Kunstvlaai

Inleiding

Stichting Kunstvlaai organiseert een tweejaarlijks festival dat kunstinitiatieven uit binnen- en buitenland gelegenheid biedt om zich met nieuwe kunstwerken en projecten te presenteren aan het publiek. Als overkoepelende organisatie voor kunstinitiatieven wil Kunstvlaai zich profileren als een platform dat nieuwe ontwikkelingen in de kunst stimuleert. Met deze functie, die verschillende vormen kan aannemen, wil de Kunstvlaai samenwerking en het uitwisselen van expertise bevorderen en een aanjager zijn van experiment. Behalve het faciliteren van nieuw werk, staan kennisuitwisseling en dialoog centraal: tussen binnen- en buitenlandse initiatieven, tussen initiatieven en kunstenaars, en tussen hen en het publiek. Naast het festival organiseert de Kunstvlaai rondetafelgesprekken, geeft het elk half jaar een publicatie uit en wil de organisatie zich als een actieve website met nieuws en achtergrondinformatie manifesteren. Sinds 2012 leidt de Kunstvlaai bewust een zwervend bestaan. De ruimtelijke context bepaalt sindsdien mede de inhoudelijke richting van elke editie. Steeds wordt een locatie gekozen die een specifieke vraag stelt aan elk initiatief en aan het overkoepelende programma. In 2016 is de stichting officieel geen deel meer van het Sandberg Instituut.

De Kunstvlaai ambieert voor de toekomst een groot publiek aan zich te binden en een plek te zijn waar het publiek nieuwe kunst, kunstprojecten en kunstinitiatieven kan ervaren. De Kunstvlaai streeft ernaar om ongeveer 11.000 bezoekers uit binnen- en buitenland samen te brengen. In de komende periode wil de Kunstvlaai meer dan voorheen met lezingen, gesprekken, workshops en publicaties naar voren treden. Voor de Kunstvlaai is de huidige ontwikkeling van hybride kunstruimtes interessant. De organisatie wil zich in de toekomst richten op progressieve, kleine organisatievormen binnen de kunst: of ze de vorm aannemen van een galerie of non-profit ruimte is van secundair belang. Ook vindt er een uitbreiding van de educatieactiviteiten plaats, waarbij het publiek zelf aan de slag gaat door kunst te bekijken en te beschrijven. Het resultaat is een alternatieve programmabrochure, die gedurende de festivaldagen voortdurend wordt aangevuld.

De Kunstvlaai ontvangt in de periode 2013-2016 een meerjarige subsidie vanuit het Kunstenplan van de gemeente Amsterdam voor een bedrag van € 44.960 per jaar. De gevraagde meerjarige subsidie van het AFK bedraagt gemiddeld € 50.000 per jaar en is bedoeld voor het geheel van activiteiten.

Artistiek-inhoudelijke kwaliteit

De commissie beoordeelt de artistiek-inhoudelijke kwaliteit als zwak. De organisatie heeft een artistieke visie geformuleerd, maar de commissie vindt deze onvoldoende uitgewerkt. Kunstvlaai beperkt zich tot de formulering dat het een podium wil bieden voor kleinere kunstenaarsinitiatieven en een aanjager wil zijn voor experiment in de beeldende kunst. Wat de visie op experiment in deze tijd kan zijn, wat actuele thema's bij kunstenaarsinitiatieven zijn en wat de selectiecriteria voor de keuze van initiatieven is, ontbreekt echter in de aanvraag.

Ook de samenhang van het programma vindt de commissie weinig scherp uitgewerkt. Men wil met name een platform zijn en een festivalpodium. De locatie van het festival in 2016 en in de aankomende jaren is nog niet bekend. De beschrijving van de manier waarop men zich wil manifesteren buiten de festivallocatie om, blijft vooralsnog steken in kleine activiteiten als lezingen, rondetafelgesprekken, een halfjaarlijkse publicatie, een website met nieuws en achtergrondinformatie en een database van kunstenaarsinitiatieven. Hoe en wie hieraan bijdragen, wordt onvoldoende duidelijk uit de aanvraag. Als Kunstvlaai echt een platformfunctie wil vervullen en bij wil dragen aan het actuele debat, dan dienen er in de ogen van de commissie op zijn minst thema's voor de komende jaren te zijn benoemd. De commissie constateert dat dit niet het geval is en dat de programmering summier is uitgewerkt. De website is niet actueel en laat ten tijde van het schrijven van dit advies nog steeds de Kunstvlaai-editie van 2014 zien. De keuze om van een tweejaarlijks evenement over te stappen op een 'bestendig platform' dat reguliere activiteiten uitvoert, is niet overtuigend onderbouwd.

