Stichting ZID

Cultuureducatie
Aangevraagd: € 100.000
Toegekend: € 0

Inleiding

Het in stadsdeel West gevestigde ZID wil kunst, cultuur en samenleving met elkaar verbinden. Hiertoe is ze actief op het gebied van cultuureducatie, cultuurparticipatie en community art. De door Karolina Spaić en Sebo Bakker opgerichte organisatie maakt producties met wijkbewoners en professionals. Met een mix van disciplines richt ZID zich nadrukkelijk op mensen van diverse culturele herkomst en verschillende leeftijden die niet of nauwelijks bekend zijn met kunsteducatie. In Amsterdam biedt ZID betaalbare, toegankelijke lessen en workshops. Gevorderde deelnemers kunnen doorstromen naar meer verdiepende workshops en voorstellingen of naar het meespelen als buurtacteur. Ook kunnen mensen aan de slag gaan als CultuurGids in de eigen buurt. Via de ZID Academy biedt ZID ondersteuning aan deelnemers.

In de periode 2017-2020 wil ZID het project CultuurGidsen stadsbreed en landelijk uitbreiden. Op deze manier werkt ZID aan een groeiend netwerk van deelnemers, die na afloop van de training zelfstandig verder gaan met het organiseren van laagdrempelig, duurzaam cultuuraanbod in hun buurt. ZID doet dat zelf in Amsterdam West en Nieuw-West en sinds enkele jaren ook voor een 12+-doelgroep in Zuidoost en Noord. Het deelnemersnetwerk ZID Academy wordt eveneens uitgebouwd. Internationaal streeft de organisatie naar kennisdeling en inspiratie voor de deelnemers en zichzelf. ZID zal via deelname aan het Europese project CARAVAN NEXT jaarlijks een festival in Amsterdam organiseren, met zowel wijkbewoners als nationale en internationale vakgenoten.

ZID is voornemens jaarlijks twee voorstellingen als eindproduct van de educatieve trainingen en een festival te produceren. Ze wil maandelijks een Open Podium bieden in de eigen theaterzaal. Door de inzet van stagiaires, wordt talentontwikkeling gedaan. De activiteiten op het gebied van cultuureducatie omvatten een binnenschools bereik van vijf scholen, met multidisciplinaire kennismakingsworkshops in het primair onderwijs in West en Nieuw-West. Buitenschools zijn er multidisciplinaire workshops bij drie vestigingen van de Weekend Academie. Er is doorstroom mogelijk naar de kennismakingsworkshop productie en de trainingsgroep productie. In Amsterdam, Den Haag en Amersfoort worden er per stad circa 25 CultuurGidsen getraind en daarnaast is er de ZID Academy; het groeiende netwerk van deelnemers dat via de Academy en een online Helpdesk met elkaar in contact staan en jaarlijks een bijeenkomst heeft.

De subsidie die aan het AFK wordt gevraagd in het kader van het Kunstenplan 2017-2020 bedraagt € 100.000 per jaar.

Artistiek-inhoudelijke kwaliteit

De commissie beoordeelt de artistiek-inhoudelijke kwaliteit als voldoende. Zij is positief over de sterke wijkgerichte aanpak die ZID hanteert. Met deze aanpak bereikt ZID zeer diverse, doorgaans moeilijk bereikbare doelgroepen, die gezamenlijk participeren in culturele activiteiten. De organisatie realiseert via kunst- en cultuurverbinding tussen mensen en wil hiermee de komende kunstenplanperiode blijven bijdragen aan een creatieve en leefbare maatschappij. De commissie vindt het plan in sociaal maatschappelijk opzicht sterker dan in artistiek opzicht. Ze vindt het van belang dat ZID kunst en cultuur inzet als middel om een sociaal maatschappelijke functie te vervullen in de wijken, ter bevordering van een sterkere sociale cohesie en taalontwikkeling en de versterking van het zelfvertrouwen van deelnemers. De artistiek-inhoudelijke visie is echter uiterst summier. Er ligt in de onderbouwing van de beoogde activiteiten veel nadruk op inspireren en het ontdekken van het eigen talent van de deelnemers, en minder op het ontwikkelen van die creatieve talenten. De commissie ziet in het aanbod weinig opbouw richting een verdergaande artistieke professionalisering. Een weergave van de artistieke ambities voor de komende periode ontbreekt. De recentelijk aangescherpte, interdisciplinaire ZID-methode vindt de commissie meer op een speelse, algemeen creatieve aanpak gericht dan op een verdiepende kunstzinnige of cultuureducatieve ontwikkeling. Ook wordt niet duidelijk op welke manier ZID talentvolle deelnemers begeleidt naar organisaties die zich meer op de educatieve fase van bekwamen richten.

