Stichting Brainwash

Podiumkunsten & Letteren
Aangevraagd: € 35.000
Toegekend: € 35.000

Inleiding

Stichting Brainwash laat twintigers en dertigers op toegankelijke wijze kennismaken met verschillende vormen van cultuur en zet de kunsten in voor de oriëntatie van deze en andere doelgroepen op hedendaagse thema's.

Sinds 2014 organiseert de stichting het Brainwash Festival en Brainwash Specials, waarin zij maatschappelijke thema's, multidisciplinaire programmering en een festivalsfeer combineert. Het doel is hierbij om literaire en podiumkunsten vanuit een maatschappijkritische benadering onder de aandacht van nieuwe doelgroepen te brengen. Het festival wil een kruisbestuiving tussen kunstenaars bewerkstelligen, via samenwerkingsverbanden de relaties tussen verschillende culturele instellingen in Amsterdam versterken en talentontwikkeling van jonge schrijvers en makers ondersteunen.

In 2019 en 2020 wil Brainwash Festival haar profilering binnen de culturele sector in Amsterdam versterken door onder andere het ontwikkelen van een eigen multidisciplinaire cross-over programmering. Zij breidt binnen het festival de kunstprogrammering uit. De organisatie zal daarnaast ook buiten de festivalperiode met nieuwe lokale samenwerkingspartners nieuwe programma’s ontwikkelen en uitvoeren in Noord, Zuidoost, Nieuw-West en Oost. Er is daarbij ruimte voor meer verdiepende programma’s en langere programmavormen, zoals voorstellingen.

Brainwash formuleert artistieke en zakelijke ontwikkeldoelen voor de komende periode. In artistiek opzicht wil Brainwash een visie op interdisciplinaire cross-over programma’s ontwikkelen, waarin inhoud en vorm elkaar completeren. De organisatie wil daarnaast experimenteren met nieuwe programmavormen, zoals bijvoorbeeld een programma dat voorafgegaan wordt door een langere samenwerking of uitwisseling. Zakelijk gezien wordt een professionalisering van de organisatie beoogd, met name op het vlak van een heldere rolverdeling en de formalisering en vormgeving van processen en beslissingsstructuren. Een tweede zakelijk ontwikkeldoel is het genereren van alternatieve bronnen van inkomsten teneinde de afhankelijkheid van fondsen te verkleinen.


Brainwash Festival vraagt aan het AFK voor de periode 2019-2020 een bijdrage van gemiddeld € 35.000 per jaar, waarvan gemiddeld € 10.000 per jaar voor ontwikkeling en € 25.000 voor de reguliere activiteiten.

 

Artistieke kwaliteit

De commissie beoordeelt de artistieke kwaliteit als voldoende.
Brainwash streeft ernaar filosofie, literaire kunst en podiumkunsten samen te brengen in een maatschappelijke context. Het vakmanschap op het vlak van filosofie en verbinding met de sociaal-maatschappelijke context overtuigt de commissie: de programmering is op dat vlak sterk en hetzelfde geldt voor de keuze van sprekers en deelnemers. De artistieke inbreng van de cross-overs met het kunstenveld vindt de commissie in de huidige vorm nog weinig prominent aanwezig. Het belang van de verbindende waarde en functie van kunst wordt in de aanvraag uiteengezet. De commissie vindt het hierbij gestelde artistiek-inhoudelijke uitgangspunt -een verdeling tussen vervoering/vervreemding (bewerkstelligd door theater), empathie (bewerkstelligd door literatuur) en ratio (bewerkstelligd door filosofie)- wat clichématig omschreven en tekort doen aan de dynamiek van interdisciplinaire kunst. De organisatie wil de komende periode een duidelijkere link leggen met verschillende kunstvormen als performance en theater. De commissie maakt uit de voorbeelden in het plan op dat nog niet helder is wat de beoogde nieuwe artistieke component zou kunnen of moeten inhouden. Het artistiek-inhoudelijk vakmanschap wordt momenteel met name extern betrokken en spreekt nog niet zo sterk uit de programmering. De commissie kan op basis van de aanvraag bovendien lastig beoordelen wat de artistieke vaardigheid is van de betrokkenen in relatie tot de doelstelling en de programmering.

De groeiende publieksbelangstelling en het feit dat de programma’s veelal snel en voortijdig zijn uitverkocht, getuigen er voor de commissie van dat de producties van Brainwash het publiek aanspreken. De uitkomsten van publieksonderzoek onderschrijven dit. Sterke samenwerkingspartners en actuele onderwerpen spelen hier een rol in en ook de verschillende platforms van Brainwash dragen hieraan bij: Brainwash.nl, Brainwash tv en Brainwash radio in samenwerking met omroep Human. De commissie concludeert dat er zeggingskracht voor een groot publiek is, zij het niet altijd vanwege de artistieke impact. Het festival bereikt dit onder andere door slim gebruik te maken van externe expertise en van de mogelijkheden van verschillende locaties, podia en genoemde platforms.