Kunstvlaai is volgens de commissie in de basis onderscheidend, in die zin dat er geen andere organisatie in de stad is die zich specifiek richt op het samenbrengen van kunstenaarsinitiatieven in één presentatie. De commissie vindt echter ook dat de activiteiten van de stichting zich de afgelopen jaren minder hebben onderscheiden en minder goed aan lijken te sluiten bij de hedendaagse praktijk van kunstenaarsinitiatieven. Was het concept van het openstaan voor alle kunstenaarsinitiatieven ten tijde van de start van de Kunstvlaai nog revolutionair, die uniciteit en de bijbehorende energie is volgens de commissie nu vrijwel verdwenen. Er vindt momenteel selectie aan de poort plaats. Dat kan een legitieme keuze zijn, maar hoe de Kunstvlaai zich dan nog onderscheidt van allerlei andere nieuwe initiatieven die selecties maken, ziet de commissie onvoldoende terug in zowel het verleden als de plannen voor de toekomst. Het hedendaagse aanbod van beeldende kunst in de stad is inmiddels diverser geworden, er zijn nieuwe beurzen, er is Amsterdam Art Weekend en de aandacht voor kunstenaarsinitiatieven is groter geworden. In de plannen wordt in de ogen van de commissie een onvoldoende scherpe inhoudelijke ontwikkeling voorgesteld om onderscheidend te kunnen blijven. Ook mist in de plannen een heldere positionering ten opzichte van andere initiatieven. De commissie signaleert bovendien dat de keuze om op verschillende plekken in de stad te gaan zitten het risico met zich meebrengt dat het profiel van de organisatie nog verder versnippert dan nu al het geval is.

De commissie heeft vertrouwen in het vakmanschap van de drijvende krachten achter de Kunstvlaai. Verder is de organisatie deels afhankelijk van het vakmanschap van de kunstenaarsinitiatieven. De commissie vindt de zeggingskracht van de laatste editie van Kunstvlaai matig. De presentatie in de openbare ruimte sprak vooral een relatief kleine groep van kunst geïnteresseerden aan. Het ontbrak in de ogen van de commissie aan een presentatie en ontsluiting, die ook prikkelend is voor het bredere publiek, dat vanzelfsprekend aanwezig is in het Amstelpark. In het programma leest de commissie niet terug hoe de organisatie het gebrek aan zeggingskracht denkt te herstellen. De organisatie lijkt zich vrijwel niet bewust van het probleem. De commissie mist in de aanvraag reflectie over wat goed en wat fout ging en aandacht voor de manier waarop de organisatie van zijn ervaringen kan leren.

Zakelijke kwaliteit

De commissie beoordeelt de zakelijke kwaliteit als voldoende. Hoewel de organisatie, los van het Sandberg instituut, een minder stabiele basis krijgt op facilitair niveau, is de commissie van mening dat er een voldoende gezonde bedrijfsvoering is. Er wordt met weinig middelen veel bereikt. Er zijn geen vaste fte's, er zijn nauwelijks huisvestingskosten en zowel de activiteiten, als de organisatie zijn schaalbaar. De financiële risico's zijn daarmee klein.

