek, kiest AGA LAB ervoor om meer te focussen op de talentontwikkelingsactiviteiten. De residenties worden uitgebreid met atelierbezoeken van gastcuratoren. Naast de open calls wil AGA LAB getalenteerde kunstenaars/ontwerpers uitnodigen om een periode in de werkplaats te komen werken. De voorkeur gaat hierbij uit naar makers die interdisciplinair of buiten de grafische discipline werken, om zo ook de organisatie artistiek te ontwikkelen en scherp te houden op andere en innovatieve benaderingen van de drukkunsten. De commissie is positief over deze ontwikkelingen omdat AGA LAB zo naast faciliterende ook een meer agenderende rol in de grafische kunsten kan ontwikkelen. Aanvullend zorgt de aanpak ervoor dat de medewerkers van de organisatie uitgedaagd blijven om zich artistiek-inhoudelijk te ontwikkelen.

Belang voor de stad

De commissie beoordeelt het belang voor de stad als goed.
AGA LAB werkt samen met vele partners uit het culturele en het breder maatschappelijke domein. Met het Mediacollege, Hout- en Meubileringscollege en basisschool Al Wafa lopen langdurige samenwerkingen voor educatieprojecten. Daarmee weet AGA LAB zich volgens de commissie op overtuigende wijze te verhouden tot de stad en de buurt waar de werkplaats zich bevindt. Met de aandacht voor duurzaamheidsvraagstukken en biodesign maakt AGA LAB inhoudelijk verbinding met stadsthematieken zoals leven in een circulaire, schone stad. Wel plaatst de commissie hierbij de kanttekening dat de inhoudelijke verbinding met de stedelijke samenleving grotendeels afhankelijk oogt van de makers en niet een-op-een toe te schrijven is aan de organisatie. Dat maakt voor de commissie minder duidelijk in hoeverre inhoudelijke verbinding met de Amsterdamse samenleving duurzaam bestendigd is binnen de organisatie AGA LAB. 

Gesitueerd in Amsterdam-West, waar ook het gros van de activiteiten plaatsvindt, draagt AGA LAB bij aan de spreiding van kunst en cultuur en het bereiken van publiek over de stad. De organisatie richt zich expliciet op verbinding met haar omgeving, bijvoorbeeld via projecten in samenwerking met culturele instellingen en maatschappelijke organisaties die ook in (Nieuw-)West gevestigd zijn. Podium Mozaïek met het project Wees Onzichtbaar en creatieve mbo’s uit Westpoort vindt de commissie hierin aansprekende voorbeelden. De commissie heeft er, gezien de ervaring van AGA LAB om zich tot de omgeving te verhouden, vertrouwen in dat dergelijke samenwerkingen in de komende periode overtuigend zullen worden voortgezet.

Als eigen accent kiest AGA LAB voor de Leefbare stad. De commissie meent dat AGA LAB in de verschillende projecten in, om en met de buurt weet bij te dragen aan de kwaliteit en aantrekkelijkheid van de leefomgeving voor bewoners. Een prikkelend voorbeeld hiervan is volgens de commissie het eerdergenoemde project De Eendagszaak in Nieuw-West in samenwerking met Cascoland. In dit project coacht AGA LAB buurtbewoners in het zelf maken en in productontwikkeling en organiseert zij workshops voor de buurt. Samen met de buurtbewoners maakt AGA LAB de beeldcultuur in de wijk zichtbaar. Wel ziet de commissie ruimte voor AGA LAB om naast het aanhaken bij initiatieven van samenwerkingspartners zelf meer een initiërende en/of regierol te nemen. Daarmee zou de aanvrager de commissie scherper kunnen overtuigen van de intrinsieke motivatie van AGA LAB om bij te dragen aan een leefbare stad.

