Pakhuis de Zwijger

BFNA
Aangevraagd: € 600.000
Toegekend: € 0

Inleiding

Stichting Pakhuis de Zwijger legt zich toe op het verbinden van mensen, het bouwen van communities en het manifest en zichtbaar maken van een vernieuwingsbeweging; een beweging die antwoorden probeert te formuleren op grote maatschappelijke vraagstukken van deze tijd. Pakhuis de Zwijger organiseert daartoe bijeenkomsten. De programmering kent drie pijlers: creatieve industrie, stedelijke ontwikkeling en global trends. Pakhuis de Zwijger is van mening dat creatieven, kunstenaars en ontwerpers de methodes, technieken en concepten tot hun beschikking hebben - (ver)beeldend en ontwerpend vermogen - voor oplossingen van maatschappelijke vraagstukken. Extra accent ligt de komende jaren op het verbinden van de Amsterdamse praktijken met die in het land, Europa en de rest van de wereld.

De programmering komt tot stand met meer dan honderd partners. Het overgrote deel van de bijeenkomsten wordt georganiseerd in coproductie, met redactionele participatie en/of met een communicatiebijdrage van derden. De insteek van Pakhuis de Zwijger is gericht op dialoog. Pakhuis de Zwijger opereert actief in het netwerk van het Platform Ontwikkelinstellingen. Ook wordt intensief samengewerkt met IDFA, de Stadsschouwburg en het Holland Festival.

Voor de komende periode wil Pakhuis de Zwijger inhoudelijk voorop blijven lopen door binnen de thema’s en programmareeksen te blijven zoeken naar nieuwe ontwikkelingen en koplopers, waarbij reeksen worden ververst en er nieuwe ontstaan. Tegelijkertijd zal verdieping een prominentere plek krijgen. Om de platformfunctie te kunnen vervullen zijn ook de opgaven in de stad van de toekomst een belangrijk uitgangspunt voor Pakhuis de Zwijger. Daarmee wordt de programmering meer strategisch en onderzoekend. De tweede doelstelling is om met de programmering direct effect in de praktijk te sorteren, door intensief samen te werken met partners op hun praktijkvragen. Het verbinden van innovatoren met meer reguliere partijen in de stad. Zowel door het organiseren van ontmoetingen, als ook inhoudelijk door te programmeren op het toepasbaar maken van innovatie voor mainstream toepassingen en het ‘opschalen’ van het bottom-up initiatief.

Pakhuis de Zwijger ontvangt in de periode 2013-2016 meerjarige subsidie vanuit het Kunstenplan van de gemeente Amsterdam, voor een bedrag van € 130.360 per jaar. De nu gevraagde meerjarige subsidie van het AFK bedraagt € 600.000 per jaar en wil de organisatie benutten voor de programma-organisatie.

Artistiek-inhoudelijke kwaliteit

De commissie beoordeelt de artistiek-inhoudelijke kwaliteit als ruim voldoende. Pakhuis de Zwijger is onderscheidend door het open karakter, het inspelen op de actualiteit en de verbindende kracht van de programmering, waarbij zij meerdere functies succesvol weet te verenigen: dialoogcentrum, broedplaats en netwerkorganisatie. De organisatie bewees de afgelopen jaren haar zeggingskracht, door een grote schaal aan activiteiten met bijbehorend publieksbereik te realiseren en vele onderwerpen te agenderen. Pakhuis de Zwijger neemt inmiddels een centrale positie voor stedelijke ontwikkelingen in en weet samenwerkingspartners, creatieve denkers, beleidsmakers en betrokken stadsbewoners bij elkaar te brengen. De commissie vindt verder dat er overtuigend vakmanschap spreekt uit de manier waarop Pakhuis de Zwijger de avonden weet te formatteren en deze vervolgens productioneel en organisatorisch gezien professioneel uitvoert.