Brainwash Festival merkt in de aanvraag de artistieke kwaliteit als ontwikkeldoel aan. Daarom wordt binnen dit criterium tevens de kwaliteit van de ontwikkeling beoordeeld.
De beginsituatie wordt volgens de commissie te algemeen beschreven. In de terugblik op de artistieke ontwikkelingen legt Brainwash uit dat het zich ontwikkeld heeft tot een nieuw inhoudelijk festival. De organisatie licht echter niet toe hoe zij hier tot nu toe in artistieke zin via de programmering vorm aan heeft gegeven. Er worden geen voorbeelden genoemd en er wordt niet gerefereerd aan de lezingen, theaterstukken en samenwerkingen die op dit snijvlak van literaire- en podiumkunsten reeds plaatsvinden. Dit vindt de commissie een gemis in relatie tot het beoogde doel.

De commissie vindt dat Brainwash in de aanvraag blijk geeft van een sterk bewustzijn van de noodzaak tot versterking van de artistieke expertise binnen het vooral maatschappelijk-filosofisch georiënteerde team. De organisatie constateert dat deze expertise achterblijft en onderbouwt overtuigend de noodzaak om op dit gebied tot versterking te komen en zo een kwaliteitsverbetering te bewerkstelligen. Het einddoel van de artistieke ontwikkeling is duidelijk. De organisatie wil een visie ontwikkelen op interdisciplinaire cross-over programma's en experimenteren met programmavormen waarbij langere trajecten aan het programma voorafgaan. Het plan vult dit aan met de wens tot vernieuwing, inhoudelijke diversiteit en nieuwe samenwerkingsvormen. Dit vindt de commissie realistische einddoelen, die in het plan helder worden toegelicht. De keuze voor samenwerking met vernieuwende en/of lokaal opererende organisaties als The Black Archives en Woorden Worden Zinnen vindt zij interessant. De combinatie van specifieke expertise, kennis van de locatie of buurt en het succes van Brainwash Festival is naar mening van de commissie een goede bundeling van krachten.

De motivatie voor het instrument artistieke coaching ligt in het verlengde hiervan. Brainwash wil een coach aanstellen die adviseert op het gebied van multidisciplinare en crossoverprogrammering en de raakvlakken met andere domeinen. De organisatie constateert dat voor de beoogde artistieke visieontwikkeling en expertisevergroting urenuitbreiding van de huidige programmeur niet voldoende effectief zou zijn. De commissie vindt dit in het licht van de noodzakelijke versteviging van de artistieke uitgangspunten van het festival een verstandige keuze. Er wordt daarvoor een duidelijk en passend profiel omschreven. Daarbij wordt ook een concreet persoon genoemd die volgens de commissie kan bijdragen aan het koppelen van de verschillende domeinen. De commissie vindt dit instrument daarom passend bij het beoogde einddoel.

De commissie vindt het vanuit de geformuleerde artistieke doelen een goede stap om een nieuwe programmamaker aan te trekken die het artistieke element binnen het aanbod verder zal ontwikkelen. Zij onderschrijft ook het belang van aandacht aan talentontwikkeling in diens opdracht. De aanvraag maakt echter nog niet concreet in welke richting Brainwash de beoogde programmamaker wil sturen. Hier had de commissie graag nog meer inzicht in gekregen.

Rondom het instrument werkbezoeken wordt overtuigend toegelicht op welke vlakken de te bezoeken evenementen relevant zijn. Op basis van de genoemde voorbeelden acht de commissie dit instrument passend bij het beoogde einddoel.

Zakelijke kwaliteit

De commissie beoordeelt de zakelijke kwaliteit als zwak.

Er is naar mening van de commissie sprake van een redelijk gezonde bedrijfsvoering die voldoende basis biedt om de voorgenomen activiteiten te realiseren. Organisatorisch heeft de stichting voldoende stevigheid. Zij werkt met een vast team dat bestaat uit een directeur/zakelijk leider, een programmamaker en een programmeur. Dit zijn allen zzp’ers, waarvan de kosten onder de beheers- en activiteitenlasten vallen. Een betere uitsplitsing van de personele lasten had de bedrijfsvoering en de begroting inzichtelijker gemaakt. De prestaties in het verleden geven de commissie vertrouwen in het organisatorisch vermogen: Brainwash heeft het logistiek veelomvattende festival al meerdere keren succesvol gerealiseerd.

