M4gastatelier

Inleiding

M4gastatelier, kunstplatform en een artist in residence in kunstenaarsgemeenschap Tetterode in Oud-West, stelt kunstenaars in de gelegenheid om voor een langere periode artistiek onderzoek te doen en aan experimentele projecten te werken. De artist in residence van M4gastatelier vormt de basis voor de productie van nieuwe kunstwerken, tentoonstellingen, presentaties en samenwerkingsverbanden. Het atelier biedt ruimte aan meerdere personen. Sinds 2013 richt M4gastatelier zich steeds explicieter op onderzoeksprojecten. Samenwerking, onderzoek en cross-overs worden aangemoedigd om interdisciplinaire projecten tot stand te brengen en experts bij de onderzoekgerichte projecten te betrekken. Een deel van de activiteiten is besloten omdat het om werkprocessen gaat die in een atelier worden verricht. Andere activiteiten, zoals de meetings in het kader van de onderzoekgerichte projecten, kunnen door genodigden worden bezocht of zijn voor iedereen toegankelijk.

In de periode 2017-2020 wil M4gastatelier zich explicieter op onderzoeksprojecten richten, wordt de programmastructuur hechter en vinden de projecten plaats onder leiding van een kunstenaar/curator. Hij of zij wordt een jaar voorafgaand aan de residentie uitgenodigd om een programma te ontwikkelen rond een door M4gastatelier omschreven thema.

M4gastatelier werkt op regelmatige basis samen met verschillende academies, universiteiten en andere kunstinstellingen in Amsterdam. Met de thematische invalshoeken van het nieuwe programma wil M4gastatelier de contacten intensiveren. Een kleine groep instellingen waar M4gastatelier intensief mee samenwerkt, is in de buurt gevestigd.

Om haar flexibiliteit en slagkracht te bewaren blijft M4gastatelier op projectbasis werken. Alleen het beheer en coördinatie van de fysieke ruimte en publiciteit worden vanaf 2017 op vaste basis georganiseerd.

De subsidie die aan het AFK wordt gevraagd bedraagt € 32.500 per jaar en is bedoeld voor het geheel aan activiteiten.

Artistiek-inhoudelijke kwaliteit

De commissie beoordeelt de artistiek-inhoudelijke kwaliteit als voldoende. M4gastatelier verwoordt een visie die een beeld geeft van de artistiek-inhoudelijke ontwikkelingen die de organisatie beoogt op langere termijn. De residency richt zich de laatste jaren steeds meer op onderzoeksprojecten waarin verschillende disciplines betrokken worden. Alle residenties worden afgesloten met een presentatie. M4gastatelier concentreert zich de komende periode op twee thema's: de stad en het werkproces. De thema’s worden weliswaar breed gehouden, maar de commissie vindt dat de kracht van een gastatelier doorgaans daarin ligt in dat kunstenaars de ruimte krijgen om hun eigen werk verder uit te werken en te verdiepen. De keuze voor thema’s vindt zij daarmee enigszins in tegenspraak.

De artistieke invulling wordt voor een belangrijk gedeelte bepaald door de kwaliteit van de kunstenaars die voor een residency in het pand verblijven. De commissie vindt dat de organisatie de afgelopen jaren heeft laten zien dat zij in staat is artistiek interessante kunstenaars te selecteren. De voorselectie van kunstenaars loopt deels via andere (buitenlandse) instellingen. Deze aanpak wil de organisatie uitbreiden, maar bestaat afgezien van de al langer lopende samenwerking met de British Council nog vooral uit intenties.

De organisatie wil de komende jaren de werkwijze aanpassen door een kunstenaar-curator te vragen een inhoudelijk plan te ontwikkelen waaraan een serie van activiteiten is gekoppeld. De eerste curator-kunstenaar die M4gastatelier wil vragen, vindt de commissie interessant. De commissie vreest echter wel dat deze aanpak ten koste gaat van de samenhang in het programma van de instelling vanwege de grote afhankelijkheid van verschillende persoonlijkheden.

De commissie vindt het onduidelijk hoe M4gastatelier de zeggingskracht van de tentoonstellingen denkt te waarborgen als de projecten draaien om onderzoek. Een presenteerbaar eindproduct is in dat geval niet gegarandeerd. Daarnaast is de commissie van mening dat het bereik van de presentaties bij, of georganiseerd door de organisatie zich tot nu toe nog veelal beperkt tot medekunstenaars uit de eigen directe cirkel. M4gastatelier is in de ogen van de commissie een voor curatoren en het bredere vakpubliek nog weinig relevante plek. De organisatie geeft zelf aan 'beeldbepalende bijdragen aan het culturele aanbod in de stad' te leveren. 'Beeldbepalend' vindt de commissie geen passende beschrijving van de schaal, het bereik en de samenwerkingen die de instelling heeft: hoewel er een internationaal netwerk is, is de reikwijdte van de activiteiten volgens de commissie voornamelijk beperkt tot de buurt.