Er is sprake van een visie, die zich vertaalt in drie programmalijnen die voortvloeien uit de beschreven visie en positie. De commissie vindt het positief dat Pakhuis de Zwijger de ambitie heeft om haar impact te vergroten en meer te gaan verdiepen. De wens om meer internationaal te opereren volgt hieruit en past bij de wijze van werken van de Zwijger. Het is per activiteit echter niet altijd direct duidelijk onder welke programmatische pijler deze valt. De commissie begrijpt dat dat deels inherent is aan het feit dat de organisatie juist cross-overs wil maken tussen de programma's en disciplines. De dynamiek en het verloop van de programmering staat centraal. Tegelijkertijd had de commissie graag meer inzicht gekregen hoe de programmering van Pakhuis de Zwijger, die voor een groot gedeelte gerealiseerd wordt in samenwerking met partners, concreet tot stand komt. Overtuigende criteria die uitsluitsel geven over hoe er bepaald wordt welke opgave van de toekomst ertoe doet en wie de artistieke koers bepaalt, ontbreken in de aanvraag. De verdieping die gezocht wordt in de komende periode is vooral in algemene termen beschreven.

De commissie vindt verder relevant dat de artistiek-inhoudelijke lading van visie en programmering beperkt is. De artistiek-inhoudelijke kwaliteit is vooral belegd in thema's en avonden, waarbij toegepaste kunst de hoofdrol speelt. Verder is er een beoogde samenwerking met De Appel, waarin beeldende kunst centraal wordt gesteld. Deze samenwerking is echter niet uitgewerkt. Gekeken naar de gehele programmering, in het verleden en zoals beoogd, dan ligt naar mening van de commissie het zwaartepunt met name bij de stadsdialoog en beleid maken voor de stad. De kwaliteit van Pakhuis de Zwijger zit in het signaleren van wat er aan de hand is en dat een platform geven. De artistieke gemeenschap en artistieke onderwerpen zijn daar tot op zekere hoogte ook onderdeel van, maar vormen in de ogen van de commissie een beperkt aandeel. Daarmee sluiten de activiteiten waarvoor wordt aangevraagd ook maar voor een deel aan bij de doelstelling van de Regeling Vierjarige subsidies.

Zakelijke kwaliteit

De commissie beoordeelt de zakelijke kwaliteit als goed. De bedrijfsvoering heeft een gezonde uitgangspositie en laat een ondernemende organisatie zien. Er is geen personeel in dienst van de stichting en er is een substantiële reserve. Er is inzicht in de risico's, die relatief klein zijn door de schaalbaarheid van de activiteiten. De mix van inkomsten is gezond en bestaat uit bijdragen van partners, projectsubsidies en bijdragen vanuit enkele aan de stichting verbonden BV's. Het eigen inkomstenpercentage was de afgelopen jaren hoog en is ook hoog begroot voor 2017-2020, met een gemiddelde van 87%. De begroting acht de commissie realistisch en haalbaar als gekeken wordt naar de realisatie over 2015: er wordt op overzichtelijke groei ingezet in de aankomende periode.

De bijdrage die van het AFK wordt gevraagd, bedraagt € 600.000 gemiddeld per jaar en is 360% hoger dan tijdens het afgelopen Kunstenplan. Pakhuis de Zwijger vraagt de hogere bijdrage voor "de ‘on going’ programma-organisatie, de stabiele basis, die zijn waarde heeft bewezen". Men stelt dat met de vorige kunstenplansubsidie er "enkel ruimte was voor kleine vaste basisfinanciering”, maar dat de groei van opdrachten en partnerships echter te groot was waardoor het "onmogelijk was een stevig en vast kernteam te formeren". De commissie begrijpt deze redenering niet: met een groei van opdrachten en partnerships lijkt het, in de ogen van de commissie, juist wel mogelijk om een grotere vaste basis te creëren.