Uitvoerbaarheid

De commissie beoordeelt de uitvoerbaarheid als voldoende.
In de ogen van de commissie heeft AGA LAB het grafisch vakmanschap en de expertise in huis om de beoogde activiteiten met kwaliteit neer te zetten. Waar nodig zoekt de organisatie relevante inhoudelijke samenwerkingspartners, bijvoorbeeld met Wageningen University voor het onderzoek naar plantaardige inkt en kleurpigmenten, of met het productiehuis Extrapool vanwege hun risoprint-expertise. Op zakelijk-productioneel gebied ziet de commissie ruimte voor AGA LAB om zich verder te bekwamen. De organisatie weet al vele jaren met een klein team en veel vrijwilligers haar plannen te realiseren. Dat geeft de commissie enerzijds het vertrouwen dat de plannen voor komende periode uitvoerbaar zijn. Anderzijds vormt de omvang van de organisatie een potentiële kwetsbaarheid. Niettemin weet de aanvrager in de terugblik op eerdere activiteiten de commissie redelijk te overtuigen dat zij realistisch in beeld heeft wat wel en niet haalbaar is wat betreft de organisatie en de werkwijze. 

Met betrekking tot de toekomstbestendigheid van de organisatie plaatst de commissie enkele kanttekeningen bij de bedrijfsvoering. Zo wijst de commissie erop dat de cijfers uit de aangeleverde jaarrekeningen van 2017 en 2018 niet overeenkomen met de ingevulde cijfers in het aanvraagformulier. De commissie constateert afwijkingen in de balans van de jaarrekening 2018: posten aan de passivazijde staan door elkaar en de toelichting sluit niet aan bij de werkelijke cijfers. De commissie merkt op dat in het verleden het kleine eigen vermogen de organisatie kwetsbaar maakte. De hoogte van het eigen vermogen is niet helder in beeld gebracht, noch te herleiden uit de ingediende cijfers. Daardoor is het voor de commissie onduidelijk of de positie van AGA LAB verbeterd is. Een professionaliseringsslag op dit gebied acht de commissie wenselijk. Een ander aandachtspunt betreft het goed werkgeverschap. AGA LAB heeft het wegvallen van de Sargentini-gelden van de gemeente Amsterdam opgevangen met een betaalde kracht aangevuld met vrijwillige functies. De commissie begrijpt dit als een tijdelijke oplossing, maar ziet hierin geen duurzame werkwijze voor de langere termijn. Het is voor de commissie niet duidelijk of AGA LAB voldoende zicht heeft op dergelijke risico’s en hoe zij deze kwetsbaarheden in de organisatie beoogt te ondervangen. Op het gebied van fair practice ziet de commissie ruimte voor AGA LAB om nadrukkelijker de verantwoordelijkheid te nemen voor een gezonde en toekomstbestendige beroepspraktijk. 

Hoewel de begroting summier is uitgewerkt, zorgt de toelichting in het ondernemingsplan voor voldoende vertrouwen. De commissie constateert dat de kosten passend zijn bij de voorgenomen activiteiten. Omdat de activiteiten grotendeels gecontinueerd worden, is het volgens de commissie begrijpelijk dat AGA LAB de afgelopen drie jaren als referentiejaren hanteert. De meest in het oog springende aanpassingen zijn volgens de aanvraag vooral de betere beloning van de technisch begeleiders en het freelancepersoneel. Omdat de personeelskosten niet zijn gespecificeerd, is dit voor de commissie echter niet te herleiden uit de begroting. Aan de dekkingskant plaatst de commissie een kanttekening. De commissie meent dat de verdiencapaciteit van AGA LAB ambitieuzer ingestoken kan worden. AGA Lab kan volgens de commissie niet concurreren met commerciële drukkerijen, maar wel unieke grafische technieken toepassen. Hierdoor onderscheidt het drukwerk zich van het traditionele aanbod. De beoogde aanstelling van een freelance acquisiteur om zich hier duidelijker mee te manifesteren acht de commissie daarom relevant. 

