Amsterdam Sinfonietta

Muziek / muziektheater
Aangevraagd: € 444.500
Toegekend: € 244.000

Inleiding

Amsterdam Sinfonietta wil het repertoire voor strijkersensemble levend houden, uitdragen en vernieuwen. Het gezelschap richt zich op het uitvoeren van muziek op het hoogst denkbare niveau en wil daar bestaand en nieuw publiek mee aanspreken. Amsterdam Sinfonietta speelt altijd staand en zonder dirigent, wat volgens het ensemble een bijzondere betrokkenheid tussen musici vergt en leidt tot een intense beleving door het publiek. Het ensemble werkt in vier formats: reguliere concerten met nieuw en bestaand repertoire, multidisciplinaire projecten, kamermuziek in kleine bezetting, en educatie en talentontwikkeling. Vanuit de thuisbasis, het Muziekgebouw aan ’t IJ, werkt het ensemble structureel samen met zalen en festivals als het Koninklijk Concertgebouw, de Cello Biënnale Amsterdam, het Holland Festival en de KlassiekNacht op het gebied van programmering, marketing, compositieopdrachten en educatie. In het kader van talentontwikkelingsprogramma’s wordt samengewerkt met het Conservatorium van Amsterdam en het Nederlands Jeugd Strijkorkest. Amsterdam Sinfonietta wil haar terrein verbreden door middel van coproducties en het delen van expertise met andere ensembles.

In de periode 2017-2020 wil Amsterdam Sinfonietta haar manier van programmeren voortzetten, met daarbij meer oog voor combinaties met andere genres en kunstvormen, zoals niet-westerse muziektradities. Het ensemble richt zich op een breed publiek en het consolideren van bezoekersaantallen. De marketingstrategie concentreert zich op het vergroten van de loyaliteit van incidentele en regelmatige bezoekers en het daarmee aan zich binden van publiek, alsook het aanzetten van geïnteresseerden tot een eerste bezoek. Daarnaast wil Amsterdam Sinfonietta grotere betrokkenheid bij het publiek creëren door de randprogrammering van openbare repetities, inleidingen en nazits bij de concerten te intensiveren. Voor het vergroten van de zichtbaarheid en het bereiken van nieuw publiek wordt ingezet op free publicity, radio, televisie, advertenties, social media en ‘ambassadeurschap’ van vaste bezoekers.

In zakelijk opzicht zet het ensemble in op het verhogen van donaties en bijdragen van sponsoren, die het wil bedienen met meer maatwerk van concerten en clinics. Daarnaast wordt betere honorering van de musici en versterking van de backoffice beoogd.

De organisatie wordt in de periode 2013-2016 structureel ondersteund door de Gemeente Amsterdam voor € 132.140 per jaar. In het kader van het Kunstenplan 2017-2020 vraagt Amsterdam Sinfonietta een subsidiebedrag van € 444.500 per jaar. 

Artistiek-inhoudelijke kwaliteit

De commissie beoordeelt de artistieke kwaliteit als goed. In het ondernemingsplan is een heldere artistieke visie verwoord, die ook ingaat op dat wat het ensemble op de langere termijn wil realiseren. Hieruit vloeit een helder omschreven programmering voort met bijzondere producties waarbij traditioneel repertoire, nieuwe (opdracht)werken en toegankelijke producties hand in hand gaan. Daarnaast is er aandacht voor niet-westerse muziektradities, waarmee het ensemble inspeelt op een diverse doelgroep. Deze intentie krijgt in het plan een gezicht door de projecten met ud-speler Anouar Brahem en pianist Fazil Say, die inhoudelijk echter verder weinig zijn uitgewerkt.

Op het gebied van educatie heeft Amsterdam Sinfonietta haar sporen verdiend. Zo is Kleutersinfonietta, waarvan de concerten onder meer plaatsvinden in het Concertgebouw, inmiddels een begrip geworden waar duizenden Amsterdamse kinderen uit alle hoeken van de stad in de afgelopen jaren mee in aanraking zijn gekomen. De commissie is enthousiast over het idee dat musici voor het scholentraject de komende periode - weliswaar nog incidenteel - de wijken in zullen gaan. Voor oudere doelgroepen zijn er de Sinfonietta Strijkersdagen, Schoolklassen in de Repetitieruimte en samenwerkingsverbanden met de conservatoria.

Uit de aanvraag spreekt een sterk zelfbewustzijn en ook zelfreflectie. De organisatie kent haar eigen kracht, maar ook haar grenzen en ziet de uitdagingen die er liggen. Zo laat de algemene tendens van een terugloop aan publiek voor de klassieke-muzieksector ook Amsterdam Sinfonietta niet ongemoeid. De komende periode is erop gericht de reputatie van het ensemble te consolideren en uit te bouwen. Dat doet de organisatie door bijvoorbeeld uitvoeringen in het kader van Crosslinx, de actieve bijdrage aan de KlassiekNacht, het opzetten van een productie met Orkater en de samenwerking met de Britse singer-songwriter Keaton Henson. Gezien de werkwijze van Amsterdam Sinfonietta en dat wat in het verleden is gerealiseerd (en de verwachtingen wist te overstijgen), heeft de commissie hier vertrouwen in.

Amsterdam Sinfonietta is een uniek ensemble: het enige strijkorkest zonder dirigent in Nederland. Het ensemble behoort in zijn soort tot de wereldtop en heeft in dat opzicht zeker een voorbeeldfunctie voor andere ensembles in Nederland. De afwisselende programmering werkt naar de commissie meent goed en het ensemble onderscheidt zich met name door de concerten die vallen onder het programma Breder dan Klassiek. Deze programmalijn werkt zowel verdiepend als verbredend omdat er kruisverbanden worden gelegd met andere muziekgenres en kunstdisciplines.

