Stichting Amsterdam Light Festival

BFNA
Aangevraagd: € 400.000
Toegekend: € 0

Inleiding

Amsterdam Light Festival (ALF) is een lichtkunstfestival in de openbare ruimte, tijdens de winterperiode. Amsterdam Light Festival beschrijft haar visie als 'een cultureel festival van licht en water, dat de pracht van de winterse stad belicht. Kunst in de openbare ruimte in Amsterdam is van eminent belang voor het leefklimaat. In de winter kan lichtkunst daarin een prominente rol vervullen. Juist dan helpt lichtkunst het verblijf in de openbare ruimte te vormen’. Interactiviteit, ‘connectiviteit’ en publieksparticipatie spelen hierbij voor de organisatie een belangrijke rol.

Er zijn twee complementaire routes met voor de openbare ruimte van Amsterdam gerealiseerde lichtkunst; Water Colors en Illuminade. Water Colors is (tegen betaling) per (rondvaart)boot, eigen boot, roeiend, lopend of fietsend te bekijken. De Illuminade-route is te voet te bezichtigen. Het festival schrijft voor de samenstelling van de twee routes een internationale competitie uit, waaruit een internationale vakjury de selectie maakt. De curator van het festival nodigt daarnaast een aantal lichtkunstenaars uit op basis van de thematiek en de visie. Een randprogramma wordt ingezet om diverse ‘instaplevels’ voor publiek te garanderen.

ALF werkt voor de programmering samen met stadsdelen en partners, culturele en maatschappelijke instellingen, creatieve makers, kennisinstellingen. De organisatie geeft aan hierin een stimulerende, ondersteunende en coördinerende rol te hebben en inhoudelijke, technische en productionele ondersteuning te geven aan deelnemende kunstenaars. ALF heeft een aantal jonge Amsterdamse kunstenaars kansen geboden en heeft als beleid dat structureel te blijven doen. Op het gebied van lichtkunst wil het festival zich tot internationaal expertisecentrum ontwikkelen, dat festivals en kunstprojecten ook elders ondersteunt. (Semi-)permanente plaatsingen zijn een spin-off, met name ook in (stadsdelen van) Amsterdam.

Het belangrijkste doel voor de komende periode is de doorgroei van een pioniersfase naar volwassenheid. Dit wil de stichting bereiken door in te zetten op verdere kwaliteitsverbetering van de lichtkunst, geleidelijke spreiding van activiteiten naar stadsdelen, plaatsing van een aantal invitaties op sleutellocaties, waarvoor een groter deel van het budget wordt gealloceerd. ALF wil coproducties met de kunstinstellingen aan het Museumplein realiseren, om daar jaarlijks een groot lichtkunstwerk te plaatsen. Doel voor het totale publieksbereik in de kunstenplanperiode is groei van 850.000 naar 1.000.000 bezoekers, waarbij het aandeel internationaal bezoek tot 30% stijgt.

De meerjarige subsidie die aan het AFK wordt gevraagd bedraagt € 400.000 per jaar en is bedoeld voor het geheel van activiteiten.

Artistiek-inhoudelijke kwaliteit

De commissie beoordeelt de artistiek-inhoudelijke kwaliteit als zwak. De commissie waardeert de positieve uitstraling die het lichtfestival voor de stad heeft, de schaal, het publieksbereik en het productionele vakmanschap waarmee de routes elk jaar worden uitgezet. Artistiek-inhoudelijk is de commissie echter niet overtuigd van de kwaliteit van het festival, zoals dat de afgelopen jaren werd gerealiseerd. De plannen voor de komende periode brengen daar onvoldoende verandering in, naar mening van de commissie. De commissie vindt het evenement in de eerste plaats een succesvol en onderscheidend marketinginstrument voor de stad en te weinig een artistiek onderscheidend kunstfestival.

Uit de visie die Amsterdam Light Festival in het plan formuleert spreekt, volgens de commissie, weinig artistiek-inhoudelijke richting. Er worden in de plannen geen artistiek-inhoudelijke onderwerpen of accenten gekoppeld aan de twee routes en de randactiviteiten van het programma. Hiermee is er in de ogen van de commissie in artistieke zin sprake van een weinig samenhangende programmering.