De Governance Code Cultuur wordt nageleefd. Er is sprake van een bestuur dat het raad van toezicht-model volgt. Dit bestuur is zeer actief in onder andere kennisondersteuning van de organisatie. Er is regelmatig en structureel gepland toezicht. Daarnaast is er een onafhankelijke Raad van Advies.

Financieel is er volgens de commissie sprake van kwetsbaarheden. Het behaalde resultaat over 2016 was negatief en de stichting had eind 2017 een negatief eigen vermogen en een langlopende lening. Niet duidelijk is of het negatieve eigen vermogen in 2018 wordt gecorrigeerd en of de lening in 2018 wordt afgelost. In de begrotingen 2019-2020 is hiervoor niets opgenomen. Hierdoor blijven er onduidelijkheden op dit punt bestaan. Dit vindt de commissie onzorgvuldig en zorgelijk.

Brainwash heeft een ambitieuze en naar het oordeel van de commissie niet geheel realistische begroting neergelegd. Ten opzichte van voorgaande jaren is er sprake van een bijna verdubbeling van kosten. Dat betekent dat ook de inkomsten flink omhoog moeten. De begroting vermeldt dat de private inkomsten in 2019 en 2020 bijna verdubbelen. De inkomstenmix vindt de commissie gezond, met onder andere goede inkomsten uit kaartverkoop. Brainwash heeft de afgelopen jaren een hoog percentage eigen inkomsten gegenereerd en verwacht dat dit de komende jaren ook boven de 80% blijft. Dit vindt de commissie slechts ten dele realistisch. De beoogde publiekstoename wordt met name bewerkstelligd door nieuwe programmering buiten het festival en buiten het centrum. Als Brainwash zich specifieker gaat richten op podiumkunstprogrammering, zullen de kosten daarvan aanzienlijk hoger zijn dan voor de huidige programmering met voornamelijk sprekers. Deze nieuwe programma's zullen volgens de commissie moeilijker kostendekkend te realiseren zijn, met mogelijk meer afhankelijkheid van subsidie. De commissie mist reflectie op de zakelijke gevolgen van deze verschuiving. In dit opzicht vindt de commissie de kosten minder realistisch ingeschat en vindt zij de samenstelling en hoogte van de kosten niet geheel passend bij de voorgenomen activiteiten.

Brainwash merkt in de aanvraag zakelijke kwaliteit als ontwikkeldoel aan. Daarom wordt binnen dit criterium tevens de kwaliteit van de ontwikkeling beoordeeld. De zakelijke beginsituatie wordt goed beschreven. Uit de sterkte-zwakte analyse blijkt dat bepaalde zakelijke kennis binnen Brainwash ontbreekt of te weinig geborgd en benut wordt. Voorbeelden hiervan zijn de expertise om nieuwe inkomstenbronnen aan te boren, het vakkundig gebruik van data-analyse en kennis van mediapartnerschappen en hoe die vorm te geven. De noodzaak voor coaching en kennisvergroting op financieel gebied is volgens de commissie voldoende onderbouwd; er wordt financiële expertise gemist die nodig is voor de ontwikkeling van start-up naar jonge organisatie.

De einddoelen voor 2019-2020 van Brainwash op het gebied van zakelijke kwaliteit vindt de commissie in principe helder en haalbaar. De organisatie wil professionaliseren en processen en beslissingsstructuren formaliseren. Ook streeft zij naar het genereren van alternatieve bronnen van inkomsten teneinde de afhankelijkheid van fondsen te verkleinen. De commissie merkt echter op dat dit in combinatie met de artistieke ontwikkeldoelen veel is om in twee jaar te realiseren. Scherpere keuzes of een prioritering hierbinnen hadden het realisme en de haalbaarheid van het geheel aan doelen kunnen vergroten.

Een belangrijk instrument voor de beoogde zakelijke ontwikkeling is de aanstelling van een marketeer. De directeur kan dan de marketing overdragen en zichzelf meer als artistiek en zakelijk directeur profileren. Niet duidelijk wordt of het zakelijk leiderschap ook het domein is van de huidige directeur, die voornamelijk filosofisch-inhoudelijk geschoold is en naast directeur ook projectleider en programmamaker is. Gezien de geschetste ontwikkelingen, met de sterkere nadruk op podiumkunsten en jaarprogrammering en het streven naar meer winstgevende activiteiten, was volgens de commissie ook de aanstelling van een zakelijk leider een serieuze overweging waard geweest. De commissie vindt instrumenten als cursussen op het gebied van financiën en data-analyse in principe passend, maar acht deze instrumenten niet afdoende om de beoogde duurzame professionaliteit van de organisatie op deze gebieden te bereiken.