Amsterdam Sinfonietta is een uitstekend spelend ensemble dat samenwerkt met even zo sterke solisten. Er is bij de commissie dan ook alle vertrouwen in het vakmanschap. Het ensemble heeft een sterke uitstraling op het podium dat mede door de afwezigheid van een dirigent opereert als een popband. Dat de musici fysiek staan, brengt een andere dynamiek teweeg die daaraan bijdraagt. Dit maakt de zeggingskracht sterk.

Zakelijke kwaliteit

De commissie beoordeelt de zakelijke kwaliteit als voldoende. Amsterdam Sinfonietta heeft een goed track record als organisatie met een uitstekende bedrijfsvoering en een bijzonder hoog percentage eigen inkomsten. Bij de commissie is veel waardering voor het cultureel ondernemerschap dat onlosmakelijk onderdeel is van de organisatie.

Het eigen inkomstenpercentage daalt sterk vanaf 2017. De inkomsten van Vrienden zijn de afgelopen jaren enorm gestegen, maar de organisatie geeft aan door enige uitval en de toenemende concurrentie op de geefmarkt voorzichtig te willen zijn. Desondanks wordt in absolute zin wel vanaf 2017 een verhoging van donaties en bijdragen van sponsoren voorzien.

Een belangrijk aandachtspunt in het ondernemingsplan is de - in de ogen van de organisatie - onderbetaling van de musici en de overbelasting van het personeel op kantoor. Voor de musici is deze onderbetaling twee jaar geleden middels een financiële injectie van een particulier tijdelijk gecompenseerd.  De commissie merkt op dat de organisatie wellicht stabiliteit wenst en musici aan zich wil binden, maar dat het werken met musici die op projectbasis een bijdrage leveren ook het ensemble scherp houdt. De commissie is er van overtuigd dat extra menskracht voor de organisatie (zoals aangegeven in het plan) op gebied van marketing-, fondsenwerving- en talentontwikkeling nodig is. Ook kan zij zich vinden in de wens van de organisatie om de rompbegroting sluitend te krijgen, wat niet lukt op basis van de huidige subsidie van de gemeente. De commissie is echter wel van mening dat de organisatie in staat moet zijn om ook andere middelen te werven om de begroting sluitend te maken. Er wordt geen visie op en aanpak voor het opvangen van risico’s die financiële consequenties hebben geformuleerd in het ondernemingsplan. Wel is er een beperkt eigen vermogen opgebouwd als buffer.

De stichting werkt met een bestuur, conform de Governance Code Cultuur. De organisatie heeft een concrete visie op de culturele diversiteit van het personeelsbestand en het bestuur, maar hier vloeit vooralsnog geen actief beleid uit voort.

Publiek

De commissie beoordeelt het criterium publiek als goed. Amsterdam Sinfonietta heeft een uitstekend bereik, mede door de samenwerking met goede solisten die het aan zich weet te verbinden en het Breder dan klassiek programma. In het ondernemingsplan is een duidelijke visie geformuleerd op een duurzame opbouw van het publiek, inclusief de uitwerking daarvan. Al met al betreft het een marketingbeleid dat getuigt van een professionele aanpak. De organisatie weet op succesvolle wijze draagvlak te creëren, zorgt voor herkenning en is toegankelijk.

Voor de komende periode zijn de publieksaantallen lager ingeschat dan in de jaren 2013-2015. De kostbare projecten die in deze periode geprogrammeerd stonden, maar ook zorgden voor hoge publieksaantallen, zijn niet gepland. Niettemin vindt de commissie het bijzonder dat de concerten in Amsterdam veelal goed verkopen zodat een aantal daarvan regulier herhaald kan worden.

Er is de afgelopen jaren uitgebreid publieksonderzoek gedaan en de organisatie weet veel over haar doelgroepen. Daar wordt ook goed op ingespeeld voor de toekomst. Echter, wat culturele diversiteit betreft mist de commissie een plan van aanpak. Er wordt gerefereerd aan Kleutersinfonietta en programma’s waarbij niet-westerse musici centraal staan. Hoewel de commissie de potentie van deze programma’s ziet, mist ze een meer inhoudelijk gedreven noodzaak om op de culturele diversiteit van de stad in te spelen met projecten en acties die daar blijk van geven.

Belang voor de stad: verbinding en spreiding

De commissie beoordeelt de verbinding als goed. Structurele partners zijn: Muziekgebouw aan ’t IJ, het Concertgebouw, de Cello Biënnale Amsterdam, het Holland Festival, de KlassiekNacht en het Conservatorium van Amsterdam. Vooral de educatie en talentontwikkelingsactiviteiten van Amsterdam Sinfonietta weten bij te dragen aan een samenhangende cultuursector. De organisatie verbindt zich met stedelijke vraagstukken (zoals bijvoorbeeld de concerten voor asielzoekers), bewoners, buurten of maatschappelijke organisaties in de stad.

De commissie beoordeelt de spreiding als zwak. De uitvoeringen in Amsterdam vinden voornamelijk plaats in stadsdeel Zuid en in beperkte mate ook in andere stadsdelen.

Conclusie

Op basis van bovenstaande bevindingen adviseert de commissie de aanvraag van Stichting Amsterdam Sinfonietta gedeeltelijk te honoreren, voor € 244.000 per jaar. De commissie ondersteunt de beredenering van de organisatie met betrekking tot het uitbreiden van de staf, de onderbetaling van de musici en het sluitend maken van de rompbegroting. De commissie is echter van mening dat de organisatie met een investering in de fondsenwervende capaciteit in staat moet zijn ook andere financieringsbronnen aan te boren om de beoogde plannen te realiseren.