Het programma voor cultuureducatie vindt de commissie in de huidige uitwerking weinig onderscheidend binnen het Amsterdamse aanbod. Het basispakket Kunst- en Cultuureducatie wordt in de aanvraag niet genoemd. Hoe het aanbod van ZID zich verhoudt tot andere aanbieders in het stadsdeel, wordt niet beschreven.

Een bijzondere activiteit van ZID is de training van de CultuurGidsen. Met deze gidsen verbreedt de organisatie haar draagvlak en geeft zij enthousiaste vrijwilligers een belangrijke functie in de wijk. Ook in dit onderdeel van de activiteiten is het participatieve element sterker uitgewerkt dan het kunstzinnige. De commissie vindt het positief dat scouts de wijk ingaan en daar activiteiten ontplooien, maar juist de zo belangrijke verbinding en de synergie met lokale culturele partijen wordt niet uitgewerkt. Ook wordt niet inzichtelijk gemaakt wat de resultaten en opbrengsten zijn voor het Amsterdamse culturele veld.

Zakelijke kwaliteit

De commissie beoordeelt de zakelijke kwaliteit als zwak. De substantiële stijging van de begroting 2017-2020, ten opzichte van de realisatie over 2014 en 2015, wordt nauwelijks toegelicht. Zo zijn de personeelskosten bijna verdubbeld ten opzichte van 2015. Deze verdubbeling wordt niet onderbouwd. De commissie vindt de personele bezetting ruim in relatie tot het bereik. Door de beperkte toelichting op de beoogde groei in activiteiten, deelnemers en bezoeken is moeilijk te beoordelen of de begroting realistisch is. Uitgaande van de huidige situatie acht de commissie deze groei niet realistisch.

Er is sprake van een veelzijdige financieringsmix. ZID weet sponsoren en andere financiële partners aan zich te binden. De deelnemersbijdragen zijn opvallend laag en zijn niet gespecificeerd. De commissie vindt het belangrijk een prijsbeleid te voeren om de participatiedrempel laag te houden. Uit het plan blijkt niet of er aanspraak wordt gedaan op vouchergelden voor het onderwijsaanbod, het Jongerencultuurfonds voor het buitenschoolse aanbod, of dat er met Stadspas wordt samengewerkt. Het plan bevat geen strategie bij tegenvallende inkomsten. De organisatie schrijft dat het binnenschoolse projectmatige deel van de activiteiten cultuureducatie zonder het AFK niet kan worden uitgevoerd.

De aan het AFK gevraagde subsidie voor 2017-2020 is procentueel uit verhouding ten opzichte van het totaal aan begrote subsidies, wanneer het gevraagde bedrag wordt bezien in relatie tot het aantal activiteiten en het publieks- en deelnemersbereik in Amsterdam. ZID vraagt subsidie bij het AFK aan voor de binnen- en buitenschoolse trainingen en workshops, voor het trainen van de CultuurGidsen en voor het trainen van de deelnemers in het repetitieproces van de productiegroep. Ook wordt bij het AFK ondersteuning aangevraagd voor de coaching via de ZID Academy, die een landelijk karakter heeft. Deze activiteiten zijn in de begroting niet uitgesplitst. Zonder specificatie van deze activiteiten op de begroting, naar een Amsterdams en een landelijk deel, kan de commissie niet anders dan op basis van eerdergenoemde procentuele verhouding oordelen dat het gevraagde bedrag te hoog is in relatie tot het Amsterdams bereik.