Zo wordt er in de opdrachtomschrijving aan kunstenaars voor de Water Colors route meegegeven objecten te maken "die monumentaal en eenduidig zijn". Gelaagdheid van de te plaatsen lichtobjecten - een in de ogen van de commissie kernelement van hedendaagse kunst - lijkt daarmee bewust uitgesloten te worden in de programmering. De organisatie kiest ervoor in de andere route, de Illuminade, wel "ruimte voor experiment, meer diepgang en inhoudelijke lagen" mogelijk te maken. Wat dit echter betekent binnen de visie van de organisatie, is nauwelijks uitgewerkt. Er wordt slechts in algemene termen over gezegd dat het festival geïnteresseerd is in kunstwerken die een technologische innovatie gebruiken of wetenschappelijke ontwikkeling tonen. Welke innovatie en wetenschappelijk ontwikkelingen dat zijn, wordt niet toegelicht.

Omdat de kunstwerken voornamelijk geselecteerd worden via een open oproep aan kunstenaars wereldwijd, wordt feitelijk een belangrijk gedeelte van de artistieke koers bepaald door de jury en de selectiecriteria die zij hanteert. Anders dan de hierboven beschreven algemene elementen worden concrete selectiecriteria voor de jury niet benoemd in de aanvraag. Niet toegelicht is welke artistiek-inhoudelijke criteria gehanteerd worden om werk te selecteren en op welke kwaliteiten de jury is samengesteld. Jaarlijks wordt een thema bepaald. Deze thema's waren de afgelopen jaren echter dermate algemeen geformuleerd, dat deze weinig kader boden voor de samenstelling van een samenhangend programma. Inzicht in thema's voor de aankomende periode ontbreekt in de aanvraag. De commissie is niet overtuigd van het vakmanschap waarmee het artistiek team het programma tot stand brengt. Het team, dat vanaf de start bij het festival betrokken is, blijft ook komende periode aan het festival verbonden.

De commissie zag de artistiek-inhoudelijke kwaliteit de afgelopen jaren ook onvoldoende terug in de praktijk. Tijdens de routes waren er zeker her en der verrassende en prikkelende lichtkunstwerken te zien, maar die waren in de ogen van de commissie in de minderheid. De zeggingskracht van het festival zit voor de commissie vooral in de combinatie van vorm, goed toegepaste technologie en de feeërieke setting van de binnenstad in de winter, maar is geen gevolg van een artistiek-inhoudelijke aanpak. De doelstelling, om de kenner te verrassen en de leek te prikkelen, wordt naar mening van de commissie dan ook maar ten dele gerealiseerd. Artistiek gezien zijn er wel voornemens om de kwaliteit te versterken, maar deze liggen vooral op het vlak van samenwerkingen, waarvan de status op dit moment onduidelijk is.

De ambitie om met het ALF aanjager te zijn van talent- en expertiseontwikkeling waardeert de commissie. De commissie kan zich voorstellen dat de kunstenaars die voor het festival een werk ontwikkelen, kunnen leren van de hoogstaande technische en productionele kennis die ALF in huis heeft. Tegelijkertijd mist er een concrete beschrijving van een traject gekoppeld aan doelstellingen waardoor onduidelijk is hoe de organisatie de talenten concreet wil gaan ontwikkelen.

Zakelijke kwaliteit

De commissie beoordeelt de zakelijke kwaliteit als voldoende. De commissie is positief over de flexibele opzet van de organisatie. Het festival heeft geen mensen in dienst. Directie en personeel van het festivalbureau wordt jaarlijks uitbesteed aan een extern bureau, dat de daadwerkelijke loonkosten en overhead in rekening brengt. Met dit model is de organisatie aan de personeelskant schaalbaar. De stichting hanteert sinds de oprichting een bestuur- en directiemodel en oriënteert zich op overgang naar een raad van toezicht model in de komende periode. In 2016 vindt een eerste vernieuwing van de bestuurssamenstelling plaats. De stichting heeft een aantal adviseurs, zonder formele (bestuurs)functie. Het huidige bestuur volgt de Governance Code Cultuur. Uit de aanvraag blijkt geen visie op de culturele diversiteit van personeel en toezicht.