De komende periode wil AGA LAB haar marketingstrategie richten op een bredere doelgroep (pre-)professionele kunstenaars en jongeren en kinderen uit de buurt. Daarvoor betrekt AGA LAB kunstenaars uit het netwerk van programmapartners zoals Thami Mnyele Foundation, Podium Mozaïek en Makers Unite en vraagt hen als ambassadeurs op te treden. AGA LAB doet publieksonderzoek in samenwerking met De Appel en CBK Zuidoost gericht op de verschillende doelgroepen van deze ontwikkelinstellingen. Dit acht de commissie waardevol voor de marketing van de organisatie omdat hiermee haar bredere maatschappelijke positie van kan worden versterkt. De gedeelde inspanning van de genoemde organisaties wordt door de commissie positief gewaardeerd. De commissie meent dat de beoogde marketinginspanningen passend zijn om het beoogde publiek te bereiken, maar constateert tegelijkertijd dat het plan vrij algemeen is geformuleerd. De gehanteerde communicatiemiddelen bestaan uit beproefde onderdelen. AGA LAB erkent weliswaar de hernieuwde aandacht voor ambachten maar benut dit volgens de commissie nog niet optimaal in haar marketingplan. Volgens de commissie kan de organisatie op dit vlak meer experimenteren en de marketingstrategie meer toespitsen op de organisatie.
 

Diversiteit en inclusie

De commissie beoordeelt de bijdrage aan diversiteit en inclusie als goed.
Naar de mening van de commissie weet AGA LAB op aansprekende manier bij te dragen aan een cultureel divers cultuuraanbod in de stad. In het meerjarig project In from the Margins ontwikkelen kunstenaars jaarlijks workshops met lokale migranten- en vluchtelingengemeenschappen rondom ‘displacement’. Daarmee continueert AGA LAB het artistiek onderzoek naar een bredere transnationale beeldtaal in de hedendaagse kunst. Hiermee kiest AGA LAB volgens de commissie een interessante benadering tot het diversiteitsvraagstuk op een voor de organisatie eigen wijze. Bovendien ziet de commissie in deze werkwijze een leerzame interculturele uitwisseling tussen maker en participant waarbij het samen maken hen verbindt.

Met de brede programmering en de actieve aansluiting bij partners zoals Podium Mozaïek en Thami Mnyele Foundation sluit AGA LAB volgens de commissie aan bij nieuwe cultureel diverse doelgroepen. Dit vormt een aardige aanzet, maar de commissie meent dat de organisatie hier wel een volgende stap kan zetten. AGA LAB toont in de plannen intenties om bijvoorbeeld de taal en tone of voice te onderzoeken en om het communicatieplan voor te leggen aan een focusgroep met een inclusieve representatie. Dergelijke stappen acht de commissie positief, maar de beperkte concrete uitwerking ervan maakt het nog lastig om te toetsen of deze aanpak realistisch is. Onderbouwde keuzes voor publieksgroepen en een specifiek en op maat gemaakt communicatieplan hadden hierin meer helderheid kunnen verschaffen.

De klassieke grafische werkplaats die AGA LAB van oorsprong is, heeft zich ontpopt tot een maakplek en laboratorium voor de creatieve industrie. Die ontwikkeling heeft veel van het bestuur en de directie gevraagd. De doelstelling van de organisatie om het bestuur in de afgelopen jaren te diversifiëren, is behaald. Ook de organisatie is cultureel divers, zowel het vaste team, de artistiek-inhoudelijke commissie als de grote groep vrijwilligers. Zelf ziet AGA LAB een uitdaging om dit vast te houden. Bij de werving van personeel maakt de organisatie daarom gebruik van experts van buitenaf, bijvoorbeeld Makers Unite of lokale sleutelfiguren. De commissie merkt op dat AGA LAB diversiteit met name zoekt in het betrekken van vluchtelingen en migranten, maar meent dat inclusie een bredere visie op het vraagstuk vereist. Niettemin vindt de commissie de tot nu toe behaalde resultaten positief.

Conclusie

Stichting AGALAB heeft in haar aanvraag een jaarlijkse indexering van het gevraagde subsidiebedrag opgenomen. Het AFK kent geen geïndexeerd subsidiebedrag toe.  
De commissie adviseert daarom de aanvraag van Stichting AGALAB gedeeltelijk te honoreren met het bedrag dat voor het eerste jaar door Stichting AGALAB is aangevraagd, namelijk een bedrag van € € 87.500 per jaar.

De aanvraag is beoordeeld binnen de adviescommissie BFNA.