De begroting van de Kunstvlaai is relatief bescheiden. De commissie is van mening dat er een bescheiden mix van inkomsten is. In 2014 waren de eigen inkomsten circa 33%. De rest van de inkomsten bestond voornamelijk uit subsidies. Voor de komende periode wil men in de festivaljaren meer dan 40% aan eigen inkomsten realiseren. Dat lijkt de commissie niet realistisch gezien de weinig onderscheidende positie van de Kunstvlaai in het veld en de concurrentie bij subsidiegevers. De raming van de entreegelden vindt de commissie hoog ingeschat, ook omdat de locatie nog niet bekend is. De verkoop van kunstwerken in oplage vindt de commissie aardig bedacht, maar levert in de praktijk financieel doorgaans weinig op. Vanaf 2016 worden jaarlijks activiteiten zoals rondetafelgesprekken, lezingen en publicaties georganiseerd. De ervaring van de commissie is dat ook dergelijke activiteiten niet veel inkomsten zullen genereren. Bestuur en toezicht voldoen aan de Governance Code Cultuur. De commissie constateert dat het ondernemingsplan niet ingaat op vergroting van culturele diversiteit binnen bestuur en personeel.

Publiek

De commissie beoordeelt het criterium publiek als zwak. De organisatie heeft wel een visie op het gegeven dat het publiek moet groeien, maar vertaalt dit niet naar een overtuigende strategie en aanpak. Het publieksbereik van de 2014-editie was bescheiden. De Kunstvlaai heeft twee doelgroepen: een publiek van breed geïnteresseerden dat wordt aangetrokken door de laagdrempelige, levendige sfeer en een publiek van (aankomende) professionals dat zichzelf op de hoogte wil houden van nieuwe ontwikkelingen in de kunst. De professionals waarop de Kunstvlaai zich richt bestaan zowel uit kunstinitiatieven, kunstenaars, studenten als bemiddelaars. Voor de komende jaren rekent Kunstvlaai op een groei van het bezoekersaantal van meer dan 100%. Dat vindt de commissie weinig realistisch, aangezien het plan niet duidelijk maakt waar deze groei vandaan moet komen. De organisatie heeft veel banden met academies en kunstenaarsinitiatieven. Daarom acht de commissie behoud van het bescheiden publieksbereik wel aannemelijk. Om te kunnen groeien en een breder publiek te bereiken is echter een gerichte segmentering van nieuwe doelgroepen en inzet van middelen nodig. Het plan voorziet daar niet in. Bovendien is er geen samenhangende marketingstrategie geformuleerd.

De meeste middelen om publiek te bereiken zijn gericht op de doelgroep van professionals. Als middelen om een breder publiek te bereiken heeft men driehoeksborden, huis-aan-huis flyers en een promotiefilmpje voor ogen. Dat zijn in de ogen van de commissie nogal traditionele, weinig gerichte en daarmee weinig overtuigende methodes om een breder publiek aan te spreken. Hiernaast mist de commissie bewustzijn in het plan dat een ander publiek betrekken niet alleen betekent dat de communicatie daarop moet worden ingericht, maar juist ook (de manier van ontsluiting van) het aanbod. Verder vindt de commissie het in het licht van de ambitie om een breed publiek te bereiken opvallend dat de voertaal op de website Engels wordt. De aanvrager heeft de afgelopen jaren geen publieksonderzoek gedaan en lijkt ook niet voornemens dat in de periode 2017-2020 te gaan doen. De Kunstvlaai heeft geen actieve strategie omschreven in de aanvraag om een cultureel diverser publiek te bereiken.

Belang voor de stad: verbinding en spreiding

De commissie beoordeelt de verbinding als voldoende. Er wordt intensief samengewerkt met kunstenaarsinitiatieven in de stad en verder zijn er samenwerkingen met onder andere het Sandberg Instituut, Platform Beeldende Kunst, Tubelight en Oedipus Brewing. Verder zijn er intenties tot samenwerking met Art Amsterdam, Unfair en Holland Festival. Of er sprake is van samenwerking met maatschappelijke organisaties is of van verbindingen met de buurt is niet op te maken uit de plannen.

De commissie beoordeelt de spreiding als zwak. Op dit moment is nog niet duidelijk waar Kunstvlaai en de platformactiviteiten precies gaan plaatsvinden. De afgelopen twee edities vonden plaats in stadsdeel Zuid.

Conclusie

Op grond van bovenstaande overwegingen adviseert de commissie de aanvraag van stichting Kunstvlaai niet te honoreren.