Financiële risico's worden benoemd in de aanvraag. De commissie is er echter niet van overtuigd dat de beoogde maatregelen om ze het hoofd te bieden voldoende zijn. De organisatie heeft een negatieve financiële uitgangspositie. Afgelopen jaar is weliswaar positief resultaat behaald, waarmee het negatieve vermogen afnam, maar het is vooralsnog onduidelijk of deze trend zich doorzet: in 2014 werd nog een substantieel verlies gerealiseerd, waarmee de al negatieve reserve verder opliep. Het verlies is opgevangen door een lening die in de periode 2017-2020 moet worden afgelost. De stichting geeft aan tijdens de aankomende periode de achtergestelde lening volledig te willen aflossen. Daarnaast wil men tot 2020 geleidelijk een egalisatiereserve opbouwen van circa € 600.000. De commissie onderschrijft de noodzakelijkheid van het opbouwen van een dergelijke reserve, gezien de risico's met slecht weer die de organisatie loopt.

De commissie vindt de financiële strategie om de lening af te lossen en een reserve op te bouwen echter van weinig realisme getuigen: er worden de komende periode namelijk fors meer kosten gemaakt in plaats van bezuinigd. Die kosten worden, blijkens het plan, voornamelijk gemaakt om het aantal getoonde lichtkunstwerken te laten stijgen van 40 tot 45, invitaties aan topkunstenaars te kunnen doen, en om de bezetting van het festivalbureau enigszins te versterken.

De organisatie realiseerde de afgelopen jaren een brede mix aan inkomsten, waar de commissie waardering voor heeft. Die brede mix wordt de komende periode voortgezet en voorziet in een hoog percentage eigen inkomsten. De mix bestaat uit publieksinkomsten, uit corporate crowdfunding, sponsoring, andere private financiering, een agentschap voor kunstwerken en verschillende subsidies. Het plan gaat echter niet concreet in op de wijze waarop deze inkomsten zodanig vergroot kunnen worden, dat ze de toenemende kosten en aflossing van de lening kunnen dragen. Er wordt alleen aangegeven dat de inkomsten uit rondvaarten omhoog kunnen door meer per persoon aan afdracht te vragen. Over alle andere inkomstenbronnen wordt verder in algemeenheden gesproken. De commissie heeft op basis van de plannen dan ook weinig vertrouwen in de haalbaarheid van de begroting.

Publiek

De commissie beoordeelt het criterium publiek als goed. ALF bereikt een groot publiek van Amsterdammers, Nederlanders en (inter)nationale toeristen. Het festival is laagdrempelig, doordat er goed zichtbare activiteiten in de openbare ruimte worden georganiseerd. Daarnaast is er een professionele communicatie- en marketingaanpak, die zich de afgelopen periode heeft bewezen. Er wordt regelmatig publieksonderzoek gedaan, waarmee het aannemelijk is dat de organisatie inzicht heeft in haar doelgroepen. De doelgroepen zijn in de aanvraag zelf nauwelijks benoemd. Er wordt alleen over lokale, nationale en internationale bezoekers gesproken. Er is in het plan geen specifieke aandacht voor bereik van publiek met een niet-westerse achtergrond.

De visie van de organisatie is de komende periode vooral gericht op behoud van de Amsterdamse bezoekers en uitbreiding van het aandeel internationale bezoekers. De organisatie gaat daarvoor meer inzetten op gratis publiciteit door creatieve storytelling te intensiveren. Verder wil ALF meer social media gedrag en internetverkeer van bezoekers analyseren en meer kwantitatieve gegevens verzamelen over bezoekaantallen en herkomst daarvan, door signalen van mobiele telefoons (iBeacons) te monitoren op verschillende plaatsen langs de routes. De commissie is er op basis van deze verdiepingsmethodes van overtuigd dat, samen met de bestaande aanpak, de beoogde stijging in publieksbereik op termijn haalbaar is.

Belang voor de stad: verbinding en spreiding

De commissie beoordeelt de verbinding als voldoende. Er zijn veel instellingen die iets met licht doen tijdens Amsterdam Light Festival. Daar is ook een aantal samenwerkingsverbanden voor, die verder lijken te gaan dan publicitaire samenwerking. Met de Socialight-activiteiten toont de organisatie zich maatschappelijk betrokken. Stedelijke vraagstukken worden niet geagendeerd.

De commissie beoordeelt de spreiding als zwak. Vrijwel alle activiteiten die de organisatie zelf organiseert, vinden plaats in stadsdeel Centrum.

Conclusie

Op grond van bovenstaande overwegingen adviseert de commissie de aanvraag van stichting Amsterdam Light Festival niet te honoreren.