De commissie constateert dat stichting Pakhuis De Zwijger en de BV’s rondom het Pakhuis als verbonden partijen kunnen worden aangemerkt; de directeur heeft overheersende zeggenschap over alle entiteiten en kan invloed uitoefenen op het beleid van de verbonden organisaties. De commissie heeft het AFK dan ook verzocht de jaarrekeningen te consolideren. Op basis van een beknopte analyse van de consolidatie over 2013 en 2014 blijkt dat er sprake is van positieve resultaten. De aanvrager is de afgelopen jaren in staat geweest om de activiteiten (waarvoor een structurele subsidie vanuit het Kunstenplan werd verleend) uit te voeren en daarbij het eigen vermogen te doen toenemen. Het eigen vermogen (na consolidatie) is in omvang groot genoeg om financiële risico’s en tegenvallers binnen de reguliere bedrijfsvoering op te vangen. Uit de geconsolideerde cijfers blijkt tevens dat het mogelijk is om de activiteiten ook zonder structurele subsidie te realiseren.

De organisatie heeft een raad van toezicht die ingericht is volgens de richtlijnen van de Governance Code Cultuur. Raad van toezicht en organisatie spannen zich zichtbaar in om de Code Culturele Diversiteit toe te passen.

Publiek

De commissie beoordeelt het criterium publiek als goed. Pakhuis de Zwijger heeft een breed en in aantallen groot publieksbereik onder makers, denkers en beleidsmakers in de stad. Deze groep is ook cultureel divers in samenstelling. De commissie vindt het een prestatie dat er in zo'n korte tijd zo'n publieksgroei is gerealiseerd. Er wordt aan publieksonderzoek gedaan en er is een marketingplan. De doelgroepen zijn zowel breed als gesegmenteerd. De kracht van Pakhuis de Zwijger is dat ze in de praktijk hebben bewezen beide daadwerkelijk te kunnen bereiken en verbinden en de plannen voor de toekomst geven het vertrouwen dat dit publieksbereik kan worden geconsolideerd.

Pakhuis de Zwijger wil de komende periode het bestaande, aanzienlijke publieksbereik bestendigen, niet uitbreiden. Men lijkt deze groep vooral te willen bereiken met de voortzetting van de huidige publieksbenadering. Zoals gezegd, is deze effectief gebleken in het verleden, hetgeen vertrouwen voor de toekomst biedt.

Belang voor de stad: verbinding en spreiding

De commissie beoordeelt de verbinding als goed. Pakhuis de Zwijger is verbonden met vele organisaties waarmee samengewerkt wordt voor de dialogen. Verbinding is de kern van de praktijk van Pakhuis de Zwijger. De samenwerking van Pakhuis de Zwijger richt zich op content-partners zoals culturele organisaties, beroepsverenigingen, hogescholen, omroepen en maatschappelijke organisaties. De organisatie verbindt zich direct met stedelijke vraagstukken, bewoners, de buurt en maatschappelijke organisaties in de stad.

De commissie beoordeelt de spreiding als goed. Vrijwel alle activiteiten vinden plaats in stadsdeel Oost.

Conclusie

Ondanks het overtuigende ondernemingsplan, adviseert de commissie de aanvraag van stichting Pakhuis de Zwijger niet te honoreren. Op basis van de geconsolideerde jaarrekeningen van de verbonden partijen van stichting Pakhuis de Zwijger, constateert de commissie dat het eigen vermogen (na consolidatie) in omvang groot genoeg is om financiële risico’s en tegenvallers binnen de reguliere bedrijfsvoering op te vangen. Uit de geconsolideerde cijfers blijkt tevens dat het mogelijk is om de activiteiten ook zonder structurele subsidie te realiseren. Vanwege deze redenen adviseert de commissie het AFK artikel 1.6 lid 2 onder c van de regeling vierjarige subsidies toe te passen. Hierin staat dat het bestuur de subsidie geheel of gedeeltelijk kan weigeren als de aanvrager ook zonder subsidie over voldoende gelden, hetzij uit eigen middelen hetzij uit middelen van derden kan beschikken om de activiteit te realiseren. Daarnaast vindt de commissie dat het aandeel artistieke programmering in de totale programmering beperkt is aangezien het accent ligt op stadsdialoog in bredere zin. De commissie is verder van mening dat de groei van opdrachten en partnerships het voor de stichting mogelijk moet maken om zelf een grotere vaste basis te creëren.