Publieksbereik

De commissie beoordeelt het criterium publieksbereik als voldoende.
Brainwash Festival weet als een van de weinige organisaties diverse kunstdisciplines, filosofie, wetenschap en maatschappij samen te brengen voor een groot en enthousiast publiek. Er is daarbij uitstekende aandacht voor een doelgroep twintigers en dertigers die de weg naar het culturele aanbod van de stad nog niet altijd weet te vinden. Brainwash weet deze jonge doelgroep goed te bereiken. Alle Brainwash Festivals en Specials waren (snel) uitverkocht. Met bezoekersaantallen die vanaf 2016 ruim boven de 10.000 liggen, is het bereik overtuigend. Er wordt een forse groei beoogd door het festival enigszins uit te breiden op doordeweekse dagen en met name door ook buiten de festivalperiode te programmeren, in samenwerking met nieuwe lokale samenwerkingspartners op nieuwe locaties. Deze ontwikkeling verkeert nog in een pril stadium, en is daardoor moeilijk op haalbaarheid in te schatten.

Uit onderzoek door Brainwash blijkt dat de huidige omvang en de samenstelling van het publiek aansluit op de huidige activiteiten. De aanvraag omschrijft dat een groot deel van de doelgroep van Brainwash bestaat uit postmaterialisten, postmoderne hedonisten en kosmopolieten, behorend tot het hoogopgeleide segment van de samenleving. Brainwash reflecteert op deze relatief eenzijdige publiekssamenstelling en is zich ervan bewust dat deze diverser kan. Het bereiken van een meer cultureel divers publiek wordt in de aanvraag als aandachtspunt benoemd. De commissie vindt het voornemen om hiertoe in eerste instantie meer sprekers met een niet-Nederlandse achtergrond te programmeren een voorzichtige eerste stap. Zij is van mening dat het beoogde doelgroepenonderzoek dat Brainwash in 2019 wil doen hier een nodige aanvulling op is. Dit onderzoek wordt bewust niet alleen onder festivalbezoekers gehouden. Op basis van de resultaten wil de organisatie de aansluiting van de festivalthematieken op de belevingswereld van de doelgroep versterken. Gecombineerd met de wens om in nieuwe buurten nieuwe doelgroepen te bereiken -in Sexyland, Studio K, Bijlmerparktheater, Tolhuistuin en De Meervaart- biedt dit volgens de commissie een goed en concreter perspectief op het daadwerkelijk bereiken van andere doelgroepen.

De marketingaanpak vindt de commissie summier omschreven. Er wordt ingezet op de aanstelling van een marketeer en op aandacht voor verschillende nieuwe socialemediakanalen, aangezien er op facebook sprake is van een teruglopend jongerenbereik. De marketeer krijgt de opdracht aan een meer toekomstbestendige marketingstrategie te werken. Gezien de beoogde publieksgroei en daaraan verwante hogere opbrengsten uit kaartverkoop, had de commissie graag gezien dat deze opdracht specifieker uitgewerkt zou zijn. Nu is voor de commissie niet te beoordelen of met deze marketingaanpak beoogde bezoekers zullen worden bereikt.

Bijdrage aan de veelzijdigheid van het cultuuraanbod in de stad

De commissie beoordeelt de bijdrage aan de veelzijdigheid van het Amsterdamse cultuuraanbod als goed.

Zij vindt dat de interdisciplinaire benadering en cross-overs, de directe aansluiting bij de actualiteit en de filosofisch-maatschappelijke inhoud van Brainwash Festival een aanvulling is op wat er met steun vanuit het Kunstenplan wordt gemaakt en gepresenteerd in de stad. De accenten die Brainwash legt vindt de commissie duidelijk anders dan bij de overige 'jonge' literair-filosofisch of maatschappelijk getinte festivals en initiatieven zoals bijvoorbeeld SLAA en Read my World. De commissie vindt Brainwash daarmee een waardevolle bijdrage leveren aan het huidige cultuuraanbod van de stad. De voorgenomen artistieke ontwikkeling van Brainwash kan ervoor zorgen dat zij zich met haar bijdrage aan het kunstenveld nog meer weet te onderscheiden in de komende periode.

Conclusie

Op grond van bovenstaande overwegingen adviseert de commissie de aanvraag van Brainwash Festival volledig te honoreren voor een bedrag van gemiddeld € 35.000 per jaar, waarvan € 10.000 per jaar voor de uitvoering van de ontwikkelactiviteiten en € 25.000 per jaar voor de reguliere activiteiten.

De aanvraag van Brainwash Festival is beoordeeld binnen de adviescommissie Podiumkunsten & Letteren.