De organisatie wil de komende tijd de Governance Code Cultuur gaan toepassen. Het bestuursmodel wordt hierbij mogelijk veranderd naar een Raad van Toezicht. Afgezien van de wisseling van bestuursleden, wordt uit de aanvraag niet duidelijk welke stappen hiertoe worden ondernomen.

ZID heeft een concrete visie en aanpak op de culturele diversiteit van het personeelsbestand en het toezicht, en geeft zelf kritisch aan dat deze binnen het organisatieteam scherper kan. De organisatie onderschrijft de Code Culturele Diversiteit.

Publiek

De commissie beoordeelt het criterium publiek als voldoende. ZID formuleert geen duidelijke visie op een duurzame opbouw van publiek. Wel wordt er een aanpak geschetst; publiek en deelnemers worden vaak geworven in samenwerking met landelijke en lokale samenwerkingspartners als de Resto’s VanHarte, Huizen van de Wijk, buurttheaters, scholen, de Voedselbank of de bewonersvereniging. Ook trekt de organisatie de buurt in met bijvoorbeeld de laagdrempelige Theatertafels. Dat vindt de commissie een waardevol initiatief. ZID heeft een trouwe achterban, wat getuigt van een goede publieksbinding. Ook oud-deelnemers en buurt-acteurs worden ingezet. Het plan bevat geen directe onderbouwing voor de beoogde publieksuitbreiding. Het cultureel aanbod dat ZID bij Eigenwijks via de CultuurGidsen in Huizen van de Wijk verzorgt, wordt niet toegelicht. Deze activiteiten heeft de organisatie, zoals blijkt uit het aanvraagformulier, wel meegeteld als buurtactiviteiten. De commissie constateert dat een aanzienlijk deel van het publiek wordt bereikt met amateurkunst.

ZID kent haar doelgroep in West en Nieuw-West en omschrijft deze helder. Er wordt naar mening van de commissie een belangrijke, cultureel diverse doelgroep bereikt, voor wie factoren als laaggeletterdheid en armoede ook een rol spelen. De activiteiten worden op deze doelgroep afgestemd. ZID heeft een concurrentieanalyse gemaakt waarin de organisatie, naar de mening van de commissie, ten onrechte wordt vergeleken met cultuureducatie-instellingen zoals jeugdtheaterscholen. Cultuureducatie is bij ZID slechts één onderdeel van het totale aanbod.

Het totale Amsterdamse bereik vindt de commissie, met name voor het onderdeel cultuureducatie, vrij gering in relatie tot het aangevraagde bedrag. De commissie merkt op dat de cijfers over het bereik in de tekst van de aanvraag niet corresponderen met de cijfers op het aanvraagformulier.

Belang voor de stad: verbinding en spreiding

De commissie beoordeelt de verbinding als voldoende. ZID werkt veel samen met andere partijen. De verbinding met de stedelijke samenleving overtuigt door coalities met partners in het welzijn, de zorg, het onderwijs, de woningbouw en het bedrijfsleven. De verbinding met het culturele veld overtuigt de commissie minder. Zij mist vooral samenwerking met artistieke partners uit de culturele keten zoals DEGASTEN, het Poldertheater of collega-aanbieders in cultuureducatie.

De spreiding beoordeelt de commissie als goed. ZID bereikt met haar activiteiten een groot deel van de stad. Het merendeel van de activiteiten en bezoeken vindt plaats in de stadsdelen West en Nieuw-West.

Conclusie

Op grond van bovenstaande overwegingen adviseert de commissie de aanvraag van Stichting ZID niet te honoreren.