Het vakmanschap in begeleiding en organisatie lijkt voldoende geborgd door de jarenlange ervaring, het netwerk en de kennis van de bestuursleden. De organisatie heeft zich duidelijk ingespannen om met ideeën te komen over hoe de residency beter kan functioneren en iets kan opleveren voor meerdere betrokken partijen. De commissie is echter nog onvoldoende overtuigd van het onderscheidende karakter van het gekozen format. Het welslagen hangt sterk af van de programmerende kunstenaars, waarvan er nu nog maar één bekend is, en de manier waarop de presentaties ontsloten worden. De ervaring van de commissie met de vaste presentatie-activiteiten als Weiner Wall en West Wednesdays, geeft in dat opzicht niet genoeg vertrouwen. Die activiteiten vindt de commissie vooral sympathiek, maar weinig onderscheidend door de beperkte uitstraling. Voor een instelling die ook een kunstplatform ambieert te zijn, mist de commissie een overtuigende aanwezigheid in het actuele beeldende kunstveld.

Zakelijke kwaliteit

De commissie beoordeelt de zakelijke kwaliteit als zwak. Uit de aangeleverde jaarrekeningen en bestuursverslagen maakt de commissie op dat de bedrijfsvoering financieel gezien een geringe omvang heeft. Er werd voornamelijk met vrijwilligers gewerkt. Dat men met weinig middelen veel heeft bereikt, getuigt van energie en doorzettingsvermogen. Er is een kleine reserve opgebouwd die voor de schaal waarop de organisatie nu opereert net voldoende is. Kijkend naar de beoogde te realiseren kosten en baten is er echter sprake van te klein weerstandsvermogen om risico’s en tegenvallers op te vangen. Naar het oordeel van de commissie is er daarom onvoldoende basis om de voorgenomen programmering en het beoogde publiek de komende vier jaar te bereiken.

In de aanvraag wordt wat betreft nieuwe posities ingezet op beheer, coördinerende en bestuurlijke taken. Zakelijk beheer en zakelijke ontwikkeling worden niet als aandachtspunten genoemd. Gezien de beoogde, vrij beperkte mix aan inkomsten had de commissie dat wel verstandig gevonden. De begroting laat zien dat de organisatie bij toekenning van de gevraagde subsidie voor 58% afhankelijk wordt van het AFK en het percentage eigen inkomsten flink terugloopt. De commissie constateert dat de financiering van de plannen voor de komende jaren valt of staat bij subsidie. Dat vindt de commissie geen wenselijke situatie.

De begroting is ruim driemaal zo hoog als de realisatie in 2015. De subsidie van het AFK verklaart de grootste stijging in baten en is goed voor een verdubbeling van de gerealiseerde baten ten opzichte van 2015. Het ondernemingsplan is vooral een beschrijving van het programma en de filosofie, niet van het businessmodel. Zakelijk gezien is er nauwelijks een plan waaruit opgemaakt kan worden dat met name in de publieksinkomsten kan worden voorzien. Bovendien ontbreekt een visie op het omgaan met risico's. De commissie vindt de zakelijke kwaliteit van de plannen ontoereikend en heeft daarom weinig vertrouwen in de haalbaarheid ervan.

Bestuur en toezicht volgen de richtlijnen van de Governance Code Cultuur. Een van de coördinatoren is voorzitter in het bestuur. Normaal gesproken een niet wenselijke situatie volgens de code, maar gezien de omvang van de organisatie is een meewerkend bestuur te verantwoorden. In het plan is geen concrete visie op vergroting van culturele diversiteit bij bestuur en personeel opgenomen.

Publiek

De commissie beoordeelt het criterium publiek als voldoende. M4gastatelier is een instelling die al sinds 2005 bestaat, maar die volgens de commissie nog steeds vooral haar eigen directe achterban bereikt. Het verwachte aantal bezoekers is met 3.500 per jaar gering te noemen. De commissie vindt dat deels begrijpelijk: de organisatie is in eerste instantie niet gericht op een groter publieksbereik en is ook niet toegerust om daar de komende periode echt slagen in te maken. De activiteiten die de organisatie uitvoert zijn grotendeels besloten omdat het om werkprocessen gaat die in een atelier worden verricht. Een ander deel van de activiteiten, zoals de meetings in het kader van de onderzoekgerichte projecten, kunnen alleen door een groep genodigden worden bezocht. Slechts een klein deel van het programma is voor iedereen toegankelijk. De commissie constateert echter dat deze projecten, zoals West Wednesdays en de Weiner Wall op het gebied van publieksbereik tot nog toe beperkt presteren.

Bij de residency ligt het accent eerder op talentontwikkeling, experiment en ontmoeting dan op breed publieksbereik. Het publiek dat bereikt wordt, bestaat uit huis- en vakgenoten en een in kunsten geïnteresseerd publiek. Hiermee wordt de ontmoeting gefaciliteerd die de residency voorstaat. De commissie kan uit de aanvraag echter onvoldoende opmaken of dit een ontmoeting is die de resident op een waardevolle manier verder brengt in zijn of haar werk.

De organisatie heeft (nieuwe) doelgroepen gedefinieerd, waaronder buurtbewoners. M4gastatelier heeft weliswaar een visie op hoe te investeren in behoud en duurzame opbouw van publiek, maar deze visie is in de ogen van de commissie summier uitgewerkt en gaat niet vergezeld van een overtuigende marketingaanpak. Er wordt naar mening van de commissie bijvoorbeeld, afgezien van de West Wednesdays, niet uitgelegd hoe de organisatie aan wil sluiten bij de succesvolle ontwikkeling van De Hallen. M4gastatelier heeft de afgelopen jaren geen publieksonderzoek gedaan en lijkt ook niet voornemens dat in de periode 2017-2020 te gaan doen. Het internationale residency-programma biedt naar mening van de commissie goede aanknopingspunten om programmering gericht op bereik van een cultureel diverse doelgroep op te zetten. Over het onderwerp wordt echter weinig expliciet gezegd in de aanvraag.

Belang voor de stad: verbinding en spreiding

De commissie beoordeelt de verbinding als voldoende. M4gastatelier werkt op regelmatige basis samen met de Universiteit van Amsterdam, de Rietveld Academie, Kulter, Dutch Culture, TransArtists, Kunstvlaai, PuntWG en Gerhard Hofland. De organisatie zoekt ook verbinding met de stedelijke samenleving, maar slaagt daar in de ogen van de commissie, zoals hierboven geconstateerd, nog onvoldoende overtuigend in. De commissie beoordeelt de spreiding als goed. Het merendeel van de activiteiten vindt plaats in stadsdeel West.

Na toepassing van de vier hoofdcriteria, zijn op de aanvraag van M4gastatelier ook de aanvullende criteria toegepast. De aanvullende criteria worden toegepast wanneer aanvragen gelijk eindigen en het budget ontoereikend is om al deze aanvragen te honoreren.

Aanvullend criterium Bijdrage aan veelzijdigheid

De bijdrage aan de veelzijdigheid van het Amsterdamse cultuuraanbod beoordeelt de commissie als zwak. De commissie constateert dat er naast M4gastatelier veel andere organisaties in de Amsterdamse basisinfrastructuur zijn dan wel organisaties die in beginsel voor honorering van hun aanvraag in aanmerking komen, die zich bezighouden met beeldende kunst. Binnen het genre van de beeldende kunst is de commissie bovendien nog onvoldoende overtuigd van de onderscheidende kracht van het aanbod dat M4gastatelier realiseert.

Aanvullend criterium Bijdrage aan evenwicht en samenhang in de keten

De bijdrage aan het evenwicht en de samenhang in de culturele ‘keten’ beoordeelt de commissie als zwak. De commissie constateert dat er naast M4gastatelier veel andere ontwikkelorganisaties in beginsel voor honorering van hun aanvraag bij het AFK in aanmerking komen. De commissie is bovendien onvoldoende overtuigd van de onderscheidende kracht van het residency-format dat M4gastatelier als ontwikkelorganisatie realiseert.

Conclusie

Op grond van bovenstaande overwegingen adviseert de commissie de aanvraag van stichting M4gastatelier te honoreren voor zover het budget het toelaat. De commissie adviseert het AFK om in dat geval maximaal een verdubbeling van de huidige exploitatie te ondersteunen. Dit betekent een maximale bijdrage van € 15.000 per jaar. Verder adviseert de commissie het AFK vanwege de precaire financiële situatie een tussentijdse financiële evaluatie te vragen van M4gastatelier in het geval de subsidie wordt toegekend.